9 / 1
شَهرُ رَمَضانَ
الکتاب
«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» . (1)
الحدیث
4386.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه ِ عز و جل ، وهُوَ شَهرٌ یُضاعِفُ اللّه ُ فیهِ الحَسَناتِ ، ویَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ ، وهُوَ شَهرُ البَرَکَةِ . (2)
4387.عنه صلى الله علیه و آله : أتاکُم شَهرُ رَمَضانَ ؛ شَهرُ خَیرٍ وبَرَکَةٍ . (3)
4388.عنه صلى الله علیه و آله – مِن خُطبَتِهِ فی آخِرِ یَومٍ مِن شَعبانَ -: أیُّهَا النّاسُ ، فَإِنَّهُ أظَلَّکُم شَهرٌ عَظیمٌ ، شَهرٌ مُبارَکٌ ، شَهرٌ فیهِ لَیلَةٌ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ ، جَعَلَ اللّه صِیامَهُ فَریضَةً . مَن تَقَرَّبَ فیهِ بِخَصلَةٍ مِن خِصالِ الخَیرِ کانَ کَمَن أدّى فَریضَةً فی ما سِواهُ ، ومَن أدّى فیهِ فَریضَةً کَمَن أدّى سَبعینَ فَریضَةً فی ما سِواهُ . (4)
9 / 1
ماه رمضان
قرآن
«ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است ؛ [کتابى] که مردم را راهبر، و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت، و [میزان] تشخیص حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را درک کند ، باید آن را روزه بدارد، و کسى که بیمار یا در سفر است ، [باید به شماره آن،] تعدادى از روزهاى دیگر را [روزه بدارد] . خدا براى شما آسانى مى خواهد و براى شما دشوارى نمى خواهد؛ تا شماره [ى مقرّر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آن که شما را ره نمایى کرده است ، به بزرگى بستایید، و باشد که شکرگزارى کنید» .
حدیث
4386.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه رمضان، ماه خداست و آن، ماهى است که خداوند در آن ، حسنات را مى افزاید و گناهان را پاک مى کند و آن ، ماه برکت است.
4387.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه رمضان، ماه نیکى و برکت، برایتان فرا رسید .
4388.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در بخشى از خطبه اش در آخرین روز از ماه شعبان -: اى مردم! ماهى بزرگ بر شما سایه افکنده است، ماهى مبارک ، ماهى که در آن، شبى است بهتر از هزار ماه . خداوند، روزه آن را واجب ساخته است. هر کس در این ماه، با انجام دادن کارى از کارهاى خیر، به خدا تقرّب جوید، همچون کسى است که در غیر این ماه، کار واجبى را انجام داده باشد و هر کس در این ماه ، فریضه اى به جا آورد، همچون کسى است که در غیر این ماه، هفتاد کار واجب را انجام داده باشد.
4389.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ شَهرَ رَمَضانَ شَهرٌ عَظیمٌ ؛ یُضاعِفُ اللّه ُ فیهِ الحَسَناتِ ، ویَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ ، ویَرفَعُ فیهِ الدَّرَجاتِ . مَن تَصَدَّقَ فی هذَا الشَّهرِ بِصَدَقَةٍ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ، ومَن أحسَنَ فیهِ إلى ما مَلَکَت یَمینُهُ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ، ومَن حَسُنَ فیهِ خُلُقُهُ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ . (5)
4390.عنه صلى الله علیه و آله : قَد جاءَکُم شَهرُ رَمَضانَ ؛ شَهرٌ مُبارَکٌ ؛ شَهرٌ فَرَضَ اللّه ُ عَلَیکُم صِیامَهُ ، تُفتَحُ فیهِ أبوابُ الجِنانِ ، وتُغَلُّ فیهِ الشَّیاطینُ . (6)
4391.عنه صلى الله علیه و آله : یُستَحَبُّ النِّکاحُ فی رَمَضانَ رَجاءَ البَرَکَةِ . (7)
9 / 2
شَهرُ رَجَبٍ
4392.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : سُمِّیَ شَهرُ رَجَبٍ شَهرَ اللّه ِ الأَصَبَّ ؛ لِأَنَّ الرَّحمَةَ عَلى اُمَّتی تُصَبُّ صَبّا فیهِ . (8)
4389.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه رمضان، ماه بزرگى است؛ خداوند در آن، حسنات را مى افزاید و گناهان را پاک مى کند و درجات را بالا مى بَرَد . هر که در این ماه، یک صدقه بدهد ، خداوند، او را مى آمرزد و هر که در این ماه، به برده خود نیکى کند، خداوند، او را مى آمرزد و هر که در این ماه، اخلاقش نیکو باشد، خداوند، او را مى آمرزد.
