1 / 1
فضل الإنسان على سائر الخلق
الکتاب
» وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِى ءَادَمَ وَحَمَلْنَهُمْ فِى الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَهُم مِّنَ الطَّیِّبَتِ وَ فَضَّلْنَهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً » . (1)
الحدیث
4064.کنزالعمّال عن ابن عمر عن رسول اللّه صلى الله علیه ما شَیءٌ أکرمُ على اللّه ِ مِن ابنِ آدمَ . قیلَ : یا رسولَ اللّه ِ ، ولا الملائکةُ ؟! قالَ : الملائکةُ مَجْبورونَ ، بمنزلةِ الشّمسِ والقمرِ . (2)
4065.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لَیس شَیءٌ خَیرا مِن ألْفٍ مِثلِهِ إلّا الإنسانَ . (3)
4066.عنه صلى الله علیه و آله : لا نعلَمُ شیئا خیرا مِن ألفٍ مِثلِهِ إلّا الرّجلَ المؤمنَ . (4)
1 / 1
برترى انسان بر دیگر آفریده ها
قرآن
«و به راستى ، ما فرزندانِ آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا [بر مَرکب ها] برنشاندیم و از چیزهاى پاکیزه ، به ایشان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از آفریده هاى خود ، برترىِ آشکار دادیم» .
حدیث
4064.کنز العمّال – به نقل از ابن عمر -: پیامبر خدا فرمود : «هیچ چیز نزد خداوند ، گرامى تر از فرزند آدم نیست» . گفته شد : اى پیامبر خدا! حتّى فرشتگان؟! فرمود: «فرشتگان، [نیز] به سان خورشید و ماه ، مجبورند» .
4065.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ چیزى نیست که [بتواند] از هزار همتاى خود بهتر باشد، مگر انسان.
4066.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ چیز را سراغ نداریم که از هزار همتاى خود بهتر باشد، مگر انسان مؤمن .
4067.الإمام الصّادق علیه السلام : لَمّا اُسرِیَ برسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله حَضَرتِ الصَّلاةُ ، فأذّنَ وأقامَ جَبرئیلُ ، فقالَ : یا محمّدُ ، تَقدّمْ . فقالَ رسولُ اللّه ِ : تَقدّمْ یا جَبرئیلُ. فقالَ لَه : إنّا لا نَتَقدّمُ الآدَمِیّینَ مُنذُ اُمِرْنا بالسُّجودِ لآدمَ علیه السلام . (5)
1 / 2
النّاسُ مَعادِنُ
4068.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : تَجِدونَ النّاسَ مَعادِنَ ؛ فخِیارُهُم فی الجاهِلِیَّةِ خِیارُهُم فی الإسلامِ إذا فَقِهوا ، وتَجِدونَ مِن خَیرِ النّاسِ فی هذا الأمرِ أکرَهَهُم لَهُ قَبلَ أن یَقَعَ فیهِ ، وتَجِدونَ مِن شِرارِ النّاسِ ذا الوَجهَینِ . (6)
1 / 3
ما یُوجِبُ الکمالَ
4069.الأمالی للطوسی عن جابر بن عبد اللّه : أقبَل العبّاسُ ذاتَ یوم إلى رسول اللّه صلى الله علیه و آله وکانَ العبّاس طُوالاً حَسَنَ الجِسمِ فلمّا رآهُ النّبیُّ صلى الله علیه و آله تَبَسَّمَ إلیهِ فقالَ : إنّکَ یا عَمِّ ، لَجَمیلٌ! فقالَ العباسُ : ما الجَمالُ بالرجال یا رسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : صَوابُ القَولِ بالحقِّ. قالَ : فما الکمالُ ؟ قالَ : تَقوَى اللّه ِ عز و جل وحُسنُ الخُلُقِ . (7)
1 / 4
ما یوجب الفَلاحَ
الکتاب
» قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ – الَّذِینَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَشِعُونَ – وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ » . (8)
4067.امام صادق علیه السلام : شبى که پیامبر صلى الله علیه و آله به معراج برده شد، وقت نماز رسید. جبرئیل علیه السلام اذان و اقامه گفت و سپس گفت : اى محمّد! [براى امامت نماز] پیش برو . پیامبر خدا فرمود : «تو پیش برو، اى جبرئیل!» . جبرئیل علیه السلام گفت: از آن زمان که به ما دستور داده شد بر آدم علیه السلام سجده کنیم، خود را بر آدمیان مقدّم نمى داریم .
