1 / 1
قِیادَةُ أئِمَّةِ الهُدى
3508 . رسول الله صلى الله علیه و آله: لَن تَهلِکَ الاُمَّةُ وإن کانَت ضالَّةً، إذا کانَتِ الأَئِمَّةُ هادِیَةً مَهدِیَّةً.(1)
3509 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا أرادَ اللهُ عز و جل بِقَومٍ خَیرا وَلّى عَلَیهِم حُلماءَهُم، وقَضّى بَینَهُم عُلَماءَهُم، وجَعَلَ المالَ فی سَخایاهُم.(2)
3510 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا أرادَ اللهُ بِقَومٍ خَیرا، أکثَرَ فُقَهاءَهُم، وأَقَلَّ جُهّالَهُم، فَإِذا تَکَلَّمَ الفَقیهُ وَجَدَ أعوانا، وإذا تَکَلَّمَ الجاهِلُ قُهِرَ(3).(4)
1 / 2
الجَماعَةُ
3511 . رسول الله صلى الله علیه و آله: یدُ اللهِ على الجَماعَةِ، والشّیطانُ معَ مَن خالَفَ الجَماعَةَ یَرکُضُ.(5)
1 / 1
رهبرى پیشوایان هدایت
3508 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه پیشوایانْ راهنما و ره‌یافته باشند، اُمّت، هر گز تباه نمى‌شود، هر چند گم‌راه باشد
3509 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل هر گاه براى مردمى اراده خیر کند، بردبارانشان ) / خِردمندانشان) را بر آنان فرمان‌روا مى‌کند و عالمانشان را در میانشان، داور قرار مى‌دهد و ثروت را در دست بخشندگانشان مى‌گذارد
3510 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، هر گاه خیرِ مردمى را بخواهد، دین‌شناسانِ آنان را افزون مى‌سازد و نادانانشان را اندک مى‌گرداند پس، هر گاه دین‌شناس سخن بگوید، یارانى مى‌یابد و هر گاه نادان سخن بگوید، مغلوب مى‌شود
1 / 2
یک‌پارچگى
3511 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دست خدا بر سر جماعت است و شیطان، همراه کسى است
که با جماعت مسلمانان ناسازگارى کند
3512 . عنه صلى الله علیه و آله: أیُّها النّاسُ، علَیکُم بالجَماعةِ، وإیّاکُم والفُرْقةَ.(6)
3513 . عنه صلى الله علیه و آله: یدُ اللهِ على الجَماعةِ، فإذا اشْتَذَّ الشّاذُّ مِنهُم اخْتَطَفَهُ الشّیطانُ کما یَخْتَطِفُ الذِّئبُ الشّاةَ الشّاذّةَ مِن الغَنَمِ.(7)
3514 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن خَرجَ مِن الجَماعةِ قَیْدَ شِبْرٍ فَقد خَلَعَ رِبْقَةَ الإسلامِ مِن عُنُقِهِ.(8)
3515 . عنه صلى الله علیه و آله: یدُ اللهِ معَ الجَماعةِ.(9)
3516 . عنه صلى الله علیه و آله: الجَماعةُ رَحمَةٌ والفُرْقَةُ عَذابٌ.(10)
1 / 3
صَلاحُ الخاصَّةِ
3517 . الإمام الباقر علیه السلام عن رسول الله صلى الله علیه و آله: صِنفانِ مِن اُمَّتی إذا صَلُحا صَلُحَت اُمَّتی، وإذا فَسَدا فَسَدَت اُمَّتی قیلَ: یا رَسولَ اللهِ، ومَن هُما؟ قالَ: الفُقَهاءُ وَالاُمَراءُ.(11)
3518 . رسول الله صلى الله علیه و آله: صِنفانِ مِن اُمَّتی إذا صَلُحا صَلُحَت اُمَّتی، وإذا فَسَدا فَسَدَت اُمَّتی: الاُمَراءُ وَالقُرَّاءُ.(12)
3512 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اى مردم! به جماعت (یک‌پارچگى) روى آورید و از پراکندگى بپرهیزید.
3513 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دست خدا بر سر جماعت است پس هر گاه فردى از جماعت جدا شود، شیطان او را مى‌رباید، همچنان که گرگ گوسفندِ جدا مانده از گله را
3514 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس یک وجب از جماعت جدا شود، حلقه اسلام را از گردن خود گشوده است.
3515 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دست خدا با جماعت است.
