1 / 1 الحَثُّ عَلَى التَّمَسُّکِ بِالقُرآنِ
الکتاب
«وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ اَلْمَثانِی وَ اَلْقُرْآنَ اَلْعَظِیمَ» .(1)
«وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا اَلْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِرٍ» .(2)
«وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً وَ هذا کِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِیًّا لِیُنْذِرَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى لِلْمُحْسِنِینَ» .(3) «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ مِنَ اَلْأَحْزابِ فَالنّارُ مَوْعِدُهُ فَلا تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ اَلْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ اَلنّاسِ لا یُؤْمِنُونَ» .(4)
الحدیث
2248 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله لَمّا قِیلَ لَهُ: اُمَّتُکَ سَتُفتَتَنُ، فَسُئلَ: ما المَخرَجُ مِن ذلکَ؟ : کتابُ اللّهِ العَزیزُ، الذی لا یَأتیهِ‌الباطِلُ مِن‌بَینِ یَدَیهِ‌ولا مِن‌خَلفِهِ، تَنزیلٌ‌مِن حَکیمٍ حَمیدٍ، مَنِ ابتَغَى العِلمَ فی غَیرِهِ أضَلَّهُ اللّهُ.(5)
1 / 1
تشویق به تمسّک به قرآن
قرآن
«و به راستى، به تو سبعُ المثانى (سوره فاتحه) و قرآن بزرگ را عطا کردیم» .
«و قطعاً قرآن را براى پندآموزى آسان کرده‌ایم پس آیا پندگیرنده‌اى هست؟» .
«و [حال آن که]پیش از آن، کتاب موسى، راهبر و [مایه]رحمتى بود؛ و این [قرآن]، کتابى است به زبان عربى که تصدیق‌کننده [ى آن]است، تا کسانى را که ستم کرده‌اند، هشدار دهد، و براى نیکوکاران مژده‌اى باشد» .
«آیا کسى که از جانب پروردگارش بر حجّتى روشن است و شاهدى از [خویشان] او، پیرو آن است، و پیش از وى [نیز] کتاب موسى، راهبر و مایه رحمت بوده است [، دروغ مى‌بافد]؟ آنان [که در جستجوى حقیقت‌اند]، به آن مى‌گروند، و هر کس از گروه‌هاى [مخالف] به آن کفر ورزد، آتش، وعده‌گاه اوست. پس در آن تردید مکن، که آن حقّ است [و]از جانب پروردگارت [آمده است]؛ ولى بیشتر مردم باور نمى‌کنند» .
حدیث
2248 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله وقتى به ایشان گفته شد: به زودى امّت تو گرفتار فتنه خواهند شد.
راه خلاص از آن چیست؟ : کتاب گرامى خدا، همان که باطل، نه از پیش و نه از پس، بدو راه نیابد، فرود آمده از سوى فرزانه‌اى ستوده است هر که علم را جز در قرآن بجوید، خداوند، گم‌راهش مى‌کند
2249 . الإمام علیّ علیه السلام: خَطَبَ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله فقالَ: لا خَیرَ فی العَیشِ إلّا لِمُستَمِعٍ واعٍ أو عالِمٍ ناطِقٍ أیُّها الناسُ، إنّکُم فی زَمانِ هُدنَةٍ، وإنّ السَّیرَ بِکُم سَریعٌ، وقد رَأیتُمُ اللَّیلَ والنَّهارَ یُبلِیانِ کُلَّ جَدیدٍ، ویُقَرِّبانِ کُلَّ بَعیدٍ، ویَأتِیانِ بکُلِّ مَوعودٍ، فَأعِدُّوا الجِهادَ لِبُعدِ المِضمارِ.
فقالَ المِقدادُ: یا نَبِیَّ اللّهِ، ما الهُدنَةُ؟ قالَ: بَلاءٌ وانقِطاعٌ، فإذا التَبَسَتِ الاُمورُ علَیکُم کَقِطَعِ اللَّیلِ المُظلِمِ فعلَیکُم بالقرآنِ؛ فإنّهُ شافِعٌ‌مُشَفَّعٌ، وماحِلٌ مُصدَّقٌ، ومَن جَعَلَهُ أمامَهُ قادَهُ إلَى الجَنَّةِ، ومَن جَعَلَهُ خَلفَهُ قادَهُ إلَى النارِ، وهو الدلیلُ إلى خَیرِ سَبیلٍ، وهو الفَصلُ لیسَ بالهَزلِ، لَهُ ظَهرٌ وبَطنٌ، فظاهِرُهُ حِکَمٌ، وباطِنُهُ عِلمٌ، عَمیقٌ بَحرُهُ لا تُحصى عَجائبُهُ، ولا یَشبَعُ مِنهُ عُلَماؤهُ، وهو حَبلُ اللّهِ المَتینُ، وهُو الصِّراطُ المُستَقیمُ. . . فیهِ مَصابیحُ الهُدى، ومَنارُ الحِکمَةِ، ودالٌّ علَى الحُجَّةِ.(6)
2250 . عنه علیه السلام: خَطَبنا رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله فقالَ: أیّها الناسُ، إنّکُم فی زَمانِ هُدنَةٍ، وأنتُم على ظَهرِ سَفَرٍ، والسَّیرُ بِکُم سَریعٌ، فقد رَأیتُم اللَّیلَ والنَّهارَ والشَّمسَ والقَمرَ یُبلِینَ کُلَّ جَدیدٍ ویُقَرِّبنَ کُلَّ بَعیدٍ ویَأتِینَ بکُلِّ مَوعِدٍ ووَعیدٍ، فَأعِدُّوا الجهازَ لبُعدِ المَفازِ.
فقامَ المِقدادُ بنُ الأسوَدِ الکنِدیُّ رضى‌الله‌عنهفقالَ: یا رسولَ اللّهِ، فما تَأمُرُنا نَعمَلُ؟ فقالَ: إنّها دارُ بَلاءٍ وابتِلاءٍ وانقِطاعٍ وفَناءٍ، فإذا التَبَسَت علَیکُمُ الاُمورُ کَقِطَعِ اللَّیلِ المُظلِمِ فعلَیکُم بالقرآنِ؛ فإنّهُ شافِعٌ مُشَفَّعٌ وماحِلٌ مُصَدَّقٌ، مَن جَعَلَهُ أمامَهُ قادَهُ إلَى الجَنّةِ، ومَن جَعَلَهُ خَلفَهُ ساقَهُ إلَى النارِ، وهُو الدلیلُ یَدُلُّ علَى السَّبیلِ، وهو کتابُ تَفصیلٍ وبَیانٍ وتَحصیلٍ، هُو الفَصلُ لیسَ بالهَزلِ، ولَهُ ظَهرٌ وبَطنٌ، فظاهِرُهُ حُکمُ اللّهِ وباطِنُهُ عِلمُ اللّهِ تعالى، فظاهِرُهُ وَثیقٌ، وباطِنُهُ عَمیقٌ لَهُ تُخومٌ، وعلى تُخومِهِ تُخومٌ، لا تُحصى عَجائبُهُ ولا تُبلى غرائبُهُ، فیهِ مَصابیحُ الهُدى ومَنارُ الحِکمَةِ، ودلیلٌ علَى المَعرِفَةِ لِمَن عَرَفَ النَّصَفَةَ، فَلْیَرعَ رجُلٌ بَصَرُهُ، ولْیَبلُغِ النَّصَفةَ نَظرُهُ، یَنجو مِن عَطَبٍ(7) ویَتَخَلَّصْ مِن نَشَبٍ(8) ، فإنّ التَّفکُّرَ حَیاةُ قَلبِ البَصیرِ، کما یَمشی المُستَنیرُ (فی الظُّلُماتٍ) ، والنورُ یُحِسنُ التَّخلُّصَ ویُقِلُّ التَّربُّصَ. (9)
2249 . امام على علیه السلام: پیامبر خدا در سخنرانى‌اى فرمود: «در زیستن، خیرى نیست، مگر براى شنونده فهمیده یا داناى گویا اى مردم! شما در زمان آرامش هستید و شما را به شتاب مى‌برند شاهدید که شب و روز، هر جدیدى را کهنه مى‌کنند و هر دورى را نزدیک مى‌گردانند و هر وعده‌اى را به سر مى‌آورند پس، براى میدان مسابقه دور ودرازى‌که در پیش‌دارید، آماده کوشش گردید» .
مقداد گفت: اى پیامبر خدا! آرامش یعنى چه؟
فرمود: «[دنیا، سراى] آزمایش و سپرى شدن است پس، هرگاه کارها همچون پاره‌هاى شبِ تار بر شما مشتبه و مبهم گشت، به قرآن روى آورید که آن، شفیعى است که شفاعتش پذیرفته است و شاکى و خصمى است که شکایتش قبول مى‌شود هر که آن را فرا روى خود قرار دهد، او را به سوى بهشت مى‌کشانَد و هرکه پشت سرش اندازد، او را به دوزخ مى‌کشاند قرآن، راه‌نماى به سوى بهترین راه است جدا کننده [ى میان حق و باطل] است و شوخى نیست ظاهرى دارد و باطنى ظاهرش، حکم و دستور است و باطنش، دانشى ژرف شگفتى‌هاى دریایش بى‌شمار است و دانایانش از آن، سیر نمى‌شوند قرآن، ریسمان محکم خداست قرآن، راه راست است. در قرآن است چراغ‌هاى هدایت و پرتوگاه‌هاى حکمت قرآن، راه‌نماى به حجّت است
2250 . امام على علیه السلام: پیامبر خدا در سخنرانى‌اى فرمود: «اى مردم! شما در زمان صلح [و آرامش] هستید و بر مَرکب سفر، سوارید و شتابان، شما را به پیش مى‌برَد شاهد بوده‌اید که شب و روز و خورشید و ماه، هر جدیدى را کهنه مى‌کنند و هر دورى را نزدیک مى‌گردانند و هر وعده و وعیدى را به انجام مى‌رسانند پس، براى پیمودن این صحراى دور و دراز، زاد و توشه فراهم آورید» .
