5 / 1
آثارُ تَرکِ الصَّلاةِ
أ – غَضَبُ اللّهِ تَعالى
7507 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن تَرَکَ صَلاةً لَقِیَ اللّهَ و هُوَ عَلَیهِ غَضبانُ.(1)
ب – حَبطُ العَمَلِ
7508 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن تَرَکَ الصَّلاةَ مُتَعَمِّدًا أحبَطَ اللّهُ عَمَلَهُ.(2)
ج – الکُفرُ
7509 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن تَرَکَ الصَّلاةَ مُتَعَمِّدًا فَقَد کَفَرَ جِهارًا.(3)
7510 . عنه صلى الله علیه و آله: العَهدُ الَّذی بَینَنا و بَینَهُمُ الصّلاةُ، فَمَن تَرَکَها فَقَد کَفَرَ.(4)
5 / 1
آثار نماز نخواندن
الف – خشم خداى متعال
7507 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس نمازى را نخواند، خداوند را ملاقات مى‌کند در حالى که بر او خشمناک است.
ب – تباه شدن عمل
7508 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس نماز را از روى قصد ترک کند، خداوند، عملش را تباه مى‌کند.
ج – کفر
7509 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس نماز را عمدا ترک کند، آشکارا کفر ورزیده است.
7510 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: پیمان میان ما و آنان، نماز است پس هر کس آن را ترک کند، کافر شده است.
7511 . عنه صلى الله علیه و آله: لا دینَ لِمَن لا صَلاةَ لَهُ.(5)
7512 . عنه صلى الله علیه و آله: لا سَهمَ فِی الإِسلامِ لِمَن لا صَلاةَ لَهُ.(6)
7513 . عنه صلى الله علیه و آله: ما بَینَ الکُفرِ و الإِیمانِ إلّا تَرکُ الصَّلاةِ.(7)
7514 . عنه صلى الله علیه و آله: بَینَ العَبدِ و بَینَ الکُفرِ تَرکُ الصَّلاةِ.(8)
7515 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن تَرَکَ الصَّلاةَ لا یَرجو ثَوابَها و لا یَخافُ عِقابَها، فَلا اُبالی أن یَموتَ یَهودیًّا أو نَصرانیًّا أو مَجوسیًّا.(9)
7516 . عنه صلى الله علیه و آله: ما بَینَ المُسلِمِ و بَینَ الکافِرِ إلّا أن یَترُکَ الصَّلاةَ الفَریضَةَ مُتَعَمِّدًا أو یَتَهاوَنَ بِها فَلا یُصَلّیَها.(10)
7517 . الإمام الصادق علیه السلام: جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبیِّ صلى الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسولَ اللّهِ أوصِنی، فَقالَ: لا تَدَعِ الصَّلاةَ مُتَعَمِّدًا، فَإِنَّ مَن تَرَکَها مُتَعَمِّدًا فَقَد بَرِئَت مِنهُ مِلَّةُ الإِسلامِ.(11)
7518 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله – فی وَصیَّتِهِ لِمُعاذٍ -: لا تَترُکَنَّ صَلاةً مَکتوبَةً مُتَعَمِّدًا، فَإِنَّ مَن تَرَکَ صَلاةً مَکتوبَةً مُتَعَمِّدًا فَقَد بَرِئَت مِنهُ ذِمَّةُ اللّهِ.(12)
7511 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که نماز نمى‌گزارد، دین ندارد.
7512 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که نماز نمى‌گزارد، بهره‌اى از دین ندارد.(13)
7513 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: [مرز] میان کفر و ایمان، جز ترک نماز نیست.
7514 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: [مرز] میان بنده و کفر، ترک نماز است.
7515 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس نماز را ترک کند و به پاداش آن امید نورزد و از عذابش نهراسد، اهمّیت نمى‌دهم که یهودى، مسیحى و یا مجوس بمیرد.
7516 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: میان مسلمان و کفر، جز این نیست که نماز واجب را از روى قصد ترک کند و یا به جهت سبُک شمردن، آن را نخواند.
