23 / 1
التَّحذیرُ مِن الفُحشِ
الکتاب
«عُتُلٍّ بَعْدَ ذلِکَ زَنِیمٍ».(1)
الحدیث
6657 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله – فی قولِهِ تعالى: «عُتُلٍّ بَعْدَ ذلِکَ زَنِیمٍ» -: هو الفاحِشُ اللَّئیمُ.(2)
6658 . عنه صلى الله علیه و آله: إیّاکُم و الفُحشَ؛ فإنّ اللّهَ عزوجل لا یُحِبُّ الفاحِشَ المُتَفَحِّشَ.(3)
6659 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ اللّهَ لا یُحِبُّ کلَّ فاحِشٍ مُتَفَحِّشٍ.(4)
6660 . عنه صلى الله علیه و آله: الجَنَّةُ حَرامٌ على کُلِّ فاحِشٍ أن یَدخُلَها.(5)
23 / 1
هشدار درباره ی دشنام
قرآن
«[و اطاعت مکن از کسى که] گستاخ، [و] گذشته از آن، زِنازاده است».
حدیث
6657 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – درباره ی آیه ی «گستاخ [و] گذشته از آن، زنازاده است» -: یعنى زشت‌گوىِ زشت کردارِ فرومایه.
6658 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از دشنام‌گویى بپرهیزید؛ زیرا خداوند عزوجل ناسزاگوىِ بددهن را دوست ندارد.
6659 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، دشنام‌گوىِ بددهن را دوست ندارد.
6660 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: وارد شدن به بهشت، بر هر ناسزاگویى حرام است.
6661 . عنه صلى الله علیه و آله: ما کانَ الفُحشُ فی شیءٍ قَطُّ إلّا شانَهُ، و لا کانَ الحَیاءُ فی شیءٍ قَطُّ إلّا زانَهُ.(6)
6662 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللّهَ یُحِبُّ الحَیِیَّ المُتَعَفِّفَ، و یُبغِضُ البَذِیَّ السائلَ المُلحِفَ.(7)
6663 . عنه صلى الله علیه و آله: لو کانَ الفُحشُ خَلقا لَکانَ شَرَّ خَلقِ اللّهِ.(8)
6664 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ الفُحشَ لو کانَ مِثالاً لَکانَ مِثالَ سَوءٍ.(9)
6665 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ مِن شَرِّ عِبادِ اللّهِ مَن تُکرَهُ مُجالَسَتُهُ لِفُحشِهِ.(10)
6666 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ مِن شَرِّ الناسِ مَن تَرَکَهُ الناسُ اتِّقاءَ فُحشِهِ.(11)
6667 . الإمامُ علیّ علیه السلام: قالَ رسولُ اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ اللّهَ حَرَّمَ الجَنَّةَ على کُلِّ فَحّاشٍ بَذِیءٍ، قَلیلِ الحَیاءِ، لا یُبالِی ما قالَ و لا ما قیلَ لَهُ؛ فإنّکَ إن فَتَّشتَهُ لم تَجِدْهُ إلّا لِغَیَّةٍ(12) أو شِرکِ شیطانٍ، فقیلَ: یا رسولَ اللّهِ، و فی الناسِ شِرکُ شَیطانٍ؟ فقالَ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: أما تَقرَأُ قولَ اللّهِ عزوجل: «وَ شارِکْهُمْ فِی اَلْأَمْوالِ وَ اَلْأَوْلادِ»(13)؟ !(14)
6668 . الإمامُ الصادقُ علیه السلام: قالَ رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله: ألا اُخبِرُکُم بِأبعَدِکُم مِنّی شَبَها؟ قالوا: بلى یا رسولَ اللّهِ، قالَ: الفاحِشُ المُتَفحِّشُ البَذیءُ. . . .(15)
6661 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زشتگویى (زشت‌کردارى) هرگز در چیزى نیست، مگر این که آن را عیبناک مى‌گرداند، و حیا هرگز در چیزى نیست، مگر این که آن را مى‌آراید.
