14 / 1
تَحِیَّةُ المُسلِمینَ
الکتاب
» وَ أُدْخِلَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّــلِحَـتِ جَنَّـتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَـرُ خَــلِدِینَ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَـمٌ » .(1)
» دَعْوَاهُمْ فِیهَا سُبْحَـنَکَ اللهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَـمٌ وَ ءَاخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَــلَمِینَ » .(2)
راجع : الأنعام : 54 ، هود : 69 ، النساء : 94 .
الحدیث
11525.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : السَّلامُ تَحِیَّةٌ لِمِلَّتِنا ، وأمانٌ لِذِمَّتِنا .(3)
11526.عنه صلى الله علیه و آله : إذا تَلاقَیتُم فَتَلاقَوا بِالتَّسلیمِ والتّصافُحِ ، وإذا تَفَرَّقتُم فَتَفَرَّقُوا بِالاستِغفارِ .(4)
11527.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ مِن مُوجِباتِ المَغفِرَةِ بَذلَ السَّلامِ وحُسنَ الکلامِ .(5)
14 / 1
درود مسلمانان
قرآن
«و کسانى که ایمان آورده اند و کارهاى شایسته کرده اند ، به بهشت هایى در آورده مى شوند که از زیر [درختان] آن ، جویبارها روان است که به اذن پروردگارشان ، در آن جا ، جاودانه به سر مى برند، و درودشان در آن جا ، سلام است» .
«نیایش آنان در آن جا ، » سبحانک اللّهم ؛ خدایا! تو منزّهى!» و درودشان در آن جا ، «سلام» است، و پایان نیایش آنان ، این است که: «ستایش ، ویژه پروردگارِ جهانیان است»» .
ر . ک : انعام : آیه 54 ، هود : آیه 69 ، نساء : آیه 94 .
حدیث
11525.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سلام، درودِ آیین ما و امان [و اعلام عهد]با هم پیمان ماست .
11526.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه به هم بر خوردید، با سلام کردن و دست دادن برخورد کنید و چون جدا شدید ، با آمرزش خواهى [براى یکدیگر] ، از هم جدا شوید .
11527.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : یکى از موجبات آمرزش ، سلام کردن و سخن نیکو گفتن است .
11528.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ أبخَلَ النّاسِ مَن بَخِلَ بِالسَّلامِ .(6)
14 / 2
السَّلامُ قَبلَ الکَلامِ
11529.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام عن آبائه علیهم السلا : قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن بَدَأ بِالکَلامِ قَبلَ السَّلامِ فلا تُجِیبُوهُ . وقالَ علیه السلام : لا تَدعُ إلى طَعامِکَ أحَدا حتّى یُسَلِّمَ .(7)
14 / 3
إفشاءُ السَّلامِ
11530.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أفشِ السَّلامَ یَکثُر خَیرُ بَیتِکَ .(8)
11531.بحار الأنوار عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله : ألَا اُخبِرُکُم بخَیرِ أخلاقِ أهلِ الدُّنیا والآخِرَةِ ؟ قالوا : بَلى یا رسولَ اللّه ِ ، فقالَ : إفشاءُ السَّلامِ فی العالَمِ .(9)
11532.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ السَّلامَ اسمٌ مِن أسماءِ اللّه ِ تعالى ، فَأفشُوهُ بَینَکُم .(10)
14 / 4
الابتِداءُ بِالسَّلامِ
11533.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أولَى النّاسِ بِاللّه ِ وبرسولِهِ مَن بَدَأ بِالسَّلامِ .(11)
11528.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بخیل ترینِ مردم ، کسى است که در سلام کردن ، بخل ورزد .
14 / 2
سلام کردن ، پیش از کلام
11529.امام صادق علیه السلام ـ به نقل از پدرانش علیهم السلام ـ: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر که پیش از سلام گفتن ، آغاز به سخن کرد ، پاسخش را ندهید» و فرمود : «هیچ کس را به غذایت تعارف مکن ، تا وقتى که سلام کند» .
14 / 3
رواج دادن سلام
11530.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به همه سلام ده ، تا خیر [و برکتِ] خانه ات افزون شود .
11531.بحارالأنوار : پیامبر خدا فرمود : «آیا شما را از بهترین اخلاق مردمِ دنیا و آخرت ، خبر ندهم؟» . گفتند : چرا ، اى پیامبر خدا ! فرمود : «رواج دادن سلام در جهان است» .
