10 / 1
الأصنافُ الثَّلاثَةُ
3735 . رسول الله صلى الله علیه و آله: اُمَّتی عَلى ثَلاثَةِ أصنافٍ: صِنفٌ یُشَبَّهونَ بِالأَنبِیاءِ، وصِنفٌ یُشَبَّهونَ بِالمَلائِکَةِ، وصِنفٌ یُشَبَّهونَ بِالبَهائِمِ .
فَأَمَّا الَّذینَ یُشَبَّهونَ بِالأَنبِیاءِ، فَهِمَّتُهُمُ الصَّلاةُ وَالزَّکاةُ وأَمَّا الَّذینَ یُشَبَّهونَ بِالمَلائِکَةِ، فَهِمَّتُهُمُ التَّسبیحُ وَالتَّهلیلُ وَالتَّکبیرُ وأَمَّا الَّذینَ یُشَبَّهونَ بِالبَهائِمِ، فَهِمَّتُهُمُ الأَکلُ وَالشُّربُ وَالنَّومُ.(1)
3736 . عنه صلى الله علیه و آله: تَکونُ اُمَّتی فِی الدُّنیا ثَلاثَةَ أطباقٍ: أمَّا الطَّبَقُ الأَوَّلُ(2) : فَلا یُحِبّونَ جَمعَ المالِ وَادِّخارَهُ، ولا یَسعَونَ فِی اقتِنائِهِ وَاحتِکارِهِ، وإِنَّما رِضاهُم مِنَ الدُّنیا سَدُّ جَوعَةٍ وسَترُ عَورَةٍ، وغِناهُم مِنها ما بَلَغَ بِهِمُ الآخِرَةَ، فَاُولئِکَ هُمُ الآمِنونَ الَّذینَ لا خَوفٌ عَلَیهِم ولا هُم یَحزَنونَ.
وأمَّا الطَّبَقُ الثّانی: فَإِنَّهُم یُحِبّونَ جَمعَ المالِ مِن أطیَبِ وُجوهِهِ وأَحسَنِ سُبُلِهِ.
یَصِلونَ بِهِ أرحامَهُم، ویَبَرّونَ بِهِ إخوانَهُم، ویُواسونَ بِهِ فُقَراءَهُم، ولَعَضُّ أحَدِهِم عَلَى الرَّصفِ(3) أیسَرُ عَلَیهِ مِن أن یَکتَسِبَ دِرهَما مِن غَیرِ حِلِّهِ، أو یَمنَعَهُ مِن حَقِّهِ، أو یَکونَ لَهُ خازِنا إلى یَومِ مَوتِهِ، فَاُولئِکَ الَّذینَ إن نوقِشوا عُذِّبوا، وإن عُفِیَ عَنهُم سَلِموا.
وأَمَّا الطَّبَقُ الثّالِثُ: فَإِنَّهُم یُحِبُّونَ جَمعَ المالِ مِمّا حَلَّ وحَرُمَ، ومَنعَهُ مِمّا افتُرِضَ ووَجَبَ، إن [أنفَقوهُ](4) أنفَقوا إسرافا وبِدارا(5)، وإن أمسَکوهُ(6) بُخلاً وَاحتِکارا، اُولئِکَ الَّذینَ مَلَکَتِ الدُّنیا زِمامَ قُلوبِهِم، حَتّى أورَدَتهُمُ النّارَ بِذُنوبِهِم.(7)
10 / 1
گروه‌هاى سه گانه
3735 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من، بر سه دسته‌اند: دسته‌اى مانند پیامبران، دسته‌اى مانند فرشتگان، و دسته‌اى مانند چارپایان‌اند.
آنان که مانند پیامبران‌اند، همّ و غمّشان، نماز و زکات است و آنان که مانند فرشتگان‌اند، همّ و غمّشان، یاد کردن خدا به پاکى و یکتایى و بزرگى است(8) و آنان که مانند چارپایان‌اند، همّ و غمّشان، خوردن و آشامیدن و خوابیدن است.
3736 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من در دنیا، سه دسته‌اند: دسته نخست، گِردآورى مال و ثروت‌اندوزى را دوست ندارند و در به دست آوردن و اندوختن آن نمى‌کوشند؛ بلکه از دنیا به رفعِ گرسنگى و پوشاندن برهنگى خود، قانع‌اند و آن اندازه از دنیا به دست مى‌آورند که آنان را به آخرت برسانَد اینان، همان آسودگان‌اند که نه بیمى دارند و نه اندوهى.
دسته دوم، دوست دارند که دارایى را از پاک‌ترین شکل و بهترین راه آن، گِرد آورند تا با آن، به خویشاوندانشان رسیدگى کنند، به برادرانشان نیکى نمایند و به نیازمندان، کمک برسانند براى هر کدام از اینان، به دندان گزیدن سنگِ سخت، آسان‌تر از آن است که درهمى از راه غیر حلال به دست آورد، یا حقّ آن را نپردازد، یا تا زمان مرگش خزانه‌دار آن باشد اینان، کسانى‌اند که اگر در حسابرسىِ آنان سختگیرى شود، عذاب مى‌شوند و اگر بخشوده شوند، به سلامت مى‌مانند.
