به طور کلى، واژه «دعا» ، گاه در مورد خداوند متعال به کار مى‌رود و گاه در مورد انسان. دعاى خداوند متعال، دو گونه است:
الف- دعاى تکوینى
دعاى تکوینىِ خداوند متعال، به معناى ایجاد چیزى است براى هدفى خاص، چنان که گویا آنچه ایجاد مى‌شود، به آنچه خداوند مى‌خواهد، دعوت مى‌گردد، مانند این سخن خداوند متعال:
«یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ.(1)
روزى که شما را فرا مى‌خوانَد و شما با حمد او، اجابت مى‌کنید».
بدین معنا که خداوند، در قیامت، انسان‌ها را تکویناً به زندگى اخروى دعوت مى‌کند و آنان با زنده شدن پس از مرگ، دعوت او را اجابت مى‌نمایند.
ب- دعاى تشریعى
دعاى تشریعى خداوند، عبارت است از مکلّف کردن مردم به انجام دادن آنچه خداوند، واجب کرده و ترک آنچه تحریم نموده است. در حقیقت، تکلیف، فرا
خواندن مکلّف به اطاعت اوامر و ترک نواهى الهى است، مانند این سخن خداوند عز و جل:
«أَ فِی اَللهِ شَکٌّ فاطِرِ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ یَدْعُوکُمْ لِیَغْفِرَ لَکُمْ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَ یُؤَخِّرَکُمْ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى.(2)
مگر درباره خدا- پدید آورنده آسمان‌ها و زمین تردیدى هست؟ او شما را دعوت مى‌کند تا پاره‌اى از گناهانتان را بر شما ببخشاید و تا زمان معیّنى، شما را مهلت دهد» .
به سخن دیگر، دین، پیام تکامل انسان است که خداوند متعال، انسان را بِدان دعوت مى‌کند تا از طریق اجراى آن در زندگى، هدف از آفرینش خود را دریابد.
1) اِسراء: آیه 52.
2) ابراهیم: آیه 10.