11532.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سلام ، یکى از نام هاى خداوند متعال است . پس آن را در میان خود ، رواج دهید .
14 / 4
پیشْ دستى کردن در سلام
11533.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نزدیک ترینِ مردم به خدا و فرستاده او ، کسى است که آغازگرِ سلام باشد .
11534.عنه صلى الله علیه و آله : أطوَعُکُم للّه ِ الذی یَبدَأُ صاحِبَهُ بِالسَّلامِ .(12)
11535.عنه صلى الله علیه و آله : البادِئُ بِالسَّلامِ بَرِیءٌ مِنَ الکِبرِ .(13)
14 / 5
التَّسلِیمُ عِندَ دُخولِ البَیتِ
الکتاب
» فَإِذَا دَخَلْتُم بُیُوتًا فَسَلِّمُواْ عَلَى أَنفُسِکُمْ تَحِیَّةً مِّنْ عِندِ اللهِ مُبَـرَکَةً طَیِّبَةً » .(14)
الحدیث
11536.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إذا دَخَلَ أحَدُکُم بَیتَهُ فَلْیُسَلِّمْ ؛ فإنَّهُ یَنزِلُهُ البَرکَةُ ، وتُؤنِسُهُ الملائکةُ .(15)
14 / 6
وُجوبُ رَدِّ السَّلامِ
الکتاب
» وَإِذَا حُیِّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَآ أَوْ رُدُّوهَآ إِنَّ اللهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَىْ ءٍ حَسِیبًا » .(16)
الحدیث
11537.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : السَّلامُ تَطَوُّعٌ ، والرَّدُّ فَریضَةٌ .(17)
11538.الدرّ المنثور عن سلمان الفارسی : جاءَ رَجُلٌ إلى النبیِّ صلى الله علیه و آله فقالَ : السَّلامُ علَیکَ یا رسولَ اللّه ِ ، فقالَ : وعلَیکَ ورَحمَةُ اللّه ِ ، ثُمّ أتى آخَرُ فقالَ : السَّلامُ علَیکَ یا رسولَ اللّه ِ ورَحمَةُ اللّه ِ ، فقالَ : وعلَیکَ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَکاتُهُ ، ثُمّ جاءَ آخَرُ فقالَ : السَّلامُ علَیکَ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرکاتُهُ ، فقالَ لَهُ : وعلَیکَ ، فقالَ لَهُ الرَّجُلُ : یا نَبِیَّ اللّه ِ ـ بِأبی أنتَ واُمّی ـ أتاکَ فُلانٌ وفُلانٌ فَسَلَّما علَیکَ فَرَدَدتَ علَیهِما أکثَرَ مِمّا رَدَدتَ عَلَیَّ ! فقالَ : إنَّکَ لَم تَدَعْ لَنا شیئا ، قالَ اللّه ُ : «وإذا حُیِّیتمُ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأحسَنَ مِنها أو رُدُّوها» فَرَدَدناها علَیکَ .(18)
11534.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : فرمان بُردارترینِ شما از خدا ، کسى است که در سلام کردن به دوست خود ، پیشْ دستى کند .
11535.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : آغازگرِ سلام ، از تکبّر به دور است .
14 / 5
سلام کردن ، هنگام وارد شدن به خانه
قرآن
«پس چون به خانه هایى [که گفته شد ،] در آمدید، به یکدیگر سلام کنید؛ درودى که نزد خدا ، مبارک و خوش است» .
حدیث
11536.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه ، یکى از شما وارد خانه خود شد ، سلام کند تا بر آن [خانه] ، برکت فرود آید و فرشتگان ، با آنْ اُنس بگیرند .
14 / 6
واجب بودن پاسخ سلام
قرآن
«و چون به شما درود گفته شد، شما به [صورتى] بهتر از آن ، درود بگویید، یا همان را [در پاسخْ] بر گردانید . همانا خدا به هر چیزى ، حسابرس است» .
حدیث
11537.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سلام کردن ، مستحبّ است و پاسخِ سلام ، واجب .