4390.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه رمضان برایتان فرا رسید، ماهى مبارک، ماهى که خداوند، روزه آن را بر شما واجب ساخته است . در این ماه ، درهاى بهشت، گشوده مى شوند و در این ماه، شیطان ها در غل و زنجیرند.
4391.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ازدواج در ماه رمضان به امید برکت، مستحب است.
9 / 2
ماه رجب
4392.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رجب ، ماه خدا ، را «أصَبّ (پر ریزش تر)» نامیده اند؛ چرا که در این ماه، بر امّتم [از سوى پروردگار] ، رحمت فراوان ، فرو مى ریزد .
4393.عنه صلى الله علیه و آله : خِیَرَةُ اللّه ِ مِنَ الشُّهورِ شَهرُ رَجَبٍ ، وهُوَ شَهرُ اللّه ِ ، مَن عَظَّمَ شَهرَ رَجَبٍ فَقَد عَظَّمَ أمرَ اللّه ِ ، ومَن عَظَّمَ أمرَ اللّه ِ أدخَلَهُ جَنّاتِ النَّعیمِ ، وأوجَبَ لَهُ رِضوانَهُ الأَکبَرَ . (9)
4394.عنه صلى الله علیه و آله : رَجَبٌ شَهرُ اللّه ِ الأَصَمُّ ، المُنیرُ ، الَّذی افتَرَضَهُ اللّه ُ عز و جل لِنَفسِهِ . (10)
4395.عنه صلى الله علیه و آله : رَجَبٌ شَهرٌ عَظیمٌ . (11)
4396.النوادر للراوندی عن ابن عبّاس : کانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله إذا جاءَ شَهرُ رَجَبٍ جَمَعَ المُسلِمینَ حَولَهُ وقامَ فیهِم خَطیبا ، فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَیهِ ، وذَکَرَ مَن کانَ قَبلَهُ مِنَ الأَنبِیاءِ علیهم السلام فَصَلّى عَلَیهِم ، ثُمَّ قالَ : أیُّهَا المُسلِمونَ ، قَد أظَلَّکُم شَهرٌ عَظیمٌ مُبارَکٌ ، وهُوَ شَهرُ الأَصَبِّ ، یُصَبُّ فیهِ الرَّحمَةُ عَلى مَن عَبَدَهُ إلّا عَبدا مُشرِکا، أو مُظهِرَ بِدعَةٍ فِیالإِسلامِ. (12)
4397.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ تَعالى نَصَبَ فِی السَّماءِ السّابِعَةِ مَلَکا یُقالُ لَهُ : الدّاعی ، فَإِذا دَخَلَ شَهرُ رَجَبٍ یُنادی ذلِکَ المَلَکُ کُلَّ لَیلَةٍ مِنهُ إلَى الصَّباحِ : طوبى لِلذّاکِرینَ! طوبى لِلطّائِعینَ! ویَقولُ اللّه ُ تَعالى : أنا جَلیسُ مَن جالَسَنی ، ومُطیعُ مَن أطاعَنی ، وغافِرُ مَنِ استَغفَرَنی ، الشَّهرُ شَهری ، وَالعَبدُ عَبدی ، وَالرَّحمَةُ رَحمَتی ، فَمَن دَعانی فی هذَا الشَّهرِ أجَبتُهُ ، ومَن سَأَلَنی أعطَیتُهُ ، ومَنِ استَهدانی هَدَیتُهُ ، وجَعَلتُ هذَا الشَّهرَ حَبلاً بَینی وبَینَ عِبادی ؛ فَمَنِ اعتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إلَیَ . (13)
4398.عنه صلى الله علیه و آله : رَجَبٌ شَهرٌ عَظیمٌ تُضاعَفُ فیهِ الحَسَناتُ ما لا تُضاعَفُ فی غَیرِهِ . (14)
4393.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه رجب، ماه برگزیده خدا از میان ماه هاست و آن، ماه خداست . هر کس ماه رجب را بزرگ بدارد، فرمان خدا را بزرگ داشته است و هر که فرمان خدا را بزرگ بدارد ، [خدا] او را وارد بهشت هاى پُرنعمت مى کند و رضایت بزرگ ترِ خویش را براى او حتمى مى سازد.