6662 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، شخص باحیاى با عزّتِ نفْس را دوست دارد و با بدزبانِ گداى سِمِج، دشمن است.
6663 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اگر فُحش (زشتى در گفتار و کردار) مخلوقى بود، هر آینه، بدترینِ مخلوقات خدا بود.
6664 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اگر دشنام تجسّم یابد، بى گمان، بدترکیب خواهد بود.
6665 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: یکى از بدترین بندگان خدا، کسى است که به سبب بدزبانى و دشنام‌گویى‌اش، همنشینى با او ناخوشایند باشد.
6666 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از بدترینِ مردمان، کسى است که مردم از ترس ناسزاگویى او، وى را ترک کنند.
6667 . امام على علیه السلام: پیامبر خدا فرمود: «خداوند، بهشت را بر هر ناسزاگوىِ بدزبانِ بى‌شرمى که باکى ندارد چه مى‌گوید و چه مى‌شنود، حرام کرده است؛ زیرا اگر وارسى کنى، خواهى یافت که یا زِنازاده است یا شیطان در نطفه ی او شریک بوده است».
گفته شد: اى پیامبر خدا! آیا شیطان در مردم هم شریک مى‌شود؟
فرمود: «آرى. مگر این سخن خداوند عزوجل [به شیطان] را نخوانده‌اى که: «و در اموال و فرزندان ایشان، شریک شو»؟».
6668 . امام صادق علیه السلام: پیامبر خدا فرمود: «آیا شما را خبر ندهم که کم شباهت‌ترین شما به من کیست؟» .
گفتند: چرا، اى پیامبر خدا!
فرمود: «ناسزاگوىِ بددهنِ بدزبان. . .».
23 / 2
التَّحذِیرُ عَن سِبابِ المُؤمِنِ
6669 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: سِبابُ المؤمِنِ فُسوقٌ، و قِتالُهُ کُفرٌ.(16)
6670 . عنه صلى الله علیه و آله: سابُّ المُؤمِنِ کالمُشرِفِ على الهَلَکَةِ.(17)
6671 . عنه صلى الله علیه و آله: سِبابُ المؤمِنِ فُسوقٌ، و قِتالُهُ کُفرٌ، و أکلُ لَحمِهِ مِن مَعصیَةِ اللّهِ.(18)
23 / 3
النَّهیُ عَن سَبِّ الأصنامِ وَ الشَّیطانِ
الکتاب
«وَ لا تَسُبُّوا اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّهِ فَیَسُبُّوا اَللّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذلِکَ زَیَّنّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ».(19)
الحدیث
6672 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا تَسُبُّوا الشَّیطانَ و تَعَوَّذُوا بِاللّهِ مِن شَرِّهِ.(20)
23 / 4
النَّهیُ عَن سَبِّ النّاسِ
6673 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا تَسُبُّوا الناسَ فَتَکتَسِبُوا العَداوةَ بَینَهُم.(21)
23 / 2
هشدار درباره ی ناسزاگویى به مؤمن
6669 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ناسزاگویى به مؤمن، فسق است و جنگیدن با او، کفر.
6670 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ناسزاگوینده به مؤمن، همچون کسى است که در آستانه ی هلاکت باشد.
6671 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ناسزاگفتن به مؤمن، فسق است، و جنگیدن با او کفر، و خوردن گوشت او (غیبت کردن از وى) معصیت خداست.
23 / 3
نهى از ناسزاگویى به بت‌ها و شیطان
قرآن
«و آنهایى را که جز خدا مى‌خوانند، دشنام مدهید که آنان نیز از روى دشمنى [و] به نادانى، خدا را دشنام دهند. این گونه براى هر امّتى، کردارشان را آراستیم. آن گاه، بازگشت آنان، به سوى پروردگارشان خواهد بود و ایشان را از آنچه انجام مى‌داده‌اند، آگاه خواهد ساخت».