3516 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: جماعت (یک‌پارچگى) ، رحمت است و پراکندگى، عذاب
1 / 3
درستکار بودن خواص
3517 . امام باقر علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «دو دسته از امّت من هستند که اگر درست شوند، امّتم درست مى‌شوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسد مى‌شوند» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! آن دو دسته کدام‌اند؟
فرمود: «دین‌شناسان و فرمان‌روایان» .
3518 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دو دسته از امّت من هستند که اگر صالح باشند، امّتم صالح مى‌شوند و اگر فاسد باشند، امّتم فاسد مى‌گردند: فرمان‌روایان و قاریان (عالمان دین)
1 / 4
التَّمَسُّکُ بِالقِیَمِ الأَخلاقِیَّةِ وَالعَمَلِیَّةِ
3519 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إنّ صَلاحَ أوَّلِ هذهِ الاُمَّةِ بالزُّهدِ والیَقینِ، وهَلاکُ آخِرِها بالشُّحِّ والأمَلِ.(13)
3520 . عنه صلى الله علیه و آله: نَجا أوَّلُ هذِهِ الاُمَّةِ بِالیَقینِ وَالزُّهدِ، وهَلَکَ آخِرُ هذِهِ الاُمَّةِ بِالبُخلِ وَالأَمَلِ.(14)
3521 . عنه صلى الله علیه و آله کانَ یَقولُ : إنَّ اللهَ تَعالى إذا أرادَ بِقَومٍ بَقاءً أو نَماءً رَزَقَهُمُ السَّماحَةَ(15) وَالعَفافَ، وإذا أرادَ بِقَومٍ اقتِطاعا فَتَحَ عَلَیهِم بابَ خِیانَةٍ.(16)
3522 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللهَ إذا أرادَ بِقَومٍ خَیرا، عَهِدَ(17) لَهُم فِی العُمرِ، وألهَمَهُمُ الشُّکرَ.(18)
3523 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَزالُ اُمَّتی بِخَیرٍ ما لَم یَتَخاوَنوا، وأَدَّوُا الأَمانَةَ، وآتَوُا الزَّکاةَ، وإذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ ابتُلوا بِالقَحطِ وَالسِّنینَ(19).(20)
3524 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَزالُ اُمَّتی بِخَیرٍ ما تَحابُّوا وتَهادَوا، وأدَّوُا الأَمانَةَ، وَاجتَنَبُوا الحَرامَ، ووَقَّرُوا الضَّیفَ، وأَقامُوا الصَّلاةَ، وآتَوُا الزَّکاةَ، فَإِذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ ابتُلُوا بِالقَحطِ وَالسِّنینَ.(21)
1 / 4
چنگ زدن به ارزش‌هاى اخلاقى و رفتارى
3519 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: درستى آغاز این امّت، در گرو یقین و زهد است و تباهى آخر آن، در آرزو و بخل
3520 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آغاز این امّت به سبب یقین و زهد، نجات یافت و پایان آن، به سبب بخل و آرزو، نابود مى‌شود
3521 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله همواره مى‌فرمود : خداوند متعال، هر گاه براى مردمى ماندگارى یا رشد بخواهد، گشاده‌دستى و پاک‌دامنى را روزىِ آنان مى‌کند و هر گاه براى مردمى نابودى بخواهد، درِ خیانت را به روى آنان مى‌گشاید
3522 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، هر گاه براى مردمى خیرى بخواهد، بر عمر آنان مى‌افزاید و به ایشان، توفیق شکرگزارى عطا مى‌فرماید
3523 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من تا زمانى که به یکدیگر، خیانت نورزند و امانت را برگردانند و زکات بدهند، پیوسته در خیر به سر مى‌برند و هر گاه چنین نکردند، به قحطى و خشک‌سالى گرفتار مى‌شوند
3524 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من، تا زمانى که یکدیگر را دوست بدارند، به هم هدیه دهند، امانت را برگردانند، از حرامْ دورى کنند، میهمان را گرامى بدارند، نماز بگزارند و زکات بپردازند، پیوسته در خیر به سر مى‌برند و هر گاه چنین نکردند، به قحطى و خشک‌سالى مبتلا مى‌شوند
3525 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَزالُ اُمَّتی عَلَى الفِطرَةِ(22)، ما لَم یَتَّخِذُوا الأَمانَةَ مَغنَما(23)، وَالزَّکاةَ مَغرَما(24).(25)
3526 . عنه صلى الله علیه و آله: لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَروا بِالمَعروفِ ونَهَوا عَنِ المُنکَرِ، وتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوى، فَإِذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ نُزِعَت مِنهُمُ البَرَکاتُ، وسُلِّطَ بَعضُهُم عَلى بَعضٍ، ولَم یَکُن لَهُم ناصِرٌ فِی الأَرضِ ولا فِی السَّماءِ.(26)