و دسته سوم، گِردآورى مال را از حلال و حرام، دوست دارند و دوست ندارند حقوقى را که بر آن مال فرض و واجب گشته است، بپردازند اگر خرج کنند، با اسراف و بى‌محابا خرج مى‌کنند و اگر خرجش نکنند، بخل مى‌ورزند و مى‌اندوزند اینان، کسانى‌اند که دنیا، مهارِ دل‌هایشان را در اختیار گرفته است و آنان را به سبب گناهانشان، به آتش مى‌کشانَد
10 / 2
خِیارُ الاُمَّةِ
أ العُلَماءُ
3737 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتی عُلماؤُها، وخِیارُ عُلَمائِها رُحَماؤُها.(9)
10 / 2
بهترین‌هاى امّت
الف عالمان
3737 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین‌هاى امّتِ من، عالمان آن‌اند و بهترین عالمانش، آنان‌اند که مهربان‌اند
ب الرُّحماء
3738 . رسول الله صلى الله علیه و آله: رُحَماءُ اُمَّتی أوساطُها(10).(11)
ج حَمَلَةُ القُرآنِ
3739 . رسول الله صلى الله علیه و آله: أشرافُ اُمَّتی حَمَلَةُ القُرآنِ، وأصحابُ اللَّیلِ.(12)
د الدُّعاةُ إلَى اللهِ
3740 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتی مَن دَعا إلَى اللهِ تَعالى، وحَبَّبَ عِبادَهُ إلَیهِ.(13)
ه أحاسِنُهُم أخلاقا
3741 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتی أحاسِنُهُم أخلاقا.(14)
3742 . مسند ابن حنبل عن أبی هریرة: قالَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله: اُنَبِّئُکُم بِخِیارِکُم؟ قالوا: بَلى یا رَسولَ اللهِ قالَ: خِیارُکُم أطوَلُکُم أعمارا، وَأَحسَنُکُم أخلاقا.(15)
و أزهَدُهُم فِی الدُّنیا وأَرغَبُهُم فِی الآخِرَةِ
3743 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خَیرُ اُمَّتی أزهَدُهُم فِی الدُّنیا، وأَرغَبُهُم فِی الآخِرَةِ.(16)
ب مهروَرزان
3738 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مهربانان امّت من، میانه‌روان آن‌اند
ج حاملان قرآن
3739 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: شریفان امّت من، حاملان قرآن و شب‌خیزان‌اند
د دعوتگران به خدا
3740 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین فرد امّت من، کسى است که به خداوند متعال، دعوت کند و بندگانش را محبوب او گردانَد
ه نیک‌خوترین‌ها
3741 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین کسانِ امّت من، آنان‌اند که اخلاقشان نیکوتر است.
3742 . مسند ابن حنبل به نقل از ابو هُرَیره : پیامبر خدا فرمود: «شما را از بهترین‌هایتان خبر دهم؟» .
گفتند: آرى، اى پیامبر خدا!
فرمود: «بهترین‌هاى شما، آنان‌اند که عمرشان، درازتر و اخلاقشان، نیکوتر است» .
و بى‌اعتناترینِ آنان به دنیا و راغب‌ترینشان به آخرت
3743 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین فرد امّت من، کسى است که به دنیا، بى‌رغبت‌تر و به آخرت، راغب‌تر باشد
ز المُستَبشِرونَ عِندَ الإِحسانِ
3744 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتی مَن شَهِدَ أن لا إلهَ إلَا اللهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ، والَّذینَ إذا أحسَنُوا استَبشَروا، وإذا أساؤُوا استَغفَروا.(17)
3745 . عنه صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتِیَ الَّذین إذا سافَروا أفطَروا وَقَصَّروا، وإذا أحسَنُوا استَبشَروا، وإذا أساؤُوا استَغفَروا.(18)
ح مَن یُرجى خَیرُهُ ویُؤمَنُ شَرُّهُ
3746 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خَیرُکُم مَن یُرجى خَیرُهُ ویُؤمَنُ شَرُّهُ، وشَرُّکُم مَن لا یُرجى خَیرُهُ ولا یُؤمَنُ شَرُّهُ.(19)
ط مَن یَستَبشِرُ جَهرا ویَبکی سِرّا
3747 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خَیرُ اُمَّتی فیما نَبَّأَنِیَ المَلَأُ الأَعلى قَومٌ یَستَبشِرونَ جَهرا مِن سَعَةِ رَحمَةِ رَبِّهِم، ویَبکونَ سِرّا مِن ألیمِ عُقوبَتِهِ.(16)
ی مَن یُذَکِّرُ اللهَ رُؤیَتُهُ
3748 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُکُمُ الَّذینَ إذا رُؤوا ذُکِرَ اللهُ تَعالى.(20)