7517 . امام صادق علیه السلام: مردى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و گفت: اى پیامبر خدا، مرا سفارش کن.
فرمود: «نماز را از روى قصد، وا مگذار که هر کس آن را از روى قصد ترک کند، دین اسلام از او دورى جُسته است (مسلمان نیست)».(14)
7518 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در سفارش به مُعاذ -: هرگز نماز واجب را از روى قصد ترک مکن، که هر کس نمازواجب را از روى قصد ترک کند، خداوند، تعهدى در برابر او ندارد.
5 / 2
عِقابُ تارِکِ الصَّلاةِ
الکتاب
«فِی جَنّاتٍ یَتَساءَلُونَ – عَنِ اَلْمُجْرِمِینَ – ما سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ – قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ اَلْمُصَلِّینَ».(15)
«فَلا صَدَّقَ وَ لا صَلّى – وَ لکِنْ کَذَّبَ وَ تَوَلّى – ثُمَّ ذَهَبَ إِلى أَهْلِهِ یَتَمَطّى – أَوْلى لَکَ فَأَوْلى – ثُمَّ أَوْلى لَکَ فَأَوْلى».(16)
«وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ – وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اِرْکَعُوا لا یَرْکَعُونَ».(17)
الحدیث
7519 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اُمَّتی عَلى أربَعَةِ أصنافٍ: . . صِنفٌ لا یُصَلّونَ أبَدًا، فَکانَ لَهُم سَقَرُ، و سَقَرُ اسمُ دَرَکَةٍ مِن دَرَکاتِ جَهَنَّمَ، قالَ اللّهُ تَبارَکَ و تَعالى: «ما سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ – قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ اَلْمُصَلِّینَ».(18)
7520 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن تَرَکَ صَلاةً مُتَعَمِّدًا کُتِبَ اسمُهُ عَلى بابِ النّارِ فیمَن یَدخُلُها.(19)
5 / 3
جَزاءُ مَنِ استَخَفَّ بِالصَّلاة
الکتاب
«وَ إِذا نادَیْتُمْ إِلَى اَلصَّلاةِ اِتَّخَذُوها هُزُواً وَ لَعِباً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَعْقِلُونَ».(20)
5 / 2
کیفر ترک کننده نماز
قرآن
«در میان باغ‌ها از یکدیگر مى‌پرسند درباره ی مجرمان: «چه چیزْ شما را به سَقَر درآورد؟». مى‌گویند: «از نمازگزاران نبودیم»».
«پس [مى‌گویند:] «تصدیق نکرد و نماز بر پا نداشت، بلکه تکذیب کرد و روى گردانید. سپس خرامان به سوى اهل خویش رفت». واى بر تو! پس واى [بر تو!] باز هم واى برتو! واى برتو!» .
«[ولى] آن روز واى بر تکذیب‌کنندگان. و چون به آنان گفته شود: «رکوع کنید»، به رکوع نمى‌روند».
حدیث
7519 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من، چهار دسته‌اند: . . . دسته‌اى هیچ‌گاه نماز نمى‌خوانند، پس براى اینان، «سَقَر» است و سقر، نام طبقه‌اى از طبقات دوزخ است. خداوند متعال گفته است: «چه چیزْ شما را به سَقَر در آورد؟ مى‌گویند: از نمازگزاران نبودیم».
7520 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس نماز را از روى قصد ترک کند، نامش را بر سرْ درِ دوزخ، جزو وارد شوندگان به آن، مى‌نویسند.
5 / 3
سزاى کسى که نماز را سبُک بشمارد
قرآن
«و هنگامى که [به وسیله ی اذان، مردم را] به نماز مى‌خوانید، آن را به مسخره و بازى مى‌گیرند؛ زیرا آنان، مردمى‌اند که نمى‌اندیشند».