مقداد بن اسودِ کندى برخاست و گفت: اى پیامبر خدا! مى‌فرمایى چه کنیم؟
فرمود: «دنیا، سراى بلا و ابتلا و به سر آمدن و نیست شدن است پس، هر گاه کارها همچون پاره‌هاى شب تار بر شما تاریک و شبهه‌ناک شد، به قرآن روى آورید؛ زیرا قرآن، شفیعى است که شفاعتش پذیرفته است و شاکى و خصمى است که شکایتش قبول مى‌شود هر که قرآن را فرا روى خود قرار دهد، او را به سوى بهشت مى‌کشاند و هر که آن را پشت سر خویش نهد، به سوى دوزخش مى‌کشاند قرآن، ره‌نمایى است که راه را نشان مى‌دهد قرآن، کتاب تفصیل و روشنگرى و تحصیل [حقایق]است جدا کننده میان حق و باطل است و شوخى بردار نیست ظاهرى دارد و باطنى ظاهرش، حکم و دستور خداست و باطنش، علم خداوند متعال پس، ظاهر آن، محکم و استوار است و باطنش ژرفایى دارد و ژرفاهایش ژرفا دارد شگفتى‌هایش بى‌شمار است و عجایب و غرایبش، کهنه و تمام نمى‌شوند چراغ‌هاى هدایت و پرتوگاه‌هاى حکمت، در قرآن است براى کسى که انصاف داشته باشد، راه‌نماى به سوى معرفت و شناخت است پس باید آدمى دقّت نظر کند و انصاف را پیشِ چشمش آورد، تا از هلاکت، رهایى یابد و از تنگنا به در آید؛ زیرا اندیشیدن، مایه حیات دلِ شخص بینا و بابصیرت است، همچنان که آدمى در پرتو نور چراغ، در تاریکى‌ها راه مى‌پیماید و نیکو مى‌رَهد و کم [در شبهات و تاریکى‌ها] درنگ مى‌کند» .
2251 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله للمهاجرین والأنصار : علَیکُم بالقرآنِ، فاتَّخِذُوهُ إماما وقائِدا.(10)
1 / 2 القُرآنُ أحسَنُ الحَدیثِ
الکتاب
«اَللّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ اَلْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ اَلَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى ذِکْرِ اَللّهِ ذلِکَ هُدَى اَللّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ».(11)
الحدیث
2252 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ أحسَنَ الحَدیثِ کتابُ اللّهِ، وخَیرَ الهُدى هُدى محمّدٍ صلى الله علیه و آله، وشَرَّ الاُمورِ مُحدَثاتُها.(12)
2251 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله خطاب به مهاجرین و انصار : بر شما باد قرآن! آن را پیشوا و راهبر خود کنید
1 / 2
قرآن، بهترین سخن است
قرآن
«خدا، زیباترین سخن را [به صورت]کتابى متشابه [و] متضمّن وعده و وعید، نازل کرده است. آنان که از پروردگارشان مى‌هراسند، پوست بدنشان از آن به لرزه مى‌افتد سپس پوستشان و دلشان به یاد خدا نرم مى‌گردد. این است هدایت خدا هر که را بخواهد، به آن راه مى‌نماید؛ و هر که را خدا گم‌راه کند، او را راهبرى نیست» .
حدیث
2252 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نیکوترین سخن، کتاب خداست و بهترین روش، روش محمّد صلى الله علیه و آله
است و بدترین امور [در دین]، بدعت‌ها هستند
2253 . عنه صلى الله علیه و آله: أصدَقُ القَولِ وأبلَغُ المَوعِظَةِ وأحسَنُ القَصصِ کتابُ اللّهِ.(13)
2254 . عنه صلى الله علیه و آله: فَضلُ القرآنِ على سائرِ الکلامِ کَفَضلِ اللّهِ على خَلقِهِ.(14)
1 / 3 القُرآنُ شِفاءٌ لِلدّاءِ
الکتاب
«وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ اَلظّالِمِینَ إِلاّ خَساراً» .(15)
«یا أَیُّهَا اَلنّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی اَلصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ» .(16)
«وَ لَوْ جَعَلْناهُ قُرْآناً أَعْجَمِیًّا لَقالُوا لَوْ لا فُصِّلَتْ آیاتُهُ ءَ أَعْجَمِیٌّ وَ عَرَبِیٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ وَ اَلَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ فِی آذانِهِمْ وَقْرٌ وَ هُوَ عَلَیْهِمْ عَمًى أُولئِکَ یُنادَوْنَ مِنْ مَکانٍ بَعِیدٍ» .(17)
الحدیث
2255 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: القرآنُ هُو الدَّواءُ.(18)
2253 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: راست‌ترین سخن و رساترین اندرز و بهترین داستان [تاریخ]، کتاب خداست
2254 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترى قرآن بر دیگر سخنان، همچون برترى خدا بر خلق خود است
1 / 3
قرآن، شفاى دردهاست
قرآن
«و ما آنچه را براى مؤمنان، مایه درمان و رحمت است، از قرآن نازل مى‌کنیم؛ ولى ستمگران را جز زیان نمى‌افزاید» .
«اى مردم! به یقین، براى شما از جانب پروردگارتان اندرزى، و درمانى براى آنچه در سینه‌هاست، و ره‌نمود و رحمتى براى گروندگان [به خدا]آمده است» .
«و اگر [این کتاب را]قرآنى غیر عربى گردانیده بودیم، قطعاً مى‌گفتند: «چرا آیه‌هاى آن، روشن بیان نشده؟ کتابى غیر عربى و [مخاطبِ آن]عرب زبان؟» . بگو: «این [کتاب] براى کسانى که ایمان آورده‌اند، ره‌نمود و درمانى است، و کسانى که ایمان نمى‌آورند، در گوش‌هایشان سنگینى است و قرآن برایشان نامفهوم است، و [گویى]آنان را از جایى دور، ندا مى‌دهند!» .
حدیث
2255 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، دَواست
1 / 4 القُرآنُ غِنىً لا غِنىً دونَهُ
2256 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: القرآنُ غِنىً، لا غِنىً دونَهُ، ولا فَقرَ بعدَهُ.(19)
2257 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن اُعطِیَ القرآنَ فَظَنَّ أنّ أحَدا اُعطِیَ أکثَرَ ممّا اُعطیَ فقد عَظَّمَ صَغیرا وصَغَّرَ کبیرا.(20)
1 / 5 ما فِی القُرآنِ مِنَ العُلومِ وَالأَخبارِ
2258 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن أرادَ عِلمَ الأوَّلینَ والآخِرینَ فَلْیُثَوِّرِ القرآنَ(21) (22)
1 / 6 تَعلُّمُ القُرآنِ
2259 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: القرآنُ مَأدُبَةُ اللّهِ، فَتَعَلَّموا مَأدُبَتَهُ ما استَطَعتُم.(23)
2260 . عنه صلى الله علیه و آله: إن أرَدتُم عَیشَ السُّعَداءِ ومَوتَ الشُّهَداءِ والنَّجاةَ یَومَ الحَسرَةِ والظِّلَّ یَومَ الحَرورِ والهُدى یَومَ الضَّلالَةِ فَادرُسُوا القرآنَ؛ فإنّهُ کلامُ الرَّحمنِ وحِرزٌ مِن الشَّیطانِ ورُجحانٌ فی المیزانِ.(24)
1 / 4
قرآن، ثروتى است که بدون آن، توانگرى‌اى نیست
2256 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، ثروتى است که بدون آن، توانگرى‌اى و با وجود آن، فقرى نیست
2257 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به هر کس [نعمت دانستن]قرآن داده شود و با این حال، گمان کند که به دیگرى نعمتى بالاتر و بیشتر از این نعمت او داده شده است، بى گمان، کوچکى را بزرگ شمرده است و بزرگى را کوچک
1 / 5
آنچه از علوم و اخبار در قرآن است
2258 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که خواهان علم پیشینیان و آیندگان است، در قرآن، کَند و کاو کند
1 / 6
آموزش قرآن
2259 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، سفره ضیافت خداست پس تا مى‌توانید، از ضیافت او فرا گیرید
2260 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اگر زندگى نیک‌بختان و مُردن شهیدان و نجات در روز حسرت و داشتن سایه در روزِ سوزان و هدایت در روزِ گم‌راهى را مى‌خواهید، قرآن را یاد بگیرید؛ زیرا که قرآن، سخن خداوند مهربان، و مایه حفظ از شیطان و سنگینى
ترازو [ى اعمال]است
2261 . عنه صلى الله علیه و آله: یا مُعاذُ، إن أرَدتَ عَیشَ السُّعَداءِ ومِیتَةَ الشُّهَداءِ والنَّجاةَ یَومَ الحَشرِ والأمنَ یَومَ الخَوفِ والنُّورَ یَومَ الظُّلُماتِ والظِّلَّ یَومَ الحَرورِ والرِّیَّ یَومَ العَطَشِ والوَزنَ یَومَ الخِفَّةِ والهُدى یَومَ الضَّلالَةِ فَادرُسِ القرآنَ؛ فإنّهُ ذِکرُ الرَّحمنِ وحِرزٌ مِن الشَّیطانِ ورُجحانٌ فی المیزانِ.(25)
2262 . عنه صلى الله علیه و آله: خَیرُکُم مَن تَعَلَّمَ القرآنَ وعَلَّمَهُ.(26)
2263 . عنه صلى الله علیه و آله: خَیرُکُم مَن قَرَأ القرآنَ وأقرَأهُ.(27)
2264 . عنه صلى الله علیه و آله: یقالُ لِصاحِبِ القرآنِ: اِقرَأ وَارقَ ورَتِّلْ کما کنتَ تُرَتِّلُ فی دارِ الدنیا، فإنّ مَنزِلَتَکَ عندَ آخِرِ آیَةٍ کُنتَ تَقرَؤها.(28)
2265 . عنه صلى الله علیه و آله: یقالُ لصاحِبِ القرآنِ إذا دَخَلَ الجَنّةَ: اِقرَأْ وَاصعَدْ، فَیَقرَأُ ویَصعَدُ بکُلِّ آیَةٍ دَرَجةً حتّى یَقرَأَ آخِرَ شیءٍ مَعهُ مِنهُ.(29)
2266 . عنه صلى الله علیه و آله: علَیکُم بتَعَلُّمِ القرآنِ وکَثرَةِ تِلاوَتِهِ.(30)
1 / 7 ثَوابُ تَعلیمِ القُرآنِ
2267 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن عَلَّمَ رجُلاً القرآنَ فهُو مَولاهُ، لا یَخذُلُهُ ولا یَستَأثِرُ علَیهِ.(31)
2261 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى مُعاذ! اگر زندگى سعادتمندان و مُردن شهیدان و نجات در روز محشر و امنیت در روز ترس و روشنایى در روز تاریکى‌ها و سایه‌اى در روز سوزان و سیرابى در روز تشنگى و سنگینى در روز سبکى [ترازوى اعمال] و هدایت در روز گم‌راهى را مى‌خواهى، پس قرآن را نیک بیاموز؛ زیرا که آن، یاد [خداوند] رحمان است و نگه دارنده از شیطان و مایه سنگینى ترازو [ى اعمال] است
2262 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ شما، کسى است که قرآن را فرا گیرد و [به دیگران] آموزش دهد
2263 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ شما، کسى است که قرآن را بخواند و خواندن آن را به دیگران، یاد دهد
2264 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به کسى که قرآن مى‌داند، گفته مى‌شود: «بخوان و بالا برو و با ترتیل بخوان، همچنان که در دنیا با ترتیل مى‌خواندى؛ زیرا منزلت و جایگاه تو در آخرین آیه‌اى است که مى‌خواندى» .
