24 / 1 الحثُّ على الصِّدقِ
الکتاب
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّهَ وَ کُونُوا مَعَ اَلصّادِقِینَ» (1)
الحدیث
5945 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: علَیکُم بالصِّدقِ؛ فإنّهُ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ.(2)
5946 . عنه صلى الله علیه و آله: الجَمالُ صَوابُ القَولِ بِالحَقِّ، والکَمالُ حُسنُ الفِعالِ بالصِّدقِ(3)
5947 . عنه صلى الله علیه و آله: الصِّدقُ مُبارَکٌ، والکِذبُ مَشؤومٌ(4)
5948 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَنظُرُوا إلى کَثرَةِ صلاتِهِم وصَومِهِم وکَثرَةِ الحَجِّ والمَعروفِ وطَنطَنَتِهِم باللیلِ، ولکنِ انظُرُوا إلى صِدقِ الحَدیثِ وأداءِ الأمانَةِ(5)
24 / 1
تشویق به راستى
قرآن
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! از خدا پروا کنید و با راستان باشید» .
حدیث
5945 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بر شما باد راستى، که آن، درى از درهاى بهشت است
5946 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زیبایى [ِ باطنى] ، درستىِ گفتار حق است، و کمال، نیک به جا آوردنِ کردار درست با صدق
5947 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: راستى، مبارک است و دروغ، شوم
5948 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به فراوانىِ نماز و روزه و حج و احسان و وِرد و ذِکر شبانه مردم منگرید؛ بلکه به راستگویى و امانتدارىِ آنها توجّه کنید
24 / 2 أصدق النّاس
5949 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ أشَدَّ الناسِ تَصدیقا للناسِ أصدَقُهُم حَدیثا، وإنَّ أشَدَّ الناسِ تَکذیبا أکذَبُهُم حَدیثا(6)
24 / 3 الصِّدِّیقُ(7)
5950 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: علَیکُم بِالصِّدقِ؛ فإنَّ الصِّدقَ یَهدِی إلى البِرِّ، وإنَّ البِرَّ یَهدِی إلى الجَنَّةِ، وما یَزالُ الرَّجُلُ یَصدُقُ ویَتَحَرّى الصِّدقَ حتّى یُکتَبَ عندَ اللّهِ صِدِّیقا(8)
24 / 4 الصِّدِّیقونَ
الکتاب
«وَ مَنْ یُطِعِ اَللّهَ وَ اَلرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ اَلَّذِینَ أَنْعَمَ اَللّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ اَلنَّبِیِّینَ وَ اَلصِّدِّیقِینَ وَ اَلشُّهَداءِ وَ اَلصّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً» (9)
«وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ اَلصِّدِّیقُونَ وَ اَلشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ اَلْجَحِیمِ» (10)
24 / 2
راستگوترینِ مردم
5949 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى بیش از همه، مردم را راستگو مى‌داند که راستگوترینِ آنهاست و کسى بیش از همه، مردم را دروغگو مى‌داند که دروغگوترینِ آنهاست
24 / 3
صِدّیق
5950 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بر شما باد راستى (صِدق)(11) ؛ زیرا راستى به نیکى (بِرّ)(12) ره‌نمون مى‌شود، و نیکى به بهشت آدمى چندان راست مى‌گوید و راستى مى‌جوید، تا آن که نزد خداوند از صدّیقان قلمداد مى‌شود
24 / 4
صِدّیقان
قرآن
«و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، با کسانى خواهند بود که خدا ایشان را گرامى داشته است [؛ یعنى] : پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان، و آنان چه نیکو همدمانى هستند!» .
«و کسانى که به خدا و پیامبران وى ایمان آورده‌اند، آنان همان صدّیقان‌اند و پیش پروردگارشان گواه خواهند بود [و] ایشان راست اجر و نورشان. و کسانى که کفر ورزیده‌اند و آیات ما را تکذیب کرده‌اند، آنان همدمانِ آتش‌اند» .
