1 / 1
وُجوبُ التَّبلیغِ
الکتاب
«وَ ما کانَ اَلْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی اَلدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ».(1)
«وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى اَلْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ».(2)
«یا أَیُّهَا اَلرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اَللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ اَلنّاسِ إِنَّ اَللهَ لا یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکافِرِینَ».(3)
«فَذَکِّرْ إِنَّما أَنْتَ مُذَکِّرٌ».(4)
«وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ اَلذِّکْرى تَنْفَعُ اَلْمُؤْمِنِینَ».(5)
1 / 1
وجوب تبلیغ
قرآن
«و شایسته نیست مؤمنان همگى [براى جهاد] کوچ کنند. پس چرا از هر فرقه‌اى از آنان، دسته‌اى کوچ نمى‌کنند تا [دسته‌اى بمانند و] در دین، آگاهى پیدا کنند و قوم خود را وقتى به سوى آنان باز گشتند بیم دهند [و] باشد که آنان [از کیفر الهى] بترسند؟».
«و باید از میان شما، گروهى، [مردم را] به نیکى دعوت کنند و به کار شایسته وا دارند و از زشتى باز دارند، و آنان همان رستگاران‌اند».
«اى پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر نکنى، پیامش را نرسانده‌اى. و خدا تو را از [گزندِ] مردم نگاه مى‌دارد. آرى، خدا گروه کافران را هدایت نمى‌کند».
«پس تذکّر بده که تو تنها تذکّر دهنده‌اى».
«و پند ده، که مؤمنان را پند، سود مى‌بخشد».
«قُلْ أَیُّ شَیْءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اَللهُ شَهِیدٌ بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هذَا اَلْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ أَ إِنَّکُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اَللهِ آلِهَةً أُخْرى قُلْ لا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ إِنَّنِی بَرِیءٌ مِمّا تُشْرِکُونَ».(6)
«قالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلاً وَ نَهاراً».(7)
الحدیث
4912. رسول الله صلى الله علیه و آله: ألا وإنّی اُجَدِّدُ القَولَ: ألا فَأَقیمُوا الصَّلاةَ، وآتُوا الزَّکاةَ، وَأمُروا بِالمَعروفِ، وَانهَوا عَنِ المُنکَرِ ألا وإنَّ رَأسَ الأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهیِ عَنِ المُنکَرِ أن تَنتَهوا إلى قَولی، وتُبَلِّغوهُ مَن لَم یَحضُر، وتَأمُروهُ بِقَبولِهِ، وتَنهَوهُ عَن مُخالَفَتِهِ؛ فَإِنَّهُ أمرٌ مِنَ اللهِ عز و جلومِنّی.(8)
1 / 2
أهَمِّیَّةُ التَّبلیغِ
4913. رسول الله صلى الله علیه و آله لعلیّ عِندَ ما بَعَثَهُ إلى الیَمَنِ : یا عَلِیُّ! لا تُقاتِلَنّ أحَدا حَتّى تَدعوهُ، وَایمُ اللهِ لَأَن یَهدِیَ اللهُ عَلى یَدَیکَ رَجُلاً خَیرٌ لَکَ مِمّا طَلَعَت عَلَیهِ الشَّمسُ وغَربَت، ولَکَ ولاؤُهُ یا عَلِیُّ(9).
4914. شرح نهج البلاغة: لَمّا مَلکَ أمیرُ المُؤمنینَ علیه السلام الماءَ بِصِفّینَ، ثُمَّ سَمَحَ لأَهلِ الشّامِ بِالمُشارَکَةِ فیهِ وَالمُساهَمَةِ رجاءَ أن یَعطفوا إلَیهِ، واستِمالةً لِقُلوبِهِم، وإظهارا لِلمعدلَةِ وحُسنِ السّیرَةِ فیهِم مَکَثَ أیّاما لا یُرسِلُ إلى مُعاوِیَةَ، ولا یَأتیهِ مِن عِندِ مُعاوِیَةَ أحَدٌ، وَاستَبطَأَ أهلُ العِراقِ إذنَهُ لَهُم فی القِتالِ، وقالوا: یا أمیرَالمُؤمِنینَ خَلَّفنا ذَرارینا ونِساءَنا بِالکوفَةِ وجِئنا إلى أطرافِ الشّامِ لِنَتَّخِذَها وَطَنا؟ ! اِئذَن لَنا فِی القِتالِ، فَإِنَّ النّاسَ قد قالوا!