3749 . عنه صلى الله علیه و آله: ألا أدُلُّکُم عَلى خِیارِ هذِهِ الاُمَّةِ؛ الَّذینَ إذا رآهُمُ النّاسُ ذَکَرُوا اللهَ، وَإذا ذُکِرَاللهُ عِندَهُم أعانوا عَلى ذِکرِهِ.(21)
ز شاد شوندگان به هنگام نیکى کردن
3744 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین فرد امّت من، کسى است که گواهى مى‌دهد معبودى جز خداى یکتا نیست و شریکى ندارد، و محمّد، بنده و فرستاده اوست و آنان که هر گاه کار نیک انجام دهند، شادمان مى‌شوند و هر گاه بدى از آنان سر زند، آمرزش مى‌طلبند
3745 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین‌هاى امّتِ من، کسانى‌اند که هر گاه سفر کنند، روزه نگیرند و [نمازشان را]شکسته بخوانند و هر گاه نیکى کنند، شادمان شوند و هر گاه بدى (گناه) کنند، آمرزش بطلبند
ح کسى که خیررسان و بى‌آزار است
3746 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ شما، کسى است که به خیرش امید رود و از شرّش ایمنى باشد و بدترینِ شما، کسى است که به خیرش امید نرود و از شرّش ایمنى نباشد
ط کسى که در آشکار، شاد و در نهان، گریان است
3747 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین افراد امّت من آن گونه که فرشتگان مقرّب به من خبر داده‌اند، مردمانى‌اند که در آشکار، از گستردگى رحمت پروردگارشان شادند و در نهان، از [بیم] کیفر دردناک او مى‌گِریند
ى کسى که دیدن او، انسان را به یاد خدا مى‌اندازد
3748 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ شما، کسانى‌اند که هر گاه دیده شوند، خداوند متعال، یاد شود
3749 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آیا شما را به بهترین افراد این امّت، راهنمایى نکنم؟ کسانى که هر گاه مردم، آنان را ببینند، خدا را یاد کنند و هر گاه خدا نزد آنان یاد شود، بر یادِ او کمک کنند
ک مَن إذا غَضِبَ رَجَعَ
3750 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتی أحِدّاؤُهُم(22)، الَّذینَ إذا غَضِبوا رَجَعوا.(23)
ل القانِعُ
3751 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ المُؤمِنینَ القانِعُ، وَشِرارُهُمُ الطّامِعُ.(24)
م العَفیفُ
3752 . الفردوس عن ابن عبّاس عن رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتِیَ الَّذینَ یَعِفّونَ إذا آتاهُمُ اللهُ عز و جلمِنَ البَلاءِ شَیئا [قالوا: وَأَیُّ البَلاءِ؟ قالَ:](25) العِشقُ.(26)
ن المُتأهِّلونُ
3753 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتِیَ المُتَأَهِّلونَ، وشِرارُ اُمَّتِیَ العُزّابُ.(27)
ص الَّذینَ یَعمَلونَ بِالرُّخَصِ
3754 . رسول الله صلى الله علیه و آله: أفضَلُ اُمَّتِیَ الَّذینَ یَعمَلونَ بِالرُّخَصِ.(28)
ک خویشتندار به هنگام خشم
3750 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین افراد امّت من، افراد باصلابت در راه خیر هستند که هر گاه خشمگین شوند، خویشتندارى مى‌ورزند
ل قانع
3751 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ مؤمنان، شخص قانع است و بدترینشان، شخصِ آزمند
م پاک‌دامن
3752 . الفردوس به نقل از ابن عبّاس : پیامبر خدا فرمود: «بهترین‌هاى امّت من، کسانى هستند که هر گاه خداوند عز و جل به چیزى از بلا گرفتارشان سازد، پاک‌دامنى ورزند» .
گفتند: کدام بلا؟
فرمود: «عشق» .
ن متأهّلان
3753 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین افراد امّتم، متأهّلان‌اند و بدترین افراد امّتم، عَزَب‌ها
ص کسانى که به رُخصت‌ها عمل مى‌کنند
3754 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین افراد امّتم، کسانى هستند که به رخصت‌ها عمل کنند.(29)
3755 . عنه صلى الله علیه و آله: یکونُ قَومٌ مِن آخِرِ اُمّتی، یُعْطَونَ الأجْرَ مِثلَ ما یُعطى أوَّلُهْم، یُقاتِلونَ أهلَ الفِتْنَةِ، یُنْکِرونَ المُنْکَرَ.(30)
10 / 3
جَوامِعُ صِفاتِ خِیارِ الاُمَّةِ
3756 . رسول الله صلى الله علیه و آله: خَیرُ اُمَّتی مَن هَدَمَ شَبابَهُ فی طاعَةِ اللهِ، وفَطَمَ نَفسَهُ عَن لَذّاتِ الدُّنیا، وتَوَلَّهَ(31) بِالآخِرَةِ، إنَّ جَزاءَهُ عَلَى اللهِ أعلى مَراتِبِ الجَنَّةِ.(16)