«مَا اَلْمَسِیحُ اِبْنُ مَرْیَمَ إِلاّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ اَلرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّیقَةٌ کانا یَأْکُلانِ اَلطَّعامَ اُنْظُرْ کَیْفَ نُبَیِّنُ لَهُمُ اَلْآیاتِ ثُمَّ اُنْظُرْ أَنّى یُؤْفَکُونَ» (13)
«وَ اُذْکُرْ فِی اَلْکِتابِ إِبْراهِیمَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیًّا» .(14)
«وَ اُذْکُرْ فِی اَلْکِتابِ إِدْرِیسَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیًّا» (15)
الحدیث
5951 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الصِّدِّیقُونَ ثلاثةٌ: حِزقِیلُ مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ، وحَبیبٌ النَّجّارُ صاحِبُ آلِ یاسینَ، وعلیُّ بنُ أبی طالبٍ علیه السلام(16)
5952 . عنه صلى الله علیه و آله: الصِّدِّیقُونَ ثلاثةٌ: حَبیبٌ النَّجّارُ مُؤمِنُ آلِ یاسِینَ الذی یقولُ: «اِتَّبِعُوا اَلْمُرْسَلِینَ- اِتَّبِعُوا مَنْ لا یَسْئَلُکُمْ أَجْراً وَ هُمْ مُهْتَدُونَ»(17) وحِزقیلُ مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ، وعلیُّ بنُ أبی طالبٍ وهُو أفضَلُهُم(18)
5953 . عنه صلى الله علیه و آله: سُبّاقُ الاُمَمِ ثلاثةٌ لَم یَکفُرُوا [بِاللّهِ] (19) طَرفَةَ عَینٍ: علیُّ بنُ أبی طالبٍ، وصاحِبُ یاسِینَ، ومُؤمنُ آلِ فِرعَونَ، فهُمُ الصِّدِّیقُونَ وعَلِیٌّ أفضَلُهُم(20)
5954 . عنه صلى الله علیه و آله: أمّا خِیَرَتُهُ [أیِ اللّهِ تعالى] مِنَ الصِّدِّیقِینَ فیُوسُفُ الصِّدِّیقُ، وحَبیبٌ النَّجّارُ، وعلیُّ بنُ أبی طالبٍ(21)
«مسیح، پسر مریم، جز پیامبرى نبود که پیش از او [نیز] پیامبرانى آمده بودند، و مادرش زنى صدّیق بود. هر دو غذا مى‌خوردند. بنگر چگونه آیات [خود] را براى آنان توضیح مى‌دهیم. سپس ببین چگونه [از حقیقت] دور مى‌افتند» .
«و در این کتاب، ابراهیم را یاد کن، که او صدّیق [و] پیامبر بود» .
«و در این کتاب، از ادریس یاد کن، که او صدّیق [و] پیامبر بود» .
حدیث
5951 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدّیقان (راستْ‌دینان) ، سه نفرند: حزقیل، مؤمن آل فرعون؛ و حبیب نجّار، [همان] همراه آل یاسین؛ و على بن ابى طالب
5952 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدّیقان، سه نفرند: حبیب نجّار، مؤمن آل یاسین، همو که گفت: «از رسولان پیروى کنید از کسانى پیروى کنید که از شما مزد نمى‌خواهند و خود، هدایت یافتگان‌اند» ؛ و حزقیل، مؤمن آل فرعون؛ و على بن ابى طالب، که از همه صدّیقان، برتر است
5953 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: پیشتازان امّت‌ها سه نفرند، که آنى به خدا کفر نورزیدند: على بن ابى طالب، و صاحب [داستان سوره] یاسین،(22) و مؤمن آل فرعون اینان، همان صدّیقان‌اند و على، برترینِ آنهاست
5954 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدّیقانِ برگزیده خداوند متعال، عبارت‌اند از: یوسف صدّیق، حبیب نجّار، و على بن ابى طالب
5955 . عنه صلى الله علیه و آله: لِکُلِّ اُمَّةٍ صِدِّیقٌ وفارُوقٌ، وصِدِّیقُ هذهِ الاُمَّةِ وفارُوقُها علیُّ بنُ أبی طالبٍ علیه السلام(23)
24 / 5 الصِّدق مع اللّه
5956 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن صَدَقَ اللّهَ نَجا.(24)
24 / 6 ما لا یَنبغی الصِّدقُ فیه
5957 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ثلاثٌ یَقبُحُ فیهِنَّ الصِّدقُ: النَّمیمَةُ، وإخبارُکَ الرَّجُلَ عن أهلِهِ بما یَکرَهُهُ، وَتَکذیِبُکَ الرَّجُلَ عنِ الخَبَرِ(25)
5955 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر امّتى، صدّیق و فاروقى دارد و صدّیق و فاروق (جدا کننده حق از باطل) این امّت، على بن ابى طالب است
24 / 5
صداقت با خدا
5956 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که با خدا راست باشد، نجات مى‌یابد
24 / 6
آن جا که راستگویى، شایسته نیست
5957 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در سه جا راستگویى، زشت است: سخن‌چینى، دادنِ خبر ناخوشایند به مرد درباره خانواده‌اش، و تکذیب کردن خبر کسى که به تو خبر مى‌دهد(26)
1) التوبة:119.