حدیث
6672 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به شیطان ناسزا مگویید؛ بلکه از شرّ او به خدا پناه برید
23 / 4
نهى از ناسزاگویى به مردم
6673 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به مردم ناسزا مگویید، که با این کار، در میان آنها دشمن پیدا مى‌کنید.
23 / 5
النَّهیُ عَن سَبِّ الأشیاءِ
6674 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا تَسُبُّوا الرِّیاحَ فإنّها مَأمُورَةٌ، و لا تَسُبُّوا الجِبالَ و لا السّاعاتِ و لا الأیّامَ و لا اللَّیالِیَ فَتَأثَمُوا و تَرجِعَ علَیکُم.(22)
6675 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَسُبُّوا الرِّیحَ؛ فإنّها مِن رَوْحِ اللّهِ.(23)
6676 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَسُبُّوا الدَّهرَ، فإنَّ اللّهَ یقولُ: أنا الدَّهرُ، لیَ اللَّیلُ اُجِدُّهُ و اُبلِیهِ.(24)
6677 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَسُبُّوا الدَّهرَ؛ فإنَّ اللّهَ هُوَ الدَّهرُ.(25)
23 / 6
النَّهیُ عَن التَّسابِّ
6678 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: المُتَسابّانِ ما قالا فَعَلى البادِی حتّى یَعتَدِیَ المَظلومُ.(26)
6679 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا نَسَبَکَ رجُلٌ بما یَعلَمُ مِنکَ فلا تَنسِبْهُ بما تَعلمُ مِنهُ، فیکونَ أجرُ ذلکَ لکَ و وَبالُهُ علَیهِ.(27)
6680 . النهایة فى غریب الحدیث عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مِن أکبَرِ الکبائرِ أن یَسُبَّ الرجُلُ والِدَیهِ، قیلَ: و کیفَ یَسُبُّ والِدَیهِ؟ ! قالَ: یَسُبُّ أبا الرَّجُلِ فَیَسُبُّ أباهُ و اُمَّهُ.(28)
23 / 5
نهى از ناسزاگویى به اشیا
6674 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به بادها ناسزا مگویید، که آنها [از جانب خداوند] مأمورند، و به کوه‌ها و ساعت‌ها و لحظات و روزها و شب‌ها ناسزا نگویید، که گنهکار مى‌شوید و به خودتان بر مى‌گردد.
6675 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: باد را ناسزا مگویید؛ چرا که آن از رحمت خداست.
6676 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به روزگار ناسزا مگویید؛ زیرا خداوند مى‌فرماید: «روزگار، من هستم شب از من است و من، آن را نو مى‌کنم و کهنه مى‌گردانم».
6677 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به روزگار ناسزا مگویید؛ زیرا خداوند، همان [خالق] روزگار است.(29)
23 / 6
نهى از ناسزاگویى به یکدیگر
6678 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه دو نفر به یکدیگر ناسزا بگویند، گناهش به گردن آغاز کننده ی آن است، مگر آن که ستم‌دیده، از حدّ خود تجاوز کند.
6679 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هرگاه کسى از تو چیزى مى‌داند و آن را به تو نسبت داد، تو آنچه را از او مى‌دانى به وى نسبت مده (اظهار مکن)، تا ثواب این کار، از آنِ تو باشد و گناهش از آنِ او
6680 . النهایة فى غریب الحدیث: پیامبر خدا فرمود: «از بزرگ‌ترین گناهان، این است که آدمى پدر و مادر خود را دشنام دهد».
گفته شد: مگر کسى پدر و مادر خود را دشنام مى‌دهد؟
فرمود: «پدر دیگرى را دشنام مى‌دهد و او در مقابل به پدر و مادر وى ناسزا مى‌گوید».