3757 . عنه صلى الله علیه و آله: خَیرُ اُمَّتِیَ الَّذینَ لَم یُوَسَّع عَلَیهِم حَتّى یَبطَروا(32)، ولَم یُضَیَّق عَلَیهِم حَتّى یَسأَلوا.(33)
3758 . عنه صلى الله علیه و آله: خَیرُ اُمَّتی مَن إذا سُفِهَ عَلَیهِمُ احتَمَلوا، وإذا جُنِیَ عَلَیهِم غَفَروا، وإذا اُوذوا صَبَروا.(16)
3759 . المستدرک على الصحیحین عن عیاض بن سلیمان عن النبیّ صلى الله علیه و آله: خِیارُ اُمَّتی فیما أنبَأَنِیَ المَلَأُ الأَعلى قَومٌ یَضحَکونَ جَهرا فی سَعَةِ رَحمَةِ رَبِّهِم عز و جل، ویَبکونَ سِرّا مِن خَوفِ شِدَّةِ عَذابِ رَبِّهِم عز و جل، ویَذکُرونَ رَبَّهُم بِالغَداةِ وَالعَشِیِّ فِی البُیوتِ الطَّیِّبَةِ المَساجِدِ، ویَدعونَهُ بِأَلسِنَتِهِم رَغَبا ورَهَبا، ویَسأَلونَهُ بِأَیدیهِم خَفضا ورَفعا، ویُقبِلونَ بِقُلوبِهِم عَودا وبَدءَا، فَمَؤونَتُهُم عَلَى النّاسِ خَفیفَةٌ، وعَلى أنفُسِهِم ثَقیلَةٌ، یَدِبّونَ فِی الأَرضِ حُفاةً عَلى أقدامِهِم کَدَبیبِ النَّملِ، بِلا مَرَحٍ ولا بَذَخٍ، یَمشونَ بِالسَّکینَةِ، ویَتَقَرَّبونَ بِالوَسیلَةِ، ویَقرَؤونَ القُرآنَ، ویُقَرِّبونَ القُربانَ، ویَلبَسونَ الخُلقانَ.(34)
عَلَیهِم مِنَ اللهِ تَعالى شُهودٌ حاضِرَةٌ، وعَینٌ حافِظَةٌ، یَتَوَسَّمونَ العِبادَ(35)، ویَتَفَکَّرونَ فِی البِلادِ، أرواحُهُم فِی الدُّنیا وقُلوبُهُم فِی الآخِرَةِ، لَیسَ لَهُم هَمٌّ إلّا أمامَهُم، أعَدُّوا الجِهازَ لِقُبورِهِم، وَالجَوازَ لِسَبیلِهِم، وَالاِستِعدادَ لِمَقامِهِم.
ثُمَّ تَلا رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله: «ذلِکَ لِمَنْ خافَ مَقامِی وَ خافَ وَعِیدِ»(36).(37)
3755 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: گروهى از آخرین دوران امّتم، چنان پاداش مى‌گیرند که پیشینیانشان گرفتند با فتنه‌گران مى‌جنگند و منکرات را انکار مى‌کنند
10 / 3
مجموعه‌اى از صفاتِ بهترین‌هاى امّت
3756 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ امّت من، کسى است که جوانى‌اش را در طاعت خدا سپرى کند، [طفلِ]نفْس خویش را از [شیر] لذّت‌هاى دنیا، باز گیرد و شیداى آخرت باشد پاداش چنین کسى در نزد خدا، بالاترین مراتبِ بهشت است
3757 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین‌هاى امّتم، کسانى‌اند که نه چندان در گشایش قرار داده شده‌اند که سرمست شوند و نه چندان در تنگى نهاده شده‌اند که دست نیاز، دراز کنند
3758 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین‌هاى امّت من، آنان‌اند که هر گاه به ایشان گستاخى شود، بردبارى ورزند و هر گاه به آنان جنایتى شود، ببخشند و هر گاه آزار و اذیّت شوند، شکیبایى کنند
3759 . المستدرک على الصحیحین به نقل از عیاض بن سلیمان : پیامبر خدا فرمود: «بهترین‌هاى امّتم آن طور که فرشتگان مقرّب، به من خبر داده‌اند، مردمانى‌اند که در آشکار، از فراگیرى رحمت پروردگارشان [نسبت به خود] خندان‌اند و در همان زمان، از ترسِ سختى عذاب پروردگارشان مى‌گِریند هر بام و شام، در خانه‌هاى پاک، یعنى مسجدها، پروردگارشان را یاد مى‌کنند و با زبان‌هایشان، از سرِ امید و بیم، او را مى‌خوانند و در هر فراز و نشیب، دستِ خواهش به سوى او دراز مى‌کنند و هماره روىِ دل به سوى او دارند براى مردم، کم‌زحمت‌اند و براى خود، پُرزحمت با پاهاى برهنه، مورچه‌وار (آرام و بى‌آزار) بر روى زمین مى‌روند،
بى‌غرور با وقار، راه مى‌روند و با وسیله، خود را به خدا نزدیک مى‌سازند قرآن، تلاوت مى‌کنند و قربانى مى‌کنند و جامه ژنده مى‌پوشند.
خداوند متعال را بر آنان، گواهانى حاضر و چشمى ناظر است بندگان را به دقّت مى‌نگرند و مورد توجّه قرار مى‌دهند و در [سرنوشت] سرزمین‌ها مى‌اندیشند ارواحشان در دنیا و دل‌هایشان در آخرت است دغدغه‌اى جز آینده (قیامت) ندارند براى گورهاى خود، بار و بُنه و براى راهشان، گذرنامه آماده کرده‌اند و خویشتن را براى ایستادنگاهشان [در برابر پروردگارشان] مهیّا ساخته‌اند» .
