الأَحوال المناسبة للدعاء (حالت‌هاى مناسب دعا)

الکتاب

«وَ اُذْکُرِ اِسْمَ رَبِّکَ وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلاً».(1)

الحدیث

7940 . سنن أبی داوود عن عبد الله بن الزبیر: إنَّ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله کانَ یُشیرُ بِإِصبَعِهِ إذا دَعا ولا یُحَرِّکُها.(2)

7941 . سنن أبی داوود عن سعد بن أبی وقّاص: مَرَّ عَلَیَّ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله وأنَا أدعو بِإِصبَعَیَّ، فَقالَ: «أحِّد أحِّد»(3) وأشارَ بِالسَّبّابَةِ.(4)

7942 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إذا دَعَا العَبدُ، فَأَشارَ بِإصبَعِهِ، قالَ الرَّبُّ تَبارَکَ وتَعالى: أخلَصَ عَبدی.(5)

7943 . المستدرک على الصحیحین عن ابن عبّاس: إنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله قالَ: هکَذَا الإِخلاصُ؛ یُشیرُ بِإِصبَعِهِ الَّتی تَلِی الإِبهامَ. وهذَا الدُّعاءُ؛ فَرَفَعَ یَدَیهِ حَذوَ مَنکِبَیهِ. وهذَا الاِبتِهالُ؛ فَرَفَعَ یَدَیهِ مَدّا.(6)

قرآن

«و نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز».

حدیث

7940 . سنن أبى داوود به نقل از عبد الله بن زبیر : پیامبر صلى الله علیه و آله هر گاه دعا مى‌کرد، با انگشتش اشاره مى‌کرد؛ ولى آن را تکان نمى‌داد.

7941 . سنن أبى داوود به نقل از سعد بن ابى وقّاص : من، مشغول دعا کردن با دو انگشتم بودم که پیامبر صلى الله علیه و آله بر من گذشت و انگشت سبّابه‌اش را نشان داد و فرمود: «یکى کُن! یکى کُن!».(7)

7942 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه بنده دعا کند و با انگشتش اشاره نماید، خداوند تبارک و تعالى مى‌فرماید: «بنده‌ام اخلاص ورزید».

7943 . المستدرک على الصحیحین به نقل از ابن عبّاس : پیامبر خدا، با انگشت کنار شَست خود (انگشت ابهام یا نشانه‌اش) اشاره کرد و فرمود: «چنین است اخلاص» و دو دستش را تا برابر شانه‌هایش بلند کرد و فرمود: «این، [نحوه] دعا کردن است» و دستانش را کشید و فرمود: «این، ابتهال (درخواست با تضرّع و زارى) است».

7944 . السنن الکبرى عن الزهری: کانَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله إذا خَطَبَ یَومَ الجُمُعَةِ دَعا، فَأَشارَ بِإِصبَعِهِ وأمَّنَ النّاسُ.(8)

7945 . الدعوات الکبیر عن ابن عبّاس: إنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله قالَ: الإِخلاصُ هکَذا؛ ورَفَعَ إصبَعا واحِدَةً مِنَ الیَدِ الیُمنى. وَالدُّعاءُ هکَذا؛ ورَفَعَ یَدَیهِ، وجَعَلَ بُطونَهُما مِمّا یَلِی السَّماءَ. وَالاِبتِهالُ هکَذا؛ ومَدَّ یَدَهُ شَیئا، وجَعَلَ ظُهورَ الکَفِّ مِمّا یَلِی السَّماءَ.(9)

7946 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إذا سَأَلتُمُ اللهَ عز و جل فَاسأَلوهُ بِباطِنِ الکَفَّینِ، وإذَا استَعَذتُموهُ فَاستَعیذوهُ بِظاهِرِهِما.(10)

7947 . الإمام علیّ علیه السلام: قالَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله لَنا: دُعاءُ الرَّغبَةِ هکَذا؛ وبَسَطَ یَدَیهِ. ودُعاءُ الرَّهبَةِ هکَذا؛ وقَلَّبَ یَدَیهِ. ودُعاءُ التَّضَرُّعِ هکَذا؛ وقالَ: بَسَطَها وقَلَبَها. ودُعاءُ الاِستِکانَةِ هکَذا؛ وقَبَضَ یَدَیهِ إلى مَنکِبِهِ، وقالَ صلى الله علیه و آله: لا یَکونُ ذلِکَ إلّا فِی الخَلاءِ.(10)

