4 / 1
حُسنُ الجوارِ
الکتاب
«وَاعْبُدُواْ اللهَ وَلَا تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْـئا وَبِالْوَ لِدَیْنِ إِحْسَـنًا وَبِذِى الْقُرْبَى وَالْیَتَـمَى وَالْمَسَـکِینِ وَالْجَارِ ذِى الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَـنُکُمْ إِنَّ اللهَ لَا یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا» .(1)
الحدیث
11424.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أحسِنْ مُجاوَرَة مَن جاوَرَکَ ، تَکُنْ مؤمنا .(2)
11425.عنه صلى الله علیه و آله : ما زالَ جبرئیلُ علیه السلام یُوصِینی بالجارِ حتّى ظَنَنتُ أنَّهُ سَیُوَرِّثُهُ .(3)
11426.عنه صلى الله علیه و آله : حُرمَةُ الجارِ على الإنسانِ کحُرمَةِ اُمّهِ .(4)
4 / 1
همسایگى شایسته
قرآن
«و خدا را بپرستید، و چیزى را با او شریک مگردانید ، و به پدر و مادرْ نیکى کنید ، و درباره خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه خویشاوند و همسایه بیگانه و همنشین و در راه مانده و بردگانِ خود نیز [نیکى کنید] ، که خدا کسى را که متکبّر و فخرفروش باشد ، دوست نمى دارد» .
حدیث
11424.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : با همسایه ات نیکو همسایه دارى کن ، تا مؤمن باشى .
11425.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : جبرئیل علیه السلام پیوسته مرا درباره همسایه سفارش مى کرد تا جایى که گمان بُردم به زودى او را ارثبَر [از همسایه اش] خواهد کرد .
11426.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : احترام همسایه بر انسان، همانند احترام مادرش است.
4 / 2
جارُ السَّوءِ
11427.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ فى وَصیَته لِعَلیٍّ علیه السلام ـ: یا علیُّ ، أربعةٌ مِن قَواصِمِ الظَّهْرِ : … وجارُ سَوءٍ فی دارِ مُقامٍ .(5)
11428.عنه صلى الله علیه و آله : أعوذُ باللّه ِ مِن جارِ السَّوءِ فی دارِ إقامةٍ ، تَراکَ عَیْناهُ ویَرْعاکَ قَلْبُهُ ، إنْ رآکَ بخَیرٍ ساءَهُ ، وإنْ رآک بشَرٍّ سَرَّهُ .(6)
11429.عنه صلى الله علیه و آله : ثلاثةٌ هُنَّ اُمُّ الفَواقِرِ : … وجارٌ عَیْنُهُ تَرْعاکَ وقَلْبُهُ یَنْعاکَ ، إنْ رأى حَسَنةً دَفَنَها ولَم یُفْشِها ، وإنْ رأى سَیِّئَةً أظْهَرَها وأذاعَها .(7)
4 / 3
إیذاءُ الجارِ
11430.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن کانَ یُؤمنُ باللّه ِ والیَومِ الآخِرِ فلا یُؤْذی جارَهُ .(8)
4 / 2
همسایه بد
11427.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در سفارش خود به امام على علیه السلام ـ: اى على! چهار چیز ، کمرشکن است: … و همسایه بد در خانه غیر موقّت .
11428.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به خدا پناه مى برم از همسایه بدِ ماندگار ، که چشمانش تو را مى بیند و دلش مراقب توست. اگر تو را در خوبى [و خوشى] دید، ناراحت مى شود و اگر تو را [گرفتار و] بدحال دید، خوش حال مى شود.
11429.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سه چیز در رأس مصیبت هاىِ کمرشکن است: … و همسایه اى که چشمانش تو را مى پاید و دلش تو را رسوا مى خواهد. اگر خوبى ببیند ، آن را مى پوشانَد و فاش نمى گردانَد و اگر بدى ببیند ، آن را آشکار مى سازد و همه جا پخش مى کند .
4 / 3
آزار رساندن به همسایه
11430.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشد ، نباید همسایه خود را آزار دهد .
4 / 4
مَنعُ الماعونِ
11431.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن منَعَ الماعُونَ(9) جارَهُ مَنَعهُ اللّه ُ خَیْرَهُ یَومَ القِیامَةِ ، ووَکَلَهُ إلى نَفْسِهِ ، ومَن وَکَلَهُ إلى نَفْسِهِ فما أسْوَأَ حالَهُ .(10)
11432.عنه صلى الله علیه و آله : فمَا أقَرَّ بی مَن باتَ شَبْعانَ وجارُهُ المسلمُ جائعٌ .(11)
11433.عنه صلى الله علیه و آله : ما آمَنَ بی مَن باتَ شَبْعانَ وجارُهُ طاوِیا ، ما آمَنَ بی مَن باتَ کاسِیا وجارُهُ عارِیا .(12)
4 / 5
حقُّ الجارِ
11434.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ فی حُقوقِ الجارِ ـ: إنِ اسْتَغاثَکَ أغَثْتَهُ ، وإنِ اسْتَقْرَضَکَ أقْرَضْتَهُ ، وإنِ افْتَقَر عُدْتَ علَیهِ ، وإنْ أصابَتْهُ مُصیبَةٌ عَزَّیْتَهُ ، وإنْ أصابَهُ خَیرٌ هَنّأتَهُ ، وإنْ مَرِضَ عُدْتَهُ ، وإنْ ماتَ اتَّبَعتَ جَنازَتَهُ ، ولا تَسْتَطِلْ علَیهِ بالبِناءِ فتَحْجُبَ عَنهُ الرِّیحَ إلّا بإذنِهِ ، وإذا اشْتَرَیتَ فاکِهَةً فأهْدِ لَهُ ، فإنْ لَم تَفْعلْ فأدْخِلْها سِرّا ، ولا تُخْرِجْ بها وُلْدَکَ تَغیظُ بها وُلْدَهُ ، ولا تُؤْذِهِ برِیحِ قِدْرِکَ إلّا أنْ تَغرِفَ لَهُ مِنها .(13)
4 / 4
عدم تأمین نیاز همسایه
11431.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس کالایى(14) را از همسایه خود ، دریغ کند ، خداوندْ در روز رستاخیز، خیر خود را از او دریغ خواهد کرد و او را به خودش وا خواهد گذاشت ؛ و چه بد وضعى دارد کسى که خداوند ، او را به حال خودش وا گذارد!