قالَ لَهُم علیه السلام: ما قالوا؟
فَقالَ مِنهُم قائِلٌ: إنَّ النّاسَ یَظُنّونَ أنَّکَ تَکرَهُ الحَربَ کَراهِیةً لِلمَوتِ، وإنَّ مِنَ النّاسِ مَن یَظُنُّ أنَّکَ فی شَکٍّ مِن قِتالِ أهلِ الشّامِ!
فقال علیه السلام: ومَتى کُنتُ کارِها لِلحَربِ قَطُّ! إنَّ مِنَ العَجَبِ حُبّی لَها غُلاما ویفعا، وکَراهیتی لَها شَیخا بَعدَ نَفادِ العُمُرِ وقُربِ الوَقتِ!
وأمّا شَکّی فِی القَومِ فَلَو شَکَکتُ فیهِم لَشَکَکتُ فی أهلِ البَصرَةِ، وَاللهِ لَقَد ضَرَبتُ هذَا الأَمر ظَهرا وبَطنا، فَما وَجَدتُ یَسَعُنی إلَا القِتالُ أو أن أعصیَ اللهَ ورَسولَهُ.
ولکنّی أستَأنی بِالقَومِ، عَسَى أن یَهتَدوا أو تَهتَدی مِنهُم طائِفَةٌ؛ فَإِنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله قالَ لی یوم خیبر: لَأَن یَهدِیَ اللهُ بِکَ رَجُلاً واحِدا خَیرٌ لَکَ مِمّا طَلعَتَ عَلَیهِ الشَّمسُ(10)
«بگو: گواهىِ چه کسى از همه برتر است؟ بگو: خدا میان من و شما گواه است. و این قرآن به من وحى شده تا به وسیله آن، شما و هر کس را که [این پیام به او] برسد، هشدار دهم. آیا واقعاً شما گواهى مى‌دهید که در کنار خدا، خدایان دیگرى هستند؟ بگو: من گواهى نمى‌دهم. بگو: او تنها معبودى یگانه است و بى‌تردید، من از آنچه شریک [او] قرار مى‌دهید، بیزارم».
«[نوح] گفت: پروردگارا! من قوم خود را شب و روز، دعوت کردم».
حدیث
4912. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آگاه باشید! من، این سخن را تکرار مى‌کنم: هان! نماز را به پاى دارید و زکات را بپردازید و امر به معروف و نهى از منکر کنید. بدانید که اساس امر به معروف و نهى از منکر، آن است که به سخن من بینجامد و آن سخن را به کسى که حاضر نیست، برسانید و او را به پذیرش آن، فرمان دهید و از مخالفتش باز دارید که آن، فرمانى از جانب خداوند عز و جل و من است
1 / 2
اهمّیت تبلیغ
4913. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به على علیه السلام، آن هنگام که او را به سوى یمن فرستاد : اى على! اگر خداوند به دستان تو انسانى را هدایت کند، از آنچه خورشید بر آن تابیده و غروب کرده، براى تو بهتر است، و براى توست ولایت او، اى على!
4914. شرح نهج البلاغة: وقتى امیر مؤمنان بر آب صفّین دست یافت، به شامیان اجازه داد که از آب استفاده کنند و از آن بهره ببرند، با این امید که به وى توجّه کنند و دلشان متمایل به امام علیه السلام شود و براى این که عدالت را به آنان نشان دهد و با آنها
خوش‌رفتارى شود مدّتى گذشت و نه امام علیه السلام کسى را به سوى معاویه فرستاد و نه کسى از سوى معاویه پیش ایشان آمد عراقى‌ها هم با مشاهده تأخیر فرمان جنگ، گفتند: اى امیر مؤمنان! ما فرزندان و زنانمان را در کوفه گذاشته‌ایم آیا به اطراف شام آمده‌ایم تا در آن مقیم شویم؟ فرمان جنگ را صادر کن مردم، چیزهایى مى‌گویند.