6681 . تنبیه الخواطر عن عیاض بن حمّاد: قلتُ: یا رسولَ اللّهِ، صَلَّى اللّهُ علَیکَ، الرَّجُلُ مِن قَومی یَسُبُّنی و هُو دُونی فهَل عَلَیَّ بَأسٌ أن أنتَصِرَ مِنهُ؟ فقالَ: المُتَسابّانِ شَیطانانِ یَتَعاوَیانِ و یَتَهاتَرانِ.(30)
6681 . تنبیه الخواطر به نقل از عیاض بن حمّاد -: گفتم: اى پیامبر خدا – درود خدا بر تو باد – مردى از قوم و قبیله ی من که از من دونْ پایه‌تر است، به من ناسزا مى‌گوید آیا اشکال دارد من هم به تلافىِ این کار، او را دشنام دهم؟
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «دو کس که یکدیگر را ناسزا مى‌گویند، دو شیطان‌اند که به یکدیگر پارس مى‌کنند و به جان هم مى‌افتند».
1) القلم:13.
2) الدرّ المنثور: ج 8 ص 248 عن أبی أمامة.
3) الخصال: ص 176 ح 235 عن أبی هریرة، بحارالأنوار: ج 79 ص 110 ح 1.
4) کنز العمّال: ج 3 ص 597 ح 8078 عن أسامة بن زید.
5) کنز العمّال: ج 3 ص 598 ح 8085 عن ابن عمرو.
6) الأمالی للطوسی: ص 190 ح 320 عن أنس، بحارالأنوار: ج 79 ص 111 ح 6.
7) الأمالی للطوسی: ص 39 ح 43 عن ابن عمر، بحارالأنوار: ج 71 ص 270 ح 8.
8) کنز العمّال: ج 3 ص599 ح 8097 نقلاً عن ابن أبی الدنیا فی الصمت عن عائشة.
9) الکافی: ج 2 ص 324 ح 6 عن زرارة عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 16 ص 258 ح 43.
10) الکافی: ج 2 ص 325 ح 8 عن سماعة عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 22 ص 131 ح 109.
11) کنز العمّال: ج 3 ص 597 ح 8082 عن عائشة.
12) لغیة شیطان: أی شرک شیطان أو مخلوق من زنا (مجمع البحرین: ج 2 ص 1343).
13) الإسراء:64.
14) الکافی: ج 2 ص 323 ح 3 عن سلیم بن قیس، بحارالأنوار: ج 60 ص 207 ح 39.
15) الکافی: ج 2 ص 291 ح 9، بحارالأنوار: ج 72 ص 109 ح 9.
16) کنز العمّال: ج 3 ص 598 ح 8094 عن ابن مسعود.
17) کنز العمّال: ج 3 ص 598 ح 8093 نقلاً عن البزار عن ابن عمرو.
18) ثواب الأعمال: ص 287 ح 2 عن أبی بصیر عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 75 ص 148 ح 6.
19) الأنعام:108.
20) کنز العمّال: ج 1 ص 484 ح 2120 نقلاً عن المخلص عن أبی هریرة.
21) الکافی: ج 2 ص 360 ح 3 عن أبی بصیر عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 75 ص 163 ح 34.
22) علل الشرائع: ص 577 ح 1 عن إسماعیل بن مسلم السکونی عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام، بحارالأنوار: ج 59 ص 2 ح 5.
23) کنز العمّال: ج 3 ص 601 ح 8109 عن أبیّ.
24) کنز العمّال: ج 3 ص 607 ح 8141 نقلاً عن ابن عساکر فی معجمه و ابن النجار عن أبی هریرة.
25) الإیضاح: ص 9، بحارالأنوار: ج 60 ص 9.
26) تنبیه الخواطر: ج 1 ص 111، بحارالأنوار: ج 75 ص 294.
27) کنز العمّال: ج 3 ص 598 ح 8086 نقلاً عن ابن منیع عن ابن عمر.
28) النهایة فى غریب الحدیث: ج 2 ص 330؛ بحار الأنوار: ج 74 ص 46 ح 6.
29) منظور این است که منشأ کارهایى که به روزگار (دهر) نسبت داده مى‌شوند، خداوند است و بنابر این، ناسزاگویى به روزگار، به خداوند باز مى‌گردد.
30) تنبیه الخواطر: ج 1 ص 111.
