10 / 1
صَلاةُ رَکعَتَینِ فی کُلِّ لَیلَةٍ
8740.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن صَلّى فی شَهرِ رَمَضانَ فی کُلِّ لَیلَةٍ رَکعَتَینِ ، یَقرَأُ فی کُلِّ رَکعَةٍ : بِ «فاتِحَةِ الکِتابِ» مَرَّةً ، و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ » ثَلاثَ مَرّاتٍ – إن شاءَ صَلّاهُما فی أوَّلِ اللَّیلِ وإن شاءَ فی آخِرِ اللَّیلِ(1) – وَالَّذی بَعَثَنی بِالحَقِّ نَبِیّا ، إنَّ اللّه َ عز و جل یَبعَثُ بِکُلِّ رَکعَةٍ مِئَةَ ألفِ مَلَکٍ یَکتُبونَ لَهُ الحَسَناتِ ویَمحونَ عَنهُ السَّیِّئاتِ ویَرفَعونَ لَهُ الدَّرَجاتِ ، وأعطاهُ ثَوابَ مَن أعتَقَ سَبعینَ رَقَبَةً .(2)
10 / 2
تَرتیبُ نَوافِلِ شَهرِ رَمَضانَ
8741.الإمام الصادق علیه السلام : مِمّا کانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یَصنَعُ فی شَهرِ رَمَضانَ ، کانَ یَتَنَفَّلُ فی کُلِّ لَیلَةٍ ، ویَزیدُ عَلى صَلاتِهِ الَّتی کانَ یُصَلّیها قَبلَ ذلِکَ – مُنذُ أوَّلِ لَیلَةٍ إلى تَمامِ عِشرینَ لَیلَةً – فی کُلِّ لَیلَةٍ عِشرینَ رَکعَةً ؛ ثَمانِیَ رَکَعاتٍ مِنها بَعدَ المَغرِبِ وَاثنَتَی عَشرَةَ بَعدَ العِشاءِ الآخِرَةِ ، ویُصَلِّی فِی العَشرِ الأَواخِرِ فی کُلِّ لَیلَةٍ ثَلاثینَ رَکعَةً ؛ اِثنَتَی عَشرَةَ مِنها بَعدَ المَغرِبِ وثَمانِیَ عَشرَةَ بَعدَ العِشاءِ الآخِرَةِ ، ویَدعو ویَجتَهِدُ اجتِهاداً شَدیداً ، وکانَ یُصَلِّی فی لَیلَةِ إحدى وعِشرینَ مِئَةَ رَکعَةٍ ، ویُصَلّی فی لَیلَةِ ثَلاثٍ وعِشرینَ مِئَةَ رَکعَةٍ ، ویَجتَهِدُ فیهِما .(3)
10 / 1
دو رکعت نماز در هر شب
8740.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس در ماه رمضان ، هر شب ، دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت ، یک بار «فاتحة الکتاب» و سه بار سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ » را بخواند – و اگر خواست ، این دو رکعت را در اوّلِ شب بخواند و اگر خواست ، در آخر شب بخواند – ، سوگند به آن که مرا به حقْ به پیامبرى برانگیخت ، خداوندْ براى هر رکعت ، صد هزار فرشته مى آفریند که براى او حَسَنات مى نویسند و گناهان را از او محو مى کنند و درجات او را بالا مى برند ، و خداوند ، پاداش کسى را که هفتاد برده آزاد کرده است ، به او مى دهد .
10 / 2
ترتیب نافله هاى ماه رمضان
8741.امام صادق علیه السلام : از جمله کارهایى که پیامبر خدا در ماه رمضانْ انجام مى داد ، این بود که هر شب ، نافله مى خواند و بر نمازهایى که پیش تر ، از شب اوّل تا پایان بیست شب مى خواند ، هر شب ، بیست رکعت مى افزود: هشت رکعت پس از مغرب و دوازده رکعت پس از عشا. و در دهه آخر ، در هر شب ، سى رکعت [نماز] مى خواند: دوازده رکعت پس از مغرب و هجده رکعت پس از عشا، و دعا مى کرد و بسیار در عبادت مى کوشید ، و در شبِ بیست و یکم ، صد رکعت نماز مى خواند ، و در شبِ بیست و سوم نیز صد رکعت ؛ و در این دو شب ، کوشا بود .