11432.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به من ایمان نیاورده است آن کسى که شب ، با شکم سیر بخوابد و همسایه مسلمانش گرسنه باشد.
11433.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : به من ایمان نیاورده است آن کسى که شب ، سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد. به من ایمان نیاورده است آن کسى که شب ، پوشیده بخوابد و همسایه اش برهنه باشد.
4 / 5
حقّ همسایه
11434.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ درباره حقوق همسایه ـ: [حقّ اوست که] اگر از تو کمک خواست ، کمکش کنى . اگر از تو قرض خواست ، به او قرض دهى . اگر نیازمند شد ، نیازش را برطرف سازى . اگر مصیبتى دید ، او را دلدارى دهى . اگر خیر [و خوبى]اى به او رسید ، به وى تبریک بگویى . اگر بیمار شد ، به عیادتش بروى . اگر مُرد ، در تشییع جنازه اش شرکت کنى و خانه ات را بلندتر از خانه او نسازى تا جلوى جریانِ هوا را بر او بگیرى ، مگر آن که خودش اجازه دهد . هرگاه میوه اى خریدى ، براى او تعارف بفرستى و اگر این کار را نمى کنى ، میوه را مخفیانه به خانه ات ببر و فرزندت را همراه آن میوه ، بیرون میاور تا کودکانِ او را [با دیدن آن میوه در دست فرزندت] ناراحت کنى . با بوى [و یا دودِ] دیگت ، او را ناراحت نکنى ، مگر آن که مقدارى از غذاى آن را براى او بفرستى.
4 / 6
حدُّ الجارِ
11435.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أربعونَ دارا جارٌ .(15)
4 / 6
مرز همسایگى
11435.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : تا چهل خانه ، همسایه به شمار مى آیند .
1) النساء : 36.
2) الأمالی للصدوق : ص 269 ح 295 عن اسماعیل بن مسلم عن الإمام الصادق عن أبیه عن جده عن الإمام الحسین علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 69 ص 368 ح 4.
3) الأمالی للطوسی : ص 520 ح 1145 عن هارون بن عمرو المجاشعی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 74 ص 94 ح 22.
4) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 274 ح 834 ، بحارالأنوار : ج 76 ص 154 ح 34.
5) الخصال : ص 206 ح 24 عن أنس بن محمد أبو مالک عن أبیه عن الإمام الصادق عن أبیه عن جده عن الإمام علیّ علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 72 ص 39 ح 35.
6) الکافی : ج 2 ص 669 ح 16 عن اسحاق بن عمار عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 74 ص 152 ح 13.
7) قرب الإسناد : ص 81 ح 266 عن مسعدة بن زیاد عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام ، بحارالأنوار : ج 74 ص 151 ح 10.
8) الکافی : ج 2 ص 667 ح 6 عن زرارة عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 43 ص 61 ح 52.
9) الماعون ، اسم لکل ما فیه منفعة وفی مجمع البحرین : الماعون ، اسم جامع لمنافع البیت کالقدر والدلو والملح والماء والسراج والخمرة ونحو ذلک ممّاجرت العادة بماریته (مجمع البحرین : مادة معن) وورد عن الإمام الصادق علیه السلام انه سئل عن قول اللّه عزّ وجلّ «وَ یَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ» (الماعون : 7) قال علیه السلام : هو القرض یقرضة والمعروف یصطنعه ومتاع البیت یعیره ومنه الزکاة (الکافی : ج 3 ص 499).
10) الأمالی للصدوق : ص 515 ح 707 عن الحسین بن یزید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 75 ص 46 ح 3.
11) الأمالی للطوسی : ص 520 ح 1145 عن هارون بن عمرو المجاشعى عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام.
12) عوالی اللآلی : ج 1 ص 269 ح 75.
13) مسکّن الفؤاد : ص 105 عن عمرو بن شعیب عن أبیه عن جده.
14) «ماعون» ، که در متن عربى حدیث آمده ، واژه اى است که به هر چیز داراى فایده اى گفته مى شود . در مجمع البحرین آمده است : ماعون ، اسم جامعى است براى اثاث سودمند خانه (مانند : دیگ ، دلو ، نمک ، آب ، چراغ ، کوزه و امثال اینها) که عادتا عاریه داده مى شوند . از امام صادق علیه السلام هم نقل است که در تفسیر آیه «وَ یَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ» فرمود : قرضى است که کسى مى دهد و کار خوبى است که انجام مى دهد و اثاث خانه است که عاریه داده مى شود . و از همین قبیل است زکات.
15) کنز العمّال : ج 9 ص 51 ح 24892 عن الزهری.
