4 / 1
وجُوبُ عَدَمِ الرِّضا بِالمُنکَرِ
الکتاب
» قَالَ إِنِّى لِعَمَلِکُم مِّنَ الْقَالِینَ » .(1)
الحدیث
9049.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إذا عُمِلَتِ الخَطیئَةُ فی الأرضِ ، کانَ مَن شَهِدَها فأنکَرَها کمَن غابَ عَنها، ومَن غابَ عَنها فرَضِیَها کانَ کمَن شَهِدَها .(2)
4 / 2
وجُوبُ الإعراضِ عَن أهلِ المَعاصی
الکتاب
» وَإِذَا رَأَیْتَ الَّذِینَ یَخُوضُونَ فِى ءَایَتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى یَخُوضُواْ فِى حَدِیثٍ غَیْرِهِ وَإِمَّا یُنسِیَنَّکَ الشَّیْطَنُ فَلَا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّلِمِینَ » .(3)
4 / 1
وجوب راضى نبودن به منکر
قرآن
«[لوط]گفت: «به راستى من ، دشمن کردار شمایم»» .
حدیث
9049.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه در روى زمین ، گناهى صورت گیرد، کسى که شاهد آن باشد و بر آن کار خُرده بگیرد، مانند کسى است که شاهد آن نبوده است، و کسى که شاهدش نباشد، امّا به آن کار راضى باشد، مانند کسى است که شاهد آن بوده است.
4 / 2
وجوب کناره گیرى از گناهکاران
قرآن
«و چون ببینى کسانى [به قصد تخطئه] در آیات ما فرو مى روند، از ایشان روى برتاب، تا به سخنى غیر از آن بپردازند . و اگر شیطان ، تو را [در این باره] به فراموشى انداخت، پس از توجّه، [دیگر] با قوم ستمکار منشین» .
الحدیث
9050.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : تَقَرَّبوا إلَى اللّه ِ تَعالى بِبُغضِ أهلِ المَعاصی ، وَالقَوهُم بِوُجوهٍ مُکفَهِرَّةٍ ، والتَمِسوا رِضا اللّه ِ بِسَخَطِهِم ، وتَقَرَّبوا إلَى اللّه ِ بِالتَّباعُدِ مِنهُم .(4)
9051.عنه صلى الله علیه و آله : قالَ اللّه ُ عَزَّوجلَّ لأِیُّوبَ : أتَدری ما کانَ جُرمُکَ إلَیَّ حتَّى ابتَلَیتُکَ ؟ قالَ : [لا](5) یا رَبِّ ، قالَ : لأِ نَّکَ دَخَلتَ عَلى فِرعَونَ فادَّهَنتَ بِکَلِمَتَینِ .(6)
4 / 3
أدنى مَراتِبِ النَّهیِ وأعلاها
9052.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن رَأى [مِنکُم](7) مُنکَرا فَلْیُغَیِّرْهُ بِیَدِهِ ، فإن لَم یَستَطِعْ فبِلِسانِهِ ، فإن لَم یَستَطِعْ فبِقَلبِهِ وذلکَ أضعَفُ الإیمانِ .(8)
9053.عنه صلى الله علیه و آله : مَن رَأى مِنکُم مُنکَرا فَغیَّرَهُ بِیَدِهِ فقَد بَرِئَ ، ومَن لَم یَستَطِعْ أن یُغَیِّرَهُ بِیَدِهِ فغَیَّرَهُ بلِسانِهِ فقَد بَرِئَ ، ومَن لَم یَستَطِعْ أن یُغَیِّرَهُ بلِسانِهِ فغَیَّرَهُ بقَلبِهِ فقَد بَرِئَ ، وذلکَ أضعَفُ الإیمانِ .(9)
حدیث
9050.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : با نفرت از گنهکاران، به خداوند متعال نزدیک شوید و با این افراد، با تُرش رویى برخورد کنید و با خشم گرفتن بر آنان، خشنودىِ خدا را بجویید و با دورى کردن از آنها، به خدا نزدیک شوید.
9051.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند عز و جل به ایّوب علیه السلام فرمود: «آیا مى دانى گناه تو نزد من، چه بود که گرفتارت ساختم؟». گفت : اى پروردگار من! نه. فرمود: «زیرا تو نزد فرعون رفتى و دو کلمه به ملایمت [و سازش]، با او سخن گفتى».