1 / 2
مردم، معادن اند
4068.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مردم را [چون] معدن ها مى یابید. پس کسانى که در دوران جاهلیت، بهترینِ مردم بوده اند، در اسلام نیز بهترینِ آنها هستند؛ اگر دانا و فهمیده باشند. و از شمار بهترینِ مردم در این امر (اسلام)، کسى را مى یابید که پیش از درآمدن به آن، بیش از همه مردم، آن را ناخوش مى داشته است . و دورویان را از جمله بدترین مردم مى یابید .
1 / 3
عوامل رسیدن به کمال
4069.الأمالى ، طوسى – به نقل از جابر بن عبد اللّه -: روزى عبّاس [بن عبد المطّلب]پیش پیامبر خدا آمد. چون عبّاس مردى بلندقامت و خوش اندام بود، پیامبر صلى الله علیه و آله به او تبسّمى کرد و فرمود: «اى عمو! تو زیبا هستى!». عبّاس گفت: اى پیامبر خدا! زیبایىِ مرد ، چیست؟ فرمود: «به درستى گفتنِ سخن حق». گفت: کمال چیست؟ فرمود: «پروا داشتن از خداوند عز و جل و خوش خویى».
1 / 4
عوامل رستگارى
قرآن
«به راستى که مؤمنان ، رستگار شدند ؛ همانان که در نمازشان فروتن اند ، و آنان که از [کار]بیهوده ، روى گردان اند».
» قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّى – وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى » . (9)
» قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا – وَ قَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا » . (10)
» فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَوةُ فَانتَشِرُواْ فِى الْأَرْضِ وَ ابْتَغُواْ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَ اذْکُرُواْ اللَّهَ کَثِیرًا لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » . (11)
» وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائِهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَ نِهِنَّ أَوْ بَنِى إِخْوَ نِهِنَّ أَوْ بَنِى أَخَوَ تِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَنُهُنَّ أَوِ التَّبِعِینَ غَیْرِ أُوْلِى الْاءِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُواْ عَلَى عَوْرَ تِ النِّسَاءِ وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُواْ إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » . (12)
» یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَابْتَغُواْ إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَجَهِدُواْ فِى سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » . (13)
» أَوَ عَجِبْتُمْ أَن جَاءَکُمْ ذِکْرٌ مِّن رَّبِّکُمْ عَلَى رَجُلٍ مِّنکُمْ لِیُنذِرَکُمْ وَاذْ کُرُواْ إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفَاءَ مِن بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ وَ زَادَکُمْ فِى الْخَلْقِ بَصْسطَةً فَاذْکُرُواْ ءَالَاءَ اللَّهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » . (14)
» لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْأَخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کَانُواْ ءَابَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَ نَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِى قُلُوبِهِمُ الْاءِیمَنَ وَ أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَرُ خَلِدِینَ فِیهَا رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » . (15)
«رستگار ، آن کس که خود را پاک گردانید و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد» .
«که هر کس آن (نفْس) را پاک گردانید، قطعاً رستگار شد و هر که آلوده اش ساخت، قطعاً درباخت» .
«و چون نماز گزارده شد، در [روى] زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید، باشد که شما رستگار گردید» .