پیامبر خدا، سپس این آیه را تلاوت کرد: «این، براى کسى است که از ایستادن [در محشر به هنگام حساب] در پیشگاه من بترسد و از تهدیدم بیم داشته باشد» .
3760 . مسند أبی یعلى عن أبی سعید الخدریّ: کُنّا عِندَ بَیتِ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله فی نَفَرٍ مِنَ المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ، فَخَرَجَ عَلَینا فَقالَ: ألا اُخبِرُکُم بِخِیارِکُم؟ قالوا: بَلى.
قالَ: خِیارُکُمُ الموفونَ المُطَیَّبونَ، إنَّ اللهَ یُحِبُّ الخَفِیَّ التَّقِیَّ.(38)
3761 . رسول الله صلى الله علیه و آله: یَلزَمُ اُمَّتِیَ الحَقُّ فی أربَعٍ: یُحِبّونَ التّائِبَ، ویُعینونَ المُحسِنَ، ویَستَغفِرونَ لِلمُذنِبِ، ویَدعونَ لِلمَلَأِ.(39)
10 / 4
شِرارُ الاُمَّةِ
أ المُترَفونَ
3762 . رسول الله صلى الله علیه و آله: شِرارُ اُمَّتِیَ الَّذینَ وُلِدوا فِی النَّعیمِ(40) وغُذُّوا بِهِ، یَأکُلونَ طَیِّبَ الطَّعامِ،
ویَلبَسونَ لَیِّنَ الثِّیابِ، وإِذا تَکَلَّموا لَم یَصدُقوا.(41)
3760 . مسند أبى یعلى به نقل از ابو سعید خُدرى : با جمعى از مهاجران و انصار، کنار خانه پیامبر صلى الله علیه و آله بودیم که ایشان، بیرون آمد و فرمود: «آیا شما را از بهترینان شما آگاه نسازم؟» .
گفتند: چرا.
فرمود: «بهترینِ شما افراد باوفا و پاکیزه‌اند خداوند، گم‌نام پرهیزگار را دوست دارد» .
3761 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من، چهار وظیفه دارند: توبه‌کار را دوست بدارند؛ نیکوکار را یارى برسانند؛ براى گنهکار آمرزش بطلبند؛ و براى عموم، دعا کنند
10 / 4
بدترین‌هاى امّت
الف رفاه‌زدگان
3762 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین‌افراد امّت من، کسانى هستندکه در ناز و نعمت، زاده و پرورده
شده‌اند، خوراک‌هاى لذیذ مى‌خورند، جامه‌هاى نرم مى‌پوشند و هر گاه سخن مى‌گویند، راست نمى‌گویند
3763 . عنه صلى الله علیه و آله: سَیَکونُ ناسٌ مِن اُمَّتی یولَدونَ فِی النَّعیمِ ویُغَذَّونَ بِهِ، هِمَّتُهُم ألوانُ الطَّعامِ وَالشَّرابِ، ویُمدَحونَ بِالقَولِ، اُولئِکَ شِرارُ اُمَّتی.(42)
3764 . عنه صلى الله علیه و آله: سَیَکونُ رِجالٌ مِن اُمَّتی یَأکُلونَ ألوانَ الطَّعامِ، ویَشرَبونَ ألوانَ الشَّرابِ، ویَلبَسونَ ألوانَ الثِّیابِ، یَتَشَدَّقونَ(43) فِی الکَلامِ، اُولئِکَ شِرارُ اُمَّتی.(44)
3765 . عنه صلى الله علیه و آله: شِرارُ اُمَّتی قَومٌ وُلِدوا فِی النَّعیمِ وغُذّوا بِهِ، یَأکُلونَ مِنَ الطَّعامِ ألوانا، ویَلبَسونَ مِنَ الثِّیابِ ألوانا، ویَرکَبونَ مِنَ الدَّوابِّ ألوانا، یَتَشَدَّقونَ فِی الکَلامِ.(45)
3766 . عنه صلى الله علیه و آله: شِرارُ اُمَّتِیَ الَّذینَ وُلِدوا فِی النَّعیمِ وغُذّوا بِهِ، وإِنَّما نَهمَتُهُم(46) ألوانُ الطَّعامِ وَالثِّیابِ، ویَتَشَدَّقونَ فِی الکَلامِ.(47)
راجع: موسوعة الأحادیث الطبّیّة: القسم الرابع / الفصل الرابع: کثرة الفهم / ذمّ أکل الألوان من الطعام
ب الَّذینَ یُکرَمونَ مَخافَةَ شَرِّهِم
3767 . رسول الله صلى الله علیه و آله: ألا إنَّ شِرارَ اُمَّتِیَ الَّذین یُکرَمونَ مَخافَةَ شَرِّهِم، ألا ومَن أکرَمَهُ النّاسُ اتِّقاءَ شَرِّهِ فَلَیسَ مِنّی.(48)
3763 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به زودى، مردمانى از امّت من خواهند آمد که در ناز و نعمت به دنیا مى‌آیند و در ناز و نعمت، پرورده مى‌شوند، همّ و غمّشان خوراک‌ها و نوشیدنى‌هاى رنگارنگ است و از آنان، تعریف مى‌شود اینان، بدترین‌هاى امّت من هستند
3764 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به زودى، مردانى از امّت من خواهند آمد که غذاهاى رنگارنگ مى‌خورند و نوشیدنى‌هاى رنگارنگ مى‌نوشند و جامه‌هاى رنگارنگ مى‌پوشند و بى‌پروا، درازگویى مى‌کنند.(49) اینان، بدترین‌هاى امّت من هستند.