3527 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَزالُ هذِهِ الاُمَّةُ بِخَیرٍ ما إذا قالَت صَدَقَت، وإذا حَکَمَت عَدَلَت، وإذَا استُرحِمَت رَحِمَت.(27)
3528 . عنه صلى الله علیه و آله: أکثَرُ ما تَلِجُ بهِ اُمَّتِیَ الجَنَّةَ، تَقوَى اللهِ وحُسنُ الخُلقِ.(28)
3529 . عنه صلى الله علیه و آله: زَینُ اُمَّتی فی حُسنِ السَّمتِ(29).(30)
3530 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَزالُ اُمَّتی عَلى شَریعَةٍ مِن دینِها حَسَنَةٍ جَمیلَةٍ، ما لَم یَتَخَطَّوُا القِبلَةَ بِأَقدامِهِم.(31)
3525 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من، تا زمانى که امانت را غنیمت و زکات دادن را خسارت [براى خود]ندانند، پیوسته بر [مسیر] فطرت (توحید) اند
3526 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مردم، تا زمانى که امر به معروف و نهى از منکر کنند و در نیکى و پرهیزگارى همکارى نمایند، پیوسته در خیر خواهند بود و هر گاه چنین نکنند، برکت‌ها از آنها گرفته مى‌شوند و برخى، بر برخى دیگر، مسلّط مى‌گردند و ایشان را در زمین و آسمان، یاورى نیست
3527 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: این امّت، تا زمانى که در گفتار، راستگو و در داورى، دادگر باشد و هر گاه از او بخشش خواسته شود، ببخشد، پیوسته در خیر [و خوشى] خواهد بود
3528 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بیشترین چیزى که امّتم به سبب آن به بهشت مى‌روند، خداپروایى و خوش‌خویى است
3529 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زیبایى امّت من، در نیکْ‌رَوِشى است
3530 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّت من، مادام که پاهایشان را از قبله منحرف نکنند، پیوسته بر آیینى
نیکو و زیبا از دین خویش‌اند.(32)
3531 . المعجم الأوسط عن اُمّ هانئ: قالَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله: إنَّ اُمَّتی لَن تُخزى ما أقاموا صِیامَ رَمَضانَ قیلَ: یا رَسولَ اللهِ، وما خِزیُهُم فی إضاعَةِ شَهرِ رَمَضانَ؟ قالَ: انتِهاکُ المَحارِمِ فیهِ. . . .(33)
3532 . رسول الله صلى الله علیه و آله فی بَیانِ قَولِهِ تَعالى: «وَ ما کانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ اَلْقُرى بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها مُصْلِحُونَ» : وأهلُها مُصلِحونَ یُنصِفُ بَعضُها بَعضَهُم(34).(35)
3533 . عنه صلى الله علیه و آله: أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِکَ، وَانصَحِ الاُمَّةَ وَارحَمهُم، فَإِذا کُنتَ کَذلِکَ وغَضِبَ اللهُ عَلى أهلِ بَلدَةٍ أنتَ فیها وأرادَ أن یُنزِلَ عَلَیهِمُ العَذابَ، نَظَرَ إلَیکَ فَرَحِمَهُم بِکَ، یَقولُ اللهُ تَعالى: «وَ ما کانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ اَلْقُرى بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها مُصْلِحُونَ» .(36)
3531 . المعجم الأوسط به نقل از اُمّ هانى : پیامبر خدا فرمود: «امّت من، تا زمانى که روزه رمضان را برپا دارند، هر گز خوار نمى‌شوند» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! خوارى آنان، در وا نهادن ماه رمضان به چیست؟
فرمود: «هتکِ حرمت‌ها در این ماه. . .» .
3532 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در بیان سخن خداوند: «پروردگار تو [هرگز] بر آن نبوده که شهرهایى را که مردمش اصلاحگرند، به ستم هلاک کند» : [یعنى] مردمش شایسته‌کار و نسبت به یکدیگر منصف‌اند
3533 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: با مردم به انصاف رفتار کن و خیرخواه امّت باش و با آنان، مهربانى کن، که اگر چنین بودى و خداوند بر اهل شهرى که تو در آنى، خشم گرفت و خواست عذاب بر ایشان نازل کند، به تو مى‌نگرد و به واسطه تو، بر آنان رَحْم مى‌آورد خداوند متعال مى‌فرماید: «و پروردگار تو [هرگز] بر آن نبوده که شهرهایى را که مردمش اصلاحگرند، به ستم هلاک کند» .
