16 / 1 فَضْلُ الحَیاءِ
الکتاب
«فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِی عَلَى اِسْتِحْیاءٍ قالَتْ إِنَّ أَبِی یَدْعُوکَ لِیَجْزِیَکَ أَجْرَ ما سَقَیْتَ لَنا فَلَمّا جاءَهُ وَ قَصَّ عَلَیْهِ اَلْقَصَصَ قالَ لا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ اَلْقَوْمِ اَلظّالِمِینَ» (1)
الحدیث
5779 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الحیاءُ لا یَأتی إلّا بخَیرٍ.(2)
5780 . عنه صلى الله علیه و آله: الحیاءُ خَیرٌ کُلُّهُ(3)
5781 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ الحیاءَ مِن شرائعِ الإسلامِ(4)
5782 . عنه صلى الله علیه و آله: ما کانَ الفُحْشُ فی شَیءٍ إلّا شانَهُ، ولا کانَ الحیاءُ فی شَیءٍ قَطُّ إلّا زانَهُ(5)
16 / 1
فضیلت شرم
قرآن
«پس یکى از آن دو زن در حالى که به آزرم، گام بر مى‌داشت نزد وى (موسى) آمد [و] گفت: پدرم تو را مى‌طلبد تا تو را به پاداشِ آب دادن [ِ گوسفندان] براى ما، مزد دهد و چون [موسى] نزد او (شعیب) آمد و سرگذشت [خود] را براى او حکایت کرد، [شعیب] گفت: مترس، که از گروه ستمگران، نجات یافتى!» .
حدیث
5779 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: شرم، جز خوبى به بار نمى‌آورد
5780 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: شرم، سراسرْ خوبى است
5781 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: شرم، از احکام اسلام است
5782 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بى‌شرمى، با چیزى همراه نشد، مگر این که آن را زشت گردانید و حیا، با چیزى همراه نگشت، مگر این که آن را آراست
5783 . عنه صلى الله علیه و آله: لو کانَ الحیاءُ رجُلاً لکانَ صالِحا(6)
5784 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ اللّهَ یُحِبُّ الحَیِیَّ المُتَعفِّفَ، ویُبْغِضُ البَذِیَّ السّائلَ المُلْحِفَ.(7)
16 / 2 آثارُ الحیاءِ
5785 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أمّا الحیاءُ فیتَشَعَّبُ مِنهُ اللِّینُ، والرّأفَةُ، والمُراقَبَةُ للّهِ فی السِّرِّ والعَلانِیَةِ، والسّلامَةُ، واجْتِنابُ الشَّرِّ، والبَشاشَةُ، والسَّماحَةُ، والظَّفَرُ، وحُسْنُ الثّناءِ على المَرءِ فی النّاسِ، فهذا ما أصابَ العاقِلُ بالحیاءِ، فطُوبى لِمَن قَبِلَ نَصیحَةَ اللّهِ وخافَ فَضیحَتَهُ(8)
16 / 3 الحیاءُ والإیمانُ
5786 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ لِکُلِّ دِینٍ خُلُقا، وإنّ خُلُقَ الإسلامِ الحیاءُ(9)
5787 . عنه صلى الله علیه و آله: الحیاءُ هُو الدِّینُ کلُّهُ(10)
16 / 4 حیاءُ العقلِ وحیاءُ الحُمْقِ
5788 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الحیاءُ حیاءانِ: حیاءُ عَقْلٍ وحیاءُ حُمْقٍ، فحَیاءُ العَقلِ العِلْمُ، وحَیاءُ
الحُمْقِ الجَهْلُ(11)
5783 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اگر شرم به صورت مردى مجسّم مى‌شد، هر آینه مردى صالح و نیکوکار بود
5784 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، باحیاىِ پاک‌دامن را دوست دارد و از گداىِ سمجِ بى‌شرم نفرت دارد
16 / 2
پیامدهاى شرم
5785 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آنچه از شرم منشعب مى‌شود، اینهاست: نرمش، مهربانى، در نظر داشتن خدا در آشکار و نهان، سلامت [نفْس] ، دورى کردن از بدى، خوش‌رویى، گذشت و بخشندگى، موفّقیت و خوش‌نامى در میان مردم اینها فوایدى هستند که خردمند، از شرم مى‌برد. پس خوشا کسى که نصیحت خدا را بپذیرد و از رسواگرىِ او بترسد!
16 / 3
شرم و ایمان
5786 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر دینى، خویى دارد و خوى اسلام، شرم است
5787 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: شرم، همه دین است
16 / 4
شرم خردمندانه و شرم احمقانه
5788 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: حیا دو گونه است: حیاى خردمندانه و حیاى احمقانه. حیاى خردمندانه، دانش است و حیاى احمقانه، نادانى
130
16 / 5 ما یَترتَّبُ على عدمِ الحیاءِ
5789 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن لَم یَسْتَحیِ مِن اللّهِ فی العَلانِیَةِ لَم یَسْتَحیِ مِن اللّهِ فی السِّرِّ(12)
16 / 6 إذا لَم تَسْتَحیِ فاعملْ ما شئتَ!
