2 / 1 مُخُّ العِبادَةِ
الکتاب
«وَ اَللهُ یَقْضِی بِالْحَقِّ وَ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا یَقْضُونَ بِشَیْءٍ إِنَّ اَللهَ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْبَصِیرُ».(1)
الحدیث
7651 . رسول الله صلى الله علیه و آله: الدُّعاءُ مُخُّ(2) العِبادَةِ.(3)
7652 . عنه صلى الله علیه و آله: الدُّعاءُ مُخُّ العِبادَةِ، ولا یَهلِکُ مَعَ الدُّعاءِ أحَدٌ.(4)
7653 . عنه صلى الله علیه و آله: اِفزَعوا إلَى اللهِ فی حَوائِجِکُم، وَالجَؤوا إلَیهِ فی مُلِمّاتِکُم(5)، وتَضَرَّعوا إلَیهِ وَادعوهُ؛ فَإِنَّ الدُّعاءَ مُخُّ العِبادَةِ.(6)
2 / 1
مغز عبادت
قرآن
«و خداست که به حقْ داورى مى‌کند، و [لى] کسانى که [مشرکان] در برابر او مى‌خوانندشان، [عاجزند و]به چیزى داورى نمى‌کنند. در حقیقت، خداست که خود، شنوا و بیناست».
حدیث
7651 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دعا، مغز عبادت است.
7652 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دعا، مغز عبادت است و اگر دعا باشد، هیچ کس هلاک نمى‌شود.
7653 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در نیازهایتان، دست به دامن خدا شوید و در گرفتارى‌هایتان به او پناه ببرید و به درگاهش زارى کنید؛ زیرا دعا، مغز عبادت است.
7654 . سنن الترمذی عن النعمان بن بشیر: سَمِعتُ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله یَقولُ: الدُّعاءُ(7)هُوَ العِبادَةُ. ثُمَّ قَرَأَ:«وَ قالَ رَبُّکُمُ اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ».(8)
2 / 2
أفضَلُ العِبادَةِ
الکتاب
«وَ قالَ رَبُّکُمُ اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ».(9)
الحدیث
7655 . رسول الله صلى الله علیه و آله: أفضَلُ العِبادَةِ الدُّعاءُ.(10)
7656 . عنه صلى الله علیه و آله: أشرَفُ العِبادَةِ الدُّعاءُ.(11)
7657 . عنه صلى الله علیه و آله: لَیسَ شَیءٌ أکرَمَ عَلَى اللهِ تَعالى مِنَ الدُّعاءِ.(12)
7658 . عنه صلى الله علیه و آله: لَیسَ شَیءٌ أحَبَّ إلَى اللهِ عز و جل مِن أن یُسأَلَ.(13)
7654 . سنن الترمذى به نقل از نعمان بن بشیر-: از پیامبر صلى الله علیه و آله شنیدم که مى‌فرماید: «دعا، همان عبادت است». سپس این آیه را خواند: «و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا پاسختان دهم. همانا کسانى که خود را برتر از آن مى‌دانند که مرا پرستش کنند، به زودى، با خوارى وارد دوزخ مى‌شوند».
2 / 2
برترین عبادت
قرآن
«و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم. در حقیقت، کسانى که خود را برتر از آن مى‌دانند که مرا پرستش کنند، به زودى، با خوارى وارد دوزخ مى‌شوند».
حدیث
7655 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین عبادت، دعا کردن است.
7656 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ارجمندترین عبادت، دعا کردن است.
7657 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ چیز در نزد خداوند متعال، گرامى‌تر از دعا نیست.
7658 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ چیز نزد خداوند عز و جل، محبوب‌تر از آن نیست که از او درخواست شود.
2 / 3
سِلاحُ المُؤمِنِ
7659.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنَّ سِلاحَ المُؤمِنِ الدُّعاءُ .(14)
7660.عنه صلى الله علیه و آله : الدُّعاءُ سِلاحُ المُؤمِنِ ، وعَمودُ الدّینِ ، ونورُ السَّماواتِ وَالأَرضِ .(15)
7661.عنه صلى الله علیه و آله : الدُّعاءُ سِلاحُ المُؤمِنِ ، وعَمودُ الدّینِ ، وزَینُ ما بَینَ السَّماءِ وَالأَرضِ .(16)
7662.عنه صلى الله علیه و آله : قاتِلُوا العَدُوَّ بِالدُّعاءِ ؛ فَإِنَّهُ أسرَعُ فیهِم مِنَ السِّلاحِ .(17)
7663.الإمام الصادق علیه السلام : قالَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله : ألا أدُلُّکُم عَلى سِلاحٍ یُنجیکُم مِن أعدائِکُم ، ویُدِرُّ أرزاقَکُم ؟ قالوا : بَلى . قالَ : تَدعونَ رَبَّکُم بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ ؛ فَإِنَّ سِلاحَ المُؤمِنِ الدُّعاءُ .(18)
7664.عنه علیه السلام : إنَّ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله کانَ إذا بَعَثَ بِسَرِیَّةٍ دَعا لَها .(19)
2 / 4
مِنَ القَدَرِ
7665.الإمام الباقر علیه السلام : قالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله وقیلَ لَهُ(20) : یا رَسولَ اللّه ِ رُقىً یُستَشفى بِها ، هَل تَرُدُّ مِن قَدَرِ اللّه ِ ؟ فَقالَ : إنَّها مِن قَدَرِ اللّه ِ .(21)
2 / 3
سلاح مؤمن
7659 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سلاح مؤمن، دعاست.