11538.الدرّ المنثور ـ به نقل از سلمان فارسى ـ: مردى بر پیامبر صلى الله علیه و آله وارد شد و گفت : سلام بر تو ، اى پیامبر خدا! پیامبر خدا فرمود : «سلام و رحمت خدا بر تو باد!» . سپس مرد دیگرى وارد شد و گفت : سلام و رحمت خدا بر تو باد، اى پیامبر خدا ! ایشان پاسخ داد : «سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد!» . بعد مرد دیگرى آمد و گفت : سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد! ایشان فرمود : «و بر تو باد!» . آن مرد گفت : اى پیامبر خدا ، پدر و مادرم فدایت باد! فلانى و فلانى آمدند و بر شما سلام کردند و در پاسخشان چیزى اضافه فرمودى ؛ امّا در پاسخ من ، چیزى اضافه نکردى؟! پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «تو چیزى براى ما باقى نگذاشتى . خداوند فرموده است : «هر گاه به شما درود گفته شد ، به بهتر از آن، درود بگویید یا همانند آن را [در پاسخْ]برگردانید» و ما هم همانند تحیّت تو را به تو برگرداندیم» .
14 / 7
آداب السَّلامِ
11539.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : یُسَلِّمُ الصغیرُ عَلى الکبیرِ، ویُسَلِّمُ الواحِدُ على الاثنَینِ ، ویُسَلِّمُ القَلیلُ على الکثیرِ ، ویُسَلِّمُ الراکِبُ على الماشی ، ویُسَلِّمُ المارُّ على القائمِ ، ویُسَلِّمُ القائمُ على القاعِدِ .(19)
11540.عنه صلى الله علیه و آله : خَمسٌ لا أدَعُهُنَّ حَتّى المَماتِ: … والتَّسلیمُ على الصِّبیانِ لِتَکونَ سُنَّةً مِن بَعدی .(20)
11541.عنه صلى الله علیه و آله : لِیُسَلِّمِ الراکِبُ على الماشی .(21)
14 / 7
آداب سلام کردن
11539.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کوچک تر به بزرگ تر ، سلام کند و یک نفر ، به دو نفر و عدّه کمتر ، به عدّه بیشتر و سواره ، به پیاده و ره گذر ، به ایستاده و ایستاده ، به نشسته .
11540.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : پنچ چیز است که تا زنده ام ، رهایشان نمى کنم … و سلام کردن به کودکان ، تا بعد از من ، سنّت شود .
11541.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سواره ، باید به پیاده ، سلام کند .
14 / 8
مَن لا یَنبغی التَّسلِیمُ علَیهِم
11542.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا تَبدَؤوا أهلَ الکِتابِ بالسَّلامِ ، فإن سَلَّمُوا علَیکُم فقولوا : عَلَیکُم .(22)
11543.الإمامُ علیٌّ علیه السلام : نَهى رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله أن یُسَلَّمَ على أربَعةٍ : عَلى السَّکرانِ فی سُکرِهِ، وعلى مَن یَعمَلُ التَّماثیلَ ، وعَلى مَن یَلعَبُ بِالنَّردِ ، وعلى مَن یَلعَبُ بِالأربَعَة عَشَرَ ، وأنا أزِیدُکُمُ الخامِسَةَ : أنهاکُم أن تُسَلِّمُوا على أصحابِ الشِّطرَنجِ .(23)
11544.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : کانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یُسَلِّمُ عَلَى النِّساءِ ویَردُدْنَ علَیهِ ، وکانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام یُسَلِّمُ على النِّساءِ ، وکانَ یَکرَهُ أن یُسَلِّمَ على الشّابَّةِ مِنهُنَّ ، ویقولُ : أتَخَوَّفُ أن یُعجِبَنی صَوتُها فَیَدخُلَ عَلَیَّ أکثَرُ ممّا طَلَبتُ مِنَ الأجرِ .(24)
14 / 9
سَلامُ الوَداعِ
11545.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ کانَ إذا وَدَّعَ المؤمنینَ قالَ ـ: زَوَّدَکُم اللّه ُ التَّقوى ، ووَجَّهَکُم إلى کُلِّ خَیرٍ ، وقَضى لَکُم کُلَّ حاجَةٍ ، وسَلَّمَ لَکُم دِینَکُم ودُنیاکُم ، ورَدَّکُم إلَیَّ سالِمِینَ .(25)
14 / 8
کسانى که نباید به آنان ، سلام کرد
11542.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به اهل کتاب ، سلام نکنید و اگر به شما سلام کردند ، در پاسخ بگویید : علیکم (بر شما باد)!