2265 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که قرآن مى‌داند، چون وارد بهشت شود، به او مى‌گویند: «بخوان و بالا برو» .
او مى‌خواند و با هر آیه‌اى یک درجه [در بهشت]صعود مى‌کند، تا آن که آخرین آیه‌اى را که از قرآن مى‌داند، مى‌خواند
2266 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بر شما باد آموختن قرآن و بسیار خواندن آن!
1 / 7
ثواب آموختن قرآن
2267 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس به مردى قرآن بیاموزد، مولاى اوست و آن مرد، نباید او را تنها و بى‌یار بگذارد و خود را بر وى، ترجیح دهد
2268 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن عَلَّمَ عَبدا آیَةً مِن کتابِ اللّهِ فهُو مَولاهُ، لا یَنبَغی لَهُ أن یَخذُلَهُ ولا یَستَأثِرَ علَیهِ، فإن هُو فَعَلَهُ قَصَمَ عُروَةً مِن عُرَى الإسلامِ.(32)
2269 . عنه صلى الله علیه و آله: ما اجتَمَعَ قَومٌ فی بَیتٍ مِن بُیوتِ اللّهِ یَتلُونَ کتابَ اللّهِ ویَتَدارَسُونَهُ بینَهُم إلّا نَزَلَت علَیهِمُ السَّکینَةُ، وغَشِیَتهُمُ الرَّحمَةُ، وحَفَّتهُمُ الملائکةُ، وذَکَرَهُمُ اللّهُ فیمَن عِندَهُ.(33)
2270 . عنه صلى الله علیه و آله: ألا مَن تَعَلَّمَ القرآنَ وعَلَّمَهُ وعَمِلَ بما فیهِ فأنا لَهُ سائقٌ إلَى الجَنّةِ ودَلیلٌ إلَى الجنّةِ.(34)
2271 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن عَلَّمَ وَلَدا لَهُ القرآنَ قَلَّدَهُ اللّهُ قِلادَةً یُعجَبُ مِنها الأوَّلونَ والآخِرونَ یَومَ القِیامَةِ.(35)
2272 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأ القرآنَ قَبلَ أن یَحتَلِمَ فَقَد اُوتِیَ الحُکمَ صَبّیا.(36)
1 / 8 الحَثُّ عَلى حِفظِ القُرآنِ
2273 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن أعطاهُ اللّهُ حِفظَ کتابِهِ فَظَنَّ أنَّ أحَدا اُعطیَ أفضَلَ مِمّا اُعطیَ فقد غَمَطَ أفضَلَ النِّعمَةِ.(37)
2274 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَغُرَّنَّکُم هذهِ المَصاحِفُ المُعَلَّقَةُ، إنَّ اللّهَ تعالى لا یُعَذِّبُ قَلبا وَعَى القرآنَ. (38)
2268 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس آیه‌اى از کتاب خدارا به بنده‌اى بیاموزد، مولاى اوست و شایسته نیست که آن بنده، او را تنها و بى‌یاور گذارد و خود را بر او ترجیح دهد؛ که اگر چنین کند، حلقه‌اى از حلقه‌هاى اسلام را پاره کرده است
2269 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ گروهى در خانه‌اى از خانه‌هاى خدا براى تلاوت کتاب خدا و مباحثه آن جمع نشدند، مگر این که آرامش بر آنان فرود آمد و رحمت، ایشان را فرا گرفت و فرشتگان، آنان را در میان گرفتند و خداوند، در میان کسانى که نزدش هستند، از آنان یاد کرد
2270 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بدانید که هر کس قرآن را بیاموزد و به دیگران آموزش دهد و به آنچه در آن است، عمل کند، من او را به سوى بهشت [جلو]مى‌رانم و راه‌نماى او به سوى بهشت هستم
2271 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس به فرزند خود، قرآن را آموزش دهد، خداوند، گردنبندى به گردن او مى‌آویزد که در روز قیامت، همگان، از آن شگفت‌زده شوند
2272 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس پیش از بلوغ، قرآن بخواند، در کودکى به او حکمت داده شده است
1 / 8
تشویق به حفظ قرآن
2273 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس که خدا نعمت حفظ کتاب خود را به او عطا کند و آن کس، گمان کند که به دیگران، نعمتى بزرگ‌تر از این نعمت او داده شده است، بى گمان، نسبت به بزرگ‌ترین نعمت، تحقیر و ناسپاسى روا داشته است
2274 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: این مصحف‌هاى آویزان، هرگز شما را گول نزند خداوند متعال، [تنها]قلبى را که جایگاه قرآن باشد، عذاب نمى‌کند
2275 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ الَّذی لیسَ فی جَوفِهِ شیءٌ من القرآنِ کالبَیتِ الخَرِبِ. (39)
2276 . عنه صلى الله علیه و آله لعلیٍّ علیه السلام : ألا اُعَلِّمُکَ دُعاءً لا تَنسَى القرآنَ، قُلْ: اللّهُمَّ ارحَمْنی بتَرکِ مَعاصِیکَ أبدا ما أبقَیتَنی، وَارحَمْنی مِن تَکَلُّفِ ما لا یَعنِینی، وارزُقْنی حُسنَ النَّظَرِ فیما یُرضِیکَ، وألزِمْ قَلبی حِفظَ کتابِکَ کما عَلَّمتَنی، وارزُقْنی أن أتلُوَهُ علَى النَّحوِ الذی یُرضیکَ عَنِّی.
اللّهُمّ نَوِّرْ بکتابِکَ بَصَری، واشرَحْ بهِ صَدری، وأطلِقْ بهِ لِسانی، واستَعمِلْ بهِ بَدَنی، وقَوِّنی بهِ على ذلکَ، وأعِنِّی علَیهِ، إنّهُ لا یُعینُ علَیهِ إلّا أنتَ، لا إله إلّاأنتَ.(40)
2277 . عنه صلى الله علیه و آله مِن دعائهِ : اللّهُمّ ارحَمْنی بتَرکِ مَعاصِیکَ أبَدا ما أبقَیتَنی، وارزُقْنی حُسنَ النَّظرِ فیما یُرضِیکَ عَنّی، وألزِمْ قَلبی حِفظَ کتابِکَ کما عَلَّمتَنی، واجعَلْنی أتلُوهُ علَى النَّحوِ الذی یُرضِیکَ عَنّی اللّهُمّ نَوِّرْ بکتابِکَ بَصَرِی، واشرَحْ بهِ صَدری، وفَرِّحْ بهِ قَلبی، وأطلِقْ بهِ لِسانی، واستَعمِلْ بهِ بَدَنی، وقَوِّنی على ذلکَ، فإنّهُ لا حَولَ ولا قُوّةَ إلّا بکَ.(41)
1 / 9 الحَثُّ عَلَى استِذکارِ القُرآنِ
2278 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: تَعاهَدُوا هذا القرآنَ؛ فإنّهُ وَحشِیٌّ فلَهُو أسرَعُ تَفَصِّیا مِن صُدورِ الرِّجالِ مِن الإبلِ مِن عُقُلِها، ولا یَقولَنَّ أحَدُکُم: نَسِیتُ آیةَ کَیتَ وکَیتَ، بل نُسِّیَ.(42)
2275 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که در اندرونش چیزى از قرآن نیست، همانند خانه‌اى ویران است
2276 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به على علیه السلام : دعایى به تو مى‌آموزم که قرآن را فراموش نکنى بگو: «بار خدایا! به من رحمت آور که تا زنده هستم، هیچ گاه نافرمانى تو را نکنم، و به من رحمت آور که در چیزهاى بیهوده، به زحمت نیفتم، و نیک‌اندیشى در آنچه که تو را خشنود مى‌کند، روزى‌ام فرما، و حفظ کردن کتابت را آن گونه که به من آموختى، با قلبم ملازم گردان، و تلاوت آن را به گونه‌اى که تو را از من خشنود گردانَد، روزى‌ام فرما.
بار خدایا! به وسیله کتابت، دیده [بصیرت] مرا روشن گردان و سینه‌ام را فراخ ساز و زبانم را گویا کن و پیکرم را در راه آن به کار گیر و در این باره با قرآن، نیرویم بخش و بر آن، کمکم فرما، که در این زمینه، جز تو کسى کمک نمى‌کند معبودى جز تو نیست
2277 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله از دعاى ایشان : بار خدایا! به من رحمت آور که تا زنده هستم، هیچ گاه نافرمانى تو را نکنم و نیک‌اندیشى در هر آنچه که تو را خشنود مى‌سازد، روزى‌ام فرما و حفظ کردن کتابت را بدان گونه که به من آموختى، با دلم ملازم گردان و چنان کن که قرآن را آن گونه که تو را از من خشنود مى‌گرداند، تلاوت کنم.