«و به زنان باایمان بگو: دیدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاک دامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند ، مگر آنچه که [طبعاً] از آن پیداست. و باید روسرى خود را بر گردنِ خویش [فرو] اندازند و زیورهایشان را جز براى شوهرانشان یا پدرانشان یا پدرانِ شوهرانشان یا پسرانشان یا پسرانِ شوهرانشان یا برادرانشان یا پسرانِ برادرانشان یا پسرانِ خواهرانشان یا زنان [همکیش] خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که [از زن]بى نیازند یا کودکانى که بر عورت هاى زنان ، وقوف حاصل نکرده اند، آشکار نکنند؛ و پاهاى خود را [به گونه اى به زمین] نکوبند که آنچه از زینتشان نهفته مى دارند ، معلوم گردد. اى مؤمنان! همگى [از مرد و زن] به درگاه خدا توبه کنید، امید که رستگار شوید» .
«اى کسانى که ایمان آورده اید! از خدا پروا کنید و به او [توسّل و] تقرّب جویید و در راهش جهاد کنید، باشد که رستگار شوید» .
«آیا تعجّب کردید که بر مردى از خودتان، پندى از جانب پروردگارتان براى شما آمده تا شما را هشدار دهد؟ و به خاطر آورید زمانى را که [خداوند] شما را پس از قوم نوح، جانشینان [آنان] قرار داد و در خلقت، بر قوّت شما افزود. پس نعمت هاى خدا را به یاد آورید، باشد که رستگار شوید» .
«قومى را نمى یابى که به خدا و روزِ واپسین ، ایمان داشته باشند [و] کسانى را که با خدا و فرستاده اش مخالفت کرده اند – هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند – دوست بدارند. در دل اینهاست که [خدا] ایمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تأیید کرده است و آنان را به بهشت هایى که از زیر [درختان] آن ، جوى هایى روان است ، در مى آورد . همیشه در آن جا ماندگارند . خدا از ایشان خشنود است و آنها از او خشنودند . اینان اند حزب خدا . آرى ، حزب خداست که رستگاران اند» .
» فَاتَّقُواْ اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُواْ وَ أَطِیعُواْ وَ أَنفِقُواْ خَیْرًا لِّأَنفُسِکُمْ وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » . (16)
الحدیث
4070.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : قد أفلَحَ مَن أخلَصَ قَلبَهُ للإیمانِ ، وجَعَلَ قَلبَهُ سَلیما ، ولِسانَهُ صادِقا ، ونفسَهُ مُطمَئنَّةً ، وخَلِیقَتَهُ مُستَقیمَةً ، واُذنَهُ مُستَمِعَةً ، وعَینَهُ ناظِرَةً . (17)
1 / 5
أهل الفضل
الکتاب
«انظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ لَلْأَخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجَتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً» . (18)
«تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن کَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَتٍ وَءَاتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَتِ وَأَیَّدْنَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَتُ وَلَکِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنْهُم مَّنْ ءَامَنَ وَمِنْهُم مَّن کَفَرَ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَلَکِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یُرِیدُ» . (19)
«وَإِسْمَعِیلَ وَالْیَسَعَ وَیُونُسَ وَلُوطًا وَکُلاًّ فَضَّلْنَا عَلَى الْعَلَمِینَ» . (20)
الحدیث
4071.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إذا جُمِعَ الخَلائِقُ یَومَ القِیامَةِ نادى مُنادٍ : أینَ أهلُ الفَضلِ ؟ فَیَقومُ اُناسٌ وَهُم یَسیرٌ فَیَنطَلِقونَ سِراعَا إلى الجَنَّةِ ، فَتَلقّاهُمُ المَلائِکَةُ فَیقُولُونَ : إنّا نَراکُم سِراعا إلى الجَنَّةِ ، فَیَقولُونَ : نَحنُ أهلُ الفَضلِ ، فَیقُولُونَ : ما کَانَ فَضلُکُم؟ فَیقُولُونَ : کُنّا إذا ظُلِمنا غَفَرنَا ، وإذا اُسِیءَ إلَینا عَفَونا ، وإذا جُهِلَ عَلَینا حَلُمنا ، فَیُقالُ لَهُم : اُدخُلوا الجَنَّةَ «فَنِعْمَ أَجْرُ الْعَمِلِینَ» . (21)
«پس تا مى توانید ، از خدا پروا بدارید و بشنوید و فرمان ببرید و مالى براى خودتان [در راه خدا] انفاق کنید ؛ و کسانى که از خسّت نفس خویش مصون مانند، آنان رستگاران اند» .