2) تاریخ بغداد: ج 11 ص 82 عن أبی بکر.
3) کنز العمّال: ج 3 ص 344 ح 6853 نقلاً عن الحکیم عن جابر.
4) تحف العقول: ص 13، بحار الأنوار: ج 77 ص 67 ح 6.
5) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 51 ح 197 عن أحمد بن محمّد الهمدانی عن الإمام الهادی عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 71 ص 9 ح 13.
6) کنز العمّال: ج 3 ص 344 ح 6854 نقلاً عن أبی الحسن القزوینی فی أمالیه عن أبی أمامة.
7) قال أبو حامد: اعلم أنّ لفظ الصدق یستعمل فی ستّة معانٍ: صدق فی القول، وصدق فی النیّة والإرادة، وصدق فی العزم، وصدق فی الوفاء بالعزم، وصدق فی العمل، وصدق فی تحقیق مقامات الدین کلّها، فمن اتّصف بالصدق فی جمیع ذلک فهو صدّیق؛ لأ نّه مبالغة من الصدق. المحجّة البیضاء: ج 8 ص 141.
8) کنز العمّال: ج 4 ص 346 ح 6861 عن ابن مسعود.
9) النساء:69.
10) الحدید:19.
11) ابو حامد غزّالى مى‌گوید: بدان که کلمه «راستى (صدق)» ، در شش معنا به کار مى‌رود: راستى در گفتار، راستى در نیّت و اراده، راستى در تصمیم، راستى در به کار بستن تصمیم، راستى در کردار و راستى در تحقّق بخشیدن به همه اوامر دین بنا بر این، هر کس راستى در همه این موارد را دارا باشد، صدّیق است؛ زیرا «صدّیق» ، صیغه مبالغه از «صدق» است.
12) در لسان العرب، ذیل همین حدیث، درباره معناى «بِرّ» مى‌نویسد: علما در معناى «برّ» اختلاف کرده‌اند بعضى آن را به معناى «صلاح» دانسته‌اند و بعضى به معناى «خیر» ؛ امّا این کلمه، همه این معانى را در بر دارد بِرّ، به معناى: صدق و طاعت و تقوا و خیر دنیا و آخرت نیز آمده است.
13) المائدة:75.
14) مریم:41.
15) مریم:56.
16) الدر المنثور: ج 7 ص 53 عن ابن عباس؛ بحار الأنوار: ج 92 ص 295 ح 6.
17) یس:20 و 21.
18) الأمالى للصدوق: ص 563 ح 760، بحار الأنوار: ج 38 ص 212 ح 14.
19) ما بین المعقوفین أثبتناه من بحار الأنوار.
20) المناقب لابن شهر آشوب: ج 2 ص 6 عن عبدالرحمن بن أبی لیلى عن أبیه، بحار الأنوار: ج 67 ص 205 ح 4.
21) النوادر للراوندی: ص 260 عن ابن عباس، بحار الأنوار: ج 97 ص 47 ح 34.
22) مقصود، شخص مورد اشاره در آیه 20 از سوره یس است م.
23) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 13 ح 30 عن الحسین بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 38 ص 112 ح 47.
24) الکافی: ج 2 ص 99 ح 29 عن حفص بن البختری عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 37 ح 24.
25) الخصال: ص 87 ح 20 عن المحاربی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 71 ص 9 ح 11.
26) در تحف العقول، به جاى «خبر» ، «خیر» آمده است: «تکذیب الرجل عن الخیر؛ مردى را در دعوى نیکوکارى، تکذیب کردن».
