5 / 1
القُرآن
الکتاب
«یا أَیُّهَا اَلنّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی اَلصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ».(1)
الحدیث
418 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: خَیرُ الدَّواءِ القُرآنُ.(2)
419 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ هذَا القُرآنَ حَبلُ اللّهِ، وَالنّورُ المُبینُ، وَالشِّفاءُ النّافِعُ.(3)
420 . عنه صلى الله علیه و آله: القُرآنُ هُوَ الدَّواءُ.(4)
5 / 1
قرآن
«اى مردم! به یقین، براى شما از جانب پروردگارتان اندرزى، و درمانى براى آنچه در سینه‌هاست، و ره‌نمود و رحمتى براى گروندگان [به خدا]آمده است» .
حدیث
418 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قرآن، بهترین داروست.
419 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: این قرآن، ریسمان خدا و نور روشنگر و درمانى سودبخش است.
420 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: تنها دارو [ى دل]، قرآن است.
5 / 2
التَّقوى
الکتاب
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اَللّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اَللّهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِیمِ».(5)
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اَللّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ».(6)
الحدیث
421 . مجمع البیان عن ابن عبّاس: قَرَأَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: «وَ مَنْ یَتَّقِ اَللّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً»(7) قالَ: مِن شُبُهاتِ الدُّنیا، ومِن غَمَراتِ المَوتِ، وشَدائِدِ یَومِ القِیامَةِ.(8)
5 / 3
الذِّکر
الکتاب
«وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ اَلرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ».(9)
الحدیث
422 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ ذِکرَ اللّهِ شِفاءٌ.(10)
5 / 2
پرواپیشگى
قرآن
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! اگر از خدا پروا دارید، براى شما [نیروى]تشخیص [حق از باطل]قرار مى‌دهد و گناهانتان را از شما مى‌زداید و شما را مى‌آمرزد؛ و خدا داراى بخشش بزرگ است» .
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! از خدا پروا دارید و به پیامبر او بگروید تا از رحمت خویش شما را دو بهره عطا کند و براى شما نورى قرار دهد که به [برکت]آن، راه سپرید و بر شما ببخشاید، و خدا آمرزنده مهربان است» .
حدیث
421 . مجمع البیان به نقل از ابن عبّاس: پیامبر خدا این آیه را خواند: «هر که تقواى الهى پیشه کند، برایش راه بیرون رفتنى قرار مى‌دهد» و فرمود: «از شبهه هاى دنیا و گرداب‌هاى مرگ و سختى‌هاى روز قیامت» .
5 / 3
ذکر
قرآن
«و هر کس از یاد [خداى]رحمان دل بگرداند، بر او شیطانى مى‌گماریم تا براى وى دمسازى باشد» .
حدیث
422 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به درستى که ذکر خدا، شفاست.
423 . عنه صلى الله علیه و آله: ذِکرُ اللّهِ شِفاءُ القُلوبِ.(11)
424 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ سقالَةَ (12) القُلوبِ ذِکرُ اللّهِ.(13)
425 . عنه صلى الله علیه و آله: بِذِکرِ اللّهِ تَحیَى القُلوبُ.(14)
426 . عنه صلى الله علیه و آله: جِلاءُ هذِهِ القُلوبِ ذِکرُ اللّهِ وتِلاوَةُ القُرآنِ.(15)
427 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ لِلوَسواسِ خَطماً کَخَطمِ الطّائِرِ، فَإِذا غَفَلَ ابنُ آدَمَ وَضَعَ ذلِکَ المِنقارَ فی اُذُنِ القَلبِ یُوَسوِسُ، فَإِنِ ابنَ آدَمَ ذَکَرَ اللّهَ عز و جل نَکَصَ وخَنَسَ، فَذلِکَ سُمِّیَ الوَسواسَ.(16)
428 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ آدَمَ شَکا إلَى اللّهِ ما یَلقى مِن حَدیثِ النَّفسِ وَالحُزنِ، فَنَزَلَ عَلَیهِ جَبرَئیلُ علیه السلام فَقالَ لَهُ: یا آدَمُ، قُل: لا حَولَ ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ. فَقالَها فَذَهَبَ عَنهُ الوَسوَسَةُ وَالحُزنُ.(17)
429 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن وَجَدَ مِن هذَا الوَسواسِ فَلیَقُل: آمَنتُ بِاللّهِ ورَسولِهِ، ثَلاثاً، فَإِنَّ ذلِکَ یَذهَبُ عَنهُ.(18)
423 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ذکر خدا، شفاى دل‌هاست.
