34 / 1
جَمالُ الرَّجُلِ فَصاحَةُ لِسانهِ
11802.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الجَمالُ فی اللِّسانِ .(1)
11803.عنه صلى الله علیه و آله : الجَمالُ فی الرّجُلِ اللِّسانُ .(2)
11804.عنه صلى الله علیه و آله : جَمالُ الرّجُلِ(3) فَصاحَةُ لِسانِهِ .(4)
11805.عنه صلى الله علیه و آله : ذَلاقَةُ اللِّسانِ رأسُ المالِ .(5)
34 / 2
دَورُ اللِّسانِ فی استقامةِ الإیمانِ
11806.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا یَستَقیمُ إیمانُ عَبدٍ حتّى یَستَقیمَ قَلبُهُ، ولا یَستَقیمُ قَلبُهُ حتّى یَستَقیمَ لِسانُهُ .(6)
34 / 1
زیبایىِ مرد، در شیوایىِ زبان اوست
11802.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زیبایى، در زبان است.
11803.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زیبایىِ مرد، [به] زبان [او] است.
11804.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زیبایىِ مرد، [در] شیوایىِ زبان اوست.
11805.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : شیوایى زبان، سرمایه است.
34 / 2
نقش زبان در درستى ایمان
11806.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ایمانِ هیچ بنده اى درست نمى شود، تا آن که دلش درست شود و دلش درست نمى شود، تا آن که زبانش درست شود.
11807.عنه صلى الله علیه و آله : إذا أصبَحَ ابنُ آدمَ أصبَحَتِ الأعضاءُ کُلُّها تَستَکفی اللِّسانَ ؛ أی تَقولُ : اِتَّقِ اللّه َ فِینا فإنّکَ إنِ استَقَمتَ استَقَمنا ، وإنِ اعوَجَجْتَ اعوَجَجْنا .(7)
11808.عنه صلى الله علیه و آله : إذا أصبَحَ ابنُ آدمَ فإنّ الأعضاءَ کُلَّها تُکَفِّرُ اللِّسانَ ، فتَقولُ : اِتَّقِ اللّه َ فِینا فإنّما نَحنُ بِکَ؛ فإنِ استَقَمتَ استَقَمنا ، وإنِ اعوَجَجْتَ اعوَجَجْنا .(8)
11809.الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لَقد قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : «لا یَستَقیمُ إیمانُ عَبدٍ حتّى یَستَقیمَ قَلبُهُ ، ولا یَستَقیمُ قَلبُهُ حتّى یَستَقیمَ لِسانُهُ» ، فمَنِ استَطاعَ مِنکُم أن یَلقَى اللّه َ تعالى وهُو نَقِیُّ الرّاحَةِ مِن دِماءِ المُسلمینَ وأموالِهِم ، سَلیمُ اللِّسانِ مِن أعراضِهِم ، فلْیَفعَلْ .(9)
34 / 3
لِسانُ العاقلِ وراءَ قلبهِ
11810.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنّ لِسانَ المؤمنِ وَراءَ قَلبِهِ ؛ فإذا أرادَ أن یَتکَلّمَ بشَیءٍ تَدَبَّرَهُ بقَلبِهِ ثُمّ أمضاهُ بلِسانِهِ ، وإنّ لِسانَ المُنافِقِ أمامَ قَلبِهِ ؛ فإذا هَمَّ بشَیءٍ أمضاهُ بلِسانِهِ ولَم یَتَدَبَّرْهُ بقَلبِهِ .(10)
34 / 4
سَلامَةُ الإنسانِ فی حِفظِ اللِّسانِ
11811.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : سَلامَةُ الإنسانِ فی حِفظِ اللِّسانِ .(11)
11807.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چون آدمى صبح خویش را بیاغازد، همه اندام ها[ى بدن او] از زبان مى خواهند که بس کند؛ یعنى مى گویند: درباره ما از خدا بترس؛ زیرا اگر تو درست شوى، ما نیز درست مى شویم و اگر تو کج شوى، ما هم کج مى شویم.
11808.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چون آدمى صبح خود را بیاغازد، همه اندام ها در برابر زبانْ کُرنش مى کنند و [با خواهش و التماس]مى گویند: درباره ما از خدا بترس؛ زیرا ما به تو وابسته ایم (سرنوشت ما به تو وابسته است). اگر راست باشى، راست هستیم و اگر کج شوى، ما نیز کج مى شویم.
11809.امام على علیه السلام : پیامبر خدا فرموده است: «ایمانِ هیچ بنده اى درست نمى شود، تا آن که دلش درست شود و دلش درست نمى شود، تا آن گاه که زبانش درست شود». بنا بر این، هر کس از شما که مى تواند با دستى نیالوده به خون و اموال مسلمانان ، و زبانى سالم از [هتک]آبروى آنان ، خداوند متعال را دیدار نماید، باید چنین کند.