الحدیث
7521 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا یَنالُ شَفاعَتی مَنِ استَخَفَّ بِصَلاتِهِ، و لا یَرِدُ عَلَیَّ الحَوضَ لا و اللّهِ.(21)
7522 . عنه صلى الله علیه و آله: عِشرونَ خَصلَةً تُورِثُ الفَقرَ: . . الِاستِخفافُ بِالصَّلاةِ.(22)
7523 . عنه صلى الله علیه و آله – لِابنَتِهِ فاطِمَةَ علیهاالسلام لَمّا قالَت لَهُ: یا أبَتاه، ما لِمَن تهاوَنَ بِصَلاتِهِ مِنَ الرِّجالِ و النِّساءِ؟ : یا فاطِمَةُ، مَن تَهاوَنَ بِصَلاتِهِ مِنَ الرِّجالِ و النِّساءِ ابتَلاهُ اللّهُ بِخَمسَ عَشَرَةَ خَصلَةً: سِتٌّ مِنها فی دارِ الدُّنیا، و ثَلاثٌ عِندَ مَوتِهِ، و ثَلاثٌ فی قَبرِهِ، و ثَلاثٌ فِی القیامَةِ إذا خَرَجَ مِن قَبرِهِ.
فَأمَّا اللَّواتی تُصیبُهُ فی دارِ الدُّنیا: فَالاُولى یَرفَعُ اللّهُ البَرَکَةَ مِن عُمُرِهِ، و یَرفَعُ اللّهُ البَرَکَةَ مِن رِزقِهِ، و یَمحُو اللّهُ عزوجل سیماءَ الصّالِحینَ مِن وَجهِهِ، و کُلُّ عَمَلٍ یَعمَلُهُ لا یُؤجَرُ عَلَیهِ، و لا یَرتَفِعُ دُعاؤُهُ إلَى السَّماءِ، و السّادِسَةُ لَیسَ‌لَهُ حَظٌّ فی دُعاءِ الصّالِحینَ.
و أمَّا اللَّواتی تُصیبُهُ عِندَ مَوتِهِ فَأَوَّلُهُنَّ أنَّهُ یَموتُ ذَلیلًا، و الثّانیَةُ یَموتُ جائِعًا، و الثّالِثَةُ یَموتُ عَطشانًا؛ فَلَو سُقیَ مِن أنهارِ الدُّنیا لم یَروَ عَطَشُهُ.
و أمَّا اللَّواتی تُصیبُهُ فی قَبرِهِ: فَأَوَّلُهُنَّ یُوَکِّلُ اللّهُ بِهِ مَلَکًا یَزعَجُهُ فی قَبرِهِ، و الثّانیَةُ یُضَیِّقُ عَلَیهِ قَبرَهُ، و الثّالِثَةُ تَکونُ الظُّلمَةُ فی قَبرِهِ.
و أمَّا اللَّواتی تُصیبُهُ یَومَ القیامَةِ إذا خَرَجَ مِن قَبرِهِ: فَأَوَّلُهُنَّ أن یُوَکِّلَ اللّهُ بِهِ مَلَکًا یَسحَبُهُ عَلى وَجهِهِ و الخَلائِقُ یَنظُرونَ إلَیهِ، و الثّانیَةُ یُحاسَبُ حِسابًا شَدیدًا، و الثّالِثَةُ لا یَنظُرُ اللّهُ إلَیهِ و لا یُزَکّیهِ و لَهُ عَذابٌ ألیمٌ.(23)
حدیث
7521 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که نماز را سبُک بشمارد، به شفاعت من دست نمى‌یابد، و به خدا سوگند، در کنار حوض [ِ- کوثر]، بر من وارد نخواهد شد.
7522 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بیست خصلت، فقر مى‌آورد: . . . . و سبُک شمردن نماز
7523 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در پاسخ دخترش فاطمه علیهاالسلام که پرسیده بود: اى پدر! مردان و زنانى که نمازشان را سبُک مى‌شمرند، چه [جزایى] دارند؟ -اى فاطمه! هر کس از مردان یا زنان، نمازش را سبُک بشمرد، خداوند، او را به پانزده خصلت مبتلا مى‌کند: شش خصلت در دنیا، سه خصلت هنگام مرگش، سه خصلت در گورش، و سه خصلت در قیامتْ هنگامى که از گورش بیرون مى‌آید. امّا آنچه در دنیا به او مى‌رسد: خداوند، برکت را از عمرش بر مى‌دارد، و نیز از روزى‌اش، سیماى صالحان را از چهره‌اش مى‌زُداید، به هر عملى که انجام مى‌دهد، پاداشى داده نمى‌شود، دعایش به آسمان نمى‌رود، و ششم این که براى او در دعاى صالحان، نصیبى نیست.