حدیث
4070.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رستگار شد هر که دلش را براى ایمان خالص گردانید و قلبش را پاک ساخت و زبانش را راستگو ساخت و روانش را با آرامش کرد و اخلاقش را درست گرداند و گوشش را شنوا و چشمش را بینا کرد.
1 / 5
اهل فضیلت
قرآن
«ببین چگونه بعضى از آنان را بر بعضى دیگر برترى داده ایم، و قطعاً درجات آخرت و برترى آن ، بزرگ تر و بیشتر است» .
«برخى از آن پیامبران را بر برخى دیگر برترى بخشیدیم. از آنان کسى بود که خدا با او سخن گفت و درجات بعضى از آنان را بالا برد؛ و به عیسى پسر مریم ، دلایل آشکار دادیم و او را به وسیله روح القدس تأیید کردیم؛ و اگر خدا مى خواست، کسانى که پس از آنان بودند، بعد از آن [همه]دلایل روشن که برایشان آمد، به کشتار یکدیگر نمى پرداختند ؛ ولى با هم اختلاف کردند . پس، بعضى از آنان کسانى بودند که ایمان آوردند، و بعضى از آنان کسانى بودند که کفر ورزیدند؛ و اگر خدا مى خواست ، با یکدیگر جنگ نمى کردند؛ ولى خداوند آنچه را بخواهد ، انجام مى دهد» .
«و اسماعیل و یَسَع و یونس و لوط، که جملگى را بر جهانیان برترى دادیم» .
حدیث
4071.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز قیامت ، چون خلایق جمع شوند ، آواز دهنده اى آواز مى دهد که : «کجایند اهل فضیلت؟» . پس جماعتى اندک ، برمى خیزند و شتابان ، به سوى بهشت مى روند . فرشتگان جلو مى روند و مى گویند : شما را مى بینیم که به سوى بهشت مى شتابید. پاسخ مى دهند : ماییم اهل فضیلت. فرشتگان مى گویند: فضل شما چه بوده است؟ مى گویند: ما هر گاه ستمى مى دیدیم ، مى بخشیدیم و هرگاه بدى اى مى دیدیم ، گذشت مى کردیم و هرگاه رفتار جاهلانه اى با ما مى شد ، بردبارى نشان مى دادیم . پس، به آنان گفته مى شود : «وارد بهشت شوید «که نیکو مزدى است براى عمل کنندگان» » .
1 / 6
أفضل الناس
4072.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أَفضَلُکُم مَنزِلَةً عِندَاللّه ِ تَعَالَى أَطوَلُکُم جُوعَا وَتَفَکُّرا ، وَأبغَضُکُم إلى اللّه تَعالى کُلُّ نَؤُومٍ وَأکُولٍ وَشَروبٍ . (22)
4073.عنه صلى الله علیه و آله : أیُّها النَّاسُ! إنَّ أَفضَلَ النَّاسِ مَن تَوَاضَعَ عَن رِفعَةٍ ، وَزَهَدَ عَن غُنِیَةٍ ، وأنصَفَ عَن قُوَّةٍ ، وَحَلُمَ عَن قُدرَةٍ ، أَلا وإنَّ أَفضَلَ النَّاسِ عَبدٌ أَخَذَ مِن الدُّنیا الکَفَافَ ، وَصَاحَبَ فِیها العَفَافَ ، وَتَزَوَّدَ للرَّحِیلِ ، وَتَأهَّبَ لِلمَسیرِ . (23)
4074.عنه صلى الله علیه و آله – لَمّا سُئِلَ عَن أَفضَل النَّاسِ -: مَن قَلَّ طَعمُهُ وَضِحکُهُ ، وَرَضِیَ بِما یَستُرُ عَورَتَهُ . (24)
4075.عنه صلى الله علیه و آله : ألا إنّ بَنی آدَمَ خُلِقوا على طَبَقاتٍ : ألا وإنّ مِنهُمُ البَطیءَ الغَضَبِ السَّریعَ الفَیءِ ، ومِنهُم سَریعُ الغَضَبِ سَریعُ الفَیءِ ، فتِلکَ بتِلکَ ، ألا وإنّ مِنهُم سَریعَ الغَضَبِ بَطیءَ الفَیءِ ، ألا وخَیرُهُم بَطیءُ الغَضَبِ سَریعُ الفَیءِ . (25)
1 / 6
برترینِ مردم
4072.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بلند پایه ترینِ شما نزد خداوند متعال ، کسى است که مدّت هاى طولانى ترى گرسنگى بکشد و به تفکّر بپردازد و منفورترین شما نزد خداوند متعال ، هر آن کسى است که پُرخواب و پُرخور و پُرنوش باشد .