34 / 3
زبان خردمند، در پسِ دل اوست
11810.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به راستى که زبان مؤمن، در پسِ دل اوست. هر گاه بخواهد چیزى بگوید، در دلْ به آن مى اندیشد و سپس آن را بر زبان مى راند . و به راستى که زبان منافق، جلوى دلِ اوست. هر گاه قصد سخنى کند، آن را به زبان مى آورد و در دلْ به آن نمى اندیشد.
34 / 4
سلامت انسان، در نگه داشتن زبان است
11811.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سلامت انسان، در نگه داشتن زبان است.
11812.عنه صلى الله علیه و آله : راحَةُ الإنسانِ فی حَبسِ اللِّسانِ .(12)
11813.عنه صلى الله علیه و آله : ما عَمِلَ مَن لَم یَحفَظْ لِسانَهُ .(13)
34 / 5
فِتنَةُ اللِّسانِ
11814.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : فِتنَةُ اللِّسانِ أشَدُّ مِن ضَربِ السَّیفِ .(14)
34 / 6
خَطَرُ اللِّسانِ
11815.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : بَلاءُ الإنسانِ مِن اللِّسانِ .(15)
11816.عنه صلى الله علیه و آله : البَلاءُ مُوَکَّلٌ بالمَنطِقِ .(16)
11817.عنه صلى الله علیه و آله : أمسِکْ لِسانَکَ ؛ فإنّها صَدَقَةٌ تَصَّدَّقُ بها على نَفسِکَ .(17)
34 / 7
التَّحذِیرُ مِن مَزالقِ اللِّسانِ
11818.الترغیب والترهیب عن مُعاذ بن جبلٍ : کنتُ مع النبیِّ صلى الله علیه و آله فی سَفَرٍ … فقلتُ : یا رسولَ اللّه ، أخبِرنی بعَمَلٍ یُدخِلُنی الجنَّةَ ، ویُباعدُنی عنِ النّارِ . قالَ : لقَد سألتَ عَن عَظیمٍ [ثمَّ أخبَرَهُ صلى الله علیه و آله عمّا سأل عنهُ] … ثمَّ قالَ : ألا اُخبِرُکَ بمِلاکِ ذلکَ کُلِّهِ ؟ قلتُ : بلى یا رسولَ اللّه ِ، قالَ : کُفَّ علَیکَ هذا، وأشارَ إلى لِسانِهِ. قلتُ : یا نَبیَّ اللّه ِ، وإنّا لَمُؤاخَذونَ بما نَتکَلَّمُ بهِ ؟ قالَ : ثَکَلَتکَ اُمُّکَ ! وهَل یَکُبُّ النّاسَ فی النّارِ على وُجوهِهِم ـ أو قالَ : على مَناخِرِهِم ـ إلاّ حَصائدُ ألسِنَتِهِم ؟ !(18)
11812.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : آسایش انسان، در زندانى کردن زبان است.
11813.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کسى که زبانش را نگه نداشته باشد، عملى به جا نیاورده است.
34 / 5
گزِش زبان
11814.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گزِش زبان، سخت تر از ضربت شمشیر است.
34 / 6
خطر زبان
11815.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گرفتارى انسان، از زبان است.
11816.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : [رسیدن] بلا، به زبان است.
11817.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زبانت را نگه دار؛ زیرا نگه داشتن زبان، صدقه اى است که براى خودت مى دهى.
34 / 7
هشدار درباره لغزشگاه هاى زبان
11818.الترغیب و الترهیب ـ به نقل از مُعاذ بن جبل ـ: در سفرى با پیامبر صلى الله علیه و آله از ایشان ، درباره آنچه به بهشت مى برَد و از آتشْ دور مى گردانَد، سؤال کردم. فرمود: «سؤال بزرگى کردى!» و سپس ، پاسخ سؤال را داد و فرمود : «آیا از بنیاد همه اینها به تو خبر ندهم؟». گفتم: چرا، اى پیامبر خدا! پیامبر صلى الله علیه و آله به زبان خود، اشاره کرد و فرمود: «این را نگه دار!». گفتم: اى پیامبر خدا! آیا ما درباره آنچه مى گوییم، مؤاخذه مى شویم؟ فرمود: «مادرت به عزایت بنشیند! مگر مردم را چیزى جز دِرَویده هاى زبانشان ، به رو (/ به بینى) در آتش مى افکند؟».
