12 / 1
الزِّراعَة
4462.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : اُطلُبُوا الرِّزقَ فی خَبایَا الأَرضِ – یَعنی فِی الحَرثِ وَالزِّراعَةِ – . (1)
4463.عنه صلى الله علیه و آله : ما مِن مُسلِمٍ یَغرِسُ غَرسا أو یَزرَعُ زَرعا ، فَیَأکُلُ مِنهُ طَیرٌ أو إنسانٌ أو بَهیمَةٌ ، إلّا کانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ . (2)
4464.عنه صلى الله علیه و آله : مَن زَرَعَ زَرعا فَأَکَلَ مِنهُ الطَّیرُ أوِ العافِیَةُ ، کانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ . (3)
4465.الإمام زین العابدین علیه السلام : قَدِمَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله المَدینَةَ فَقالَ : یا مَعشَرَ قُرَیشٍ ، إنَّکُم تُحِبُّونَ الماشِیَةَ فَأَقِلّوا مِنها ، فَإِنَّکُم بِأَقَلِّ الأَرضِ مَطَرا ، وَاحتَرِثوا ؛ فَإِنَّ الحَرثَ مُبارَکٌ ؛ وأکثِروا فیهِ مِنَ الجَماجِمِ (4) (5)
12 / 1
کشاورزى
4462.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روزى را در نهانْگاه هاى زمین (یعنى در کشاورزى و زراعت) بجویید .
4463.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ مسلمانى نیست که نهالى بکارد یا زراعتى کِشت کند و پرنده یا انسان و حیوانى از آن بخورد، مگر آن که به سبب آن ، براى او صدقه شمرده مى شود.
4464.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس کِشتى بکارَد و پرنده یا جنبده اى از آن بخورَد ، براى او صدقه خواهد بود.
4465.امام زین العابدین علیه السلام : پیامبر خدا به مدینه آمد. آن گاه فرمود: «اى گروه قریش! شما دامدارى را دوست دارید . از آن بکاهید ؛ چرا که شما در سرزمینى کم باران هستید . در عوض ، به کشاورزى بپردازید؛ چرا که کشاورزى برکت است ، و در کشاورزى تان ، شخم زدن را بسیار کنید» .
4466.بحار الأنوار : – أی لِرَسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله -قیلَ : أیُ أموالِنا أفضَلُ؟ قالَ : الحَرثُ . (6)
12 / 2
التِّجارَة
4467.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ البَرَکَةَ فِی التِّجارَةِ ، ولا یُفقِرُ اللّه ُ صاحِبَها إلّا تاجِرا حالِفا . (7)
4468.عنه صلى الله علیه و آله : الخَیرُ عَشَرَةُ أجزاءٍ ، أفضَلُهَا التِّجارَةُ ؛ إذا أخَذَ الحَقَّ وأعطَى الحَقَّ . (8)
4469.عنه صلى الله علیه و آله : البَرَکَةُ عَشَرَةُ أجزاءٍ ، تِسعَةُ أعشارِها فِی التِّجارَةِ ، وَالعُشرُ الباقی فِی الجُلودِ . (9)
4470.الإمام علیّ علیه السلام : اِتَّجِروا بارَکَ اللّه ُ لَکُم ؛ فَإِنّی قَد سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یَقولُ : الرِّزقُ عَشَرَةُ أجزاءٍ ، تِسعَةُ أجزاءٍ فِی التِّجارَةِ وواحِدَةٌ فی غَیرِها . (10)
12 / 3
تِجارَةُ البَزِّ
4471.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : عَلَیکَ بِالبَزِّ ؛ فَإِنَّ فیهِ تِسعَةَ أعشارِ البَرَکَةِ . (11)
4472.دعائم الإسلام : عن رسول اللّه ِ صلى الله علیه و آله أنَّهُ استَحَبَّ تِجارَةَ البَزِّ وکَرِهَ تِجارَةَ الحِنطَةِ ؛ وذلِکَ لِما فیها مِنَ الحُکرَةِ المُضِرَّةِ بِالمُسلِمینَ ، فَإِن لَم یَکُن ذلِکَ فَلَیسَ التِّجارَةُ بِها مُحَرَّمَةً . (12)
4466.بحار الأنوار: به پیامبر خدا گفتند: کدام یک از دارایى هاى ما برتر است؟ فرمود : «کشاورزى» .