4394.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رجب، ماه اَصَمّ خدا (15) و درخشان است؛ ماهى که خداوند، آن را براى خود ، واجب ساخته است.
4395.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رجب، ماه بزرگى است .
4396.النوادر ، راوندى – به نقل از ابن عبّاس -: ماه رجب که فرا رسید ، پیامبر خدا ، مسلمانان را دور خود جمع کرد و میان آنان به سخنرانى پرداخت ، خدا را حمد و ثنا گفت و از پیامبران پیشین ، یاد کرد و بر آنان ، درود فرستاد . سپس فرمود : «اى مسلمانان! ماه بزرگ و مبارکى بر شما سایه افکنده است و آن، ماهى سرشار از رحمت است. در این ماه، رحمت بر کسى فرو مى ریزد که او را بندگى کند، نه بر بنده مشرک ، و نه بر کسى که در اسلام، بدعت گذار است» .
4397.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند متعال ، در آسمان هفتم، فرشته اى گماشته است که به آن ، «داعى» مى گویند و چون ماه رجب فرا رسد ، آن فرشته ، هر شبِ آن ماه را تا صبح، ندا مى دهد : «خوشا بر ذاکران، خوشا بر طاعت کنندگان!» . خداوند متعال نیز مى فرماید : «من ، همنشین کسى هستم که با من ، همنشین باشد و مطیع کسى هستم که اطاعتم کند و آمرزنده کسى هستم که از من ، آمرزش بخواهد . ماه، ماه من است و بنده، بنده من و رحمت، رحمت من. هر که مرا در این ماه بخوانَد ، پاسخش مى گویم و هر که از من [چیزى]بخواهد، عطایش مى کنم و هر که از من هدایت جوید ، راه نمایش باشم . این ماه را رشته اى بین خودم و بندگانم قرار داده ام. هر کس به این رشته (ریسمان) چنگ زند، به من مى رسد» .
4398.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رجب، ماه بزرگى است. حسنات ، در آن [، به گونه اى]افزوده مى شوند که در غیر آن، چنان افزوده نمى شوند .
9 / 3
شَهرُ شَعبانَ
4399.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّما سُمِّیَ شَعبانَ لِأَنَّهُ تَتَشَعَّبُ فیهِ أرزاقُ المُؤمِنینَ (لِرَمَضانَ) وهُوَ شَهرُ العَمَلِ ، فیهِ تُضاعَفُ الحَسَنَةُ سَبعینَ ، وَالسَّیِّئَةُ مَحطوطَةٌ ، وَالذَّنبُ مَغفورٌ ، وَالحَسَنَةُ مَقبولَةٌ . (16)
4400.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّما سُمِّیَ شَعبانَ لِأنَّهُ یَتَشَعَّبُ فیهِ خَیرٌ کَثیرٌ لِلصّائِمِ فیهِ حَتّى یَدخُلَ الجَنَّةَ . (17)
4401.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّما سُمِّیَ شَعبانَ لِأَنَّهُ یُشعَبُ فیهِ خَیرٌ کَثیرٌ لِرَمَضانَ . (18)
4402.عنه صلى الله علیه و آله : أربَعٌ لَیالیهِنَّ کَأَیّامِهِنَّ ، وأیّامُهُنَّ کَلَیالِیهِنَّ ، یُبِرُّ اللّه ُ فیهِنَّ القَسَمَ ، ویُعتِقُ فیهِنَّ النَّسَمَ ، ویُعطی فیهِنَّ الجَزیلَ : لَیلَةُ القَدرِ وصَباحُها ، ولَیلَةُ عَرَفَةَ وصَباحُها ، ولَیلَةُ النِّصفِ مِن شَعبانَ وصَباحُها ، ولَیلَةُ الجُمُعَةِ وصَباحُها . (19)
9 / 4
یَومُ الجُمُعَةِ
4403.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الجُمُعَةُ کَفّارَةٌ لِما بَینَها وبَینَ الجُمُعَةِ الَّتی قَبلَها وزِیادَةُ ثَلاثَةِ أیّامٍ ؛ وذلِکَ بِأَنَّ اللّه َ عز و جل قالَ : «مَن جَاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا» (20) (21)
9 / 3
ماه شعبان
4399.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه شعبان را شعبان مى گویند؛ چون روزى هاى مردم تا رمضان، در آن تقسیم مى شود و این ماه ، ماه عمل است. در این ماه ، کار نیک، هفتاد برابر مى گردد ، سیّئه (بدى) ریخته مى شود ، گناه ، آمرزیده مى گردد و حسنه، پذیرفته مى شود .