34 / 8
حَبسُ اللِّسانِ
11819.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا یَعرِفُ عَبدٌ حَقیقَةَ الإیمانِ حتّى یَخزُنَ مِن لِسانِهِ .(19)
34 / 9
آفاتُ اللِّسانِ
11820.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أکثَرُ خَطایا ابنِ آدمَ فی لِسانِهِ .(20)
11821.عنه صلى الله علیه و آله : إنّ أعظَمُ النّاسِ خَطایا یَومَ القِیامَةِ أکثَرُهُم خَوضا فی الباطِلِ .(21)
34 / 10
عَذابُ اللِّسانِ
11822.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : یُعَذِّبُ اللّه ُ اللِّسانَ بعَذابٍ لا یُعَذِّبُ بهِ شَیئا مِن الجَوارِحِ ، فیقولُ : أی رَبِّ، عَذّبتَنی بعَذابٍ لَم تُعَذِّبْ بهِ شیئا ! فیُقالُ لَهُ : خَرَجَت مِنکَ کَلِمَةٌ فبَلَغَت مَشارِقَ الأرضِ ومَغارِبَها ، فسُفِکَ بها الدَّمُ الحَرامُ ، وانتُهِبَ بها المالُ الحَرامُ ، وانتُهِکَ بِها الفَرجُ الحَرامُ .(22)
34 / 8
حبس کردن زبان
11819.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ بنده اى حقیقتِ ایمان را نمى شناسد، تا آن گاه که زبانش را در کام کشد.
34 / 9
آفت هاى زبان
11820.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بیشترین خطاهاى آدمیزاد، در زبان اوست.
11821.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گنهکارترینِ مردم در روز قیامت، کسى است که بیشتر از همه، در باطل (هرزه گویى) فرو رود.
34 / 10
عذاب زبان
11822.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند، زبان را عذابى مى دهد که هیچ یک از اعضاى دیگر را چنان عذابى نمى دهد. پس زبان مى گوید: اى پروردگار! مرا عذابى دادى که هیچ چیز را چنان عذابى نداده اى! در پاسخ او گفته مى شود: «سخنى از تو بیرون آمد و به شرق و غرب زمین رسید و به واسطه آن، خونى به ناحق ریخته شد و مالى به غارت رفت و ناموسى ، هتک شد».
11823.عنه صلى الله علیه و آله : إنّ الکافِرَ لَیَجُرُّ لِسانَهُ یَومَ القِیامَةِ وَراءَهُ .(23)
11823.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در روز قیامت، کافر، زبان خود را به دنبال خود مى کِشد.
1) تحف العقول : ص 37 ، بحارالأنوار : ج 1 ص 96 ح 39.
2) کنز العمال : ج 3 ص 8 ح 5164 عن علیّ بن الحسین.
3) فی المصدر «جمال الرّجال» ، والصحیح ما أثبتناه.
4) کنز العمال : ج 10 ص 152 ح 28775 نقلاً عن القضاعی عن جابر.
5) جامع الأخبار : ص 247 ح 631 ، بحارالأنوار : ج 71 ص 286 ح 42.
6) کنز العمال : ج 9 ص 56 ح 24925 عن أنس.
7) المحجّة البیضاء : ج 5 ص 193.
8) سنن الترمذی : ج 4 ص 605 ح 2407.
9) نهج البلاغة : الخطبة 176 ، بحارالأنوار : ج 71 ص 292 ح 62.
10) المحجّة البیضاء : ج 5 ص 195.
11) بحار الأنوار : ج 71 ص 286 ح 42 نقلاً عن جامع الأخبار.
12) جامع الأخبار : ص 247 ح 629 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 286 ح 42.
13) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 374 ح 2661 عن أبی ذرّ ، بحار الأنوار : ج 77 ص 85 ح 3.
14) جامع الأخبار : ص 248 ح 634 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 286 ح 42.
15) جامع الأخبار : ص 247 ح 633 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 286 ح 42.
16) جامع الأخبار : ص 247 ح 632 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 286 ح 42.
17) الکافی : ج 2 ص 114 ح 7 ، بحارالأنوار : ج 71 ص 298 ح 71.
18) الترغیب والترهیب : ج 3 ص 528 ح 23.
19) الکافی : ج 2 ص 114 ح 7 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 298 ح 71.
20) المعجم الکبیر : ج 10 ص 197 ح 10446 عن عبداللّه.
21) الصمت وحفظ اللسان لابن أبی الدنیا : ص 296 ح 674 عن قتادة.
22) الکافی : ج 2 ص 115 ح 16 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 71 ص 304 ح 80.
23) مسند ابن حنبل : ج 2 ص 404 ح 5675 عن ابن عمر.