12 / 2
تجارت
4467.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : برکت در تجارت (داد و ستد) است و خداوند، تجارت پیشه را تهى دست نمى کند، مگر آن را که اهل سوگند باشد .
4468.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خیر ، ده بخش است. برترینِ آنها ، تجارت است ؛ هرگاه حق را بگیرد و حق را بدهد.
4469.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : برکت، ده بخش است؛ نُه دهمِ آن، در تجارت است و یک دهمِ مانده، در پرورش گوسفند. (13)
4470.امام على علیه السلام : تجارت کنید تا خداوند به شما برکت دهد ، که من از پیامبرِ خدا شنیدم که مى فرمود : «روزى ، ده بخش است؛ نُه بخش ، در تجارت است و یک بخش، در غیر آن».
12 / 3
بزّازى (14)
4471.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بزّازى کن، که نُه دهمِ برکت در آن است.
4472.دعائم الإسلام – در باره پیامبر خدا صلى الله علیه و آله -: همانا ایشان بزّازى را دوست مى داشت و از تجارت گندم، خوشش نمى آمد؛ چرا که در آن، احتکارى است که براى مسلمانان، زیانبار است و اگر آن (احتکار) نباشد، تجارت با آن، حرام نیست .
4473.تاریخ بغداد عن أبی هریرة : سَأَلَ رَجُلٌ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله : بِمَ تَأمُرُنی أن أتَّجِرَ؟ قالَ : عَلَیکَ بِالبَزِّ . ثُمَّ سَأَلَهُ : بِمَ تَأمُرُنی أن أتَّجِرَ؟ ثَلاثا . قالَ : عَلَیکَ بِالبَزِّ ؛ فَإِنَّ صاحِبَ البَزِّ یُعجِبُهُ أن یَکونَ النّاسُ بِخَیرٍ وفی خِصبٍ . (15)
12 / 4
النَّوادِر
4474.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الشّاةُ بَرَکَةٌ ، وَالبِئرُ بَرَکَةٌ ، وَالتَّنّورُ بَرَکَةٌ ، وَالقَدّاحَةُ بَرَکَةٌ . (16)
4475.عنه صلى الله علیه و آله : أربَعَةٌ فِی الدّارِ فیهِنَّ البَرَکَةُ : الشّاةُ فِی الدّارِ بَرَکَةٌ ، وَالرَّکى فِی الدّارِ بَرَکَةٌ ، ورَحَى الیَدِ فِی الدّارِ بَرَکَةٌ ، وَالقَدّاحَةُ فِی الدّارِ بَرَکَةٌ ، وکیلوا طَعامَکُم یُبارِکِ اللّه ُ لَکُم فیهِ . (17)
4476.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ أنزَلَ أربَعَ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ إلَى الأَرضِ : أنزَلَ الحَدیدَ ، وَالنّارَ ، وَالماءَ ، وَالمِلحَ . (18)
4477.عنه صلى الله علیه و آله : إذا دُعِیَ أحَدُکُم إلى طَعامٍ فَلیُجِب ؛ فَإِن کانَ مُفطِرا فَلیَأکُل ، وإن کانَ صائِما فَلیَدعُ بِالبَرَکَةِ . (19)
4478.عنه صلى الله علیه و آله : ثَلاثٌ فیهِنَّ البَرَکَةُ : البَیعُ إلى أجَلٍ ، وَالمُقارَضَةُ ، وأخلاطُ البُرِّ بِالشَّعیرِ لِلبَیتِ لا لِلبَیعِ . (20)
4473.تاریخ بغداد – به نقل از ابو هریره -: مردى از پیامبر خدا پرسید : مرا دستور مى دهى که چه چیزى داد و ستد کنم؟ فرمود : «بزّازى کن» . سپس پرسید: مرا دستور مى دهى که چه چیزى داد و ستد کنم؟ (سه بار). فرمود: «بزّازى کن؛ چرا که پارچه فروش، دوست دارد که مردم در خیر و فراوانىِ نعمت باشند» .