11543.امام على علیه السلام : پیامبر خدا ، از سلام کردن به چهار کس ، نهى فرمود : به آدمى که در حال مستى است ، به پیکرتراش ، به نردباز ، و به کسى که سه پَر(26) بازى مى کند . پنجمى را من ، اضافه مى کنم : شما را از سلام کردن به شطرنج بازان ، نهى مى کنم .(27)
11544.امام صادق علیه السلام : پیامبر خدا ، به زن ها سلام مى کرد و آنها پاسخ سلام ایشان را مى دادند . امیر مؤمنان نیز به زن ها سلام مى کرد ؛ امّا از سلام کردن به زنانِ جوان ، کراهت داشت و مى فرمود : «مى ترسم از صدایشان خوشَم بیاید و در نتیجه ، چیزى به دلم در آید که به ثوابش نیرزد» .
14 / 9
سلامِ خداحافظى
11545.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ هر گاه با مؤمنان خداحافظى مى کرد ، مى فرمود ـ: خداوند ، ره توشه پرهیزگارى به شما دهد و به هر آنچه خیر است ، ره نمونتان شود و همه نیازها [و مشکلات] شما را برطرف سازد و دین و دنیاتان را سالم نگه دارد و شما را سالم و تن درست ، به سوى من ، بر گردانَد !
1) إبراهیم : 23.
2) یونس : 10.
3) کنز العمّال : ج 9 ص 114 ح 25242 نقلاً عن القضاعی عن أنس.
4) الأمالی للطوسی : ص 215 ح 374 عن جابر عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 76 ص 5 ح 13.
5) جامع الأخبار : ص 230 ح 591 ، بحارالأنوار : ج 76 ص 11 ح 46.
6) الأمالی للطوسی : ص 89 ح 136 عن أبی هریرة ، بحارالأنوار : ج 76 ص 4 ح 11.
7) الخصال : ص 19 ح 67 عن إسماعیل بن أبی زیاد ، بحارالأنوار : ج 76 ص 3 ح 6.
8) الخصال : ص 181 ح 246 عن أنس بن مالک ، بحارالأنوار : ج 76 ص 4 ح 8.
9) بحار الأنوار : ج 76 ص 12 ح 50 نقلاً عن کتاب الغایات.
10) روضة الواعظین : ص 459 ، بحارالأنوار : ج 76 ص 10 ح 39 ؛ کنز العمّال : ج 9 ص 113 ح 25237 عن أبی هریرة.
11) الکافی : ج 2 ص 644 ح 3 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 12 ح 50 نقلاً عن کتاب الغایات.
12) کنز العمّال : ج 9 ص 116 ح 25253 عن أبی الدرداء.
13) کنز العمّال : ج 9 ص 117 ح 25265 عن ابن مسعود.
14) النور : 61.
15) علل الشرائع : ص 583 ح 23 عن الإمام علیّ علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 7 ح 25.
16) النساء : 86.
17) کنز العمّال : ج 9 ص 122 ح 25294 عن الإمام علیّ علیه السلام.
18) الدرّ المنثور : ج 2 ص 605.
19) کنز العمّال : ج 9 ص 126 ح 25321 نقلاً عن ابن السنی عن جابر.
20) الخصال : ص 271 ح 12 عن الحسین بن مصعب عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه عن الإمام الحسین علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 10 ح 38.
21) الأمالی للطوسی : ص 395 ح 748 عن زید بن أسلم ، بحار الأنوار : ج 76 ص 7 ح 26.
22) قرب الإسناد : ص 133 ح 465 عن أبی البختری عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام ، بحارالأنوار : ج 75 ص 389 ح 5.
23) الخصال : ص 237 ح 80 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 8 ح 32.
24) الکافی : ج 5 ص 535 ح 3 عن ربعی بن عبداللّه عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 40 ص 335 ح 16.
25) تنبیه الخواطر : ج 2 ص 6.
26) سه پَر یا همان دوزبازى ، که در این دوران ، مرسوم است . م.
27) ر . ک : میزان الحکمة : ج 10 ص 411 و 412 (توضیحى درباره حکم ساختن مجسمه).