بار خدایا! دیده [بصیرت] مرا به کتابت روشن نما و به وسیله آن، سینه‌ام را فراخ گردان و دلم را با آن، شاد ساز و زبانم را به آن گویا کن، و بدنم را در راه آن به کار گیر، و در این زمینه نیرویم بخش؛ زیرا که هیچ حرکت و قدرتى جز به وسیله تو نیست
1 / 9
تشویق به یادآورى قرآن
2278 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از این قرآن، نگهدارى کنید؛ زیرا که گریزپاست و از این رو، از سینه‌هاى مردان، زودتر مى‌گریزد تا شتر از زانوبندش، و هیچ گاه کسى از شما نگوید: «فلان و بهمان آیه را از یاد برده‌ام» ، بلکه از یاد [ش] بُرده شده است
2279 . عنه صلى الله علیه و آله: بِئسَما لأِحدِکُم أن یَقولَ نَسِیتُ آیَةً کَیتَ وکَیتَ، بَل هو نُسِّیَ استَذکِرُوا القرآنَ، فوالذی نَفسی بیَدِهِ لَهُو أشَدُّ تَفَصِّیا مِن صُدورِ الرِّجالِ مِن النَّعَمِ مِن عُقُلِها.(43)
2280 . عنه صلى الله علیه و آله: مَثَلُ القرآنِ إذا عاهَدَ علَیهِ صاحِبُهُ فَقَرَأهُ باللیلِ والنهارِ کَمَثَلِ رجُلٍ لَهُ إبِلٌ فإن عَقَلَها حَفِظَها، وإن أطلَقَ عِقالَها ذَهَبَت، فکذلکَ القرآنُ.(44)
1 / 10 جَزاءُ حَمَلَةِ القُرآنِ
2281 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: حَمَلةُ القرآنِ هُمُ المَحفوفُونَ برَحمَةِ اللّهِ، المَلبوسونَ بنُورِ اللّهِ عز و جل. (45)
2282 . عنه صلى الله علیه و آله: حَمَلةُ القرآنِ عُرَفاءُ أهلِ الجَنّةِ یَومَ القِیامَةِ. (46)
2283 . عنه صلى الله علیه و آله: حَمَلةُ القرآنِ عُرَفاءُ أهلِ الجَنّةِ، والمُجاهِدونَ فی سَبیلِ اللّهِ قُوّادُها، والرُّسُلُ سادَةُ أهلِ الجَنّةِ.(47)
2284 . عنه صلى الله علیه و آله: أشرافُ اُمّتی حَمَلَةُ القرآنِ وأصحابُ اللیلِ.(48)
2285 . عنه صلى الله علیه و آله فی دَفنِ شُهَداءِ غَزوَةِ اُحُدٍ : انظُرُوا أکثَرَهُم جَمعا للقرآنِ فاجعَلُوهُ أمامَ صاحِبِهِ فی القَبرِ.(49)
2279 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خوب نیست که فردى از شما بگوید: «فلان و بهمان آیه را از یاد بردم» . [چنین نیست؛]بلکه از یاد [ش] برده شده است قرآن را [در ذهن خود مرور و]یادآورى کنید؛ زیرا سوگند به آن که جانم در دست اوست، قرآن از سینه‌هاى مردان زودتر مى‌رَهد تا شتر از زانوبندش
2280 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: حکایت قرآن، هر گاه که حافظِ آن، شب و روز قرآن را بخواند و بدین وسیله، آن را [در ذهن خود] نگه دارد، حکایت مردى است که شترى دارد؛ اگر زانوى آن را ببندد، نگهش مى‌دارد و اگر زانوبندش را باز کند، شتر مى‌رود قرآن نیز چنین است
1 / 10
پاداش حاملان قرآن
2281 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: این قرآن‌دانان هستند که در رحمت خدا قرار دارند و پوشیده در نور خداوند عز و جل هستند
2282 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن‌دانان، در روز قیامت، رؤساى بهشتیان‌اند
2283 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن‌دانان، رؤساى [قبیله]بهشتیان، و مجاهدانِ در راه خدا، سردارانِ بهشت، و پیامبران، سَروَران اهل بهشت هستند
2284 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اشراف و بزرگان امّت من، قرآن‌دانان و شب زنده‌داران هستند
2285 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله هنگام خاک‌سپارى شهداى اُحد : ببینید کدام یک از آنها قرآن را بیشتر مى‌داند، وى را در قبرش پیش روى دیگرى قرار دهید
2286 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن جَمَعَ القرآنَ مَتَّعَهُ اللّهُ بعَقلِهِ حتّى یَموتَ.(50)
2287 . عنه صلى الله علیه و آله: حامِلُ القرآنِ حامِلُ رایَةِ الإسلامِ، مَن أکرَمَهُ فقد أکرَمَ اللّهَ، ومَن أهانَهُ فعلَیهِ لَعنَةُ اللّهِ عز و جل.(51)
2288 . عنه صلى الله علیه و آله: حَمَلةُ القرآنِ هُمُ المُعلِّمونَ کلامَ اللّهِ، والمُتَلَبِّسونَ بنورِ اللّهِ، مَن والاهُم فقد والَى اللّهَ، ومَن عاداهُم فَقد عادَى اللّهَ.(52)
2289 . کنز العمّال عن عثمان: بَعَثَ النبیُّ صلى الله علیه و آله وَفدا إلَى الیَمَنِ، فَأمَّرَ علَیهِم أمیرا مِنهُم وهُو أصغَرُهُم، فَمَکَثَ أیّاما لم یَسِرْ. . . فقالَ لَهُ رجُلٌ: یا رسولَ اللّهِ، أتُؤَمِّرُهُ علَینا وهُو أصغَرُنا؟ ! فَذَکَرَ النبیُّ صلى الله علیه و آله قِراءتَهُ القرآنَ.(53)
1 / 11 ما یَنبَغی لِحامِلِ القُرآنِ
2290 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ أحَقَّ الناسِ بالتَّخَشُّعِ فی السِّرِّ والعَلانیَةِ لَحامِلُ القرآنِ، وإنَّ أحَقَّ الناسِ فیالسِّرِّ والعَلانیَةِ بالصلاةِ والصومِ لَحامِلُ القرآنِ.(54)
2291 . عنه صلى الله علیه و آله إذ خَرَجَ ذاتَ یَومٍ وهو یُنادی بأعلى صَوتِهِ : یا حاملَ القرآنِ، اُکحُلْ عَینَیکَ بالبُکاءِ إذا ضَحِکَ البَطّالونَ، وقُمْ باللیلِ إذا نامَ النائمونَ، وصُم إذا أکَلَ الآکِلُونَ، واعفُ عَمَّن ظَلَمَکَ، ولاتَحقِدْ فیمَن یَحقِدُ، ولا تَجهَلْ فیمَن یَجهَلُ.(55)
2286 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که قرآن را جمع‌آورى کند، خداوند، او را تا زمانى که بمیرد، از خِردش بهره‌مند مى‌سازد
2287 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن‌دان، پرچمدار اسلام است هر که او را گرامى دارد، بى گمان، خدا را گرامى داشته است، و هر که او را خوار شمارد، لعنت خداوند عز و جل بر او باد!
2288 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن‌دانان، آموزگارانِ کلام خدا و پوشیده در نور خدا هستند هر که با آنان دوستى کند، بى‌گمان با خدا دوستى کرده است، و هر که با آنان دشمنى ورزد، هر آینه، با خدا دشمنى ورزیده است
2289 . کنز العمّال به نقل از عثمان : پیامبر خدا، هیئتى را به یمن فرستاد و از میان آنها، کم سال‌ترین فرد را به ریاستشان برگزید چند روزى گذشت و آن هیئت، راهى نشد. مردى به پیامبر صلى الله علیه و آله گفت: اى پیامبر خدا! او را که از همه ما سنّش کمتر است، رئیس ما کرده‌اى؟
پیامبر صلى الله علیه و آله [در بیان علّت این کار] قارى قرآن بودن او را یادآور شد
1 / 11
آنچه شایسته حاملان قرآن است
2290 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سزاوارترینِ مردم به خشوع داشتنِ نهانى و آشکار در برابر خدا، قرآن‌دان است سزاوارترینِ مردم به نماز خواندن و روزه گرفتن در آشکار و نهان، قرآن‌دان است
2291 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله روزى به میان مردم آمد و با صداى بلند فریاد زد : اى قرآن‌دان! آن گاه که هرزگان مى‌خندند، تو با گریهْ دیدگان خویش را سُرمه کن و شب‌ها که خفتگان در خوابند، تو [براى عبادت] برخیز و آن گاه که خورندگان مى‌خورند، تو روزه بدار و از کسى که به تو ستم کرده است، در گذر و با کسى که به تو دشمنى مى‌ورزد، دشمنى مَورز و با کسى که نسبت به تو جاهلانه رفتار مى‌کند، جاهلانه رفتار مکن
1 / 12 ما لا یَنبَغی لِحامِلِ القُرآنِ
2292 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا یَنبَغی لِصاحِبِ القرآنِ أن یَحِدَّ مَع مَن حَدَّ، ولا یَجهَلَ مَع مَن یَجهَلُ وفی جَوفِهِ کلامُ اللّهِ.(56)
2293 . عنه صلى الله علیه و آله: لیسَ یَنبغی لِحامِلِ القرآنِ أن یَسفَهَ فِیمَن یَسفَهُ أو یَغضَبَ فیمَن یَغضَبُ، أو یَحتَدَّ فیمن یَحتَدُّ ولکنْ یَعفُو ویَصفَحُ لِفَضلِ القرآنِ.(57)
1 / 13 الحَثُّ عَلَى تِلاوَةِ القُرآنِ
الکتاب
«إِنَّ اَلَّذِینَ یَتْلُونَ کِتابَ اَللّهِ وَ أَقامُوا اَلصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً یَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُورَ» .(58)
الحدیث
2294 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إذا أحَبَّ أحدُکُم أن یُحَدِّثَ رَبَّهُ فَلْیَقرَاَ القرآنَ.(59)
2295 . عنه صلى الله علیه و آله: علَیکَ بقِراءةِ القرآنِ؛ فإنّ قِراءتَهُ کَفّارةٌ للذُّنوبِ، وسَترةً مِنَ النارِ، وأمانٌ مِن العذابِ.(60)
1 / 12
آنچه شایسته حاملان قرآن نیست
2292 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: براى ملازم قرآن، شایسته نیست با کسى که نسبت به او تندى کرده است، تندى کند کسى که در اندرونش کلام خداست، با کسى که [نسبت به وى]رفتار جهالت‌آمیز مى‌کند، جاهلانه رفتار نمى‌کند
2293 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: براى قرآن‌دان، شایسته نیست که در مقابل رفتار سفاهت‌آمیز دیگران با خود، سفیهانه رفتار کند، یا بر کسى که بر او خشم مى‌گیرد، خشم گیرد، یا بر کسى که به او پرخاش مى‌کند، پرخاش نماید؛ بلکه از برکت [وجود]قرآن [در خود]، گذشت مى‌کند و مى‌بخشد
1 / 13
تشویق به تلاوت قرآن
قرآن
«در حقیقت، کسانى که کتاب خدا را مى‌خوانند و نماز برپا مى‌دارند و از آنچه بدیشان روزى داده‌ایم، نهان و آشکارا انفاق مى‌کنند، امید به تجارتى بسته‌اند که هرگز زوال نمى‌پذیرد» .
حدیث
2294 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه فردى از شما دوست داشت که با پروردگارش سخن بگوید، قرآن بخواند
2295 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بر تو باد خواندن قرآن؛ زیرا خواندن آن، کفّاره گناهان است و پرده‌اى در برابر آتش و موجب ایمنى از عذاب است
2296 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا قَرَأ القارئُ القرآنَ فَأخطَأَ أو لَحَنَ أو کانَ أعجَمیّا کَتَبَهُ المَلَکُ کما اُنزِلَ.(61)
2297 . عنه صلى الله علیه و آله: یا بُنَیَّ، لا تَغفُلْ عَن قِراءةِ القرآنِ؛ فإنَّ القرآنَ یُحیِی القَلبَ، ویَنهى عنِ الفحشاءِ والمُنکَرِ والبَغیِ.(62)
2298 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ القرآنَ فَقدِ استُدرِجَ النُّبوَّةُ مِن جَنبَیهِ، غیرَ أ نّهُ لا یُوحى إلَیهِ.(56)
2299 . کنز العمّال عن ابن عمر عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ هذهِ القُلوبَ تَصدَأُ کما یَصدَأُ الحَدیدُ قیلَ: یا رسولَ اللّهِ، فما جَلاؤها؟ قالَ: تِلاوَةُ القرآنِ.(63)
1 / 14 قِراءَةُ القُرآنِ بِالصَّوتِ الحَسَنِ
2300 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ حُسنَ الصَّوتِ زینَةٌ القرآنِ.(64)
2301 . عنه صلى الله علیه و آله: لِکلِّ شیءٍ حِلیَةٌ وحِلیَةُ القرآنِ الصَّوتُ الحَسَنُ.(65)
2302 . عنه صلى الله علیه و آله: زَیِّنُوا القرآنَ بأصواتِکُم.(66)
2303 . عنه صلى الله علیه و آله لَمّا سُئلَ عن أحسَنِ الناسِ صَوتا بالقرآنِ : مَن إذا سَمِعتَ قِراءَتَهُ رَأیتَ أ نّهُ یَخشَى اللّهَ.(67)
2296 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه قارى، قرآن بخواند و دچار خطا یا لحن (اشتباه اِعرابى) شود و یا قارى، غیرِ عرب باشد، فرشته، براى او به همان صورتى که نازل شده است، مى‌نویسد
2297 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: فرزندم! از خواندن قرآن، غافل مباش؛ زیرا که قرآن، دل را زنده مى‌کند و از فحشا و زشتکارى و ستم و گناه، باز مى‌دارد
2298 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که قرآن بخواند، نبوّت از دو پهلویش بالا مى‌رود، منتها به او وحى نمى‌شود
2299 . کنز العمّال به نقل از ابن عمر : پیامبر خدا فرمود: «این دل‌ها نیز همانند آهن، زنگار مى‌بندند» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! صیقل دهنده دل‌ها چیست؟
فرمود: «تلاوت قرآن» .