424 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: همانا جلادهنده دل‌ها، ذکر خداست.
425 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: با ذکر خدا، دل‌ها زنده مى‌شوند.
426 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: جلاى این دل‌ها، ذکر خدا و تلاوت قرآن است.
427 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: همانا وسواس (شیطان وسوسه‌گر) ، منقارى چون منقار پرنده دارد. هر گاه فرزند آدم غافل شود، آن منقار را در گوش دل مى‌گذارد و وسوسه مى‌کند. پس اگر فرزند آدمْ خداى عز و جل را یاد کند، عقب مى‌کشد و پنهان مى‌گردد. همین، وسوسه نامیده مى‌شود.
428 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آدم علیه السلام از القائات نفسانى و اندوه، به خدا شِکوه کرد. جبرئیل علیه السلام بر او فرود آمد و بدو گفت: اى آدم! بگو: «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه؛ هیچ نیرو و توانى نیست، مگر به [اراده]خدا» .
آدم علیه السلام آن را گفت و وسوسه و اندوهش رفت.
429 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس وسواس یافت، سه مرتبه بگوید: «آمنتُ باللّهِ و رسولِهِ؛ به خدا و پیامبرش ایمان آوردم» . وسواس از او دور مى‌شود.
5 / 4
الاِستِعاذَة
الکتاب
«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ اَلنّاسِ- مَلِکِ اَلنّاسِ- إِلهِ اَلنّاسِ- مِنْ شَرِّ اَلْوَسْواسِ اَلْخَنّاسِ- اَلَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ اَلنّاسِ- مِنَ اَلْجِنَّةِ وَ اَلنّاسِ».(19)
«وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزاتِ اَلشَّیاطِینِ- وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ».(20)
«وَ إِمّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ اَلشَّیْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ».(21)
«فَإِذا قَرَأْتَ اَلْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ اَلشَّیْطانِ اَلرَّجِیمِ».(22)
«فَلَمّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُها أُنْثى وَ اَللّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ وَ لَیْسَ اَلذَّکَرُ کَالْأُنْثى وَ إِنِّی سَمَّیْتُها مَرْیَمَ وَ إِنِّی أُعِیذُها بِکَ وَ ذُرِّیَّتَها مِنَ اَلشَّیْطانِ اَلرَّجِیمِ».(23)
الحدیث
430 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَنِ استَعاذَ بِاللّهِ فِی الیَومِ عَشرَ مَرّاتٍ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ، وَکَّلَ اللّهُ بِهِ مَلَکاً یَرُدُّ عَنهُ الشَّیاطینَ.(24)
431 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ إبلیسَ لَهُ خُرطومٌ کَخُرطومِ الکَلبِ واضِعُهُ عَلى قَلبِ ابنِ آدَمَ یُذَکِّرُهُ الشَّهَواتِ وَاللَّذّاتِ، ویَأتیهِ بِالأَمانی، ویَأتیهِ بِالوَسوَسَةِ عَلى قَلبِهِ لِیُشَکِّکَهُ فی رَبِّهِ، فَإِذا قالَ العَبدُ: «أعوذُ بِاللّهِ السَّمیعِ العَلیمِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ وأعوذُ بِاللّهِ أن یَحضُرونِ إنَّ اللّهَ هُوَ السَّمیعُ العَلیمُ» خَنَسَ الخُرطومُ عَنِ القَلبِ.(25)
5 / 4
استعاذه
قرآن
«بگو: پناه مى‌برم به پروردگار مردم، پادشاه مردم، معبودِ مردم، از شرّ وسوسه‌گر نهانى؛ آن کس که در سینه‌هاى مردم وسوسه مى‌کند، چه از جن و [چه از]انس» .
«و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌هاى شیطان‌ها به تو پناه مى‌برم. و پروردگارا! از این که [آنها]به پیش من حاضر شوند، به تو پناه مى‌برم» .