5790 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لم یَبْقَ مِن أمْثالِ الأنْبیاءِ علیهم السلام إلّا قَولُ النّاسِ: إذا لَم تَسْتَحیِ فاصْنَعْ ما شِئْتَ.(13)
5791 . عنه صلى الله علیه و آله: آخِرُ ما أدْرَکَ النّاسُ مِن کَلامِ النُّبُوّةِ الاُولى: إذا لَم تَسْتَحیِ فاصْنَعْ ما شِئتَ(14)
5792 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ آخِرَ مایَتعَلّقُ بهِ أهلُ الجاهِلیَّةِ مِن کلامِ النُّبوّةِ: إذا لَم تَسْتَحیِ فاصْنَعْ ما شِئتَ(15)
16 / 7 الاسْتِحیاءُ مِن اللّهِ
5793 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اسْتَحْیِ مِن اللّهِ اسْتِحیاءَکَ مِن صالِحی جِیرانِکَ؛ فإنّ فیها زِیادَةَ الیَقینِ(16)
16 / 5
نتیجه بى‌شرمى
5789 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که در آشکار، از خدا شرم نکند، در نهان نیز از او شرم نمى‌کند
16 / 6
بى‌شرم، از هیچ کارى امتناع ندارد
5790 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از مَثَل‌هاى پیامبران علیهم السلام، جز این سخنِ مردم بر جاى نمانده است: وقتى حیا نداشتى، هر کارى که مى‌خواهى، بکن
5791 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آخرین سخنى که از پیامبرانِ نخستین به مردم رسیده، این است: چون حیا نداشتى، هر کارى که خواستى، بکن
5792 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آخرین سخنِ وحیانى، که مردمان جاهلى بِدان تمسّک مى‌کردند، این است: هر گاه حیا نداشتى، هر کارى که خواستى، بکن
16 / 7
شرم داشتن از خدا
5793 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از خدا حیا کن، همچنان که از همسایگان خوبِ خود حیا مى‌کنى؛ زیرا حیا کردن از خدا، بر یقین مى‌افزاید
16 / 8 الاستِحْیاءُ مِن الملَکَینِ
5794 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لِیَسْتَحیِ أحَدُکُم مِن مَلَکَیهِ اللَّذَینِ معَهُ، کما یَسْتَحْیِی مِن رجُلَینِ صالِحَینِ مِن جِیرانِهِ، وهُما مَعهُ باللّیلِ والنّهارِ(17)
5795 . عنه صلى الله علیه و آله مِن وَصایاهُ لأبی ذرٍّ : یا أبا ذرٍّ، اسْتَحْیِ مِن اللّهِ؛ فإنّی والّذی نَفْسی بِیَدِهِ لَأظَلُّ حِینَ أذْهَبُ إلى الغائطِ مُتَقَنِّعا بِثَوبی أسْتَحیی مِن المَلَکَینِ اللّذَینِ مَعی.(18)
16 / 9
عدم حرمة غیبة من لاحیاء له
5796 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن ألْقى جِلْبابَ الحیاءِ لا غِیبَةَ لَهُ(19)
16 / 8
شرم کردن از دو فرشته همراه آدمى
5794 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر یک از شما باید از دو فرشته‌اى که با خود دارد، حیا کند، همچنان که از دو همسایه خوب خود که شب و روز در کنارش هستند، حیا مى‌کند
5795 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در سفارش‌هاى خویش به ابو ذر : اى ابو ذر! از خدا شرم داشته باش به خدا سوگند، من هنگامى که براى قضاى حاجت مى‌روم، از شرمِ دو فرشته همراهم، چهره خود را با جامه‌ام مى‌پوشانم
16 / 9
جواز غیبت بى‌شرم
5796 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که تن‌پوش حیا را دور افکنْد، غیبت او اشکال ندارد.
1) القصص:25.
2) کنز العمّال: ج3 ص 120 ح 5763 عن عمران بن حصین.
3) معانی الأخبار: ص 409 ح 92 عن أنس بن مالک، بحارالأنوار: ج 71 ص 335 ح 15.
4) کنز العمّال: ج3 ص 121 ح5772 عن ابن مسعود.
5) الأمالی للطوسی: ص 190 ح 320 عن أنس بن مالک، بحارالأنوار: ج 71 ص 334 ح 14.
6) کنز العمّال: ج 3 ص 123 ح 5781 نقلاً عن الخرائطی عن مکارم الأخلاق عن عائشة.
7) الأمالی للطوسی: ص 39 ح 43 عن ابن عمر، بحارالأنوار: ج 71 ص 270 ح 8.
8) تحف العقول: ص 17، بحارالأنوار: ج 1 ص 118 ح 11.
9) کنز العمّال: ج 3 ص 119 ح 5757 عن أنس وابن عباس.
10) کنز العمّال: ج3 ص 119 ح 5761 عن قرة.
11) تحف العقول: ص 45، بحار الأنوار: ج 77 ص 149 ح 75.
12) کنز العمّال: ج 3 ص 124 ح 5789 نقلاً عن أبی نعیم فی المعرفة عن محمّد بن أبی الجهم.
13) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 56 ح 207 عن علیّ بن أسباط عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 333 ح 8.
14) کنز العمّال: ج 3 ص 122 ح 5780 نقلاً عن ابن عساکر فی تاریخ دمشق عن أبی مسعود البدری الأنصاری.
15) کنز العمّال: ج 3 ص 125 ح 5792 عن حذیفة.
16) بحار الأنوار: ج 78 ص 200 ح 28.
17) کنز العمّال: ج 3 ص 118 ح 5751 عن أبی هریرة.
18) مکارم الأخلاق: ج 2 ص 372 ح 2661 عن أبی ذر، بحار الأنوار: ج 77 ص 83 ح 3.
19) تحف العقول: ص 45، بحار الأنوار: ج 77 ص 149 ح 76.