4073.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى مردم! همانا برترینِ مردم، کسى است که با وجود بلند مرتبگى، فروتنى کند و با وجود توانگرى، به دنیا زهد ورزد و در عین داشتن توانایى، انصاف به خرج دهد و در عین قدرتمندى، بردبار باشد. بدانید که برترینِ مردم، بنده اى است که از دنیا به قدر کفاف برگیرد و در آن ، با خویشتندارى و عزّت نفْس زندگى کند و براى سفر [آخرت] ، توشه برگیرد و براى رفتن ، آماده شود .
4074.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در پاسخ به سؤال از برترینِ مردم -: کسى که کم خُورَد و کم خندد و به آنچه برهنگى اش را بپوشاند ، قانع باشد .
4075.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدانید که فرزندان آدم چندگونه آفریده شده اند : برخى دیر به خشم مى آیند و زود خشمشان فروکش مى کند و برخى زود به خشم مى آیند و زود هم خشمشان فرو مى نشیند . پس این ، به آن . برخى هم زود به خشم مى آیند و خشمشان دیر فروکش مى کند . بدانید که بهترین آنها کسانى اند که دیر به خشم مى آیند و زود آرام مى گیرند .
1 / 7
تَساوی الرَّجلِ والمرأةِ فی الفضائل
الکتاب
» إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَتِ وَ الْقَنِتِینَ وَ الْقَنِتَتِ وَ الصَّدِقِینَ وَ الصَّدِقَتِ وَ الصَّبِرِینَ وَالصَّبِرَ تِ وَ الْخَشِعِینَ وَ الْخَشِعَتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقَتِ وَ الصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَ الْحَفِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحَفِظَتِ وَ الذَّ کِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَ الذَّ کِرَ تِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَ أَجْرًا عَظِیمًا » . (26)
الحدیث
4076.مجمع البیان عن مقاتل بن حیان : لمّا رَجَعَت أسماءُ بِنتُ عُمَیسٍ مِن الحَبَشةِ مَع زَوجِها جعفرِ بنِ أبی طالبٍ علیه السلام دخَلَت على نِساءِ رسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فقالَت : هَل نزل فِینا شَیءٌ مِن القرآنِ ؟ قُلنَ : لا ، فأتَت رسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فقالت : یارسولَ اللّه ِ، إنّ النِّساءَ لَفی خَیبَةٍ وخَسارٍ ! فقالَ صلى الله علیه و آله : ومِمَّ ذلکَ ؟ قالَت : لأنّهُنَّ لایُذکَرنَ بخَیرٍ کما یُذکَرُ الرِّجالُ . فأنزَلَ اللّه ُ تعالى هذهِ الآیَةَ «إنّ المُسلِمینَ والمُسلِماتِ » . (27)
