3 / 1
حُسنُ الخُلُقِ
4249.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : حُسنُ الخُلُقِ وکَفُّ الأَذى یَزیدانِ فِی الرِّزقِ . (1)
3 / 2
الصِّدق
4250.رسول اللّه صلى الله علیه و آله – لِعَلِیٍّ علیه السلام -: اِعلَم أنَّ الصِّدقَ مُبارَکٌ ، وَالکِذبَ مَشؤومٌ . (2)
4251.عنه صلى الله علیه و آله : إذَا التّاجِرانِ صَدَقا بورِکَ لَهُما ، فَإِذا کَذِبا وخانا لَم یُبارَک لَهُما . (3)
4252.عنه صلى الله علیه و آله : البَیِّعانِ بِالخِیارِ ما لَم یَتَفَرَّقا – أو قالَ : حَتّى یَتَفَرَّقا – فَإِن صَدَقا وبَیَّنا بورِکَ لَهُما فی بَیعِهِما ، وإن کَتَما وکَذِبامُحِقَت بَرَکَةُ بَیعِهِما . (4)
3 / 1
اخلاق نیک
4249.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خوش اخلاقى و نیازردن دیگران، روزى را افزون مى کند .
3 / 2
راستى
4250.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – خطاب به على علیه السلام -: بدان که راستى، خجسته است و دروغ، شوم.
4251.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اگر دو معامله گر راست بگویند، براى هر دو خجسته مى شود. پس هرگاه دروغ بگویند و خیانت کنند، براى هیچ کدام ، خجسته نخواهد بود.
4252.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دو معامله کننده ، تا از هم جدا نشده اند، اختیار [-ِ فسخ معامله را] دارند. پس اگر راست بگویند و [عیب را] آشکارا بیان کنند، داد و ستد براى هر دو، برکت خواهد داشت و اگر [عیب را] بپوشانند و دروغ بگویند، برکت از داد و ستدشان رخت برمى بندد .
4253.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : عَلَیکُم بِالصِّدقِ ؛ فَإِنَّ الصِّدقَ یَهدی إلَى البِرِّ ، وإنَّ البِرَّ یَهدی إلَى الجَنَّةِ . وما یَزالُ الرَّجُلُ یَصدُقُ ویَتَحَرَّى الصِّدقَ حَتّى یُکتَبَ عِندَ اللّه ِ صِدّیقا . (5)
4254.عنه صلى الله علیه و آله : الوَفاءُ وَالصِّدقُ یَجُرّانِ الرِّزقَ . (6)
3 / 3
السَّخاء
الکتاب
» فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَ اتَّقَى – وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنَى – فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَى » . (7)
الحدیث
4255.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الرِّزقُ إلى بَیتٍ فیهِ السَّخاءُ أسرَعُ مِنَ الشَّفرَةِ إلى سَنامِ البَعیرِ . (8)
4256.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ مَفاتیحَ الرِّزقِ مُتَوَجِّهَةٌ نَحوَ العَرشِ ، ویُنَزِّلُ اللّه ُ عَلَى النّاسِ أرزاقَهُم عَلى قَدرِ نَفَقاتِهِم ، فَمَن کَثَّرَ کُثِّرَ لَهُ ، ومَن قَلَّلَ قُلِّلَ لَهُ . (9)
4257.عنه صلى الله علیه و آله : ما فَتَحَ رَجُلٌ بابَ عَطِیَّةٍ یُریدُ بِها صِلَةً إلّا زادَهُ اللّه ُ بِها کَثرَةً ، وما فَتَحَ رَجُلٌ بابَ مَسأَلَةٍ یُریدُ بِها کَثرَةً إلّا زادَهُ اللّه ُ عز و جل بِها قِلَّةً . (10)
4258.مسند أبی یعلى عن أبی برزة : کانَ لِلنَّبِیِّ صلى الله علیه و آله تِسعُ نِسوَةٍ ، فَقالَ یَوما : خَیرُکُنَّ أطوَلُکُنَّ یَدا . فَقامَت کُلُّ واحِدَةٍ تَضَعُ یَدَها عَلَى الجِدارِ ، قالَ : لَستُ أعنی هذا ، ولکِن أصنَعَکُنَّ یَدَینِ . (11)
4253.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : راست بگویید؛ چرا که راستى، به نیکى ره نمون مى شود و نیکى به بهشت مى بَرَد . انسان، پیوسته راست مى گوید و در پىِ راستى است، تا آن جا که نزد خداوند، «صِدّیق (12) (بسیار راستگو)» نوشته مى شود.