4 / 3
کمترین مرتبه نهى از منکر و بالاترین مرتبه آن
9052.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر یک از شما منکرى را دید، باید با دست خود ، آن را تغییر دهد. اگر نتوانست، با زبانش تغییر دهد (اعتراض کند) و باز اگر نتوانست، در قلبش آن را انکار کند. این، ضعیف ترین مرحله ایمان است.
9053.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر یک از شما منکرى را ببیند و با دست خود ، آن را تغییر دهد، وظیفه اش را انجام داده است و کسى که نتواند با دستش آن را تغییر دهد، ولى با زبانش تغییر دهد، وظیفه اش را انجام داده است و کسى که نتواند با دست و زبانش آن را تغییر دهد ، ولى در قلبش آن را انکار کند، وظیفه اش را انجام داده است. این، ضعیف ترین مرحله ایمان است.
9054.عنه صلى الله علیه و آله : ما مِن نَبِیٍّ بَعَثَهُ اللّه ُ فی اُمَّةٍ مِن قَبلی إلّا کانَ لَهُ مِن اُمَّتِهِ حَوارِیّونَ وأصحابٌ ، یأخُذونَ بسُنَّتِهِ ویَقتَدونَ بأمرِهِ ، ثُمَّ إنَّها تَخلُفُ مِنهُم مِن بَعدِهِم خُلوفٌ یَقولونَ ما لا یَفعَلونَ ، ویَفعَلونَ ما لا یُؤمَرونَ ، فمَن جاهَدَهُم بیَدِهِ فهُوَ مُؤمِنٌ ، ومَن جاهَدَهُم بلِسانِهِ فهُوَ مُؤمِنٌ ، ومَن جاهَدَهُم بِقَلبِهِ فهُوَ مُؤمِنٌ ، لَیسَ وَراءَ ذلکَ مِنَ الإیمانِ حَبَّةُ خَردَلٍ .(10)
9055.عنه صلى الله علیه و آله – لِعلِیٍّ علیه السلام فیما عَهِدَ إلَیهِ -: یا عَلِیُّ ، مُرْ بِالمَعروفِ وانْهَ عَنِ المُنکَرِ بیَدِکَ ، فإن لَم تَستَطِعْ فبِلِسانِکَ ، فإن لَم تَستَطِعْ فبِقَلبِکَ ، وإلّا فلا تَلومَنَّ إلّا نَفسَکَ .(11)
4 / 4
التَّحذِیرُ مِنَ الأمرِ بِالمُنکَرِ والنَّهیِ عَنِ المَعروفِ!
الکتاب
» الْمُنَفِقُونَ وَالْمُنَفِقَتُ بَعْضُهُم مِّن بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنکَرِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَیَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُواْ اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنَفِقِینَ هُمُ الْفَسِقُونَ » .(12)
الحدیث
9056.الإمام الصادق علیه السلام : قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : کَیفَ بِکُم إذا فَسَدَت نِساؤکُم ، وفَسَقَ شَبابُکُم ، ولَم تَأمُروا بِالمَعروفِ ولَم تَنهَوا عَنِ المُنکَرِ ؟ ! فَقِیل لَه : ویَکونُ ذلِکَ یا رسول اللّه !؟ فَقال : نَعم وشَرٌّ مِن ذلِکَ فکَیفَ بِکُم إذا أمَرتُم بِالمُنکَرِ ونَهَیتُم عَنِ المَعروفِ فَقِیلَ لَه : یا رَسول اللّه ویَکونُ ذلِکَ؟ فَقال : نَعَم وشَرٌّ مِن ذلِکَ فکَیفَ بِکُم إذا رَأیتُم المَعروفَ مُنکَرا والمُنکَرَ مَعروفَا ؟(13)
9054.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند عز و جل پیش از من، هیچ پیامبرى را در میان امّتى برنینگیخت ، مگر این که در میان آنها حواریان و یارانى داشت که به سنّت او عمل مى کردند و از فرمان او پیروى مى نمودند؛ امّا بعد از آنها عدّه اى جانشینشان شدند که به آنچه مى گفتند، خود عمل نمى کردند و کارهایى مى کردند که به آنها دستور داده نشده بود. پس هر که با دست خویش با آنان مبارزه مى کرد، مؤمن بود و هر که با زبانش با آنان مبارزه کرد، مؤمن بود و نیز هر که قلبا با آنان مبارزه مى کرد، مؤمن بود. هر که چنین نکرد، حتّى به اندازه دانه خَردَلى ایمان نداشت.
