15 / 1
الإِکرام
748 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أکرِمُوا العُلَماءَ ووَقِّروهُم.(1)
749 . عنه صلى الله علیه و آله: أکرِمُوا العُلَماءَ فَإِنَّهُم عِندَ اللّهِ کُرَماءُ.(2)
750 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن أکرَمَ عالِماً فَقَد أکرَمَنی، ومَن أکرَمَنی فَقَد أکرَمَ اللّهَ، ومَن أکرَمَ اللّهَ فَمَصیرُهُ إلَى الجَنَّةِ.(3)
751 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن أکرَمَ فَقیهاً مُسلِما لَقِیَ اللّهَ یَومَ القِیامَةِ وهُوَ عَنهُ راضٍ، ومَن أهانَ فَقیهاً مُسلِماً لَقِیَ اللّهَ یَومَ القِیامَةِ وهُوَ عَلَیهِ غَضبانُ.(4)
752 . عنه صلى الله علیه و آله: حُرمَةُ العالِمِ العامِلِ بِعِلمِهِ کَحُرمَةِ الشُّهَداءِ وَالصِّدّیقینَ.(5)
15 / 1
احترام گذاشتن به عالِم
748 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دانشمندان را اکرام کنید و آنان را گرامى بدارید.
749 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دانشمندان را احترام کنید؛ چرا که آنان، نزد خدا محترم‌اند.
750 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس دانشمندى را بزرگ بدارد، مرا بزرگ داشته و هر کس مرا بزرگ بدارد، خداوند را بزرگ داشته است و هر کس خداوند را بزرگ بدارد، به سوى بهشتْ روانه مى‌شود.
751 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس مسلمان دین‌شناسى را بزرگ بدارد، خداوند را در روز قیامت، در حالى ملاقات مى‌کند که از او خشنود است. و هر کس فقیهى مسلمان را خوار کند، خداوند را در روز قیامت، در حالى ملاقات مى‌کند که بر وى خشمناک است.
752 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: احترام دانشمندِ عمل کننده به علمش، مانند حرمت شهیدان و راستگویان است.
15 / 2
عَدَمُ الاِستِخفافِ بِهِ
753 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَنِ احتَقَرَ صاحِبَ العِلمِ فَقَدِ احتَقَرَنی، ومَنِ احتَقَرَنی فَهُوَ کافِرٌ.(6)
15 / 3
التَّواضُعُ لَهُ
754 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: تَواضَعوا لِلعالِمِ وَارفَعوهُ، فَإِنَّ المَلائِکَةَ تَرفَعُ العالِمَ وتَخفِضُ أجنِحَتَها وتَستَغفِرُ لَهُ.(7)
15 / 4
غَضُّ الصَّوتِ عِندَهُ
الکتاب
«إِنَّ اَلَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اَللّهِ أُولئِکَ اَلَّذِینَ اِمْتَحَنَ اَللّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ».(8)
الحدیث
755 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن غَضَّ صَوتَهُ عِندَ العُلَماءِ جاءَ یَومَ القِیامَةِ مَعَ الَّذینَ امتَحَنَ اللّهُ قُلوبَهُم لِلتَّقوى مِن أصحابی، ولا خَیرَ فِی التَّمَلُّقِ وَالتَّواضُعِ إلّا ما کانَ فِی اللّهِ عز و جل فی طَلَبِ العِلمِ.(9)
15 / 2
کوچک نشمردن عالِم
753 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که دانشمند را حقیر شمُرَد، مرا حقیر شمرده است و هر کس مرا حقیر بشمُرَد، کافر است.
15 / 3
تواضع در برابر عالِم
754 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در برابر دانشمند، فروتنى کنید و او را ارج بنهید؛ چرا که فرشتگان، دانشمند را بالا مى‌کشند و بال‌هاى خود را پایین مى‌آورند (فروتنى مى‌کنند) و برایش آمرزش مى‌طلبند.
15 / 4
پایین آوردن صدا در حضور عالِم
قرآن
«کسانى که پیش پیامبر خدا صدایشان را فرو مى‌کشند، همان کسانى‌اند که خدا دل‌هایشان را براى پرهیزگارى، امتحان کرده است. آنان را آمرزش و پاداشى بزرگ است» .
حدیث
755 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آن که صدایش را نزد دانشمندان فرو مى‌آورد، روز قیامت، همراه با آن دسته از اصحابم مى‌آید که خداوند، دل‌هایشان را به تقوا آزموده است. هیچ خیرى در چاپلوسى و خودْ کوچک کردن نیست، جز آنچه در طلب دانش براى خدا باشد.
15 / 5
مُتابَعَتُهُ
756 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اِتَّبِعُوا العُلَماءَ، فَإِنَّهُم سُرُجُ الدُّنیا ومَصابیحُ الآخِرَةِ.(10)
15 / 6
زِیارَتُهُ
757 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن زارَ عالِماً فَکَأَنَّما زارَنی، ومَن صافَحَ العُلَماءَ فَکَأَنَّما صافَحَنی.(11)
758 . عنه صلى الله علیه و آله: مَنِ استَقبَلَ العُلَماءَ فَقَدِ استَقبَلَنی، ومَن زارَ العُلَماءَ فَقَد زارَنی.(12)
15 / 7
مُجالَسَتُهُ
759 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن جالَسَ العُلَماءَ فَقَد جالَسَنی، ومَن جالَسَنی فَکَأَنَّما جالَسَ رَبّی عز و جل.(12)
760 . عنه صلى الله علیه و آله: نِعمَ الشَّیءُ العِلمُ، إذا طَلَبتُم فَأَحسِنوا فِی الطَّلَبِ وکونوا عُلَماءَ، فَإِن لَم تَکونوا فَتَعَلَّموا مِنَ العُلَماءِ، فَإِن لَم تَعَلَّموا مِنَ العُلَماءِ فَجالِسوا، فَإِن لَم تُجالِسُوا العُلَماءَ فَأَحِبُّوا العُلَماءَ، وإیّاکُم والأَربَعَ: أن لا تَکونوا عُلَماءَ، وأن لا تَعَلَّموا مِنَ العُلَماءِ، وأن لا تُجالِسُوا العُلَماءَ، وأن لا تُحِبُّوا العُلَماءَ فَیُکِبَّکُم فِی النّارِ.(13)
15 / 5
پیروى از عالِم
756 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از دانشمندان پیروى کنید که آنان، چراغ‌هاى دنیا و آخرت‌اند.