4400.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ماه شعبان را شعبان نامیده اند؛ چون در این ماه ، خیرِ فراوانى براى روزه دارِ در آن ، منشعب مى شود ، تا آن که وارد بهشت شود.
4401.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : شعبان را شعبان نامیده اند؛ چون در این ماه، خیرِ فراوانى براى رمضان ، منشعب مى شود.
4402.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چهار شب است که شب هایش همانند روزهایش و روزهایش همانند شب هایش است؛ [یعنى]خداوند در آنها، خواسته ها را برمى آورَد ، افراد را آزاد مى کند و پاداش فراوان مى دهد : شب قدر و روز آن، شب عرفه و روز آن، شبِ نیمه شعبان و روز آن، و شبِ جمعه و روز آن .
9 / 4
روز جمعه
4403.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : جمعه، کفّاره خطاهاى بین جمعه تا جمعه قبلش و سه روز افزون بر آن است؛ چرا که خداوند عز و جلفرموده است: «هر کس حسنه اى (کار نیکى) آوَرَد، ده برابر پاداش دارد» .
4404.عنه صلى الله علیه و آله : أکثِروا مِنَ الصَّلاةِ عَلَیَ یَومَ الجُمُعَةِ ؛ فَإِنَّهُ یَومٌ تُضاعَفُ فیهِ الأَعمالُ . (22)
4405.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ یَومَ الجُمُعَةِ سَیِّدُ الأَیّامِ ؛ یُضاعِفُ اللّه ُ فیهِ الحَسَناتِ ، ویَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ ، ویَرفَعُ فیهِ الدَّرَجاتِ . (23)
4406.عنه صلى الله علیه و آله : یَومُ الجُمُعةِ سَیّدُ الأیّامِ ، وأعظَمُ عِند اللّه ِ عز و جل مِن یَومِ الأضْحى ویَومِ الفِطْرِ . (24)
9 / 5
البُکرَة
4407.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن غَدا فی طَلَبِ العِلمِ أظَلَّت عَلَیهِ المَلائِکَةُ ، وبورِکَ لَهُ فی مَعیشَتِهِ ، ولَم یَنقُص مِن رِزقِهِ . (25)
4408.عنه صلى الله علیه و آله : اُغدوا فی طَلَبِ العِلمِ ؛ فَإِنَّ الغُدُوَّ بَرَکَةٌ ونَجاحٌ . (26)
4409.عنه صلى الله علیه و آله : البُکورُ مُبارَکٌ ، یَزیدُ فی جَمیعِ النِّعَمِ ، خُصوصا فِی الرِّزقِ . (27)
4410.عنه صلى الله علیه و آله : باکِروا طَلَبَ الرِّزقِ وَالحَوائِجِ ؛ فَإِنَّ الغُدُوَّ بَرَکَةٌ ونَجاحٌ . (28)
4411.عنه صلى الله علیه و آله : اللّهُمَّ بارِک لِاُمَّتی فی بُکورِها . (29)
4404.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در روز جمعه، بسیار بر من صلوات بفرستید؛ چرا که جمعه، روزى است که [پاداش] کارها در آن، چند برابر مى شود.
4405.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز جمعه، سَرور روزهاست. خداوند در آن روز، بر حسنات مى افزاید ، گناهان را محو مى کند و درجات را بالا مى برَد .
4406.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز جمعه، سَرور روزهاست. و عظمتش در نزد خداوند از روز قربان و روز فطر بیشتر است.
9 / 5
صبح زود
4407.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس صبح زود در پىِ دانش برود، فرشتگان بر او سایه مى افکنند و در زندگى اش برکت مى یابد و از روزى اش کاسته نمى شود.