و امّا آنچه هنگام مرگش به او مى‌رسد: نخستین آنها این است که خوار مى‌میرد، دوم آن که گرسنه مى‌میرد، و سوم، این که تشنه مى‌میرد. پس اگر از نهرهاى دنیا به او بنوشانند، سیراب نمى‌شود.
و امّا آنچه در گورش به او مى‌رسد: نخستین آنها این است که خداوند، فرشته‌اى مى‌گمارد تا او را در گورش آشفته سازد؛ دوم این که گورش را بر او تنگ مى‌کند؛ و سوم این که گورش تاریک است.
و امّا آنچه روز قیامت، هنگام بیرون آمدن از گورش به او مى‌رسد: نخستین آنها این است که خداوند، فرشته‌اى مى‌گمارد تا او را با صورت [روى زمین] بکِشد، در حالى که مردم به او مى‌نگرند. دوم این که بازخواست سختى مى‌شود. و سوم این که خداوند به او نمى‌نگرد و پاکش نمى‌سازد و عذابى دردناک دارد.
5 / 4
جَزاءُ مَن ضَیَّعَ الصَّلاة
الکتاب
«فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ – اَلَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ».(24)
«فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا اَلصَّلاةَ وَ اِتَّبَعُوا اَلشَّهَواتِ فَسَوْفَ یَلْقَوْنَ غَیًّا».(25)
الحدیث
7524 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا یَزالُ الشَّیطانُ ذَعِرًا مِنَ المُؤمِنِ ما حافَظَ عَلَى الصَّلواتِ الخَمسِ، فَإِذا ضَیَّعَهُنَّ تَجَرَّأَ عَلَیهِ فَأَدخَلَهُ فِی العَظائِمِ.(26)
7525 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تُضَیِّعوا صَلاتَکُم فَإِنَّ مَن ضَیَّعَ صَلاتَهُ حُشِرَ مَعَ قارونَ و هامانَ، و کانَ حَقًّا عَلَى اللّهِ أن یُدخِلَهُ النّارَ مَعَ المُنافِقینَ، فَالوَیلُ لِمَن لَم یُحافِظ عَلى صَلاتِهِ و أداءِ سُنَّةِ نَبیِّهِ.(27)
7526 . عنه صلى الله علیه و آله: ما مِن مُصَلٍّ إلّا و مَلَکٌ عَن یَمینِهِ، و مَلَکٌ عَن یَسارِهِ، فَإِن أتَمَّها عَرَجا بِها، و إن لَم یُتِمَّها ضَرَبا بِها وَجهَهُ.(28)
7527 . عنه صلى الله علیه و آله: لا صَلاةَ لِمَن لا یُتِمُّ رُکوعَها و سُجودَها.(29)
5 / 4
کیفر کسى که نماز را ضایع گردانَد
قرآن
«پس واى بر نمازگزارانى که از نمازشان غافل‌اند».
«آن گاه، پس از آنان، جانشینانى به جاى ماندند که نماز را تباه ساخته و از هوس‌ها پیروى کردند، و به زودى [سزاى] گم‌راهى [ِ- خود] را خواهند دید».
حدیث
7524 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: همواره، شیطان از انسانِ باایمان، هراسان است تا هنگامى که بر نمازهاى پنجگانه مواظبت ورزد پس هرگاه آنها را تباه کند، بر او جرئت مى‌یابد و او را در گناهان بزرگ وارد مى‌کند.
