6 / 1
فَضْلُ الخُشوعِ
الکتاب
«أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اَللّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ اَلْحَقِّ وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا اَلْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ اَلْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ».(1)
«وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً».(2)
الحدیث
7176 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ أوَّلَ شیءٍ یُرفَعُ مِن هذهِ الاُمّةِ الأمانَةُ و الخُشوعُ، حتّى لا تَکادُ تَرى خاشِعا.(3)
6 / 2
صِفاتُ الخاشِعینَ
الکتاب
«فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیى وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِی اَلْخَیْراتِ
6 / 1
فضیلت خشوع
قرآن
«آیا براى کسانى که ایمان آورده‌اند، هنگام آن نرسیده که دل‌هایشان به یاد خدا و آن حقیقتى که نازل شده، خاشع [و خاکسار] گردد و مانند کسانى نباشند که از پیش بدانها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید؛ ولى دل‌هایشان سخت گردید و بسیارى از آنها فاسق بودند؟».
«و بر روى زمین مى‌افتند و مى‌گریند، و [تلاوت قرآن،] بر خشوع آنها مى‌افزاید».
حدیث
7176 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نخستین چیزى که از میان این امّت رَخت بر مى‌بندد، امانتدارى و خشوع (خاکسارى) است، چندان که تقریبا مسلمان خاشعى نمى‌یابى.
6 / 2
صفات خاشعان
قرآن
«پس [دعاى] او را اجابت کردیم، و یحیى را بدو بخشیدیم و همسرش را براى او شایسته
وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ کانُوا لَنا خاشِعِینَ».(4)
الحدیث
7177 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أمّا عَلامَةُ الخاشِعِ فأربَعةٌ: مُراقَبَةُ اللّهِ فی السِّرِّ و العَلانِیَةِ، و رُکوبُ الجَمیلِ، و التَّفَکُّرُ لیَومِ القِیامَةِ، و المُناجاةُ للّهِ.(5)
7178 . عنه صلى الله علیه و آله – فی جَوابِ السُّؤالِ عنِ الخُشوعِ -: التَّواضُعُ فی الصَّلاةِ، و أنْ یُقْبِلَ العَبدُ بقَلبِهِ کُلِّهِ على رَبِّهِ عزوجل.(6)
6 / 3
تَخَشُّعُ النّفاقِ
7179 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إیّاکُم و تَخَشُّعَ النِّفاقِ، و هُو أنْ یُرى الجَسَدُ خاشِعا و القَلبُ لَیس بخاشِعٍ.(7)
7180 . عنه صلى الله علیه و آله: تَعَوّذوا باللّهِ مِن خُشوعِ النِّفاقِ: خُشوعِ البَدَنِ و نِفاقِ القَلبِ.(8)
7181 . عنه صلى الله علیه و آله: ما زادَ خُشوعُ الجَسَدِ على ما فی القَلبِ فهُو عندَنا نِفاقٌ.(9)
[و آماده ی حمل] کردیم؛ زیرا آنان در کارهاى نیک، شتاب مى‌کردند و ما را از روى رغبت و بیم مى‌خواندند و در برابر ما خاشع بودند».
حدیث
7177 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نشانه ی خاشع (خاکسار) ، چهار چیز است: حساب بردن از خدا در نهان و آشکار، انجام دادن کارهاى نیک، اندیشیدن براى روز قیامت، و راز و نیاز کردن با خدا.
7178 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در پاسخ به پرسش درباره ی خشوع -: تواضع داشتن در نماز، و این که بنده با تمامِ دل [و وجود]، به پروردگارش روى آورَد.
6 / 3
خاشع‌نمایى منافقانه
7179 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از خاشع‌نمایىِ منافقانه بپرهیزید و آن، چنین است که بدن، خاشع نشان داده شود، در حالى که دل، خاشع نیست
7180 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از خشوع منافقانه به خدا پناه برید؛ [یعنى] خشوع تن و نفاق دل.
7181 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: این که جسم، بیش از دل خاشع باشد، این، نزد ما نفاق است
1) الحدید:16.
2) الإسراء:109.
3) مکارم الأخلاق: ج 2 ص 368 ح 2661 عن أبی ذرّ، بحارالأنوار: ج 77 ص 79 ح 3.
4) الأنبیاء:90.
5) تحف العقول: ص 20، بحارالأنوار: ج 1 ص 120 ح 11.
6) الجعفریّات: ص 38 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 84 ص 264 ح 66.
7) تحف العقول: ص 60، بحارالأنوار: ج 77 ص 164 ح 188.
8) کنز العمّال: ج 7 ص 526 ح 20089 عن أبی بکر.
9) الکافی: ج 2 ص 396 ح 6.
