11 / 1
مَنافِعُ السَّفَرِ
11489.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : سافِرُوا تَصِحُّوا ، وجاهِدُوا تَغنَمُوا .(1)
11490.عنه صلى الله علیه و آله : سافِرُوا تَصِحُّوا وتُرزَقُوا .(2)
11491.عنه صلى الله علیه و آله : سافِرُوا تَصِحُّوا وتَغنَمُوا .(3)
11 / 2
السَّفَرُ والنَّصَبُ
الکتاب
» فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَاهُ ءَاتِنَا غَدَآءَنَا لَقَدْ لَقِینَا مِن سَفَرِنَا هَـذَا نَصَبًا » .(4)
11 / 1
فواید مسافرت
11489.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسافرت کنید ، تا تن درست بمانید، و جهاد کنید ، تا غنیمت به دست آورید .
11490.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسافرت کنید ، تا تن درست بمانید و روزى داده شوید .
11491.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسافرت کنید ، تا سالم بمانید و بهره مند گردید .
11 / 2
مسافرت و خستگى
قرآن
«و هنگامى که [از آن جا] گذشتند ، [موسى] به جوان خود گفت: «غذایمان را بیاور ، که به راستى ما از این سفر ، رنجِ بسیار دیدیم»» .
الحدیث
11492.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : السَّفَرُ قِطعَةٌ مِنَ العَذابِ ، وَإذا قَضَى أحَدُکُم سَفَرَهُ فَلیُسرِعِ الإیابَ إلى أهلِهِ .(5)
11493.عنه صلى الله علیه و آله : السَّفَرُ قِطعَةٌ مِن العَذابِ ، یَمنَعُ أحَدَکُم طَعامَهُ وشَرابَهُ ونَومَهُ ، فإذا قَضى أحَدُکُم نَهمَتَهُ مِن وَجهِهِ فَلْیُعَجِّلِ الرُّجُوعَ .(6)
11 / 3
آدابُ السَّفَرِ
أ ـ انتِخابُ الرَّفیقِ
11494.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الرَّفیقَ ثُمّ الطَّرِیقَ .(7)
ب ـ تَأمیرُ أحَدٍ مِنَ الرِّفقَةِ
11495.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إذا کانَ ثلاثةٌ فی سَفَرٍ فَلْیُؤَمِّرُوا أحَدَهُم .(8)
11496.عنه صلى الله علیه و آله : إذا کُنتُم ثلاثةً فی سَفَرٍ فَلْیَؤمَّکُم أحَدُکُم ، وأحَقُّکُم بِالإمامَةِ أقرَؤکُم .(9)
11497.عنه صلى الله علیه و آله : إذا کانَ ثلاثةُ نَفَرٍ فی سَفَرٍ فَلْیَؤمَّهُم أقرَؤهُم وإن کانَ أصغَرَهُم سِنّا ، فإذا أمَّهُم فهُو أمِیرُهُم.(10)
حدیث
11492.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسافرت کردن ، بخشى از عذاب (رنج) است و هر گاه فردى از شما سفرش را به پایان رسانْد، باید زود نزد خانواده خود برود .
11493.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسافرت ، بخشى از عذاب است که انسان در آن ، از غذا و آب و خواب خود مى افتد . پس هر گاه فردى از شما به هدف خود از مسافرت ، دست یافت ، زود بر گردد .
11 / 3
آداب مسافرت
الف ـ انتخاب هم سفر
11494.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نخست هم سفر، آن گاه سفر .
ب ـ رئیس قرار دادن یکى از همراهان
11495.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه سه نفر هم سفر شدند ، از میان خود ، یک نفر را به سالارى انتخاب کنند .
11496.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه سه نفر هم سفر شُدید ، باید یکى از شما ، امام [ـِ جماعت] شما شود . آن که قرائتش بهتر باشد ، به امامت ، سزاوارتر است .
11497.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه سه نفر هم سفر شدند، آن که قرائتش بهتر است ، گر چه سنّش کمتر باشد ، باید امامت [ـِ نماز] را به عهده بگیرد ، و وقتى امام آنها شد، سالارشان نیز هموست .