1 / 14
خواندن قرآن با صداى خوش
2300 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صوت خوش، زیور قرآن است
2301 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر چیزى زیورى دارد و زیور قرآن، صوت خوش است
2302 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن را با صداهاى [خوش]خود، زینت بخشید
2303 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ به این سؤال که: چه کسى قرآن را از همه خوش‌تر مى‌خوانَد؟ : کسى که هر گاه قرآن خواندنِ او را بشنوى، ترس از خدا را در او ببینى
2304 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ مِن أحسَنِ الناسِ صَوتا بالقرآنِ الذی إذا سَمِعتُمُوهُ یَقرَأُ حَسِبتُموهُ یَخشَى اللّهَ.(68)
2305 . عنه صلى الله علیه و آله: حَسِّنُوا القرآنَ بأصواتِکُم؛ فإنّ الصَّوتَ الحَسَنَ یَزیدُ القرآنَ حُسنا.(69)
1 / 15 حَقُّ التِّلاوَةِ
الکتاب
«اَلَّذِینَ آتَیْناهُمُ اَلْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ فَأُولئِکَ هُمُ اَلْخاسِرُونَ» .(70)
الحدیث
2306 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله فی قولِهِ تعالى: «یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ» : یَتَّبِعُونَهُ حَقَّ اتِّباعِهِ.(71)
1 / 16 آدابُ القِراءَةِ
الکتاب
«فَإِذا قَرَأْتَ اَلْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ اَلشَّیْطانِ اَلرَّجِیمِ» .(72)
«أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ اَلْقُرْآنَ تَرْتِیلاً» .(73)
2304 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از جمله خوش صوت‌ترینِ مردم در قرائت قرآن، کسى است که وقتى بشنوى قرآن مى‌خواند، گمان برى که از خدا مى‌ترسد
2305 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن را با صداى خوش بخوانید؛ زیرا صداى زیبا، بر زیبایى قرآن مى‌افزاید
1 / 15
حقّ تلاوت
قرآن
«کسانى که کتاب [آسمانى] به آنان داده‌ایم، [و] آن را چنان که باید، مى‌خوانند، ایشان‌اند که بدان ایمان دارند؛ و [لى] کسانى که بدان کفر ورزند، همانا زیانکارند» .
حدیث
2306 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره آیه «آن را تلاوت مى‌کنند، آن گونه که حقّ تلاوت آن است» : [یعنى]از آن، چنان که باید و شاید، پیروى مى‌کنند
1 / 16
آداب قرائت
قرآن
«پس چون قرآن مى‌خوانى، از شیطانِ مطرود، به خدا پناه بر» .
«یا بر آن [نصف] بیفزاى و قرآن را شمردهْ شمرده بخوان» .
«أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها» .(74)
«کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیَتَذَکَّرَ أُولُوا اَلْأَلْبابِ» .(75)
«أَ فَلَمْ یَدَّبَّرُوا اَلْقَوْلَ أَمْ جاءَهُمْ ما لَمْ یَأْتِ آباءَهُمُ اَلْأَوَّلِینَ» .(76)
«أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اَللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اِخْتِلافاً کَثِیراً» .(77)
«أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اَللّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ اَلْحَقِّ وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا اَلْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ اَلْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ» .(78)
الحدیث
2307 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ أفواهَکُم طُرُقُ القرآنِ، فَطَیِّبُوها بالسِّواکِ.(79)
2308 . عنه صلى الله علیه و آله: طَیِّبُوا أفواهَکُم؛ فإنَّ أفواهَکُم طَریقُ القرآنِ.(80)
2309 . الإمام الصّادق علیه السلام: قالَ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: نَظِّفُوا طَریقَ القرآنِ، قیلَ: یا رسولَ اللّهِ، وما طَریقُ القرآنِ؟ قالَ: أفواهُکُم، قیلَ: بماذا؟ قالَ: بالسِّواکِ.(81)
2310 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله فی قولِهِ تعالى: «وَ رَتِّلِ اَلْقُرْآنَ تَرْتِیلاً» : بَیِّنْهُ تِبیانا، ولا تَنثُرْهُ نَثرَ البَقْلِ، ولا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ، قِفُوا عندَ عَجائبِهِ، حَرِّکُوا بهِ القُلوبَ، ولا یَکُن هَمُّ أحَدِکُم آخِرَ السُّورَةِ.(82)
«آیا به آیات قرآن نمى‌اندیشند؟ یا [مگر] بر دل‌هایشان قفل‌هایى نهاده شده است؟» .
«[این] کتابى مبارک است که آن را به سوى تو نازل کرده‌ایم تا در [باره] آیات آن بیندیشند؛ و خردمندان پند مى‌گیرند» .
«آیا در [عظمت] این سخن نیندیشیده‌اند، یا چیزى براى آنان آمده که براى پدران پیشین آنها نیامده است؟» .
«آیا در [معانى] قرآن نمى‌اندیشند؟ اگر از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن اختلاف بسیارى مى‌یافتند» .
«آیا براى کسانى که ایمان آورده‌اند، هنگام آن نرسیده که دل‌هایشان به یاد خدا و آن حقیقتى که نازل شده، نرم [و فروتن]گردد و مانند کسانى نباشند که از پیش، بدانها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید و دل‌هایشان سخت گردید و بسیارى از آنها فاسق بودند؟» .
حدیث
2307 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دهان‌هاى شما، گذرگاه‌هاى قرآن است پس آنها را با مسواک زدن، خوش‌بو کنید
2308 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دهان‌هایتان را خوش‌بو کنید؛ زیرا دهان‌هاى شما، گذرگاه قرآن است
2309 . امام صادق علیه السلام: پیامبر خدا فرمود: «گذرگاه قرآن را نظافت کنید» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! گذرگاه قرآن چیست؟
فرمود: «دهان‌هایتان» .
گفته شد: با چه تمیزش کنیم؟
فرمود: «با مسواک زدن» .
2310 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره آیه «و قرآن را شمرده شمرده بخوان» : قرآن را روشن و شمرده بخوان و آن را مانند تخمِ علف، پراکنده‌اش مساز و همچون شعر، به شتاب و بُریده بُریده مخوان در شگفتى‌هایش درنگ کنید، دل‌ها را با آن به تپش در آورید و همه کوشش شما این نباشد که سوره را به آخر برسانید
2311 . عنه صلى الله علیه و آله أیضا : بَیِّنْهُ تَبیینا، ولا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ، قِفُوا عندَ عَجائبِهِ، وجَرِّحُوا بهِ القُلوبَ، ولا یَکُن هَمُّ أحدِکُم آخِرَ السُّورَةِ.(83)
2312 . عنه صلى الله علیه و آله: لا یَفقَهُ مَن قَرَأَ القرآنَ فی أقَلَّ مِن ثلاثٍ.(84)
2313 . کنز العمال عن ابن عَمْرو عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اِقرَأِ القرآنَ فی کُلِّ شَهرٍ، قالَ: قلتُ: إنّی أجِدُ قُوَّةً، قالَ: اقرَأْهُ فی عِشرِینَ لَیلةً، قالَ: قلتُ: إنّی أجِدُ قوّةً، قالَ: فاقْرأْهُ فی عَشرِ لَیالٍ، قالَ: إنّی أجِدُ قوّةً، قالَ: فاقرَأْهُ فی سَبعٍ ولا تَزِدْ على ذلکَ.(85)
2314 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّی لَأعجَبُ کیفَ لا أشیبُ إذا قَرَأتُ القرآنَ!(86)
2315 . عنه صلى الله علیه و آله: اقرَؤوا القرآنَ بالحُزنِ؛ فإنّهُ نَزَلَ بالحُزنِ.(87)
2316 . عنه صلى الله علیه و آله: اقرؤوا القرآنَ وابکُوا، فإن لم تَبکُوا فَتَباکَوا، لیس مِنّا مَن لم یَتَغَنَّ بالقرآنِ.(88)
2317 . عنه صلى الله علیه و آله: ما مِن عَینٍ فاضَت مِن قِراءةِ القرآنِ إلّا قَرَّتْ یَومَ القِیامَةِ.(89)
2311 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره همین آیه : قرآن را روشن و شمرده بخوانید و مانند شعر، تند و بُریده بُریده مخوانید، در مطالب شگفت‌انگیزش تأمّل کنید و دل‌ها را با آن، نیشتر زنید و تمام سعى شما این نباشد که سوره را به آخر برسانید
2312 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که [کلّ] قرآن را در کمتر از سه [روز]بخواند، [در آن]دانا (فقیه) نمى‌شود
2313 . کنز العُمّال به نقل از ابن عمرو : پیامبر خدا فرمود: «قرآن را در یک ماه بخوان» .
گفتم: من مى‌توانم در کمتر از این مدّت بخوانم.
فرمود: «در بیست شب بخوان» .
گفتم: مى‌توانم در کمتر از این مدّت هم بخوانم.
فرمود: «در دَه شب بخوان» .
گفت [م]: مى‌توانم در کمتر از این هم بخوانم.
فرمود: «در هفت شب بخوان و از این جلوتر مرو» .
2314 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: من در شگفتم که وقتى قرآن مى‌خوانم، چگونه مویم سفید نمى‌شود؟ !