4408.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : صبحگاهان ، در پىِ دانش بروید؛ چرا که رفتن در آغاز روز، [مایه]برکت و پیروزى است.
4409.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : صبح خیزى ، داراى برکت است . آن ، در همه نعمت ها ، مایه افزایش است ، بویژه در روزى .
4410.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در پىِ روزى و نیازها ، صبح خیز باشید؛ چرا که حرکت نمودن در آغاز روز، [مایه] برکت و پیروزى است.
4411.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خدایا! امّتم را در صبح زودشان، برکت بخش .
4412.عنه صلى الله علیه و آله : إذا أرادَ أحَدُکُمُ الحاجَةَ فَلیُبَکِّر إلَیها ؛ فَإِنّی سَأَلتُ رَبّی عز و جل أن یُبارِکَ لِاُمَّتی فی بُکورِها . (30)
4413.عنه صلى الله علیه و آله : إذا صَلَّیتُمُ الصُّبحَ فَافزَعوا إلَى الدُّعاءِ ، وباکِروا فی طَلَبِ الحَوائِجِ . اللّهُمَّ بارِک لِاُمَّتی فی بُکورِها . (31)
4414.عنه صلى الله علیه و آله : اللّهُمَّ بارِک لِاُمَّتی فی بُکورِها یَومَ الخَمیسِ . (32)
4415.عنه صلى الله علیه و آله : اللّهُمَّ بارِک لِاُمَّتی فی بُکورِها یَومَ سَبتِها وخَمیسِها . (33)
4416.سنن أبی داوود عن صخر الغامدیّ : قالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : اللّهُمَّ بارِک لِاُمَّتی فی بُکورِها . وکانَ إذا بَعَثَ سَرِیَّةً أو جَیشا بَعَثَهُم فی أوَّلِ النَّهارِ . (34)
4417.رسول اللّه صلى الله علیه و آله – یوصی علیّا علیه السلام -: یا عَلِیُّ ، اغدُ بِسمِ اللّه ِ ؛ فَإِنَّ اللّه َ تَعالى بارَکَ لِاُمَّتی فی بُکورِها . (35)
4412.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرگاه یکى از شما خواست کارى انجام دهد ، صبح زود در پىِ آن برود؛ چرا که من از پروردگارم خواسته ام که به [هر یک از] امّتم در صبح خیزى اش برکت دهد.
4413.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چون نماز صبح را خواندید ، به دعا بپردازید و صبحِ زود ، در پىِ نیازها بروید . خدایا ! به امّتم در صبح خیزى اش برکت بده .
4414.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خدایا! به [هر یک از] امّتم در صبح خیزى اش در روز پنجشنبه، برکت عطا کن .
4415.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خدایا! به [هر یک از] امّتم در صبح خیزى اش در روز شنبه و پنجشنبه ، برکت بده .
4416.سنن أبى داوود – به نقل از صخر غامدى -: پیامبر خدا فرمود: «خدایا! به [هر یک از]امّتم در صبح خیزى اش برکت بده» . پیامبر صلى الله علیه و آله ، هر گاه سریّه (36) یا سپاهى مى فرستاد، آن را در بامداد، اعزام مى کرد.
4417.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در سفارش به على علیه السلام -: اى على! به نام خدا ، بامدادان حرکت کن؛ چرا که خداوند متعال ، برکت را براى امّتم، در صبح خیزى قرار داده است.
1) البقرة : 185.
2) فضائل الأشهر الثلاثة : ص 95 ح 78 عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 96 ص 340 ح 5.
3) کنز العمّال : ج 8 ص 467 ح 23691 نقلاً عن ابن النجّار عن عمر.
4) فضائل الأشهر الثلاثة : ص 129 ح 134 عن سلمان ؛ کنز العمّال : ج 8 ص 477 ح 23714 وص 584 ح 24276.
5) الأمالی للصدوق : ص 108 ح 82 عن الحسن بن علیّ بن فضّال عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 96 ص 361 ح 29.
6) تهذیب الأحکام : ج 4 ص 152 ح 422 ؛ سنن النسائی : ج 4 ص 129 وفیه «مردة الشیاطین» وکلاهما عن أبی هریرة.
7) الفردوس : ج 5 ص 539 ح 9023 عن عائشة.