سخنى در فضیلت نوافل ماه رمضان و تشویق به آنها
شیخ مفید رحمه الله مى گوید : بدان که خداوند بزرگ ، ماه رمضان را بر ماه هاى دیگر برترى داد؛ چون مصلحت آن را براى بندگانش مى دانست. پس حکم روزه را در قرآن بیان کرد و روزه ماه رمضان را الزامى ساخت و بر مواظبت از واجبات در ماه رمضان تأکید کرد و به کارهاى خیر در این ماه ، فرا خواند و مرتبه آن را بزرگ داشت و شرافتش بخشید و شأن آن را والا ساخت و بنیانش را استوار نمود و خبر داد که: قرآن عظیم را در این ماه ، نازل کرده و در این ماه ، شبى است که بهتر از هزار ماه براى جهانیان است. از جمله آنچه خداوند به آن فرا خوانده و تشویق نموده ، هزار رکعت نماز است که بنده ، آنها را به قصد تقرّب به خدا انجام مى دهد و افزون بر این ، جبرانِ کاستى هایى است که در نمازهاى واجب پیش مى آید. پس آنها را درک کن – خداوند ، هدایتت کند – و دانشِ آنها را به دست آور و تصمیم بگیر که آنها را انجام دهى تا از مخلصان باشى.(4) و نیز در جایى دیگر مى گوید : و بدان که این هزار رکعت ، غیر از نافله هایى است که در سایر ماه ها به صورت نوافل شبانه روزى به جا مى آورى ؛ چرا که این هزار رکعت ، به خاطر عظمت احترام ماه رمضان ، افزون بر آنهاست. نه آنها را به خاطر این هزار رکعت ، وا گذار و
نه این هزار رکعت را به خاطر آنها ترک کن. هر دو را به جا بیاور و از خداوند ، یارى و توفیق بر انجام دادن آنها بطلب. روایت است که امام صادق علیه السلام چون از شرح این نماز براى مفضّل بن عمر جُعْفى فراغت یافت ، فرمود: «اى مفضّل! این ، فضل خداست که به هر کس بخواهد ، مى دهد و خداوند ، صاحب فضل بزرگ است» .(5) عالم ربّانى ، میرزا جواد آقا ملکى تبریزى رحمه الله مى گوید : براى سالک ، سزاوار است که در حال خویش نیک بیندیشد و درباره حالت نشاط و بى حالى خود و گرفتارى و آسودگى و قوّت و ضعف خویش نسبت به انجام دادن نوافل و مستحبّات ، تأمّل کند و با مراعات حال خویش ، آنچه را بافضیلت تر است ، انتخاب نماید. از جمله آنها نافله هزار رکعت ، در این ماه ، افزون بر نوافل دیگر است که در احادیث بسیارى آمده است. اگر انجام دادن آنها را بهتر ببیند ، این توفیق ، گوارایش باد؛ لیکن دعاهاى وارد شده در احادیث را ترک نکند؛ چون در این دعاها ، مضامین بلندى است که برخى از آنها در دعاهاى دیگر یافت نمى شود. بنده باید در دعا خواندن ، سرزنده و صادق باشد تا بهره اش از خواندن آنها ، مناجات با قاضى الحاجات باشد ، نه فقط به زبان آوردن الفاظ. و اگر حقیقتِ آنچه مى گوید و حال و موقعیّتى که در این دعاها توصیف مى کند ، برایش حاصل شود ، خوشا به حالش و چه نیکو سرانجامى است! وقتى بنده ، دل خود را با حالتى توصیف مى کند (مثلاً با گفتن: «واى بر من» ، خود را نفرین مى کند) و یاد مى کند که گناهانش ، آن چنان است که اگر زمین آنها را بداند ، او را مى بلعد و اگر کوه ها آنها را بدانند ، او را ساقط مى کنند و اگر دریاها آنها را بدانند ، او را غرق مى کنند – آن گونه که در برخى دعاهاست – ، این ، حالتى است که گمان مى کنم اگر براى ابلیس هم پیدا شود ، به نجاتش مى انجامد ، تا چه رسد به
مسلمان یا مؤمن ، بویژه اگر بیم و نگرانى او از خشم مولایش ، بیش از نگرانى اش از عذاب آتش باشد ، آن گونه که پس از این فقرات ، ذکر مى کند. این ، حالتى عالى است که در دلى پیدا نمى شود ، مگر آن که پروردگارش از او راضى باشد. مضامین بلند دیگرى که در این دعاها هستند نیز همین گونه اند؛ یعنى جایى هستند براى پیدا شدن حالات و صفاتى در جان و دل که آنها را از هلاکت ها مى رهانند و به حالات عالى و درجات بلند مى رسانند. اگر عمل کننده ، در برخى اوقات ، براى عمل ، بى حال و بى نشاط بود ، باید مراقب حال خویش باشد. چنانچه پنداشت اگر به عمل بپردازد ، یا خود را به عمل وا دارد ، برایش حال مى آورد ، مشغول شود و ترک نکند تا شیطان بر جان او چیره نشود ، که انسان اگر عمل را به صِرف بى حالى ترک کند ، به ترک کلّىِ عمل ، کشیده مى شود. باید در حال خویش تأمّل نماید و تلاش کند. اگر دید با ترکِ عمل ، اشتیاقش به آن افزون مى شود ، ترک کند و خود را به عمل با بى حالى و کِسلى عادت ندهد. و اگر دید ترک عمل ، موجب ترک دیگر مى شود ، انجام دهد و ترک ننماید. چه بسا که سالک ، با دل گرفتگى و بى حوصلگى وارد عمل مى شود ؛ ولى حال او در اثناى عمل ، برتر از آنچه امید داشته ، مى گردد. بر او لازم است که در کوشش براى ترجیح ترک بر انجام دادن ، خطا نکند ؛ چرا که در ذائقه نفْس ، بى حالى ، از عسل ، شیرین تر است و این ، گاهى انسان را از شناخت درستِ واقعیّت ، باز مى دارد.(6)
1) فی المصدر : «لیل» فی الموضعین ، والتصحیح من مستدرک الوسائل : ج 7 ص 481.
2) بحار الأنوار : ج 96 ص 346 ح 11 نقلاً عن النوادر للراوندی عن أبی هریرة.
3) تهذیب الأحکام : ج 3 ص 62 ح 213 عن مسعدة بن صدقة.
4) المقنعة : ص 165.
5) المقنعة : ص 170.
6) المراقبات : ص 131.