[امام علیه السلام] به آنان فرمود: «چه مى‌گویند؟».
یکى از آنها گفت: مردم، گمان مى‌برند که تو از جنگْ کراهت دارى، همانند کراهت از مرگ مردم گمان مى‌برند که تو در جنگ با شامیان، دو دلى.
فرمود: «تاکنون، کى من از جنگ کراهت داشته‌ام؟ شگفتا، من که در کودکى و نوجوانى دوستدار جنگ بوده‌ام، حال که دوران پیرى رسیده و عمر به سر آمده و گاهِ رفتن نزدیک است، از آن ناخشنود باشم! امّا دو دلى‌ام در جنگ با شامیان، اگر قرار بود دو دل باشم، باید درباره جنگ با بصریان تردید مى‌داشتم به خداوند سوگند، زیر و زبر این کار را بررسى کردم و دیدم که دو راه بیشتر ندارم: یا جنگ و یا این که از خدا و رسول، نافرمانى کنم و [اکنون] در جنگ با شامیان، درنگ مى‌کنم، به امید این که آنان به راه بیایند و یا حدّ اقل تعدادى از آنها به راه بیایند پیامبر خدا در روز خیبر به من فرمود: “اگر خداوند با دست تو یک نفر را هدایت کند، بهتر از هر آن چیزى است که آفتاب بر آن مى‌تابد”».
4915. رسول الله صلى الله علیه و آله لِمُعاذٍ : یا مُعاذُ! لَأَن یَهدِیَ اللهُ عَلى یَدِکَ رَجُلاً مِن أهلِ الشِّرِکِ خَیرٌ لَکَ مِن أن تَکونَ لَکَ حُمرُ النِّعَمِ(11).
4916. عنه صلى الله علیه و آله لرجل سأله أن یوصیه : اُوصیکَ أن لا تُشرِکَ بِاللهِ شَیئا… وَادعُ النّاسَ إلَى
الإِسلامِ، وأیقِن أنَّ لَکَ بِکُلِّ مَن أجابَکَ عِتقَ رَقَبَةٍ مِن وُلدِ یَعقوبَ(12).
4915. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به معاذ : اى معاذ! اگر خداوند به دست تو مردى از مشرکان را هدایت کند، برایت بهتر از شتران سرخ‌مو است
4916. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به مردى که از ایشان درخواست سفارش نمود : تو را سفارش مى‌کنم که هیچ چیزى را شریک خدا نگیرى… مردم را به اسلام فرا بخوانى و یقین داشته باش که در برابر هر اجابت کننده دعوتت، پاداش آزادى یک برده از فرزندان یعقوب دارى
4917. عنه صلى الله علیه و آله کانَ إذا بَعَثَ بَعثا قالَ : تَأَلَّفُوا النّاسَ، وتَأَنَّوا بِهِم، ولا تُغیروا عَلَیهِم حَتّى تَدعوهُم؛ فَما عَلَى الأَرضِ مِن أهلِ بَیتِ مَدَرٍ ولا وَبَرٍ إلّا وإن تَأتونی بِهِم [مُسلِمینَ] أحَبُّ إلَیَّ مِن أن تَقتُلوا رِجالَهُم وتَأتونی بِنِسائِهِم.(13)
1 / 3
نُصرَةُ الدِّین باللِّسان
الکتاب
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اَللهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ».(14)
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اَللهِ کَما قالَ عِیسَى اِبْنُ مَرْیَمَ لِلْحَوارِیِّینَ مَنْ أَنْصارِی إِلَى اَللهِ قالَ اَلْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اَللهِ فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنِی إِسْرائِیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا اَلَّذِینَ آمَنُوا عَلى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ».(15)
الحدیث
