32 / 1
ذَمُّ التَّعَصُّبِ
الکتاب
«إِذْ جَعَلَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا فِی قُلُوبِهِمُ اَلْحَمِیَّةَ حَمِیَّةَ اَلْجاهِلِیَّةِ فَأَنْزَلَ اَللّهُ سَکِینَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَ عَلَى اَلْمُؤْمِنِینَ وَ أَلْزَمَهُمْ کَلِمَةَ اَلتَّقْوى وَ کانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ کانَ اَللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیماً».(1)
الحدیث
6775 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن تَعَصَّبَ أو تُعُصِّبَ لَهُ فقَد خَلَعَ رِبْقَ الإیمانِ مِن عُنُقِهِ.(2)
6776 . عنه صلى الله علیه و آله: مَنْ تَعَصَّبَ أو تُعُصِّبَ لَهُ فقَد خَلَعَ رِبقَةَ الإسلامِ مِن عُنُقِهِ.(3)
6777 . عنه صلى الله علیه و آله: منَ کانَ فی قَلبِهِ حَبَّةٌ مِن خَردَلٍ مِن عَصَبِیَّةٍ بَعَثَهُ اللّهُ یَومَ القِیامَةِ مَعَ أعرابِ الجاهِلِیَّةِ.(4)
32 / 1
نکوهش تعصّب
قرآن
«آن گاه که کافران در دل‌هاى خود، تعصّب، [آن هم] تعصّب جاهلى ورزیدند، پس خدا آرامش خود را بر فرستاده ی خویش و بر مؤمنان، فرو فرستاد و آرمان تقوا را ملازم آنان ساخت و [در واقع،] آنان به [رعایت] آن [آرمان]، سزاوارتر و شایسته ی آن بودند. و خدا همواره بر هر چیزى داناست».
حدیث
6775 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که تعصّب بورزد یا برایش تعصّب ورزیده شود، حلقه ی ایمان را از گردن خویش، باز کرده است.
6776 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که تعصّب بورزد یا برایش تعصّب ورزیده شود، حلقه ی اسلام را از گردن خویش، باز کرده است.
6777 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس در دلش به اندازه ی دانه ی خَردَلى عصبیّت باشد، خداوند در روز قیامت، او را با اعراب جاهلى بر مى‌انگیزد.
6778 . عنه صلى الله علیه و آله: لَیسَ مِنّا مَن دَعا إلى عَصَبِیَّةٍ، و لَیسَ مِنّا مَن قاتَلَ عَلى عَصَبِیَّةٍ، و لَیسَ مِنّا مَن ماتَ عَلى عَصَبِیَّةٍ.(5)
32 / 2
التَّعَصُّب المَذموم
6779 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله – لَمّا سُئلَ عَنِ العَصَبِیَّةِ -: أن تُعینَ قَومَکَ عَلَى الظُّلمِ.(6)
32 / 3
التَّعَصُّب المَمدوح
6780 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: خَیرُکُمُ المُدافِعُ عَن عَشیرَتِهِ ما لَم یَأثَمْ.(7)
6778 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از ما نیست کسى که به عصبیّت فرا خوانَد، و از ما نیست کسى که در راه عصبیّت بجنگد، و از ما نیست کسى که در حال برخوردارى از عصبیّت بمیرد.
32 / 2
تعصّب نکوهیده
6779 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در پاسخ سؤالى درباره ی عصبیّت -: عصبیّت، آن است که قوم و قبیله ی خود را در راه ستم، یارى رسانى.
32 / 3
تعصّب پسندیده
6780 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ شما، کسى است که از عشیره ی خود دفاع کند، به شرط آن که با این کار، مرتکب گناهى نشود.
1) الفتح:26.
2) الکافی: ج 2 ص 308 ح 2 عن هشام بن سالم و درست ابن أبی منصور عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 73 ص 283 ح 1.
3) ثواب الأعمال: ص 263 ح 1 عن هشام بن سالم و درست ابن أبی منصور عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 73 ص 291 ح 16.
4) الکافی: ج 2 ص 308 ح 3 عن السکونیّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 73 ص 284 ح 2.
5) سنن أبی داوود: ج 4 ص 332 ح 5121 عن جبیر بن مطعم.
6) سنن أبی داوود: ج 4 ص 331 ح 5119 عن واثلة بن الأسقع.
7) سنن أبی داوود: ج 4 ص 332 ح 5120 عن سراقة بن مالک بن جحشم المدلجی.