1) تاریخ بغداد: ج 9 ص 459 الرقم 5089 عن ابن عمر.
2) الفردوس: ج 1 ص 246 ح 954 عن أبی سعید الخدری.
3) قُهِرَ: غُلِبَ (الصحاح: ج 2 ص 801 «قهر»).
4) الفردوس: ج 1 ص 246 ح 952 عن ابن عمر.
5) کنز العمّال: ج 1 ص 206 ح 1031 عن عرفجة.
6) کنز العمّال: ج 1 ص 206 ح 1028.
7) کنز العمّال: ج 1 ص 206 ح 1032 عن أسامة بن شریک.
8) کنز العمّال: ج 1 ص 207 ح 1035 عن ابن عمر و راجع: ح 1036 1039 و 1042.
9) کنز العمّال: ج 7 ص 558 ح 20241 عن ابن عباس.
10) کنز العمّال: ج 7 ص 558 ح 20242 عن النعمان بن بشیر.
11) الخصال: ص 37 ح 12 عن السَّکونی عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 2 ص 49 ح 10؛ کنز العمّال: ج 6 ص 30 ح 14708 نقلاً عن حلیة الأولیاء عن ابن عبّاس و لیس فیه «وإذا فسدا فسدت اُمّتی».
12) الأمالی للصدوق: ص 448 ح 601 عن إسماعیل بن أبی زیاد الشعیری عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 75 ص 340 ح 20.
13) الخصال: ص 79 ح 128 عن عبدالله بن حسن عن امه فاطمة بنت الحسین عن أبیها الإمام الحسین علیه السلام، بحارالأنوار: ج 70 ص 173 ح 24.
14) البخلاء: ص 27 عن عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه.
15) سَمَحَ بکذا یَسمَحُ سَماحَةً: جادَ وأعطى (المصباح المنیر: ص 288 «سمح»).
16) مسند الشامیّین: ج 1 ص 35 ح 19 عن عبادة بن الصامت.
17) کذا فی المصدر، وفی الفردوس: ج 1 ص 246 ح 953 وکنز العمّال: ج 3 ص 254 ح 6412: «أمَدَّ».
18) الزهد الکبیر: ص 239 ح 630 عن أبی هریرة.
19) یُقال: أخَذَتهُم السّنَةُ: إذا أجدَبوا واُقحِطوا (لسان العرب: ج 13 ص 502 «سنه»).
20) ثواب الأعمال: ص 300 ح 1 عن السکونی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 75 ص 172 ح 10.
21) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 29 ح 25 عن داوود بن سلیمان الفرّا عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 75 ص 115 ح 7.
22) أی فطرة التوحید.
23) المَغْنَمُ: هو ما اُصیب من أموال أهل الحرب (النهایة: ج 3 ص 389 «غنم»).
24) والزکاة مغرما: أی یرى ربّ المال أنّ إخراج زکاته غرامة یغرمها (النهایة: ج 3 ص 363 «غرم»).
25) الإصابة: ج 7 ص 46 الرقم 9655 عن أبی تمیمة؛ نزهة الناظر: ص 15 ح 29 و فیه «بخیر» بدل «على الفطرة» و «لم تر» بدل «لم یتّخذوا» و «الصدقة» بدل «الزکاة».
26) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 181 ح 373، بحار الأنوار: ج 100 ص 94 ح 95.
27) المعجم الأوسط: ج 1 ص 243 ح 795 عن أنس.
28) الکافی: ج 2 ص 100 ح 6 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 71 ص 375 ح 6.
29) السَّمْتُ: هیئة أهل الخیر (الصحاح: ج 1 ص 254 «سمت»).
30) جامع الأحادیث للقمّی: ص 84 عن السکونی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 71 ص 344 ح 5.
31) الجعفریّات: ص 34، بحار الأنوار: ج 85 ص 49 ح 42.
32) کنایه از حرکت مدام در صراط مستقیم و تبعیّت دائم از سنّت پیامبر صلى الله علیه و آله است.
33) المعجم الأوسط: ج 5 ص 112 ح 4827.
34) هکذا جاءت العبارة فی مجمع البیان، والظاهر أنّ الصواب: «ینصف بعضهم بعضا» کما فی بقیّة المصادر.
35) مجمع البیان: ج 5 ص 309.
36) مکارم الأخلاق: ج 2 ص 360 ح 2660 عن عبد الله بن مسعود، بحارالأنوار: ج 77 ص 109 ح 1.