3765 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین افراد امّت من، گروهى هستند که در ناز و نعمت، زاده و پرورده مى‌شوند، خوراک‌هاى رنگارنگ مى‌خورند و جامه‌هاى رنگارنگ مى‌پوشند و مَرکب‌هاى رنگارنگ، سوار مى‌شوند و گزافه‌گویى مى‌کنند.
3766 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین‌هاى امّت من، کسانى هستند که در ناز و نعمت، زاده و پرورده مى‌شوند، در خوراک‌ها و جامه‌هاى رنگارنگ، اشتهاى سیرى‌ناپذیر دارند و گزافه‌گویى مى‌کنند
ر ک: دانش‌نامه احادیث پزشکى: بخش چهارم / فصل چهارم: پرخورى / نکوهش خوردن غذاهاى رنگارنگ
ب کسانى که از بیم گزندشان، مورد احترام قرار مى‌گیرند
3767 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین افراد امّت من، کسانى هستند که از بیم گزندشان مورد احترام قرار مى‌گیرند کسى که مردم از بیم گزندش به او احترام بگذارند، از من نیست
10 / 5
جَوامِعُ صِفاتِ شِرارِ الاُمَّةِ
3768 . رسول الله صلى الله علیه و آله: شِرارُ اُمَّتِیَ الثَّرثارونَ(50)، المُتَشَدِّقونَ(51)، المُتَفَیهِقونَ(52).(14)
3769 . عنه صلى الله علیه و آله: شِرارُ اُمَّتِیَ الوَحدانِیُّ(53) المُعجَبُ بِدینِهِ، المُرائی بِعَمَلِهِ، المُخاصِمُ بِحُجَّتِهِ.(54)
3770 . عنه صلى الله علیه و آله: شِرارُ اُمَّتی مَن یَلِی القَضاءَ، إنِ اشتَبَهَ عَلَیهِ لَم یُشاوِر، وإن أصابَ بَطِرَ، وإن غَضِبَ عَنَّفَ(55)، وکاتِبُ السُّوءِ کَالعامِلِ بِهِ.(56)
10 / 6
جَزاءُ شِرارِ الاُمَّةِ
3771 . تفسیر مجمع البیان عن البراء بن عازب: کانَ مُعاذُ بنُ جَبَلٍ جالِسا قَریبا مِن رَسولِ اللهِ صلى الله علیه و آله فی مَنزِلِ أبی أیّوبَ الأَنصارِیِّ، فَقالَ مَعاذٌ: یا رَسولَ اللهِ، أرَأَیتَ قَولَ اللهِ تَعالى: «یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً»(57) الآیاتِ؟
فَقالَ: یا مُعاذُ، سَأَلتَ عَن عَظیمٍ مِنَ الأَمرِ! ثُمَّ أرسَلَ عَینَیهِ، ثُمَّ قالَ: یُحشَرُ عَشَرَةُ أصنافٍ مِن اُمَّتی أشتاتاً، قَد مَیَّزَهُمُ اللهُ مِنَ المُسلِمینَ وبَدَّلَ صُوَرَهُم، بَعضُهُم عَلى صورَةِ القِرَدَةِ، وبَعضُهُم عَلى صورَةِ الخَنازیرِ، وبَعضُهُم مُنَکَّسونَ؛ أرجُلُهُم مِن فَوقٍ، ووُجوهُهُم مِن تَحتٍ، ثُمَّ یُسحَبونَ عَلَیها، وبَعضُهُم عُمیٌ یَتَرَدَّدونَ، وبَعضُهُم صُمٌّ بُکمٌ لا یَعقِلونَ، وبَعضُهُم یَمضَغونَ ألسِنَتَهُم، فَیَسیلُ القَیحُ مِن أفواهِهِم لُعابا یَتَقَذَّرُهُم أهلُ الجَمعِ، وبَعضُهُم مُقَطَّعَةٌ أیدیهِم وأَرجُلُهُم، وبَعضُهُم مُصَلَّبونَ عَلى جُذوعٍ مِن نارٍ، وبَعضُهُم أشَدُّ نَتنا(58) مِنَ الجِیَفِ، وبَعضُهُم یَلبَسونَ جِبابا سابِغَةً مِن قَطِرانٍ(59)، لازِقَةً بِجُلودِهِم.(60)
10 / 5
مجموعه‌اى از صفات بدترین‌هاى امّت
3768 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین افراد امّت من، گزافه‌گویانِ دهن چاک و پُرگویند
3769 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین فرد امّت من، کسى است که تک‌رو و به دینش، مغرور و در کردارش، ریاکار و با دیگران ستیزه‌گر است
3770 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدترین فرد امّت من، آن قاضى‌اى است که اگر امر بر او مشتبه شود، مشورت نمى‌کند و اگر حکمى درست دهد، مغرور مى‌شود و اگر در خشم آید، سرزنش مى‌کند نویسنده بد، همانند عمل کننده به آن است
