«و ایاک و مشاورة النساء فان رایهن الی أفن، و عزمهن الی وهن واکفف علیهن من أبصارهن بحجابک ایاهن، فان شدة الحجاب أبقی علیهن و لیس خروجهن بأشد من ادخالک من لا یوثق به علیهن، و ان استطعت ألا یعرفن غیرک فافعل و لا تملک المرأة من دمرها ما جاوز نفسها، فان المراة ریحانة، و لیست بقهرمانة و لا تعد بکرامتها نفسها، و لا تطمعها فی أن تشفع لغیرها و ایاک و التغایر فی غیر موضع غیرة، فان ذلک یدعو الصحیحة الی السقم، و البریئة الی الریب».
ترجمه:
از مشورت با زنان بپرهیز، چرا که رأیشان ضعیف و تصمیمشان سست است، با در پوشش قرار دادن ایشان دیدگانشان را از دیدار نامحرمان بار دار، زیرا پوشش کامل پاکدامنی آنان را نگه دارنده تر است، و از خانه بیرون رفتنشان بدتر از این نیست که نامعتمدان را (برای امور خانه) به خانه وارد کنی، و اگر توانی که جز تو را نشناسند، چنین کن! امور زن را بیش از توانش به دستش مسپار، چرا که زن همچون گل است نه قهرمان میدان کارزار، و بیش از اندازه اش او را گرامی مدار، و او را امیدوار مکن که درباره ی دیگری میانجی گری کند و برحذر باش که بی جا درباره ی او غیرت ورزی که چنین کاری زن سالم را به رنجوری و پاکدامن را به بدگمانی می کشاند.
تفسیر و توضیح:
افن: سستی اندیشه، وهن: ضعف در جسم یا عمل و وهن هم به همین معنی است، اکفف از کف: بازداشتن، ریحانه: هر گیاه خوشبوی، قهرمانه: پهلوان، وکیل خرج و دخل، تغایر: غیرت به خرج دادن، بریئه: پاکدامن، الریب: شک، بدگمانی و تهمت.
این بخش پیرامون پاره ای از مسائل درباره ی زنان به ویژه همسران است.
1. نهی از مشورت با زنان به واسطه ی ضعف و سستی در رأی و تصمیم گیری؛ البته نهی از مشورت با زنان است در روایت دیگر هم آمده ولی قطعا مقصود زنانی است که از رأی نافذ و عزم راسخ برخوردار
نیستند، چنانچه در کتاب «بحارالأنوار» از امام علی علیه السلام روایت شده که فرمود: «ایاک و مشاورة النساء الا من جربت بکمال عقل فان رأیهن یجر الی افن و عزمهن الی وهن»(1) در این روایت به طور روشن بیان شده که نهی از مشورت درباره ی همه ی زنان نیست، بلکه درباره ی زنانی است که از کمال عقل برخوردار نیستند و این مطلب را درباره ی مردان هم می بینیم که از مشورت با بسیاری از آنها مانند افراد بخیل، ترسو، حریص، احمق، کذاب، ملول، خود رأی و نهی شده است.(2).
امام علی علیه السلام می فرماید: «خیر من شاورت ذووا النهی و العلم و اولو التجارب و الحزم»(3) بهترین افرادی که با آنها مشورت می کنی، صاحبان عقل و دانش و دارندگان تجربه ها و دور اندیشی است. در این روایت شرط مستشار را عقل و دانش و تجربه و دور اندیشی یاد کرده و سخنی از مرد و زن نیست.(4).
2. اهمیت حجاب برای زن و نقش آن در حفظ عفت و پاکدامنی؛ در قرآن کریم در سوره ی «نور» و «احزاب» درباره ی حجاب زنان تأکید شده، خداوند متعال در سوره ی نور می فرماید: (و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن)(5) باید روسری های خود را به سینه هایشان بیفکنند. و در سوره ی احزاب می فرماید: (یا ایها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین
من جلابیبهن)(6) ای پیامبر به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنان بگو روسری های بلند خود را بر بدن خود نزدیک کنند (طوری نباشد که بدنشان پیدا باشد).
3. برای کارهای ضروری از خانه بیرون روند، بهتر از این است که افرادی که به آنها اعتماد نیست، برای انجام آن به خانه بیایند و خلاصه هر چه ارتباطشان با غیر همسرشان کمتر باشد بهتر است؛ در روایت آمده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم از زهرای اطهر (س) پرسید: برای زن چه چیز بهتر است؟ گفت: «ان لا تری رجلا و لا یراها رجل» مرد نامحرمی را نبیند و مرد نامحرمی او را نبیند، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم او را به خود چسبانید فرمود: «ذریة بعضها من بعض».(7).
4. امور زن را بیش از توانش به او مسپار؛ جمله ی «لاتملک المرأة من امرها ما جاوز عنها» را دو گونه ترجمه کرده اند:
الف- همین گونه که بیان شد.
ب. زنان را بر کارهایشان چنان صاحب اختیار مکن که از حد خود تجاوز نمایند، جمله ی بعد نیز که حکم علت را برای این جمله دارد، مؤید معنای دوم است.
5. از حد کرامت زن تجاوز مکن که سبب می شود توقعات بی جا از تو داشته باشد از قبیل اینکه درباره ی کسی میانجی گری کند.
6. نهی از تغایر؛ یعنی غیرت بی جا به خرج دادن که سبب شود زن سالم
را به بیماری، و پاکدامن را به بدگمانی بکشاند. در روایات همان گونه که از غیرت ستایش و از بی غیرتی نکوهش شده، از تغایر هم نهی گردیده است.
امام علی علیه السلام می فرماید: «قدر الرجل علی قدر همته و شجاعته علی قدر انفته و عفته علی قدر غیرته»(8) ارزش مرد به اندازه ی همت او و دلیری او به اندازه ی زیر بار ننگ نرفتن او و پاکدامنی او به اندازه ی غیرت اوست. و رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم می فرماید: «ان الغیرة من الایمان و المذاء من النفاق»(9) غیرت جزء ایمان و بی غیرتی از نفاق است. و نیز فرمود: «من الغیرة ما یحب الله و منها ما تکره، فاما ما یحب فالغیرة فی الریبة و اما ما تکره فالغیرة فی غیر الریبة»(10) بعضی از غیرت هاست که خدا دوست دارد و بعضی را دوست ندارد، غیرتی را که دوست دارد غیرت ورزیدن در مورد تهمت و بدگمانی است و غیرتی را که دوست ندارد، جایی است که بدگمانی باشد.
1) میزان الحکمة، ج 6، ص 2904.
2) همان.
3) همان، ص 2906.
4) در این باره به مقاله ی «زن در نهج البلاغه» به قلم این جانب مراجعه شود.
5) سوره ی نور، آیه ی 31.
6) سوره ی احزاب، آیه ی 59.
7) عوالم، ج 11، ص 126.
8) نهج البلاغه، حکمت 47.
9) میزان الحکمة، ج 9، ص 4480.
10) همان، ص 4482.