ج ـ حُسنُ العِشرَةِ وإعانَةُ الرِّفقَةِ
11498.مکارم الأخلاق : ذُکِرَ عِندَ النبیِّ صلى الله علیه و آله رَجُلٌ فقیلَ لَهُ : خَیرٌ ، قالوا : یا رسولَ اللّه ِ ، خَرَجَ مَعنا حاجّا فإذا نَزَلنا لَم یَزَلْ یُهَلِّلُ اللّه َ حتّى نَرتَحِلَ ، فإذا ارتَحَلنا لَم یَزَلْ یَذکُرُ اللّه َ حتّى نَنزِلَ ، فقالَ النبیُّ صلى الله علیه و آله : فَمَن کانَ یَکفِیهِ عَلَفَ ناقَتِهِ ، وصُنْعَ طَعامِهِ؟ قالوا : کُلُّنا ، فقالَ صلى الله علیه و آله : کُلُّکُم خَیرٌ مِنهُ! .(11)
11499.مکارم الأخلاق : رویَ عن النبیِّ صلى الله علیه و آله أنّهُ أمَرَ أصحابَهُ بِذَبحِ شاةٍ فی سَفَرٍ ، فقالَ رَجُلٌ مِنَ القَومِ : عَلَیَّ ذَبحُها ، وقالَ الآخَرُ : عَلَیَّ سَلخُها ، وقالَ الآخَرُ: عَلَیَّ قَطعُها ، وقالَ آخَرُ : عَلَیَّ طَبخُها ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : عَلَیَّ أن ألقُطَ لَکُمُ الحَطَبَ ! فقالوا : یا رسولَ اللّه ِ ، لا تَتعَبَنَّ بِآبائنا واُمَّهاتِنا أنتَ ، نَحنُ نَکفِیکَ . قالَ صلى الله علیه و آله : عَرَفتُ أنَّکُم تَکفُونی ، ولکنَّ اللّه َ عزّوجلّ یَکرَهُ مِن عَبدِهِ إذا کانَ مَع أصحابِهِ أن یَنفَرِدَ مِن بَینِهِم . فقامَ صلى الله علیه و آله یَلقُطُ الحَطَبَ لَهُم .(12)
11500.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : سَیِّدُ القَومِ خادِمُهُم فی السَّفَرِ .(13)
د ـ أخذُ الهَدِیَّةِ لِلأهلِ
11501.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إذا خَرَجَ أحَدُکُم إلى سَفَرٍ ثُمّ قَدِمَ على أهلِهِ فَلْیُهدِهِم ولْیُطرِفهُم ولو حِجارةً !(14)
ج ـ خوش برخوردى و یارى کردن همراهان
11498.مکارم الأخلاق : در حضور پیامبر صلى الله علیه و آله از مردى سخن به میان آمد و گفته شد : او آدم خوبى است . [نیز] گفتند : اى پیامبر خدا! آن مرد ، هم سفر حجّ ما بود . هر گاه در منزلى پیاده مى شدیم ، زبانش به ذکر «لا إله إلّا اللّه » ، پیوسته گویا بود ، تا آن که حرکت مى کردیم و در بین راه نیز همواره ذکر خدا مى گفت، تا دوباره اُتراق مى کردیم . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «پس چه کسى شترش را علوفه مى داد و غذایش را درست مى کرد؟» . گفتند : همه ما . پیامبر خدا فرمود : «همه شما از او بهترید!» .
11499.مکارم الأخلاق : نقل شده است که پیامبر صلى الله علیه و آله در سفرى ، به اصحاب خود دستور داد گوسفندى ذبح کنند . یکى از آنها گفت : من ، ذبح مى کنم . دیگرى گفت : من ، پوست مى کَنَم . سومى گفت : من ، گوشتش را خُرد مى کنم . چهارمى گفت : من ، آن را مى پزم . پیامبر خدا فرمود : «من هم براى شما هیزم جمع مى کنم» . اصحاب گفتند : شما زحمت نکِش ، پدران و مادرانمان به فدایت! ما به جاى شما ، کار مى کنیم . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «مى دانم که شما به جاى من ، کار مى کنید ؛ امّا خداوند عز و جل خوش ندارد که بنده اش با عدّه اى از دوستان و هم سفران خود باشد ، ولى به تنهایى در میان آنها [امتیازى داشته] باشد» . پس ایشان نیز برخاست و شروع به جمع آورى هیزم کرد .
11500.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سَروَر گروه ، کسى است که در سفر ، خدمت گزارِ آنان باشد .
د ـ تهیّه هدیه براى خانواده
11501.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه یکى از شما به سفر رفت ، هنگام بازگشت ، حتّى اگر شده یک قطعه سنگ ، براى خانواده اش هدیه وتحفه بیاورد .
11 / 4
مُروءَةُ السَّفَرِ
11502.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ فی ذِکرِ مَعنَى المُروءَةِ ـ: … وأمّا التی فی السَّفَرِ فَبَذلُ الزادِ ، وحُسنُ الخُلقِ ، والمِزاحُ فی غیرِ المَعاصی .(15)
11 / 4
جوان مردى در سفر
11502.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : جوان مردى در سفر ، عبارت است از بخشیدن زاد و توشه[ى خود به همراهان]و خوش اخلاقى و شوخى کردن ، [به شرط آن] که معصیت خدا [در آن]نباشد .
1) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 2 ص 265 ح 2387 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 221 ح 3 ؛ کنز العمّال : ج 6 ص 701 ح 17471 عن أبی هریرة.
2) کنز العمّال : ج 6 ص 701 ح 17469 عن محمّد بن عبد الرحمن.
3) کنز العمّال : ج 6 ص 701 ح 17470 عن ابن عبّاس.
4) الکهف : 62.
5) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 566 ح 1963 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 222 ح 7.
6) کنز العمّال : ج 6 ص 711 ح 17521 عن أبی هریرة.
7) المحاسن : ج 2 ص 100 ح 1264 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 267 ح 8.
8) کنز العمّال : ج 6 ص 717 ح 17550 عن أبی هریرة.
9) کنز العمّال : ج 6 ص 717 ح 17552 عن أبی سعید.
10) کنز العمّال : ج 6 ص 717 ح 17548 عن أبی سلمة بن عبد الرحمن.
11) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 564 ح 1955 ، بحارالأنوار : ج 76 ص 274.
12) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 536 ح 1867 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 273 ح 31.
13) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 536 ح 1866 ، بحارالأنوار : ج 76 ص 273 ح 31.
14) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 565 ح 1958 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 283 ح 2.
15) عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 27 ح 13 عن داوود بن سلیمان الفراء عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 266 ح 2.