7948 . المستدرک على الصحیحین عن سهل بن سعد فِی النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله : کانَ یَجعَلُ إصبَعَیهِ بِحِذاءِ مَنکِبَیهِ ویَدعو.(11)

7949 . صحیح مسلم عن أبی مالک عن أبیه أنَّهُ سَمِعَ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله وأتاهُ رَجُلٌ فَقالَ: یا رَسولَ اللهِ، کَیفَ أقولُ حینَ أسأَلُ رَبّی؟ قال : قُل: اللهُمَّ اغفِر لی وَارحَمنی وعافِنی وَارزُقنی ویَجمَعُ أصابِعَهُ إلَا الإِبهامَ فَإِنَّ هؤُلاءِ تَجمَعُ لَکَ دُنیاکَ وآخِرَتَکَ.(12)

7944 . السنن الکبرى به نقل از زُهْرى -: پیامبر خدا، هر گاه در روز جمعه خطبه مى‌خواند، دعا مى‌کرد و با انگشتش اشاره مى‌نمود و مردم، آمین مى‌گفتند.

7945 . الدعوات الکبیر به نقل از ابن عبّاس : پیامبر خدا فرمود: «اخلاص، این گونه است» و یک انگشت از دست راست را بالا برد و [فرمود:] «دعا، این گونه است» و هر دو دستش را بالا برد و کف آنها را به طرف آسمان کرد و [فرمود:] «ابتهال، این گونه است» و دستش را اندکى کشید و پشتِ آن را به طرف آسمان قرار داد.

7946 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه از خداوند عز و جل درخواست کردید، با کفِ دستانتان از او درخواست کنید و هر گاه از او پناه جُستید، با پشتِ دستانتان از او پناه جویید.

7947 . امام على علیه السلام: پیامبر خدا به ما فرمود: «دعاى رغبت، این گونه است» و دو دستش را گشود و [فرمود:] «دعاى رهبت، این گونه است» و دو دستش را وارونه ساخت و [فرمود:] «دعاى تضرّع، این گونه است» و آنها را گشود و برگردانْد و [فرمود:] «دعاى استکانت، این گونه است» و دو دستش را به طرف شانه‌اش جمع کرد و فرمود: «این حالت، فقط در وقت خلوت است».

7948 . المستدرک على الصحیحین به نقل از سهل بن سعد (درباره پیامبر صلى الله علیه و آله) : دو انگشتش را نزدیک شانه‌هایش [رو به آسمان] مى‌گرفت و دعا مى‌کرد.

7949 . صحیح مسلم به نقل از ابو مالک از پدرش او (پدرم) شنید پیامبر صلى الله علیه و آله به مردى که نزد ایشان آمد و گفت: اى پیامبر خدا! وقتى پروردگارم را مى‌خوانم، چگونه بگویم؟

فرمود: «بگو: «بار خدایا! مرا بیامرز و به من، رحم کن و عافیتم بخش و روزى‌ام ده» و بجز انگشت شست، بقیه انگشتانت را جمع کن؛ زیرا اینها دنیا و آخرتت را براى تو جمع مى‌کنند».

ر. ک: نهج الدعاء با ترجمه فارسى: ج 1 ص 407 (توضیحى درباره حالت‌هاى متناسب با نیایش) .

1) المزّمّل:8.

2) سنن أبی داوود: ج 1 ص 260 ح 989.

3) أی أشِر بإصبع واحدة؛ لأنّ الذی تدعو إلیه واحد، وهو الله تعالى (النهایة: ج 1 ص 27 «أحد»).

4) سنن أبی داوود: ج 2 ص 80 ح 1499.

5) و الدعاء للطبرانی: ص 89 ح 217 عن أنس.

6) المستدرک على الصحیحین: ج 4 ص 356 ح 7903.

7) یعنى با یک انگشت، اشاره کن؛ زیرا آن که به درگاهش دعا می کنی، یعنی خداوند متعال، یکى است (النهایة: ج 1 ص 27 «احد»).

8) السنن الکبرى: ج 3 ص 298 ح 5776.

9) الدعوات الکبیر: ج 2 ص 34 ح 263.

10) الجعفریّات: ص 226 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.

11) المستدرک على الصحیحین: ج 1 ص 718 ح 1964.

12) صحیح مسلم: ج 4 ص 2073 ح 36.