4254.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : وفا و راستى، روزى مى آورند.
3/ 3
بخشندگى
قرآن
«امّا آن که [حقّ خدا را] داد و پروا داشت و [پاداش] نیکوتر را تصدیق کرد ، به زودى راهِ آسانى پیشِ پاى او خواهیم گذاشت» .
حدیث
4255.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : [سرعتِ] روزى به سوى خانه اى که در آن، بخشندگى است، تندتر از نفوذ تیغ در کوهان شتر است.
4256.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کلیدهاى روزى، رو به عرش اند و خداوند، روزى هاى مردم را به اندازه هزینه کردن هایشان [در راه خدا] فرو مى فرستد . پس هر که بسیار هزینه کند، روزى اش افزوده مى شود و هر که کم هزینه کند، روزى اش کاسته مى شود.
4257.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرگز هیچ کس درِ بخشش را به قصد نیکى رسانى به دیگرى نگشود، مگر آن که خداوند به سبب آن، بر مالش افزود و هرگز کسى درِ درخواست را به قصد مال افزایى نگشود، مگر آن که خداوند به سبب آن، از روزى اش کاست.
4258.مسند أبى یَعلى – به نقل از ابو برزه -: پیامبر صلى الله علیه و آله نُه همسر داشت. روزى فرمود: «بهترینِ شما، بلند دست ترین شماست» . (13) هر یک از زنان برخاستند و دست خود را بر دیوار نهادند. فرمود: «مقصودم این نبود؛ بلکه کسى [بود]که دستانش بخشنده تر باشد» .
3 / 4
الرِّفق
4259.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ فِی الرِّفقِ الزِّیادَةَ وَالبَرَکَةَ ، ومَن یُحرَمِ الرِّفقَ یُحرَمِ الخَیرَ . (14)
4260.عنه صلى الله علیه و آله : الرِّفقُ یُمنٌ ، وَالخُرقُ شُؤمٌ . (15)
3 / 5
الأَمانَة
4261.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الأَمانَةُ تَجلِبُ الغِنى . (16)
4262.عنه صلى الله علیه و آله : الأَمانَةُ تَجلِبُ الرِّزقَ . (17)
3 / 6
القَناعَة
4263.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : القَناعَةُ بَرَکَةٌ . (18)
3 / 4
مدارا
4259.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در مدارا، فزونى و برکت است و هر که از مدارا محروم باشد، از خیر، محروم گشته است.
4260.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مدارا، خُجستگى است و خشونت، شومى.
3/ 5
امانتدارى
4261.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : امانتدارى، بى نیازى مى آورد.
4262.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : امانتدارى، روزى مى آورد.
3/ 6
قناعت
4263.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : قناعت، برکت است.
4264.عنه صلى الله علیه و آله : مَن قَنِعَ بِما رَزَقَهُ اللّه ُ فَهُوَ مِن أغنَى النّاسِ . (19)
4265.عنه صلى الله علیه و آله : القَناعَةُ مُلکٌ لا یَزولُ ، وهِیَ مَرکَبُ رِضَا اللّه ِ تَعالى ، تَحمِلُ صاحِبَها إلى دارِهِ . (20)
4266.عنه صلى الله علیه و آله : القَناعَةُ کَنزٌ لا یَفنى . (21)
4267.عنه صلى الله علیه و آله : القَناعَةُ راحَةٌ . (22)
3 / 7
الرِّضا
4268.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ لِکُلِّ امرِئٍ رِزقا هُوَ یَأتیهِ لا مَحالَةَ ، فَمَن رَضِیَ بِهِ بورِکَ لَهُ فیهِ ووَسِعَهُ ، ومَن لَم یَرضَ بِهِ لَم یُبارَک لَهُ فیهِ ولَم یَسَعهُ ؛ إنَّ الرِّزقَ لَیَطلُبُ الرَّجُلَ کَما یَطلُبُهُ أجلُهُ . (23)
4269.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ – تَبارَکَ وتَعالى – یَبتَلی عَبدَهُ بِما أعطاهُ ، فَمَن رَضِیَ بِما قَسَمَ اللّه ُ عز و جللَهُ بارَکَ اللّه ُ لَهُ فیهِ ووَسِعَهُ ، ومَن لَم یَرضَ لَم یُبارِک لَهُ . (24)
4264.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کسى که به روزىِ خدادادش قناعت کند ، از بى نیازترینِ مردم خواهد بود .