4918. رسول الله صلى الله علیه و آله: ما مِن نَبِیٍّ بَعَثَهُ اللهُ فی اُمَّةٍ قَبلی إلّا کانَ لَهُ مِن اُمَّتِهِ حَوارِیّونَ وأصحابٌ، یَأخُذونَ بِسُنَّتِهِ، ویَقتَدونَ بِأَمرِهِ ثُمَّ إنَّها تَخلُفُ مِن بَعدِهِم خُلوفٌ؛ یَقولونَ ما لا یَفعَلونَ، ویَفعَلونَ ما لا یُؤمَرونَ فَمَن جاهَدَهُم بِیَدِهِ فَهُوَ مُؤمِنٌ، ومَن جاهَدَهُم بِلِسانِهِ فَهُوَ مُؤمِنٌ، ومَن جاهَدَهُم بِقَلبِهِ فَهُوَ مُؤمِنٌ؛ لَیسَ وَراءَ ذلِکَ مِنَ الإِیمانِ حَبَّةُ خَردَلٍ.(16)
4917. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله زمانى که دسته‌اى را گسیل مى‌داشت [به آنان] مى‌فرمود : با مردم، اُلفت بگیرید و به آنان فرصت دهید و تا آنان را [به اسلام] فرا نخوانده‌اید، بر آنان هجوم نیاورید که بر روى زمین، هیچ خانواده روستانشین یا چادرنشینى نیست، مگر آن که اگر آنان را مسلمان پیش من آورید، برایم دوست‌داشتنى‌تر از آن است که مردانشان را بکُشید و زنانشان را نزد من آورید
1 / 3
یارى کردن دین با زبان
قرآن
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! اگر خدا را یارى کنید، یارى‌تان مى‌کند و گام‌هایتان را استوار مى‌دارد».
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! یاران خدا باشید، همان گونه که عیسى بن مریم به حواریان گفت: «یاران من در راه خدا چه کسانى‌اند؟». حواریان گفتند: ما یارانِ خداییم پس طایفه‌اى از بنى‌اسرائیل، ایمان آوردند و طایفه‌اى کفر ورزیدند، و کسانى را که گرویده بودند، بر دشمنانشان یارى کردیم تا چیره شدند».
حدیث
4918. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، هیچ پیامبرى را پیش از من در میان امّتى برنینگیخت، مگر آن که از میان امّتش حواریان و یارانى داشت که به سنّت او عمل مى‌کردند و به فرمان او اقتدا مى‌کردند؛ امّا پس از آنان، جانشینانى به جاى ایشان نشستند که آنچه را انجام نمى‌دهند، مى‌گویند و بدانچه فرمان نداشتند، عمل مى‌کنند. هر کس با آنان با دستِ خود جهاد کند، مؤمن است و هر کس با آنان با زبان یا قلبش جهاد کند، مؤمن است و کمتر از این، به اندازه دانه خَردَلى، ایمان نیست
1) التوبة: 122.
2) آل عمران: 104.
3) المائدة: 67.
4) الغاشیة: 21.
5) الذاریات: 55.
6) الأنعام: 19.
7) نوح: 5.
8) الاحتجاج: ج 1 ص 157 ح 32 عن علقمة بن محمّد الحضرمی عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج 37 ص 215 ح 86.
9) الکافی: ج 5 ص 28 ح 4 عن السکونی عن الإمام الصادق عن الإمام علیّ علیهماالسلام، بحارالأنوار: ج 19 ص 167 ح 14.
10) شرح نهج البلاغة: ج 4 ص 13 وراجع: المستدرک على الصحیحین: ج 3 ص 691 ح 6537.
11) کنزالعمّال: ج 1 ص 86 ح 362.
12) الزهد للحسین بن سعید: ص 81 ح 45 عن زید بن علیّ عن آبائه عن الإمام علیّ علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 74 ص 134 ح 44.
13) المطالب العالیة: ج 2 ص 166 ح 1962 عن عبد الرحمن بن عائذ.
14) محمّد صلى الله علیه و آله: 7.
15) الصفّ: 14.
16) صحیح مسلم: ج 1 ص 70 ح 80 عن عبد الله بن مسعود.
