18 / 1 الحَثُّ عَلَى التّراحُمِ
الکتاب
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللّهِ وَ اَلَّذِینَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى اَلْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اَللّهِ وَ رِضْواناً سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ اَلسُّجُودِ ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِی اَلتَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِی اَلْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى عَلى سُوقِهِ یُعْجِبُ اَلزُّرّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ اَلْکُفّارَ وَعَدَ اَللّهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً» (1)
«ثُمَّ قَفَّیْنا عَلى آثارِهِمْ بِرُسُلِنا وَ قَفَّیْنا بِعِیسَى اِبْنِ مَرْیَمَ وَ آتَیْناهُ اَلْإِنْجِیلَ وَ جَعَلْنا فِی قُلُوبِ اَلَّذِینَ اِتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِیَّةً اِبْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ إِلاَّ اِبْتِغاءَ رِضْوانِ اَللّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعایَتِها فَآتَیْنَا اَلَّذِینَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ» .(2)
«ثُمَّ کانَ مِنَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ- أُولئِکَ أَصْحابُ اَلْمَیْمَنَةِ» (3)
18 / 1
تشویق به مهربانى با یکدیگر
قرآن
«محمّد، پیامبر خداست و کسانى که با اویند، بر کافران، سختگیر [و] با همدیگر مهربان‌اند آنان را در رکوع و سجود مى‌بینى [و] فضل و خشنودى خدا را خواستارند. علامت [ِ مشخّصه] آنان بر اثر سجود، در چهره‌هایشان است. این، صفت ایشان است در تورات؛ و مَثَلِ آنها در انجیل، چون کِشته‌اى است که جوانه خود بر آورد و آن را مایه دهد تا ستبر شود و بر ساقه‌هاى خود بِایستد و دهقانان را به شگفت آورد، تا از [انبوهىِ] آنان، [خدا] کافران را به خشم در اندازد. خدا به کسانى از آنان که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‌اند، آمرزش و پاداش بزرگى وعده داده است» .
«آن گاه به دنبال آنان، پیامبران خود را پى‌درپى آوردیم و عیسى پسر مریم را در پى [آنان] آوردیم و به او انجیل عطا کردیم و در دل‌هاى کسانى که از او پیروى کردند، رأفت و رحمت نهادیم و [امّا] ترک دنیایى که از پیش خود در آوردند، ما آن را بر ایشان مقرّر نکردیم، مگر براى آن که کسب خشنودى خدا کنند با این حال، آن را چنان که حقّ رعایت آن بود، منظور نداشتند. پس پاداش کسانى از ایشان را که ایمان آورده بودند، بدانها دادیم؛ ولى بسیارى از آنان دست‌خوش انحراف‌اند» .
«علاوه بر این، از زمره کسانى باشد که گرویده و یکدیگر را به شکیبایى و مهربانى سفارش کرده‌اند اینان‌اند خجستگان» .
الحدیث
5805 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الراحِمونَ یَرحَمُهُم الرّحمنُ تبارکَ وتعالى، اِرحَمُوا مَن فی الأرضِ یَرحَمْکُم مَن فی السماءِ(4)
5806 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن رَحِمَ ولو ذَبیحَةَ عُصفورٍ رَحِمَهُ اللّهُ یومَ القِیامةِ.(5)
5807 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لَم یَرحَمْ لا یُرحَمْ(6)
5808 . عنه صلى الله علیه و آله: یُنادِی مُنادٍ فی النارِ: یا حَنّانُ یا مَنّانُ نَجِّنی مِنَ النارِ، فَیَأْمُرُ اللّهُ مَلَکا فَیُخرِجُهُ حتّى یَقِفَ بینَ یَدَیهِ، فیقولُ اللّهُ عز و جل: هل رَحِمتَ عُصفورا(7)
5809 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لا یَرحَمْ مَن فی الأرضِ لا یَرحَمْهُ مَن فی السماءِ(8)
5810 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لا یَرْحَمِ الناسَ لایَرحَمْهُ اللّهُ(9)
5811 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لا یَرحَمْ لا یُرحَمْ، ومَن لا یَغفِرْ لا یُغفَرْ لَه، ومَن لا یَتُبْ لا یَتوبُ اللّهُ علَیهِ(10)
5812 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّما یَرحَمُ اللّهُ مِن عِبادِهِ الرُّحَماءَ(11)
5813 . کنزالعمّال عن أبی موسى عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: والذی نَفسِی بیَدِهِ لا تَدْخُلُونَ الجنّةَ حَتّى تَراحَمُوا قالُوا: یا رسول اللّه کُلُّنا رَحیمٌ؟ قال: إنَّهُ لَیْسَ بِرَحْمَةِ أَحَدِکُمْ خاصّةً،
ولکن رَحمةَ العامَّةِ رَحمَةَ العامَّة(12)
حدیث
5805 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: [خداى] رحمان تبارک و تعالى به مردمانِ دلْ‌رحم، رحم مى‌کند به ساکنان زمین رحم کنید تا آن که در آسمان است، به شما رحم کند
5806 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که حتّى به لاشه گنجشکى رحم کند، خداوند در روز قیامت بر او رحم مى‌آورد
5807 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که رحم نکند، به او رحم نمى‌شود
5808 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آواز دهنده‌اى در دوزخ فریاد مى‌زند: مهربانا، بخشایشگرا! مرا از آتش، رهایى ده.