«و اگر از شیطان وسوسه‌اى به تو رسید، به خدا پناه بَر؛ چرا که او شنواى داناست» .
«پس چون قرآن مى‌خوانى، از شیطانِ مطرود، به خدا پناه بر» .
«پس چون فرزندش را بزاد، گفت: پروردگارا! من دختر، زاده‌ام و خدا به آنچه او زایید، داناتر بود و پسر، چون دختر نیست، و من نامش را مریم نهادم و او و فرزندانش را از شیطانِ رانده شده، به تو پناه مى‌دهم» .
حدیث
430 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس روزانه ده بار از شیطانِ رانده شده، به خداوند پناه ببرد، خداوند فرشته‌اى را بر او مى‌گمارد تا شیطان‌ها را از او برانَد.
431 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ابلیس، پوزه‌اى چون پوزه سگ دارد که آن را روى دل انسان مى‌گذارد و شهوت‌ها و لذّت‌ها را به یادش مى‌آورد و آرزوهایى را در دلش مى‌اندازد و در دلش وسوسه مى‌کند تا او را درباره پروردگارش به شک اندازد. پس هر گاه بنده بگوید: «از شیطانِ رانده شده، به خداى شنواى دانا پناه مى‌برم و از این که نزد من
حضور یابند، به خدا پناه مى‌برم. همانا خداوند، شنوا و داناست» ، پوزه را از دلش بر مى‌دارد.
5 / 5
التَّوبَة
432 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ لِلقُلوبِ صَدَأً کَصَدَاَ الحَدیدِ، وجِلاؤهَا الاستِغفارُ.(26)
5 / 5
توبه
432 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: همانا دل‌ها [نیز]زنگارى چون زنگار آهن دارند و جلاى آنها استغفار است.
1) یونس:57 و راجع: الإسراء:82 وفصّلت:44.
2) سنن ابن ماجة: ج 2 ص 1169 ح 3533 عن الحارث عن الإمام علیّ علیه السلام.
3) المستدرک على الصحیحین: ج 1 ص 742 ح 2040؛ مجمع البیان: ج 1 ص 85 کلاهما عن عبد اللّه بن مسعود، بحارالأنوار: ج 92 ص 19 ح 18.
4) مسند الشهاب: ج 1 ص 51 ح 17 عن الحارث عن الإمام علیّ علیه السلام؛ الدعوات: ص 188 ح 521، بحارالأنوار: ج 92 ص 176 ح 4.
5) الأنفال:29.
6) الحدید:28 و راجع: البقرة:2.
7) الطلاق:2.
8) مجمع البیان: ج 10 ص 460، بحارالأنوار: ج 70 ص 281.
9) الزخرف:36.
10) شُعب الإیمان: ج 1 ص 459 ح 717 عن مکحول.
11) کنزالعمّال: ج 1 ص 414 ح 1751 نقلاً عن الفردوس عن أنس.
12) السُّقل والصَّقل: الجِلاء (لسان العرب: ج 11 ص 380 وص 338).
13) شُعب الإیمان: ج 1 ص 396 ح 522 عن عبداللّه بن عمر؛ مستدرک الوسائل: ج 5 ص 286 ح 5869 نقلاً عن القطب الراوندی فی لبّ اللباب.
14) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 120.
15) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 122.
16) کنزالعمّال: ج 1 ص 251 ح 1267 نقلاً عن ابن شاهین فی الترغیب فی الذکر عن أنس.
17) الأمالی للصدوق: ص 637 ح 855 عن هشام بن سالم عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 93 ص 186 ح 5.
18) کنزالعمّال: ج 1 ص 247 ح 1245 نقلاً عن ابن السنی عن عائشة.
19) الناس:1 6.
20) المؤمنون:97 و 98.
21) الأعراف:200.
22) النحل:98.
23) آل عمران:36.
24) مسند أبی یعلى: ج 4 ص 150 ح 4100 عن أنس.
25) کنزالعمّال: ج 1 ص 251 ح 1266 نقلاً عن الدیلمی عن معاذ.
26) المعجم الصغیر: ج 1 ص 184 عن أنس؛ نزهة الناظر: ص 28 ح 82، بحارالأنوار: ج 77 ص 172 ح 8.