9055.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در سفارش به امام على علیه السلام -: اى على! با دست خود ، امر به معروف و نهى از منکر کن. اگر نتوانستى، پس با زبانت این کار را بکن و باز اگر نتوانستى، با قلبت چنین کن. در غیر این صورت، نباید کسى جز خودت را سرزنش کنى.
4 / 4
هشدار درباره امر به منکر و نهى از معروف
قرآن
«مردان و زنانِ دو چهره، [همانند] یکدیگرند. به کار ناپسند وا مى دارند و از کار پسندیده باز مى دارند و دست هاى خود را [از انفاق] فرو مى بندند. خدا را فراموش کردند، پس [خدا هم]فراموششان کرد. در حقیقت، این منافقان اند که فاسق اند» .
حدیث
9056.امام صادق علیه السلام : پیامبر خدا فرمود: «چه حالى خواهید داشت آن گاه که زنانتان ، فاسد شوند و جوانانتان ، نابکار شوند و شما امر به معروف و نهى از منکر نکنید؟!» . به ایشان گفته شد: اى پیامبر خدا! این واقع مى شود؟ فرمود: «بله ؛ و بدتر از این، چه حالى خواهید داشت آن گاه که به زشتکارى فرمان برانید و از خوبى ها باز دارید؟!» . به ایشان گفته شد: اى پیامبر خدا! این واقع مى شود؟ فرمود: «بله ؛ و بدتر از این، چه حالى خواهید داشت آن گاه که خوب را زشت بشمرید و زشت را نیکو؟!» .
9057.عنه علیه السلام : إنَّ رَجُلاً مِن خَثعَمٍ جاءَ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فقالَ : یا رَسولَ اللّه ِ ، أخبِرنی … أیُّ الأعمالِ أبغَضُ إلَى اللّه ِ عَزَّوجلَّ ؟ قالَ : الشِّرکُ بِاللّه ِ ، قالَ : ثُمّ ماذا ؟ قالَ : قَطیعَةُ الرَّحِمِ ، قالَ : ثُمّ ماذا ؟ قالَ : الأمرُ بِالمُنکَرِ والنَّهیُ عَنِ المَعروفِ .(14)
9057.امام صادق علیه السلام : مردى از قبیله خَثعَم، خدمت پیامبر خدا آمد و گفت : اى پیامبر خدا! به من بگو .. . کدام یک کارها نزد خداوند عز و جل منفورتر است؟ پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «شرک ورزیدن به خدا». گفت : سپس چه کارى؟ فرمود: «بُریدنِ پیوند خویشاوندى». گفت : بعد، چه کارى؟ فرمود: «فرمان دادن به زشتى و باز داشتن از خوبى» .
1) الشعراء : 168.
2) کنز العمّال : ج 3 ص 70 ح 5537 عن العرس بن عمیرة.
3) الأنعام : 68.
4) کنز العمّال : ج 3 ص 79 ح 5585 نقلاً عن ابن شاهین والدیلمی عن ابن مسعود.
5) ما بین المعقوفین أثبتناه من الفردوس : ج 3 ص 174 ح 4468.
6) کنز العمّال : ج 11 ص 491 ح 32318 نقلاً عن الدیلمی و ابن النجّار عن عقبة بن عامر.
7) ما بین المعقوفین اثبتناه من الترغیب والترهیب : ج 3 ص 223 ح 1.
8) سنن النسائی : ج 8 ص 111 عن أبی سعید.
9) کنز العمّال : ج 3 ص 66 ح 5556 عن أبی سعید.
10) کنز العمّال : ج 3 ص 69 ح 5532 عن ابن مسعود.
11) دعائم الإسلام : ج 2 ص 351 عن الإمام زین العابدین والإمام الباقر عن الإمام علیّ علیهم السلام.
12) التوبة : 67.
13) تهذیب الأحکام : ج 6 ص 177 ح 359 عن مسعدة بن صدقة ، بحارالأنوار : ج 100 ص 91 ح 28.
14) تهذیب الأحکام : ج 6 ص 176 ح 355 عن عبداللّه بن محمّد بن طلحة ، بحارالأنوار : ج 72 ص 196 ح 20.