10 / 6
سزاى بدترین‌هاى امّت
3771 . مجمع البیان به نقل از بَراء بن عازب : مُعاذ بن جَبَل، در خانه ابو ایّوب انصارى، کنار پیامبر خدا نشسته بود معاذ گفت: اى پیامبر خدا! این سخن خداوند متعال: «روزى که در صور دمیده مى‌شود، و گروه گروه مى‌آیید» و بقیّه آیات به چه معناست؟
فرمود: «اى مُعاذ! از موضوع بزرگى پرسیدى سپس اشک ریخت و آن گاه فرمود: «ده گروه از امّت من، جداگانه، در حالى که خداوند، آنان را از مسلمانان
جدا کرده و شکلشان را تغییر داده است، محشور مى‌شوند: برخى به شکل بوزینه‌اند؛ برخى به شکل خوک‌اند؛ برخى سرنگون‌اند، در حالى که پاهایشان به طرف بالا و صورت‌هایشان به زیر است و کِشان کِشان بُرده مى‌شوند؛ برخى کور و در تردیدند ) / در حال آمد و شدند) ؛ برخى کَر و لال و فاقد عقل‌اند؛ برخى زبان‌هایشان را مى‌جَوَند و از دهانشان، چِرکابه‌اى سرازیر است که اهل محشر از آن، حالشان به هم مى‌خورد؛ برخى دست و پایشان بُریده است؛ برخى به شاخه‌هایى آتشین به دار آویخته شده‌اند؛ برخى بدبوتر از مُردارند؛ و برخى جامه‌هایى به تن دارند که بلند و مِسى و چسبیده به پوست بدن آنان است» .
1) جامع الأخبار: ص 270 ح 733.
2) فی المصدر: «الاُولى» ، والتصویب من بحار الأنوار.
3) فی بحار الأنوار: «الرضف» بدل «الرصف» وکلاهما وارد وإن کان الأصحّ بالضاد المعجمة؛ قال ابن الأثیر: الرَّصْفُ: الحجارَةُ التی یرصف بعضها إلى بعض فی مسیل فیجتمع فیها ماء المطر وقال: الرَّضُفُ: الحجارة المُحماة على النار (النهایة: ج 2 ص 228 «رصف» و ص 231 «رضف»).
4) وفی بحارالأنوار «أمسَکوا».
5) فی المصدر: «وبدرا» ، والتصویب من بحار الأنوار و «بِدارا» : أی مُسارَعَةً (مفردات ألفاظ القرآن: ص 110 «بدر»).
6) ما بین المعقوفین أثبتناه من بحارالأنوار.
7) عدّة الداعی: ص 92 عن عبد الله بن عمر، بحار الأنوار: ج 103 ص 23 ح 26.
8) منظور، گفتن: «سبحان الله» و «لا إله إلّا الله» و «الله أکبر» است.
9) تاریخ بغداد: ج 1 ص 238 الرقم 54 عن أبی هریرة.
10) أوسَطُ قومه: أی خیارهم، وقیل: أی من أشرفهم وأحسبهم (النهایة: ج 5 ص 184 «وسط»).
11) الفردوس: ج 2 ص 273 ح 3268 عن عبد الله بن عمرو.
12) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 399 ح 5855 عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج 87 ص 138 ح 6؛ شعب الإیمان: ج 2 ص 556 ح 2703 عن ابن عبّاس.
13) الجامع الصغیر: ج 1 ص 615 ح 3979 نقلاً عن ابن النجّار عن أبی هریرة.
14) الأدب المفرد: ص 378 ح 1308 عن أبی هریرة.
15) مسند ابن حنبل: ج 3 ص 368 ح 9246.
16) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 123.
17) المصنّف لعبد الرزّاق: ج 2 ص 566 ح 4481 عن عروة بن رویم.
18) الکافی: ج 4 ص 127 ح 4 عن أبان بن تغلب عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج 69 ص 305 ح 26؛ المعجم الأوسط: ج 6 ص 334 ح 6558 عن جابر.
19) سنن الترمذی: ج 4 ص 528 ح 2263 عن أبی هریرة.
20) مسند ابن حنبل: ج 10 ص 443 ح 27672 عن أسماء بنت یزید الأنصاریّة.
21) کنز العمّال: ج 1 ص 440 ح 1900 نقلاً عن ابن شاهین.
22) قال ابن الأثیر: الحِدَّةُ: المضاء فی الدِّین والصلابة والقصد فی الخیر، ومنه الحدیث: «خیار اُمّتی أحدّاؤها» (النهایة: ج 1 ص 353 «حدد»).
23) المعجم الأوسط: ج 6 ص 60 ح 5793 عن قنبر عن الإمام علیّ علیه السلام.