4077.الدرّ المنثور : أخرَجَ البَیهَقیُّ عن أسماءَ بِنتِ یَزیدَ الأنصاریّةِ أنّها أتَتِ النّبیَّ صلى الله علیه و آله وهُو بَینَ أصحابهِ ، فقالَت : بأبی أنتَ واُمّی ! إنّی وافِدَةُ النِّساءِ إلَیکَ ، واعلَمْ – نَفسی لَکَ الفِداءُ – أنّهُ ما مِن امرأةٍ کائنَةٍ فی شَرقٍ ولاغَربٍ سَمِعَت بمَخرَجی هذا إلّا وهِیَ على مِثلِ رأیِی ، إنّ اللّه َ بَعَثَکَ بالحَقِّ إلَى الرِّجالِ والنِّساءِ ، فآمَنّا بکَ وبإلهِکَ الّذی أرسَلَکَ ، وإنّا مَعشَرَ النِّساءِ مَحصوراتٌ مَقصوراتٌ ، قَواعِدُ بُیوتِکُم ومَقضى شَهَواتِکُم وحامِلاتُ أولادِکُم ، وإنّکُم مَعاشِرَ الرّجالِ فُضِّلتُم علَینا بالجُمُعَةِ والجَماعاتِ وعِیادَةِ المَرضى وشُهودِ الجَنائزِ والحَجِّ بَعدَ الحَجِّ ، وأفضَلُ مِن ذلکَ الجِهادُ فی سبیلِ اللّه ِ ، وإنّ الرّجُلَ مِنکُم إذا خَرَجَ حاجّا أو مُعتَمِرا أو مُرابِطا حَفِظنا لَکُم أموالَکُم ، وغَزَلنا لَکُم أثوابَکُم ، ورَبَّینا لَکُم أموالَکُم (28) فما نُشارِکُکُم فی الأجرِ یا رسولَ اللّه ِ؟ فالتَفَتَ النّبیُّ صلى الله علیه و آله إلى أصحابهِ بِوَجهِهِ کُلِّهِ، ثُمّ قالَ : هَل سَمِعتُم مَقالَةَ امرأةٍ قَطُّ أحسَنَ مِن مُساءلَتِها فی أمرِ دِینِها مِن هذهِ؟ فقالوا : یا رسولَ اللّه ِ، ما ظَنَنّا أنّ امرَأةً تَهتَدی إلى مِثلِ هذا ! فالتَفَتَ النَّبیُّ صلى الله علیه و آله إلَیها، ثُمّ قالَ لَها : انصَرفی أیَّتُها المَرأةُ ، وأعلِمی مَن خَلفَکِ مِن النِّساءِ أنّ حُسنَ تَبَعُّلِ إحداکُنَّ لزَوجِها وطَلَبَها مَرضاتَهُ واتِّباعَها مُوافَقَتَهُ یَعدِلُ ذلکَ کُلَّهُ . فأدبَرَتِ المَرأةُ وهِی تُهَلِّلُ وتُکَبِّرُ استِبشارا . (29)
1 / 7
برابرى زن و مرد در فضیلت ها
قرآن
«مردان و زنان مسلمان، و مردان و زنان با ایمان، و مردان و زنان عبادت پیشه، و مردان و زنان راستگو، و مردان و زنان شکیبا، و مردان و زنان فروتن، و مردان و زنان صدقه دهنده، و مردان و زنان روزه دار، و مردان و زنان پاک دامن، و مردان و زنانى که خدا را فراوان یاد مى کنند، خدا براى [همه]آنان آمرزشى و پاداشى بزرگ فراهم ساخته است» .
حدیث
4076.مجمع البیان – به نقل از مُقاتل بن حیّان -: هنگامى که اسماء بنت عُمَیس با شوهر خود جعفر بن ابى طالب، از حبشه باز گشت، نزد همسران پیامبر خدا رفت و گفت: آیا درباره ما[زنان]هم، چیزى از قرآن هست؟ گفتند: نه. اسماء نزد پیامبر خدا رفت و گفت: اى پیامبر خدا! زن ها محروم و بازنده اند! فرمود: «چرا؟». گفت: چون از آنها مانند مردها به خوبى یاد نمى شود. پس خداوند متعال، این آیه «مردان و زنان مسلمان…» را فرو فرستاد.