8) النوادر للأشعری : ص 18 ح 2 عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 97 ص 39 ح 24.
9) شُعَب الإیمان : ج 3 ص 374 ح 3813 عن أنس.
10) الفردوس : ج 2 ص 274 ح 3274 عن أبی سعید الخدری.
11) المعجم الکبیر : ج 6 ص 69 ح 5538 عن عثمان ؛ ثواب الأعمال : ص 78 ح 3 عن المبارک عن الإمام الکاظم علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 97 ص 50 ح 37.
12) النوادر للراوندی (المستدرکات) : ص 259 ح 525 ، بحار الأنوار : ج 97 ص 47 ح 33.
13) الإقبال : ج 3 ص 174 ، بحار الأنوار : ج 98 ص 377 ح 1.
14) الأمالی للشجری : ج 1 ص 258 عن عائشة.
15) اَصم ، به معناى : دربسته ، توپُر ، کَر و سنگین است.
16) ثواب الأعمال : ص 87 ح 16 عن ابن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 97 ص 69 ح 7.
17) الجامع الصغیر : ج 1 ص 397 ح 2597 نقلاً عن الرافعی فی تاریخه عن أنس.
18) مجمع البیان : ج 5 ص 43 عن زیاد بن میمون ، بحار الأنوار : ج 58 ص 341 ؛ کنز العمّال : ج 8 ص 591 ح 24293 نقلاً عن أبی الشیخ فی الثواب والدیلمی.
19) کنز العمّال : ج 12 ص 322 ح 35214 نقلاً عن الدیلمی عن أنس.
20) الأنعام : 160.
21) المعجم الکبیر : ج 3 ص 298 ح 3459 عن أبی مالک ؛ دعائم الإسلام : ج 1 ص 182 عن الإمام علیّ علیه السلام نحوه.
22) مسند زید : ص 156 عن زید عن أبیه الإمام زین العابدین عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 89 ص 364 ح 56.
23) الکافی : ج 3 ص 414 ح 5 عن ابن أبی نصر عن الإمام الرضا علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 89 ص 274 ح 20.
24) الخصال : ص 315 ح 97 عن أبی لبابة بن عبدالمنذر ، بحار الأنوار : ج 89 ص 267 ح 5.
25) منیة المرید : ص 103 ، بحار الأنوار : ج 1 ص 184 ح 101 ؛ جامع بیان العلم : ج 1 ص 45 وفیه «صلّت» بدل «أظلّت» عن أبی سعید الخدری.
26) تاریخ بغداد : ج 13 ص 270 الرقم 7225 عن عائشة ؛ منیة المرید : ص 266 وفیه «فی الخبر : . . . فإنّی سألت ربّی أن یبارک لاُمّتی فی بکورها» بدل «فإن الغُدوّ . . .».
27) آداب المتعلّمین : ص 144 ح 3.
28) المعجم الأوسط : ج 7 ص 194 ح 7250 عن عائشة .
29) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 157 ح 3573 عن علیّ بن عبد العزیز عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 59 ص 35 ح 3 ؛ سنن أبی داوود : ج 3 ص 35 ح 2606 عن صخر الغامدی.
30) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 157 ح 3574 ؛ کنز العمّال : ج 10 ص 239 ح 29268 نقلاً عن الکامل فی الضعفاء عن جابر.
31) تاریخ بغداد : ج 12 ص 155 الرقم 6628 عن القاسم بن جعفر العلوی عن أبیه عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.
32) الخصال : ص 623 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام وص 383 ح 59 عن حبیب السجستانی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 170 ح 15 ؛ سنن ابن ماجة : ج 2 ص 752 ح 2237 عن أبی هریرة.
33) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 425 ح 1255 و ج 4 ص 378 ح 5789 ، بحار الأنوار : ج 59 ص 35 ح 3.
34) سنن أبی داوود : ج 3 ص 35 ح 2606.
35) جامع الأحادیث للقمّی : ص 122 ، بحارالأنوار : ج 75 ص 100 ح 13 ؛ تاریخ بغداد : ج 3 ص 54 الرقم 997 عن عبدالعظیم بن عبداللّه الحسنی عن الإمام الجواد عن آبائه عنه علیهم السلام.
36) سَریّه ، به گروهى مى گویند که براى مأموریت نظامى ، فرستاده مى شوند.