پس خداوند به فرشته‌اى فرمان مى‌دهد و او را از آتش بیرون مى‌آورد و او در پیشگاه پروردگار مى‌ایستد خداوند عز و جل مى‌فرماید: «آیا تو به گنجشکى رحم کردى؟ !» .
5809 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که به ساکنان زمین رحم نکند، آن که در آسمان است، به او رحم نمى‌کند
5810 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که به مردم رحم نکند، خداوند به او رحم نمى‌کند
5811 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که رحم نکند، بدو رحم نمى‌شود و هر که نبخشد، بخشوده نمى‌شود و هر که پوزش کسى را نپذیرد، خداوند پوزش (توبه) او را نخواهد پذیرفت
5812 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، تنها به بندگان مهربان خود، رحم مى‌کند
5813 . کنز العمّال به نقل از ابو موسى : پیامبر خدا فرمود: «سوگند به آن که جانم در دست اوست، وارد بهشت نمى‌شوید تا این که به همدیگر رحم کنید» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! همه ما دلْ‌رحم و مهربانیم.
فرمود: «نه این که به فرد خاصّى رحم کنید؛ بلکه به همه مردم، رحم کنید؛ به همه مردم، رحم کنید» .
5814 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ اللّهَ رَحیمٌ یُحِبُّ الرَّحیمَ، یَضَعُ رحمَتَهُ على کُلِّ رحیمٍ(13)
5815 . عنه صلى الله علیه و آله: خابَ عَبدٌ وخَسِرَ لَم یَجعَلِ اللّهُ تعالى فی قَلبِهِ رَحمَةً للبَشَرِ.(14)
5816 . عنه صلى الله علیه و آله: رُحَماءُ اُمَّتِی أوساطُها(15)
18 / 2 أحق النّاس بالرّحم
5817 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اِرحَمُوا عَزیزا ذَلَّ، وغَنِیّا افتَقَرَ، وعالِما ضاعَ فی زمانِ جُهّالٍ(16)
5818 . عنه صلى الله علیه و آله: اِرحَمِ المَساکینَ(17)
5819 . عنه صلى الله علیه و آله: یا أنَسُ، اِرحَمِ الصَّغیرَ، وَوَقِّرِ الکَبیرَ تَکُن مِن رُفَقائی(18)
5820 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لَم یَرحَمْ صَغیرَنا، ولَم یَعرِفْ حَقَّ کَبیرِنا، فَلَیسَ مِنّا(19)
5814 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، مهربان است و مهربان را دوست دارد و مهر خود را براى هر مهرورزى نهاده است
5815 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بازنده و زیانکار است آن بنده‌اى که خداوند متعال در دل او، رحم نسبت به انسان‌ها را نگذاشته باشد
5816 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مهربانان امّت من، همان میانه‌روهاى آنها هستند
18 / 2
سزاوارترینِ مردم به مهربانى
5817 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به عزیزى که خوار شده و توانگرى که تهى‌دست شده و دانشمندى که در روزگار نادانانْ تباه گردیده است، رحم کنید
5818 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: با مسکینان مهربانى کن
5819 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به اَ نَس : اى انس! با کودکان مهربان باش و به بزرگ‌سالان احترام بگذار تا از همراهان من [در بهشت] باشى
5820 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که به کودکان ما مهربانى نکند و حقّ (منزلت) بزرگان ما را نشناسد، از ما نیست
1) الفتح:29.
2) الحدید:27.
3) البلد:17 و 18.
4) کنز العمّال: ج 3 ص 163 ح 5969 عن ابن عمر.
5) کنز العمّال: ج 6 ص 263 ح 15614 عن أبی أمامة.
6) کنز العمّال: ج 3 ص 163 ح 5971 عن أبی هریرة.
7) کنز العمّال: ج 3 ص 167 ح 5992 نقلاً عن ابن شاهین عن أبی الدرداء.
8) کنز العمّال: ج 3 ص 162 ح 5965 عن جریر.
9) کنز العمّال: ج 3 ص 163 ح 5972 عن جریر.
10) کنز العمّال: ج 3 ص 162 ح 5966 عن جریر.
11) کنز العمّال: ج 3 ص 162 ح 5967 عن جریر.
12) کنز العمّال: ج 9 ص 118 ح 25268.
13) کنز العمّال: ج 4 ص 249 ح 10381 عن أبی صالح الحنفی.
14) کنز العمّال: ج 3 ص 162 ح 5968 نقلاً عن الدولابی فی الکنى و أبی نعیم فی المعرفة و ابن عساکر عن عمرو بن حبیب.
15) کنز العمّال: ج 3 ص 162 ح 5964 عن ابن عمر.
16) قرب الإسناد: ص 66 ح 210 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 74 ص 405 ح 2.
17) کنز العمّال: ج 3 ص 166 ح 5983 عن أبی ذرّ.
18) کنز العمّال: ج 3 ص 180 ح 6055 نقلاً عن العسکری فی الأمثال عن أنس.
19) کنز العمّال: ج 3 ص 163 ح 5970 عن ابن عمرو.