4077.الدرّ المنثور : بیهقى درباره اسماء دختر یزید انصارى نقل مى کند که وى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله – که در جمع اصحاب نشسته بود – آمد و گفت: پدر و مادرم به فدایت! من به نمایندگى از طرف زن ها نزد شما آمده ام. فدایت شوم! بِدان که هیچ زنى در شرق و غرب عالم نیست که سخن مرا بشنود، مگر این که با من هم رأى خواهد بود. خداوند، تو را به حق، به سوى مردان و زنان فرستاد و ما هم به تو و خدایى که تو را فرستاده است، ایمان آوردیم. ما طایفه زنان، محدود و محصور هستیم و اساس خانه هاى شماییم و خواهش هاى شما را بر مى آوریم و فرزندان شما را حامله مى شویم؛ امّا شما مردها بر ما با [رفتن به]نماز جمعه و نماز جماعت و عیادت بیماران و تشییع جنازه و پیاپى حج گزارى و بالاتر از همه اینها، جهاد در راه خدا، برترى داده شده اید. هر گاه مردى از شما براى حج یا عمره و یا جهاد ، از خانه بیرون مى رود، ما [زنان،]اموال شما را حفظ مى کنیم و لباس هایتان را مى بافیم و فرزندانتان را تربیت مى کنیم. اى پیامبر خدا! آیا در ثواب، شریک شما نیستیم؟ پیامبر صلى الله علیه و آله کاملاً رو به اصحاب خود کرد و فرمود: «آیا تا به حال شنیده اید که زنى در پرسش از امور دین خود، به این خوبى سخن بگوید؟». گفتند: اى پیامبر خدا! گمان نمى کردیم که زنى تا بدین پایه برسد! سپس پیامبر صلى الله علیه و آله رو به اسماء کرد و فرمود: «اى زن! برگرد و به زنانى که تو را به نمایندگى فرستاده اند، اعلام کن که نیکو شوهردارى کردنِ هر یک از شما زنان و جلب کردن رضایت مرد خویش و اطاعت از خواست او، با همه این اعمال [که براى مردان نام بردى]، برابرى مى کند». اسماء در حالى که از شادى، تهلیل (لا إله إلّا اللّه ) و تکبیر مى گفت، باز گشت.
4078.الترغیب والترهیب عن أبی سعید الخدری : جاءتِ امرأةٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فقالت : یا رسولَ اللّه ِ، ذَهَبَ الرِّجالُ بحَدیثِکَ، فاجعَلْ لَنا مِن نَفسِکَ یَوما نَأتِکَ فیهِ تُعَلِّمُنا مِمّا عَلّمَکَ اللّه ُ . قالَ : اجتَمِعْنَ یَومَ کذا وکذا فی مَوضعِ کذا وکذا ، فاجتَمَعنَ ، فأتاهُنَّ النّبیُّ صلى الله علیه و آله فَعلّمَهُنَّ مِمّا عَلّمَهُ اللّه ُ . (30)
1 / 8
مَن کَمُلَ مِن النِّساءِ
4079.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : کَمُلَ مِن الرِّجالِ کثیرٌ ، ولم یَکمُلْ مِن النِّساءِ إلّا أربَعٌ : آسِیَةُ بِنتُ مُزاحِمٍ امرأةُ فِرعَونَ ، ومَریمُ بِنتُ عِمرانَ ، وخَدیجَةُ بِنتُ خُوَیلِدٍ ، وفاطِمَةُ بِنتُ مُحمّدٍ . (31)
4078.الترغیب و الترهیب – به نقل از ابو سعید خُدرى -: زنى نزد پیامبر خدا آمد و گفت: اى پیامبر خدا! مردها از سخنان شما استفاده مى کنند. روزى هم براى ما تعیین فرما تا به محضرتان بیاییم و از آنچه خداوند به شما مى آموزد، به ما نیز بیاموزى. فرمود: «فلان و بهمان روز ، در فلان و بهمان جا گرد بیایید». در روز وعده شده، زنان جمع شدند و پیامبر صلى الله علیه و آله به جمع آنان رفت و تعالیم خدا را به آنان آموزش داد.