12 / 4
گوناگون
4474.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گوسفند، برکت است. چاه، برکت است. تنور ، برکت است. سنگ چخماق (آتش زنه) ، برکت است . (21)
4475.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چهار چیز در خانه ، برکت دارند : گوسفند در خانه، برکت است؛ چاه در خانه، برکت است؛ آسیاب دستى در خانه ، برکت است؛ سنگ چخماق در خانه، برکت است. غذاى خود را پیمانه کنید تا خداوند براى شما در آن، برکت قرار دهد.
4476.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند، چهار برکت را از آسمان به زمین فرود آورد . آهن ، آتش ، آب و نمک را فرود آورد.
4477.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرگاه یکى از شما را به غذایى دعوت کردند ، اجابت کند : اگر روزه نیست، بخورد و اگر روزه است، دعا کند که برکت یابد.
4478.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در سه چیز، برکت است: فروش تا زمان معیّن (نسیه دادن جنس تا وقت مقرّر) ، وام دادن ، و آمیختن گندم و جو براى [مصرف در] خانه ، نه براى فروش .
4479.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : المُفتونَ سادَةُ العُلَماءِ ، وَالفُقَهاءُ قادَةٌ اُخِذَ عَلَیهِم أداءُ مَواثیقِ العِلمِ ، وَالجُلوسُ إلَیهِم بَرَکَةٌ ، وَالنَّظَرُ إلَیهِم نورٌ . (22)
4480.عنه صلى الله علیه و آله : تَخَتَّموا بِالعَقیقِ ؛ فَإِنَّهُ مُبارَکٌ . (23)
4481.عنه : السَّحورُ بَرَکَةٌ . (24)
4482.عنه صلى الله علیه و آله : الجَماعَةُ بَرَکَةٌ ، وَالسَّحورُ بَرَکَةٌ ، وإطعامٌ مِنَ اللَّیلِ بَرَکَةٌ . تَسَحَّروا تَزدادوا قُوَّةً ، تَسَحَّروا تُصیبُوا السُّنَّةَ ، تَسَحَّروا ولَو بِجُرعَةٍ مِن ماءٍ . (25)
4479.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : فتوا دهندگان ، بزرگانِ دانشمندان اند ، و دین شناسانْ راهبرانى هستند که از آنان بر اداى پیمان علم ، تعهّد گرفته شده است. نشستن نزد آنان، برکت است و نگاه به آنان، روشنى است.
4480.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : انگشتر عقیق به دست کنید، که داراى برکت است.
4481.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سَحَرى ، برکت است.
4482.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : جماعت، برکت است. سَحَرى، برکت است. اِطعام [در] شب ، برکت است. سحرى بخورید تا نیرویتان بسیار شود؛ سحرى بخورید تا به سنّت، عمل کرده باشید . سحرى بخورید ؛ هر چند یک جرعه آب باشد .
1) الفردوس : ج 1 ص 80 ح 243 عن عائشة.
2) صحیح البخاری : ج 2 ص 817 ح 2195 عن أنس.
3) مسند ابن حنبل : ج 5 ص 564 ح 16558 عن خلّاد بن السائب عن أبیه وج 10 ص 295 ح 27111 عن اُمّ مبشر نحوه.
4) هیَ الخشَبَة التی تکون فی رأسها سِکة الحَرْث (النهایة : ج 1 ص 299 «جمجم»).