24) مسند الشهاب: ج 2 ص 241 ح 1274 وح 1275 کلاهما عن أبی هریرة.
25) ما بین المعقوفین سقط من المصدر وأثبتناه من کنز العمّال.
26) الفردوس: ج 2 ص 174 ح 2867، کنز العمّال: ج 3 ص 373 ح 7001.
27) جامع الأخبار: ص 273 ح 748، بحار الأنوار: ج 103 ص 221 ح 32.
28) الفردوس: ج 1 ص 358 ح 1443 عن عمر بن الخطّاب.
29) به رخصت‌ها عمل کنند: حلال‌هاى خدا و نعمت‌هاى خدا را بر خود، حرام نکنند و از آنچه خدا در دنیا نصیبشان ساخته، بهره ببرند م.
30) المطالب العالیة: ج 4 ص 337 ح 4544.
31) الوَلَهُ: ذهاب العقل والتحیّر من شدّة الوجد (الصحاح: ج 6 ص 2256 «وله»).
32) البَطَرُ: الطغیان عند النعمة وطول الغنى (النهایة: ج 1 ص 135 «بطر»).
33) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 123؛ اُسد الغابة: ج 1 ص 522 الرقم 712 عن ابن الجذع عن أبیه وفیهما «لم یعطوا» بدل «لم یوسّع علیهم» و «لم یقتّر» بدل «لم یضیّق».
34) ثوبٌ خَلَقٌ، أی بالٍ، والجمع خُلقانٌ (الصحاح: ج 4 ص 1472 «خلق»).
35) تَوَسَّمَ الشیءَ: تَفَرَّسَهُ (القاموس المحیط: ج 4 ص 186 «وسم»).
36) إبراهیم:14.
37) المستدرک على الصحیحین: ج 3 ص 19 ح 4294.
38) مسند أبی یعلى: ج 2 ص 17 ح 1047.
39) مشکاة الأنوار: ص 263 ح 780 عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 6 ص 20 ح 10.
40) فی الطبعة المعتمدة من الکافی: «فی النعم» ، والصواب ما أثبتناه کما فی النسخ المخطوطة منه والمصادر الاُخرى.
41) الکافی: ج 4 ص 127 ح 4 عن أبان بن تغلب عن الإمام الباقر علیه السلام؛ الفردوس: ج 2 ص 369 ح 3648 عن ابن عبّاس نحوه.
42) الأمالی للطوسی: ص 538 ح 1162 عن أبی ذرّ، بحار الأنوار: ج 77 ص 90 ح 3.
43) المتشدِّقون: المتوسّعون فی الکلام من غیر احتیاط واحتراز وقیل: أراد بالمتشدّق: المستهزئ بالنّاس یلوی شدقه بهم وعلیهم (النهایة: ج 2 ص 453 «شدق»).
44) المعجم الأوسط: ج 3 ص 24 ح 2351 عن أبی اُمامة.
45) المستدرک على الصحیحین: ج 3 ص 657 ح 6418 عن عبد الله بن جعفر.
46) النَّهْمة: بُلوغُ الهمَّةِ فی الشّیء (النهایة: ج 5 ص 138 «نهمَ»).
47) حلیة الأولیاء: ج 6 ص 120 عن عروة بن رویم.
48) الخصال: ص 14 ح 49 عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 75 ص 279 ح 1.
49) جمله «تشدّق بالکلام» که در متن عربى حدیث آمده، به معناى: گزافه‌گویى، پُرچانگى‌کردن، متکلّفانه سخن گفتن و لفظپردازى کردن است.
50) الثرثارون: هُم الذین یکثرون الکلام تکلُّفا وخروجا عن الحقّ والثرثرة: کثرة الکلام وتردیده (النهایة: ج 1 ص 209 «ثرثر»).
51) الأشداق: جوانب الفم والمتشدّقون: المتوسّعون فی الکلام من غیر احتیاط واحتراز، وقیل: أراد بالمتشدّق: المستهزئ بالناس یلوی شدقه بهم وعلیهم (النهایة: ج 2 ص 453 «شدق»).
52) المتفیهقون: هم الذین یتوسّعون فی الکلام ویفتحون به أفواههم (النهایة: ج 3 ص 482 «فهق»).
53) قال ابن الأثیر: یرید بالوحدانی: المفارق للجماعة، المنفرد بنفسه، وهو منسوب إلى الوحدة: الانفراد (النهایة: ج 5 ص 160 «وحد»).
54) کنز العمّال: ج 3 ص 515 ح 7675 نقلاً عن أبی الشیخ عن ثوبان.
55) التَّعنیف: التَّوبیخ والتّقریع واللَّومُ (النهایة: ج 3 ص 309 «عنف»).
56) الجامع الصغیر: ج 2 ص 75 ح 4863 نقلاً عن الدیلمی عن أبی هریرة.
57) النبأ:18.
58) النَّتَنُ: الرائحة الکریهة (الصحاح: ج 6 ص 2210 «نتن»).
59) قِطْران: القِطْر: النحاس (تاج العروس: ج 7 ص 404 «قطر»).
60) مجمع البیان: ج 10 ص 642، بحار الأنوار: ج 7 ص 89.