1 / 8
زنان کامل
4079.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از مردها شمار بسیارى به کمال رسیده اند؛ امّا از زنان، تنها چهار تن به کمال رسیدند: آسیه دختر مُزاحم که همسر فرعون بود ، مریم دختر عمران، خدیجه دختر خُوَیلِد و فاطمه دختر محمّد.
4080.عنه صلى الله علیه و آله : أفضَلُ نِساءِ أهلِ الجَنّةِ: خَدیجَةُ بِنتُ خُوَیلدٍ ، وفاطِمَةُ بِنتُ محمّدٍ صلى الله علیه و آله ، ومَریمُ بِنتُ عِمرانَ ، وآسِیَةُ بِنتُ مُزاحِمٍ امرأةُ فِرعَونَ . (32)
1 / 9
حُبُّ النِّساءِ
4081.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : کُلَّما ازدادَ العَبدُ إیمانا ازدادَ حُبّا للنِّساءِ . (33)
4082.عنه صلى الله علیه و آله : حُبِّبَ إلَیّ مِن الدُّنیا النِّساءُ والطِّیبُ . (34)
4080.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : برترین زنان بهشت، خدیجه دُخت خُوَیلِد است و فاطمه دخت محمّد و مریم دخت عمران و آسیه دخت مُزاحم که همسر فرعون بود .
1 / 9
زن دوستى
4081.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر چه ایمانِ بنده بیشتر شود، زن دوستى او فزون تر مى شود.
4082.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از همه دنیا، تنها زن و عطر در نزد من محبوب است.
1) الإسراء : 70.
2) کنز العمّال : ج 12 ص 192 ح 34621.
3) کنز العمّال : ج 12 ص 191 ح 34615 عن سلمان.
4) کنز العمّال : ج 1 ص 146 ح 722 عن ابن عمر.
5) بحار الأنوار : ج 18 ص 404 ح 108 عن هشام بن سالم.
6) صحیح مسلم : ج 4 ص 1958 ح 199 عن أبی هریرة.
7) الأمالی للطوسی : ص 497 ح 1092 ، بحار الأنوار : ج 70 ص 290 ح 27.
8) المؤمنون : 1 – 3.
9) الأعلى : 14 و 15.
10) الشمس : 9 و 10.
11) الجمعة : 10.
12) النور : 31.
13) المائدة : 35.
14) الأعراف : 69.
15) المجادلة : 22.
16) التغابن : 16.
17) مسند ابن حنبل : ج 8 ص 71 ح 21368 عن أبی ذرّ.
18) البقرة : 251.
19) البقرة : 253.
20) الأنعام : 86.
21) تنبیه الخواطر : ج 1 ص 124.
22) تنبیه الخواطر : ج 1 ص 100.
23) أعلام الدین : ص 337 ح 15.
24) تنبیه الخواطر : ج 1 ص 100 و 250.
25) الترغیب والترهیب : ج 3 ص 448 ح 10 عن أبی سعید الخدری.
26) الأحزاب : 35.
27) مجمع البیان : ج 8 ص 560 ، بحارالأنوار : ج 22 ص 176.
28) هکذا فی المصدر ، والظاهر «وربّینا لکم أولادکم».
29) الدرّ المنثور : ج 2 ص 518.
30) الترغیب والترهیب : ج 3 ص 76 ح 6.
31) مجمع البیان : ج 10 ص 480 عن أبی موسى.
32) الدرّ المنثور : ج 8 ص 229 عن إبن عبّاس.
33) النوادر للراوندی : ص 114 ح 109 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 103 ص 228 ح 28.
34) سنن النسائی : ج 7 ص 61 عن أنس.