7525 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نمازتان را تباه مکنید که هر کس نمازش را تباه کند، با قارون و هامان محشور مى‌شود و سزاوار است که خداوند، او را همراه با منافقان وارد آتش کند. پس واى بر کسى که بر نمازش و انجام دادن سنّت پیامبرش مواظبت نورزد!
7526 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ نمازگزارى نیست، جز این که فرشته‌اى بر سمت راست او و فرشته‌اى بر سمت چپش قرار دارد پس اگر نماز را تمام بیاورد، آن را بالا مى‌برند و اگر تمام نیاورده باشد، آن را به صورتش مى‌زنند
7527 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که رکوع و سجودش را تمام به جا نمى‌آورد، نمازى ندارد.(30)
7528 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لَم یُتِمَّ وُضوءَهُ و رُکوعَهُ و سُجودَهُ و خُشوعَهُ فَصَلاتُهُ خِداجٌ(31) (32)
7529 . سنن الدارمی عن أبی قُتادَة: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: أسوَأُ النّاسِ سَرِقَةً الَّذی یَسرِقُ صَلاتَهُ، قالوا: یا رَسولَ اللّهِ، و کَیفَ یَسرِقُ صَلاتَهُ؟ قالَ: لا یُتِمُّ رُکوعَها و لا سُجودَها.(33)
7530 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إذا صَلّى أحَدُکُمُ المَکتوبَةَ فَلَم یُتِمَّ رُکوعَها و سُجودَها و تَکبیرَها و التَّضَرُّعَ فیها کانَ کَمَثَلِ التّاجِرِ لا یَشِفُّ لَهُ حَتّى بَقیَ رَأسُ المالِ.(34)
7531 . عنه صلى الله علیه و آله: مَثَلُ الّذی لا یُتِمُّ صَلاتَهُ کَمَثَلِ الحُبلى حَمَلَت حَتّى إذا دَنا نِفاسُها أسقَطَت، فَلا حَملَ و لا هیَ ذاتُ وَلَدٍ.(35)
7532 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ مِن أشراطِ القیامَةِ إضاعَةُ الصَّلَواتِ.(36)
7528 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس وضو و رکوع و سجود و خشوعش را تمام به جا نیاورد، نمازش ناقص است.
7529 . سنن الدارمى – به نقل از ابو قُتاده -: پیامبر خدا فرمود: «بدترین دزد، آن است که از نمازش مى‌دزدد» .
گفتند: اى پیامبر خدا! چگونه از نمازش مى‌دزدد؟
فرمود: «رکوع و سجودش را تمام به جا نمى‌آورد».
7530 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هرگاه یکى از شما نماز واجبش را بخواند، ولى رکوع و سجود و تکبیر و دعاى آن را، تمام به جا نیاورد، همچون بازرگانى است که سود نمى‌بَرد تا این که تنها سرمایه‌اش باقى مى‌مانَد
7531 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که نمازش را تمام به جا نمى‌آورد، همچون زن باردارى است که در نزدیکى زاییدن، بچّه‌اش مى‌افتد. پس نه بچّه‌اى مانده، و نه وى مادر شده است
7532 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از نشانه‌هاى نزدیکى قیامت، تباه کردن نمازهاست.
1) المعجم الکبیر: ج 11 ص 234 ح 11782؛ عوالی اللآلی: ج 1 ص 126 ح 64 کلاهما عن ابن عبّاس.
2) الترغیب و الترهیب: ج 1 ص 385 ح 18 عن عمر؛ جامع الأخبار: ص 185 ح 456 نحوه.
3) المعجم الأوسط: ج 3 ص 343 ح 3348 عن أنس؛ عوالی اللآلی: ج 2 ص 224 ح 36 من دون قوله: «جهارا»، بحارالأنوار: ج 30 ص 674.
4) سنن الترمذی: ج 5 ص 13 ح 2621 عن بریدة.
5) المعجم الأوسط: ج 2 ص 383 ح 2292 عن ابن عمر.
6) الترغیب و الترهیب: ج 1 ص 380 ح 6 نقلاً عن البزّار عن أبی هریرة؛ دعائم الإسلام: ج 1 ص 133 عن الإمام علیّ علیه السلام نحوه.