2315 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن را با آواز حزین بخوانید؛ زیرا که آن با صوت حزین، نازل شده است
2316 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن را بخوانید و گریه کنید و اگر گریه‌تان نمى‌آید، خود را به گریه بزنید از ما نیست کسى که قرآن را با آواز دل‌نواز نخواند
2317 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ دیده‌اى نیست که از خواندن قرآن، اشکش سرازیر شود، جز این که روز قیامت، روشن مى‌شود
1 / 17 مَحظوراتُ التِّلاوَةِ
2318 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اقرَؤوا القرآنَ بألحانِ العَرَبِ وأصواتِها، وإیّاکُم ولُحونَ أهلِ الفِسقِ وأهلِ الکبائرِ؛ فإنّهُ سَیَجِیءُ مِن بَعدِی أقوامٌ یُرَجِّعونَ القرآنَ تَرجیعَ الغِناءِ والنَّوحِ والرَّهبانیّةِ، لا یَجوزُ تَراقِیهُم، قُلوبُهُم مَقلوبَةٌ، وقُلوبُ مَن یُعجِبُهُ شَأنُهم.(90)
2319 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّی أخافُ علَیکُمُ استِخفافا بالدِّینِ. . . وأن تَتَّخِذُوا القرآنَ مَزامیرَ.(91)
2320 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ القرآنَ یَتَأکَّلُ بهِ الناسَ جاءَ یَومَ القِیامَةِ ووَجهُهُ عَظمٌ لیسَ علَیهِ لَحمٌ.(92)
2321 . کنز العمّال عن عبد اللّه بن رواحة: نَهانا رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله أن یَقرَأَ أحَدُنا القرآنَ وهُو جُنُبٌ.(93)
1 / 18 القُرّاءُ الفَجَرَةُ
2322 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أکثَرُ مُنافِقی اُمَّتی قُرّاؤها.(94)
2323 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ فی جَهنَّمَ رَحاءً مِن حَدیدٍ تُطحَنُ بها رُؤوسُ القُرّاءِ، والعُلَماءِ المُجرمینَ.(95)
1 / 17
آنچه در تلاوت قرآن، جایز نیست
2318 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن را با لحن‌ها و آواهاى عرب بخوانید و از [به کار بردن] لحن‌هاى فاسقان و گنهکاران، دورى کنید؛ زیرا به زودى پس از من، مردمانى مى‌آیند که صداى قرآن را همچون آوازه‌خوانى و نوحه‌گرى و سرودخوانىِ کشیشان، در گلو مى‌چرخانند و از گلویشان فراتر نمى‌رود دل‌هایشان و دل‌هاى کسانى که از قرآن خواندن آنها خوششان بیاید، وارونه است
2319 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نگرانى من براى شما، این است که دین را سبُک شمارید. و قرآن را با ساز و آواز بخوانید
2320 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که قرآن خواندن را وسیله امرار معاش خود از مردم قرار دهد، روز قیامت، در حالى مى‌آید که چهره‌اش استخوانى است و گوشتى بر آن نیست
2321 . کنز العمّال به نقل از عبد اللّه بن رواحه : پیامبر خدا، ما را نهى فرمود از این که فردى از ما در حال جنابت، قرآن بخواند
1 / 18
قاریان فاجر
2322 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بیشتر منافقان امّت من، قاریان آن هستند
2323 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در دوزخ، آسیابى آهنى است که با آن، سرهاى قاریان و عالمان گنهکار، آرد مى‌شود
1 / 19 أصنافُ القُرّاءِ
2324 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: قُرّاءُ القرآنِ ثلاثةٌ: رجُلٌ قَرَأَ القرآنَ فاتَّخَذَهُ بِضاعَةً فاستَحرَمَهُ المُلوکَ واستَمالَ به الناسَ، ورَجُلٌ قَرَأَ القرآنَ فأقامَ حُروفَهُ وضَیَّعَ حُدودَهُ، کَثُرَ هؤلاءِ مِن قُرّاءِ القرآنِ لا کَثَّرَهُم اللّهُ تعالى! ورجُلٌ قَرَأَ القرآنَ فَوَضَعَ دَواءَ القرآنِ على داءِ قلبِهِ فَأسهَرَ بهِ لیلَهُ وأظمَأَ بهِ نَهارَهُ وقامُوا فی مَساجِدِهِم وحَبَوا بهِ تَحتَ بَرانِسِهِم، فهؤلاءِ یَدفَعُ اللّهُ بهِمُ البَلاءَ ویُزیلُ مِن الأعداءِ ویُنزِلُ غیثَ السماءِ، فواللّهِ لَهؤلاءِ مِن القُرّاءِ أعَزُّ مِن الکِبریتِ الأحمَرِ.(96)
2325 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ القرآنَ یُریدُ بهِ السُّمعَةَ والتِماسَ شیءٍ لَقِیَ اللّهَ عز و جل یَومَ القِیامَةِ ووَجهُهُ عَظمٌ لیسَ علَیهِ لَحمٌ. . . ومَن قَرَأ القرآنَ ولم یَعمَلْ بهِ حَشَرَهُ اللّهُ یَومَ القِیامَةِ أعمى فیقولُ: «رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمى. . .»(97)؟ !(98)
1 / 20 اِستِماعُ القُرآنِ
2326 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ألا مَن اشتاقَ إلَى اللّهِ فَلیَستَمِعْ کلامَ اللّهِ.(99)
2327 . عنه صلى الله علیه و آله: مَنِ استَمَعَ آیَةً مِن القرآنِ خَیرٌ لَهُ مِن ثَبِیرٍ ذَهَبا.(100)
1 / 19
گروه‌هاى قارى
2324 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قاریان قرآن، سه گونه‌اند: کسى که قرآن مى‌خواند و آن را وسیله‌اى براى تقرّب به شاهان و جلب توجّه مردم قرار مى‌دهد؛ و کسى که قرآن مى‌خواند و الفاظ و کلماتش را بر پا مى‌دارد و معانى‌اش را فرو مى‌گذارد این دو دسته از قاریان قرآن، تعدادشان بسیار است و خدا امثال آنها را بسیار نکند؛ و کسى که قرآن مى‌خواند و دارو و مرهم قرآن را بر روى دردِ دل خویش مى‌گذارد شبش را با آن به بیدارى مى‌گذرانَد و روزش را با آن به تشنگى‌سپرى مى‌کند [آن را] درمسجدهایشان به پا مى‌دارند و زیر بُرنُس‌هاى(101) خود مى‌خزند اینان‌اند که خداوند به برکت وجودشان، بلا را مى‌گردانَد و دشمنان را از میان مى‌برَد و باران آسمان را فرو مى‌فرستد به خدا سوگند که این قاریان، از کبریت احمر کمیاب‌ترند!
2325 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که براى شهرت‌طلبى و رسیدن به چیزى قرآن بخواند، در روز قیامت با چهره‌اى استخوانى و بى‌گوشت، خداوند عز و جل را دیدار مى‌کند. و هر که قرآن بخواند و به آن عمل نکند، خداوند روز قیامت، او را کور محشور مى‌گردانَد پس مى‌گوید: «پروردگارا! چرا مرا کور محشور کردى. . .» ؟
1 / 20
گوش فرا دادن به قرآن
2326 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هان! هر که مشتاق خداست، پس به کلام خدا گوش سپارد
2327 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که به یک آیه از قرآن گوش کند، برایش بهتر از کوهى از طلاست
2328 . عنه صلى الله علیه و آله: یُدفَعُ عن قارئِ القرآنِ بَلاءُ الدنیا، ویُدفَعُ عن مُستَمِعِ القرآنِ بَلاءُ الآخِرَةِ.(102)
2329 . عنه صلى الله علیه و آله: مَنِ استَمَعَ إلى آیَةٍ مِن کتابِ اللّهِ کُتِبَت لَهُ حَسَنةً مُضاعَفةً، ومَن تَلا آیَةً مِن کتابِ اللّهِ کانَت لَهُ نورا یَومَ القِیامَةِ. (103)
1 / 21 لِلقُرآنِ ظَهرٌ وبَطنٌ
2330 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ما أنزَلَ اللّهُ عز و جل آیَةً إلّا لَها ظَهرٌ وبَطنٌ، وکلُّ حَرفٍ حَدٌّ، وکُلٌّ حَدٍّ مُطَّلَعٌ.(104)
1 / 22 التَّحذیرُ مِنَ التَّفسیرِ بِالرَّأیِ
2331 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: قالَ اللّهُ جلَّ جلالُه: ما آمَنَ بی مَن فَسَّرَ بِرَأیهِ کَلامی.(105)
2332 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قالَ فی القرآنِ بغَیرِ عِلمٍ فَلْیَتَبَوَّأْ مَقعَدَهُ مِن النارِ.(106)
2333 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن تَکَلَّمَ فی القرآنِ برَأیهِ فَأصابَ فَقَد أخطَأَ.(107)
2334 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قالَ فی القرآنِ بغَیرِ ما یَعْلَم جاءَ یَومَ القِیامَةِ مُلجَما بلِجامٍ مِن نارٍ.(108)
2335 . عنه صلى الله علیه و آله: أکثَرُ ما أخافُ على اُمَّتِی مِن بَعدی رجُلٌ یَتَأوَّلُ القرآنَ یَضَعُهُ على غیرِ مَواضِعِهِ.(109)
2328 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از قارى قرآن، بلاى دنیا دور مى‌شود و از شنونده قرآن، بلاى آخرت
2329 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هرکه به یک آیه از کتاب خدا گوش دهد، برایش ثوابى دو چندان نوشته مى‌شود و هر که یک آیه از کتاب خدا را تلاوت کند، روز قیامت، آن آیه نورى براى او باشد
1 / 21
قرآن، ظاهر و باطن دارد
2330 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل هیچ آیه‌اى نازل نکرد، مگر این که آن را ظاهرى است و باطنى، و هر حرفی [از آن]، مرزى دارد و هر مرزى، بُلندایى
1 / 22
هشدار درباره تفسیر قرآن به رأى
2331 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل فرمود: «به من ایمان نیاورده است کسى که سخن مرا بر اساس رأى خودش تفسیر کند» .