4265.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : قناعت، مُلکى بى زوال و سبب کسب رضاى خداوند است که قناعت پیشه را به خانه اش مى رسانَد .
4266.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : قناعت، گنجى پایان ناپذیر است .
4267.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : قناعت، آسودگى است.
3/ 7
رضایت
4268.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کسى روزى اى دارد که ناچار به او خواهد رسید. پس هر که به آن راضى شود ، برایش پُربرکت خواهد شد و او را بس خواهد بود و هر که به آن راضى نباشد، نه برکت خواهد یافت و نه او را بس خواهد بود . روزى، در پىِ انسان است ، آن گونه که اَجَلش در پىِ اوست .
4269.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند – تبارک و تعالى – بنده اش را با آنچه به او مى دهد، مى آزماید . پس هر که به قسمت خدا راضى باشد، خداوند عز و جل به آنچه داده، برکت و وسعت مى بخشد و هر که به آن راضى نباشد، برکت نخواهد یافت.
1) الفردوس : ج 2 ص 140 ح 2713 عن الإمام علیّ علیه السلام ؛ مشکاة الأنوار : ص260 ح 769 عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه.
2) تحف العقول : ص 14 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 67 ح 6.
3) الکافی : ج 5 ص 174 ح 2 عن عمر بن یزید عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 103 ص 95 ح 14.
4) صحیح البخاری : ج 2 ص 732 ح 1973 وص 743 ح 2004 وح 2008.
5) صحیح مسلم : ج 4 ص 2013 ح 105 عن عبد اللّه بن مسعود ؛ تنبیه الخواطر : ج 1 ص 43 نحوه.
6) الفردوس : ج 4 ص 436 ح 7268 عن ابن عبّاس.
7) اللیل : 5 – 7.
8) تاریخ دمشق : ج 13 ص 24 ح 3031 عن أبی سعید الخدری.
9) کنز العمّال : ج 6 ص 350 ح 16009 نقلاً عن الدارقطنی فی الإفراد عن أنس.
10) مسند ابن حنبل : ج 3 ص 434 ح9630 عن أبی هریرة.
11) مسند أبی یعلى : ج 13 ص 425 ح 7430.
12) اشاره است به مقام «صدّیقان» که در این آیه شریف : «فَأُوْلَلءِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّلِحِینَ» (نساء : آیه 69) ، پس از مقام پیامبران آمده است.
13) کنایه از سخاوت و خیررسانى است.
14) الکافی : ج 2 ص 119 ح 7 ، بحارالأنوار : ج 75 ص 60 ح 26 ؛ المعجم الکبیر : ج 2 ص 348 ح 2458 عن جریر.
15) الکافی : ج 2 ص 119 ح 4 عن معاذ بن مسلم عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 75 ص 59 ح 23.
16) قرب الإسناد : ص 116 ح 408 عن الحسین بن علوان عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 75 ص 114 ح6 وص 171 ح 4.
17) الکافی : ج 5 ص 133 ح 7 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 77 ص 149 ح78 ؛ مسند الشهاب : ج 1 ص 72 ح 64 وفیه «الأمانة تجرّ الرزق».
18) الجعفریّات : ص 160.
19) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 358 ح 5762 عن حمّاد بن عمرو وأنس بن محمّد عن أبیه جمیعا عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 73 ص 178 ح 21 ؛ حلیة الأولیاء : ج 3 ص 135 عن أبی حمزة عن الإمام زین العابدین علیه السلام.
20) مصباح الشریعة : ص 185 عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 71 ص 349 ح 18.
21) إرشاد القلوب : ص 118 ؛ الدرّ المنثور : ج 2 ص 96 نقلاً عن البیهقی فی الزهد وکلاهما عن جابر بن عبد اللّه.
22) أعلام الدین : ص 341 عن ابن عبّاس.
23) أعلام الدین : ص 342 عن ابن عمر ، بحار الأنوار : ج 77 ص 185 ح 10 ؛ کنز العمّال : ج 1 ص 114 ح 536 نقلاً عن الدیلمی عن ابن عبّاس نحوه.
24) مسند ابن حنبل : ج 7 ص 282 ح 20301.