7) ثواب الأعمال: ص 275 ح 2 عن عبداللّه بن میمون عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام عن جابر، بحارالأنوار: ج 82 ص 217 ح 33.
8) سنن الترمذی: ج 5 ص 13 ح 2620 عن جابر؛ جامع الأخبار: ص 186 ح 457، بحارالأنوار: ج 82 ص 202 ح 2.
9) جامع الأخبار: ص 186 ح 462، بحارالأنوار: ج 82 ص 202 ح 2.
10) ثواب الأعمال: ص 275 ح 1 عن برید بن معاویة العجلی عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 82 ص 216 ح 32.
11) الکافی: ج 3 ص 488 ح 11 عن القدّاح؛ الترغیب و الترهیب: ج 1 ص 379 ح 3 عن عبادة بن الصامت، و فیه «. . لا تَترُکُوا الصَّلاةَ مُتَعَمِّدینَ، فَمَن تَرَکَها مُتَعَمِّدا فَقَد خَرَجَ مِنَ المِلَّةِ».
12) مسند ابن حنبل: ج 8 ص 250 ح 22136 عن معاذ.
13) متن دعائم الاسلام چنین است: «کسى که نماز را ترک کند، نصیبى از اسلام ندارد».
14) در الترغیب و الترهیب چنین آمده است: «از روى قصد، نماز را ترک مکنید، که هر کس آن را از روى قصد ترک کند، از دین خارج شده است».
15) المدّثّر:40-43.
16) القیامة:31-35.
17) المرسلات:47 و 48.
18) الاثنا عشریّة: ص 158.
19) حلیة الأولیاء: ج 7 ص 254 عن أبی سعید.
20) المائدة:58.
21) الکافی: ج 6 ص 400 ح 19 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 84 ص 241 ح 27.
22) جامع الأخبار: ص 343 ح 951، بحارالأنوار: ج 76 ص 315 ح 2.
23) فلاح السائل: ص 22 عن فاطمة علیهاالسلام، بحارالأنوار: ج 83 ص 21 ح 39.
24) الماعون:4 و 5.
25) مریم:59.
26) الکافی: ج 3 ص 269 ح 8 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 82 ص 202 ح 2.
27) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 31 ح 46 عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام علیّ علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 83 ص 14 ح 23.
28) الجامع الصغیر: ج 2 ص 525 ح 8111 عن عمر.
29) الجعفریّات: ص 36 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 84 ص 253 ح 51؛ المعجم الأوسط: ج 5 ص 129 ح 4863 و ج 7 ص 331 ح 7645 کلاهما عن أنس و لفظه «لا تُقبَلُ صَلاةُ رَجُلٍ لا یُتِمُّ الرُّکوعَ و السُّجودَ».
30) در نقل المعجم الأوسط آمده است: «نمازش پذیرفته نمى‌شود».
31) الخداج: أخدج فلان أمره إذا لم یحکمه، قال الأصمعیّ: الخداج النقصان، و أصل ذلک من خداج الناقة إذا ولدت ولدا ناقص الخلق أو لغیر تمامٍ (لسان العرب: ج 2 ص 248).
32) دعائم الإسلام: ج 1 ص 100 عن الإمام علیّ علیه السلام و ص 136، بحارالأنوار: ج 80 ص 311 ح 27.
33) سنن الدارمی: ج 1 ص 324 ح 1302.
34) مسند إسحاق بن راهویه: ج 1 ص 374 ح 390 عن أبی هریرة.
35) السنن الکبرى: ج 2 ص 542 ح 4005 عن صالح بن سوید عن الإمام علیّ علیه السلام؛ دعائم الإسلام: ج 1 ص 136 عن الإمام علیّ علیه السلام، بحارالأنوار: ج 84 ص 264 ح 66.
36) تفسیر القمّی: ج 2 ص 304 عن عبد اللّه بن عبّاس، بحارالأنوار: ج 6 ص 306 ح 6.