2332 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که ندانسته درباره قرآن سخن بگوید، جایگاهش آتش است
2333 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که در قرآن مطابق نظر خود سخن بگوید و سخنش درست هم باشد، باز خطا کرده است
2334 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که در قرآن ندانسته چیزى بگوید، روز قیامت، در حالى آورده مى‌شود که لگامى از آتش بر او زده شده است
2335 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بیشترین چیزى که بعد از خود براى امّتم از آن مى‌ترسم، مردى است که قرآن را تأویلِ نا به‌جا کند
1 / 23 أصنافُ آیاتِ القُرآنِ
الکتاب
«هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ اَلْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ اَلْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ اِبْتِغاءَ اَلْفِتْنَةِ وَ اِبْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اَللّهُ وَ اَلرّاسِخُونَ فِی اَلْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاّ أُولُوا اَلْأَلْبابِ».(110)
الحدیث
2336 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ القرآنَ نَزَلَ على خَمسةِ وُجوهٍ: حَلالٍ، وحَرامٍ، ومُحکَمٍ، ومُتَشابِهٍ، وأمثالٍ فاعمَلُوا بالحَلالِ، ودَعُوا الحَرامَ، واعمَلُوا بالمُحکَمِ، ودَعُوا المُتَشابِهَ، واعتَبِرُوا بالأمثالِ.(111)
2337 . عنه صلى الله علیه و آله: اُنزِلَ القرآنُ على سَبعَةِ أحرُفٍ: آمِرٍ، وزاجِرٍ، وتَرغیبٍ، وتَرهیبٍ، وجَدَلٍ، وقَصصٍ، ومَثَلٍ.(112)
1 / 24 وُجوهُ القُرآنِ
2338 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: القرآنُ ذو وُجوهٍ، فَاحمِلُوهُ على أحسَنِ وُجوهِهِ.(113)
1 / 25 اُمُّ القرآنِ
2339 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ» اُمُّ القرآنِ واُمُّ الکتابِ والسَّبعُ المَثانی.(114)
1 / 23
گروه‌هاى آیات قرآن
قرآن
«اوست کسى که این کتاب (قرآن) را بر تو فرو فرستاد. پاره‌اى از آن، آیات محکم (صریح و روشن (است. آنها اساس کتاب‌اند؛ و [پاره‌اى] دیگر متشابه‌اند [که تأویل‌پذیرند]؛ امّا کسانى که در دل‌هایشان انحراف است، براى فتنه‌جویى و طلب تأویل آن [به دلخواه خود،]از متشابه آن پیروى مى‌کنند، با آن که تأویلش را جز خدا و ریشه‌داران در دانش، کسى نمى‌داند. [آنان که]مى‌گویند: «ما بدان ایمان آوردیم» . همه [چه محکم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست؛ و جز خردمندان، کسى متذکّر نمى‌شود» .
حدیث
2336 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، بر پنج وجه نازل شده است: حلال، و حرام، و محکم، و متشابه، و مَثَل‌ها پس به حلال، عمل کنید و از حرام، باز ایستید و محکم را به کار بندید و با متشابه، کارى نداشته باشید و از مَثَل‌ها عبرت گیرید
2337 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، بر هفت حرف نازل شده است: امر، و نهى، و ترغیب کردن، و ترساندن، و جَدَل، و حکایات، و مَثَل‌ها
1 / 24
وجوه قرآن
2338 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، وجوه گوناگون دارد پس آن را بر بهترین وجوهش حمل (معنا) کنید
1 / 25 اُمّ القرآن
2339 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سوره حمد، اُمّ القرآن و اُمّ الکتاب و سبعُ المثانى(115) است
2340 . عنه صلى الله علیه و آله: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ» سَبعُ آیاتٍ، «بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ» إحداهُنَّ، وهِی السَّبعُ المَثانی والقرآنُ العَظیمُ، وهِی اُمُّ القرآنِ.(114)
2341 . عنه صلى الله علیه و آله: ما أنزَلَ اللّهُ فی التَّوراةِ ولا فی الإنجیلِ ولا فی الزَّبورِ ولا فی الفُرقانِ مِثلَ اُمِّ القرآنِ.(116)
2342 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ فاتِحَةَ الکتابِ فکأ نَّما قَرَأَ التَّوراةَ والإنجیلَ والزَّبورَ والفُرقانَ. (117)
2343 . الدرّ المنثور عن أبی سعید بن المُعلَّى: کنتُ اُصَلّی فَدَعانی النّبیُّ صلى الله علیه و آله فلَم اُجِبهُ، فقالَ: ألَم یَقُلِ اللّهُ: «اِسْتَجِیبُوا لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ»(118) ؟ !
ثُمّ قالَ: لَاُعَلِّمَنَّکَ أعظَمَ سُورَةٍ فی القرآنِ قبلَ أن تَخرُجَ مِن المَسجِدِ، فَأخَذَ بِیَدی، فلَمّا أرَدنا أن نَخرُجَ قلتُ: یا رسولَ اللّهِ، إنّکَ قلتَ: لَاُعَلِّمَنَّکَ سُورَةً فی القرآنِ؟ قالَ: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ» هی سَبعُ المَثانی والقرآنُ العَظیمُ الذی اُوتیتُهُ.(119)
1 / 26 أعظَمُ آیةٍ
2344 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أعظَمُ آیَةٍ فی القرآنِ آیَةُ الکُرسِیِّ(120)
1 / 27 أعدَلُ آیةٍ
2345 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أعدَلُ آیَةٍ فی القرآنِ «إِنَّ اَللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اَلْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی اَلْقُرْبى وَ یَنْهى عَنِ اَلْفَحْشاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ وَ اَلْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»(121) (122)
2340 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سوره حمد، هفت آیه است، «بسم اللّه الرحمن الرحیم» ، یکى از آن هفت آیه است سوره حمد، سبعُ المثانى و قرآن عظیم و اُمّ القرآن است
2341 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور و نه در فرقان، همانند اُمّ القرآن (سوره حمد) نازل نکرده است
2342 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که «فاتحة الکتاب» را بخواند، چنان است که تورات و انجیل و زبور و فرقان را خوانده باشد
2343 . الدرّ المنثور به نقل از ابو سعید بن مُعلّى : در حال نماز بودم که پیامبر خدا، مرا صدا زد؛ ولى پاسخ او را ندادم فرمود: «مگر خداوند نفرموده است: «هر گاه خدا و رسول شما را صدا زدند، پاسخ بدهید» ؟» .
سپس فرمود: «پیش از آن که مسجد را ترک کنى، باعظمت‌ترین سوره قرآن را به تو مى‌آموزم» .
دستم را گرفت و چون نزدیک درِ مسجد رسیدیم، گفتم: اى پیامبر خدا! شما گفتى: «با عظمت‌ترین سوره قرآن را به تو مى‌آموزم» ؟
فرمود: ««الحمد للّه ربّ العالمین» (سوره حمد) ، همان سبعُ المثانى و قرآن عظیمى است که به من داده شده است» .
1 / 26
با عظمت‌ترین آیه
2344 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: با عظمت‌ترین آیه قرآن، آیة الکرسى‌است
1 / 27
عدل آمیزترین آیه
2345 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: عدالتخواه‌ترین آیه قرآن، آیه «همانا خداوند به عدل و احسان و بخشش
به نزدیکان فرمان مى‌دهد و از فحشا و منکر و ستم نهى مى‌کند، خداوند به شما اندرز مى‌دهد، شاید متذکّر شوید» .
1 / 28 أخوَفُ آیَةٍ
2346 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أخوَفُ آیَةٍ فی القرآنِ «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ – وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ»(123) (122)
1 / 29 أرجى آیةٍ
2347 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أرجى آیَةٍ فی القرآنِ «قُلْ یا عِبادِیَ اَلَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللّهِ»(124) (122)
1 / 30 النَّوادِرُ
2348 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: رُبَّ تالِ القرآنِ والقرآنُ یَلعَنُهُ.(125)
1 / 28
بیم‌دهنده‌ترین آیه
2346 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ترس‌آورترین آیه قرآن، آیه: «پس هر کس همسنگ ذرّه‌اى خوبى کند، آن را مى‌بیند، و هر کس همسنگ ذرّه‌اى بدى کند، آن را مى‌بیند» است
1 / 29
امیدبخش‌ترین آیه
2347 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امیدبخش‌ترین آیه قرآن، آیه: «بگو: اى بندگان من که بر خویشتن ستم کردید! از رحمت خدا نومید نشوید» است
1 / 30
گوناگون
2348 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اى بسا قرآن‌خوانى که قرآن، لعنتش مى‌کند
2349 . عنه صلى الله علیه و آله: لیسَ القرآنُ بالتِّلاوَةِ ولا العِلمُ بالرِّوایَةِ، ولکنِ القرآنُ بالهِدایَةِ والعِلمُ بالدِّرایَةِ. (126)
2350 . عنه صلى الله علیه و آله: أنتَ تَقرَاُ القرآنَ ما نَهاکَ، فإذا لم یَنهَکَ فَلَستَ تَقرَؤهُ.(127)
2351 . عنه صلى الله علیه و آله: اقرَأِ القرآنَ ما نَهاکَ، فإن لم یَنهَکَ فلَستَ تَقرَؤهُ.(128)
2352 . عنه صلى الله علیه و آله: الغُرَباءُ فی الدنیا أربَعةٌ: قرآنٌ فی جَوفِ ظالِمٍ، ومَسجِدٌ فی نادی قَومٍ لا یُصَلّى فیهِ، ومُصحَفٌ فی بَیتٍ لا یُقرَأُ فیهِ، ورَجُلٌ صالِحٌ مَع قَومِ سوءٍ.(129)
2349 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، نه به تلاوت کردن است و نه به دانستن روایتِ (قرائت) آن؛ بلکه قرآن به هدایت [پذیرى از آن] است و فهمیدن آن
2350 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: تو تا زمانى قرآن مى‌خوانى که تو را [از گناهان] باز دارد پس اگر تو را باز نداشت، [گویى]قرآن نخوانده‌اى
2351 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن بخوان تا زمانى که تو را [از گناهان] باز دارد پس اگر تو را باز نداشت، [گویى] قرآن نخوانده‌اى
2352 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: غریبان در دنیا، چهارند: قرآنى که در حافظه ستمگر است؛ مسجدى که در محلّه‌اى باشد و مردم در آن نماز نخوانند؛ مُصحَفى (قرآنى) که در خانه‌اى باشد و خوانده نشود؛ و مرد پرهیزگارى که در میان مردمانى بد به سر مى‌برد
1) الحِجر:87.
2) القمر:17.
3) الأحقاف:12.
4) هود:17.
5) تفسیر العیّاشی: ج 1 ص 6 ح 11 عن الإمام الحسن علیه السلام راجع: تمام الحدیث.
6) کنز العمّال: ج 2 ص 288 ح 4027 نقلاً عن العسکری.
7) العطب: الهلاک (لسان العرب: ج 1 ص 610).
8) النشب فیالشیء: إذا وقع فیما لا مخلص له منه (لسان العرب: ج 1 ص 757).
9) النوادر للراوندی: ص 143 ح 197 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 77 ص 134 ح 46.
10) کنز العمّال: ج 2 ص 290 ح 4029 نقلاً عن ابن مردویه عن الإمام علیّ علیه السلام.
11) الزمر:23.
12) الأمالی للطوسی: ص 337 ح 686 عن محمّد بن علی بن جعفر بن محمّد بن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام الباقر علیهم السلام عن جابر بن عبد اللّه، بحار الأنوار: ج 77 ص 122 ح 23.
13) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 402 ح 5868 عن أبی الصباح الکنانی عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 77 ص 114 ح 8.
14) جامع الأخبار: ص 114 ح 198، بحار الأنوار: ج 77 ص 114 ح 8.
15) الإسراء:82.
16) یونس:57.
17) فصّلت:44.
18) کنز العمّال: ج 1 ص 517 ح 2310 نقلاً عن السجزی فی الإبانة و القضاعی عن الإمام علیّ علیه السلام.