5) السنن الکبرى : ج 6 ص 229 ح 11753 عن عمر بن علیّ بن الحسین.
6) الفائق فی غریب الحدیث : ج 3 ص 33 ؛ بحار الأنوار : ج 64 ص 124.
7) مستدرک الوسائل : ج 13 ص 9 ح 14574 نقلاً عن تفسیر أبی الفتوح الرازی عن ابن عبّاس.
8) مستدرک الوسائل : ج 13 ص 9 ح 14572 نقلاً عن تفسیر أبی الفتوح الرازی عن أبی اُمامة.
9) الخصال : ص 445 ح 44 عن عبد المؤمن الأنصاری عن الإمام الباقر علیه السلام . وقال الشیخ الصدوق رحمهم اللهفی ذیل الحدیث : یعنی بالجلود : الغنم ، بحارالأنوار : ج 64 ص 118 ح 1.
10) الکافی : ج 5 ص 319 ح 59 عن الفضل بن أبی قرّة عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 103 ص 13 ح 60.
11) کنز العمّال : ج 4 ص 32 ح 9356 نقلاً عن الدیلمی عن ابن عبّاس.
12) دعائم الإسلام : ج 2 ص 16 ح 13.
13) این ترجمه ، با توجّه به تفسیر شیخ صدوق در ذیل حدیث مذکور در الخصال ، صورت گرفته است.
14) بزّازى ، از واژه «بَزّ» ساخته شده است . «بَزّ» ، جامه است . نوعى از جامه ، یا وسایل خانه (بخصوص پوشاک) را نیز گفته اند (ر . ک : لسان العرب : ج 5 ص 311).
15) تاریخ بغداد : ج 10 ص 152 الرقم 5305.
16) تاریخ بغداد : ج 8 ص 496 الرقم 4609 عن أنس.
17) کنز العمّال : ج 15 ص 394 ح 41528 نقلاً عن الخطیب فی المتّفق و المفترق عن أنس وراجع : مکارم الأخلاق : ج 1 ص 280 ح 861.
18) مجمع البیان : ج 9 ص 363 ؛ الفردوس : ج 1 ص 175 ح 656 کلاهما عن ابن عمر.
19) المعجم الکبیر : ج 10 ص 231 ح 10563 عن عبد اللّه بن مسعود.
20) سنن ابن ماجة : ج 2 ص 768 ح 2289 عن صهیب.
21) نگاهى به آنچه که به عنوان امور با برکت از آنها یاد شده ، گویاى آن است که سودمندى در برطرف ساختن نیازهاى متنوّع زندگى مردم ، معیار برکت افراد و اشیا و صنایع و مشاغل است . بر این اساس ، هر آنچه سودمندتر باشد ، پر برکت تر خواهد بود . به روشنى پیداست که آنچه در این باره در روایات نبوى بر آنها انگشت گذارده شد ، امور سودبخش زندگى عصر رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله بوده است که غالب آنها امروزه نیز جایگاه ارزشى خود را حفظ کرده اند ؛ در عین حال ، امور سودآفرین دیگرى در زمان هاى بعد پدید آمده که قاعدتا آنها نیز بر پایه مطالب گفته شده ، هر یک مصداقى از امور با برکت خواهند بود.
22) تاریخ بغداد : ج 3 ص 390 الرقم 1504 عن عائشة.
23) الکافی : ج 6 ص 470 ح 3 عن عبد الرحمن بن زید بن أسلم التنوکی (التنوخی) عن الإمام الصادق علیه السلام ؛ شُعَب الإیمان : ج 5 ص 201 ح 6357 عن عائشة.
24) الکافی : ج 4 ص 95 ح 3 عن السکونی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 96 ص 311 ح 4 ؛ صحیح البخاری : ج 2 ص 679 ح 1823 عن أنس.
25) تیسیر المطالب : ص 282 عن الحارث عن الإمام علیّ علیه السلام.