15 / 6
دیدار با عالِم
757 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که به دیدار دانشمندى برود، گویى مرا زیارت کرده و آن که با دانشمندان مصافحه کند، چنان است که با من مصافحه کرده است.
758 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آن که به پیشباز دانشمندان برود، به پیشباز من آمده است و هر کس به زیارت دانشمندان برود، مرا زیارت کرده است.
15 / 7
همنشینى با عالِم
759 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آن که با دانشمندان بنشیند، با من نشسته و هر کس با من بنشیند، گویى با پروردگارم عز و جل نشسته است.
760 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دانش، نیکوست. هر گاه به جستجو برخاستید، نیک بجویید و دانشمند شوید. پس اگر دانشمند نشدید، از دانشمندان یاد بگیرید و اگر از آنان یاد نگرفتید، با آنان بنشینید و اگر با دانشمندان ننشستید، آنان را دوست بدارید. و زنهار از چهار چیز: این که دانشمند نباشید و این که از دانشمندان یاد نگیرید و این که با آنان منشینید و این که دانشمندان را دوست نداشته باشید، که شما را در آتش، سرنگون مى‌سازد.
761 . عنه صلى الله علیه و آله: المُفتونَ سادَةٌ، العُلَماءُ وَالفُقَهاءُ قادَةٌ، اُخِذَ عَلَیهِم أداءُ مَواثیقِ العِلمِ، وَالجُلوسُ إلَیهِم بَرَکَةٌ، وَالنَّظَرُ إلَیهِم نورٌ. (14)
762 . عنه صلى الله علیه و آله: الأَنبِیاءُ قادَةٌ، وَالفُقَهاءُ سادَةٌ، ومُجالَسَتُهُم زِیادَةٌ.(15)
763 . عنه صلى الله علیه و آله: قالَ لُقمانُ لِابنِهِ: یا بُنَیَّ، صاحِبِ العُلَماءَ وَاقرُب مِنهُم، وجالِسهُم وزُرهُم فی بُیوتِهِم، فَلَعَلَّکَ تُشبِهُهُم فَتَکونَ مَعَهُم، وَاجلِس مَعَ صُلَحائِهِم، فَرُبَّما أصابَهُمُ اللّهُ بِرَحمَةٍ فَتَدخُلُ فیها وإن کُنتَ طالِحاً.(16)
761 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مُفتیان، سَروران‌اند و دانشمندان و فقیهان، پیشوایان‌اند. از آنها بر اداى پیمان‌هاى دانش، پیمان گرفته شده است. با ایشان نشستن، برکت است و نگریستن به آنها، نور است.
762 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: پیامبران، پیشوا هستند و فقیهان، سَرورند و همنشینى با آنان، مایه فزونى [ِ دانش]است.
763 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: لقمان به پسرش گفت: «پسرکم! با دانشمندان، همدم و نزدیک و همنشین باش و در خانه‌هایشان به دیدارشان برو، شاید که به آنها شبیه گردى و از آنان به شمار آیى، و با صالحان آنها بنشین که چه بسا خدا ایشان را به رحمتى بنوازد و در نتیجه، تو نیز در آن داخل شوى، هرچند بدکار باشى» .
1) فردوس الأخبار: ج 1 ص 109 ح 233 عن أبی الدرداء.
2) الفردوس: ج 1 ص 76 ح 225 عن أنس.
3) جامع الأخبار: ص 111 ح 196 عن أبی هریرة.
4) عوالی اللآلی: ج 1 ص 359 ح 31 و ج 4 ص 59 ح 4 عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 2 ص 44 ح 13.
5) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 122.
6) إرشاد القلوب: ص 165.
7) الفردوس: ج 2 ص 45 ح 2263 عن أنس.
8) الحجرات:3.
9) فردوس الأخبار: ج 4 ص 181 ح 6076 عن سعید الشامی.
10) الفردوس: ج 1 ص 71 ح 209 عن أنس.
11) الفردوس: ج 5 ص 485 ح 8839 عن جابر بن عبداللّه.
12) الفردوس: ج 3 ص 604 ح 5893 عن معاویة بن حیدة.
13) الفردوس: ج 4 ص 258 ح 6761 عن عقبة بن عامر.
14) تاریخ بغداد: ج 3 ص 390 عن عائشة.
15) الأمالی للطوسی: ص 473 ح 1032 عن الحارث الهمدانی عن الإمام علیّ علیه السلام، بحارالأنوار: ج 1 ص 201 ح 10.
16) أعلام الدین: ص 272 و ص 327 من دون إسنادٍ إلیه صلى الله علیه و آله نحوه ولیس فیه ذیله من «واجلس. . .» ، بحارالأنوار: ج 74 ص 189 ح 18.