19) جامع الأخبار: ص 114 ح 199، بحار الأنوار: ج 92 ص 19 ح 18؛ کنز العمّال: ج 1 ص 516 ح 2307 عن أنس.
20) معانی الأخبار: ص 279، بحار الأنوار: ج 76 ص 342 ح 12.
21) فلیُثَوِّر القرآن: أی لینقّر عنه ویفکّر فی معانیه وتفسیره وقراءته. (النهایة: ج 1 ص 229).
22) کنز العمّال: ج 2 ص 548 ح 2454 عن عائشة.
23) جامع الأخبار: ص 114 ح 200، بحار الأنوار: ج 92 ص 19 ح 18؛ کنز العمّال: ج 2 ص 526 ح 2356 عن ابن مسعود.
24) جامع الأخبار: ص 115 ح 203، بحار الأنوار: ج 92 ص 19 ح 18.
25) کنز العمّال: ج 1 ص 545 ح 2439 نقلاً عن الدیلمی عن غضیف بن الحارث.
26) کنز العمّال: ج 1 ص 525 ح 2351 عن عثمان.
27) کنز العمّال: ج 1 ص 525 ح 2354 عن ابن مسعود.
28) کنز العمّال: ج 1 ص 520 ح 2330 عن ابن عمرو.
29) کنز العمّال: ج 1 ص 520 ح 2331 عن أبی سعید.
30) کنز العمّال: ج 1 ص 529 ح 2368 نقلاً عن أبی الشیخ وأبی نعیم عن الإمام علیّ علیه السلام.
31) کنز العمّال: ج 1 ص 532 ح 2382 عن حمّاد.
32) کنز العمّال: ج 1 ص 532 ح 2384 عن الأوزاعی.
33) کنز العمّال: ج 1 ص 518 ح 2320 عن أبی هریرة.
34) کنز العمّال: ج 1 ص 531 ح 2375 عن أنس.
35) کنز العمّال: ج 1 ص 533 ح 2386 نقلاً عن أبی نعیم عن أبی أمامة.
36) کنز العمّال: ج 1 ص 547 ح 2452 عن ابن عبّاس.
37) کنز العمّال: ج 1 ص 518 ح 2317 عن رجاء الغنوی.
38) کنز العمّال: ج 1 ص 535 ح 2400 نقلاً عن الحکیم عن أبی أمامة.
39) کنز العمّال: ج 1 ص 553 ح 2478 عن ابن عبّاس.
40) عدة الداعی: ص 280 عن الإمام علیّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج 92 ص 208 ح 5.
41) قرب الإسناد: ص 5 ح 16 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 92 ص 208 ح 5.
42) کنز العمّال: ج 1 ص 617 ح 2850 عن ابن مسعود.
43) کنز العمّال: ج 1 ص 617 ح 2849 عن ابن مسعود.
44) کنز العمّال: ج 1 ص 618 ح 2854 عن أبی موسى.
45) جامع الأخبار: ص 115 ح 202، بحار الأنوار: ج 92 ص 19 ح 18.
46) کنز العمّال: ج 1 514 ح 2289 عن الامام الحسین علیه السلام.
47) الجعفریّات: ص 76 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 50 ح 25.
48) الخصال: ص 7 ح 21 عن إبن عبّاس، بحار الأنوار: ج 87 ص 138 ح 6.
49) کنز العمّال: ج 10 ص 381 ح 29890 عن عبد اللّه بن ثعلبة بن صعیر العذری.
50) کنز العمّال: ج 1 ص 518 ح 2318 عن أنس.
51) کنز العمّال: ج 1 ص 523 ح 2344 نقلاً عن الدیلمی عن أبی أمامة.
52) کنز العمّال: ج 1 ص 523 ح 2345 عن الإمام علیّ علیه السلام.
53) کنز العمّال: ج 2 ص 286 ح 4020.
54) الکافی: ج 2 ص 604 ح 5 عن عمرو بن جمیع عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 92 ص 185 ح 25 نقلاً عن کتاب الغایات.
55) کنز العمّال: ج 2 ص 343 ح 4198 نقلاً عن الدیلمی و ابن مندة عن أنس.
56) کنز العمّال: ج 1 ص 524 ح 2347 عن ابن عمرو.
57) کنز العمّال: ج 1 ص 525 ح 2349 عن ابن عمرو.
58) فاطر:29.
59) کنز العمّال: ج 1 ص 510 ح 2257 عن أنس.
60) جامع الأخبار: ص 113 ح 197، بحار الأنوار: ج 92 ص 17 ح 18.
61) کنز العمّال: ج 1 ص 513 ح 2284 عن ابن عبّاس.
62) کنز العمّال: ج 2 ص 291 ح 4032 نقلاً عن الدیلمی عن کثیر بن سَلیم.
63) کنز العمّال: ج 1 ص 545 ح 2441 نقلاً عن محمّد بن نصر والخرائطی فی اعتلال القلوب.
64) جامع الأخبار: ص 131 ح 262 عن عبد اللّه بن مسعود، بحار الأنوار: ج 92 ص 190 ح 2.
65) کنز العمّال: ج 1 ص 605 ح 2768 عن أنس.
66) جامع الأخبار: ص 131 ح 261 عن البراء بن عازب، بحار الأنوار: ج 92 ص 190 ح 2.
67) المعجم الأوسط: ج 2 ص 311 عن ابن عمر؛ بحار الأنوار: ج 92 ص 195 ح 10.
68) سنن ابن ماجة: ج 1 ص 425 ح 1339 عن جابر.
69) کنز العمّال: ج 1 ص 605 ح 2765 عن البراء.
70) البقرة:121.
71) الدرّ المنثور: ج 1 ص 272 عن إبن عبّاس.
72) النحل:98.
73) المزّمّل:4.
74) محمّد:24.
75) ص:29.
76) المؤمنون:68.
77) النساء:82.
78) الحدید:16.
79) کنز العمّال: ج 1 ص 603 ح 2751 نقلاً عن أبی نعیم فی کتاب السواک والسجزی فی الإبانة عن الإمام علیّ علیه السلام.
80) کنز العمّال: ج 1 ص 603 ح 2752 نقلاً عن الکجی فی سننه عن وضین.
81) المحاسن: ج 2 ص 377 ح 2323 عن أبان الحنّاط، بحار الأنوار: ج 92 ص 213 ح 11.
82) النوادر للراوندی: ص 164 ح 247، عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 92 ص 215 ح 17.
83) کنز العمّال: ج 2 ص 318 ح 4117 نقلاً عن العسکری عن الإمام علیّ علیه السلام.
84) کنز العمّال: ج 1 ص 614 ح 2828 عن ابن عمر.
85) کنز العمّال: ج 1 ص 612 ح 2815.
86) الکافی: ج 2 ص 632 عن میمون القداح عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج 16 ص 258 ح42.
87) کنز العمّال: ج 1 ص 606 ح 2777 عن بریدة.
88) کنز العمّال: ج 1 ص 609 ح 2794 نقلاً عن ابن نصر عن سعد بن أبی وقاص.
89) کنز العمّال: ج 1 ص 614 ح 2824 نقلاً عن الدیلمی عن أنس.
90) الکافی: ج 2 ص 614 ح 3 عن عبد اللّه بن سنان عن الإمام الصادق علیه السلام.
91) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 42 ح 140 عن داوود بن سلیمان الفراء عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 92 ص 194 ح 8.
92) کنز العمّال: ج 1 ص 616 ح 2843 عن بریدة.
93) کنز العمّال: ج 2 ص 344 ح 4201.
94) بحار الأنوار: ج 92 ص 181 ح 16.
95) جامع الأخبار: ص 130 ح 254.
96) کنز العمّال: ج 1 ص 623 ح 2882 عن بریدة.
97) طه:125.
98) ثواب الأعمال: ص 337 ح 1 عن أبی هریرة وعبد اللّه بن عبّاس، بحار الأنوار: ج 76 ص 365 ح 30.
99) کنز العمّال: ج 1 ص 551 ح 2472 نقلاً عن الدیلمی عن أبی هریرة.
100) جامع الأخبار: ص 116 ح 207، بحار الأنوار: ج 92 ص 20 ح 18.
101) بُرنُس، کلاه‌هاى بلند و یا جُبّه‌هاى کلاه‌دار یا عباى ویژه کشیشان است.
102) کنز العمّال: ج 2 ص 291 ح 4031 عن أنس بن مالک.
103) کنز العمّال: ج 1 ص 518 ح 2316 عن أبی هریرة.
104) کنز العمّال: ج 1 ص 550 ح 2461 نقلاً عن أبی عبید فی فضائله وأبی نصر السجزی فی الإبانة عن الحسن.
105) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج1 ص116 ح4 عن الریّان بن‌الصلت عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 92 ص107 ح1.
106) کنز العمّال: ج 2 ص 16 ح 2958 عن ابن عبّاس.
107) منیة المرید: ص 368، بحار الأنوار: ج 92 ص 111 ح 20.
108) منیة المرید: ص 369، بحار الأنوار: ج 92 ص 112.
109) منیة المرید: ص 369 عن عمر.
110) آل عمران:7.
111) الأمالی للطوسی: ص 357 ح 742 عن أبی هریرة، بحار الأنوار: ج 92 ص 186 ح 3.
112) کنز العمّال: ج 2 ص 55 ح 3096 نقلاً عن ابن جریر عن أبی قلابة.
113) کنز العمّال: ج 1 ص 551 ح 2469 نقلاً عن أبی نعیم عن ابن عبّاس.
114) الدرّ المنثور: ج 1 ص 12 عن أبی هریرة.
115) سبع المثانى: هفت ثنا، هفت بند، هفت پاره.
116) الدرّ المنثور: ج 1 ص 13 عن أبی بن کعب.
117) الدرّ المنثور: ج 1 ص 16 عن الحسن.
118) الأنفال:24.
119) الدرّ المنثور: ج 1 ص 13.
120) کنز العمّال: ج 1 ص 563 ح 2539 نقلاً عن الشیرازی فی الألقاب وابن مردویه والهروی فی الفضائل عن ابن مسعود.
121) النحل:90.
122) کنز العمّال: ج 1 ص 563 ح 2539 نقلاً عن الشیرازی فی الألقاب وابن مردویه والهروی فی فضائله عن ابن مسعود.
123) الزلزلة:7 و 8.
124) الزمر:53.
125) جامع الأخبار: ص 130 ح 255، بحار الأنوار: ج 92 ص 184 ح 19.
126) کنز العمّال: ج 1 ص 550 ح 2462 نقلاً عن أنس.
127) شرح نهج البلاغة: ج 10 ص 23.
128) کنز العمّال: ج 1 ص 606 ح 2776 عن ابن عمرو.
129) کنز العمّال: ج 1 ص 616 ح 2845 عن أبی هریرة.