7660 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دعا، سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمان‌ها و زمین است.
7661 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دعا، سلاح مؤمن، ستون دین و زینتِ هر چیزى است که میان آسمان و زمین قرار دارد.
7662 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: با دشمن، با دعا بجنگید؛ زیرا دعا، زودتر از اسلحه در آنها کارگر مى‌افتد.
7663 . امام صادق علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «آیا شما را به سلاحى ره‌نمون نشوم که شما را از دشمنانتان مى‌رهانَد و بر روزى‌هایتان مى‌افزاید؟».
گفتند: چرا.
فرمود: «شب و روز، پروردگارتان را بخوانید؛ زیرا سلاح مؤمن، دعاست» .
7664 . امام صادق علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله هر گاه سپاهى گسیل مى‌داشت، برایش دعا مى‌کرد.
2 / 4
دعا، خود، جزئى از تقدیر است
7665 . امام باقر علیه السلام: از پیامبر خدا سؤال شد: اى پیامبر خدا! این دعاها که براى طلب شفا خوانده مى‌شود، آیا جلوى تقدیر خدا را مى‌گیرند؟
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «آنها، خود نیز [بخشى] از تقدیر خدایند».
7666 . سنن الترمذی عن أبی خزامة عن أبیه: سَأَلتُ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله فَقُلتُ: یا رَسولَ اللهِ، أرَأَیتَ رُقىً نَستَرقیها ودَواءً نَتَداوى بِهِ وتُقاةً نَتَّقیها، هَل تَرُدُّ مِن قَدَرِ اللهِ شَیئا؟ قالَ: هِیَ مِن قَدَرِ اللهِ.(22)
7666 . سنن الترمذى به نقل از ابو خزامه، از پدرش از پیامبر خدا پرسیدم: اى پیامبر خدا! آیا این دعاها که به خود مى‌بندیم و دارویى که با آن، درمان مى‌کنیم و پرهیزهایى که براى پیشگیرى به کار مى‌بریم، جلوى تقدیر خدا را مى‌گیرند؟
فرمود: «اینها، خود، [بخشى] از تقدیر خدا هستند» .
1) غافر:20.
2) مخّ الشیء: خالصه. أی محض العبادة وخالصها (النهایة: ج 4 ص 305 «مخخ»).
3) سنن الترمذی: ج 5 ص 456 ح 3371 عن أنس؛ عدّة الداعی: ص 24، بحار الأنوار: ج 93 ص 302 ح 39.
4) الدعوات: ص 18 ح 8، بحار الأنوار: ج 93 ص 300 ح 37.
5) المُلمَّةُ: النازلة من نوازل الدُّنیا (الصحاح: ج 5 ص 2032 «لمم»).
6) عدّة الداعی: ص 34، بحار الأنوار: ج 93 ص 302 ح 39.
7) فی المصادر الاُخرى: «إنّ الدعاء. . .».
8) سنن الترمذی: ج 5 ص 374 ح 3247 وص 456 ح 3372.
9) غافر:60.
10) عدّة الداعی: ص 35، بحار الأنوار: ج 93 ص 302 ح 39؛ الجامع الصغیر: ج 1 ص 170 ح 1129 نقلاً عن الموهبی.
11) الأدب المفرد: ص 214 ح 713 عن أبی هریرة.
12) سنن الترمذی: ج 5 ص 455 ح 3370 عن أبی هریرة؛ الدعوات: ص 20 ح 20، بحار الأنوار: ج 93 ص 294 ح 23.
13) الکافی: ج 4 ص 21 ح 4 عن إبراهیم بن عثمان عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 93 ص 292 ح 16؛ حلیة الأولیاء: ج 3 ص 188 عن أبی حمزة عن الإمام الباقر علیه السلام.
14) ثواب الأعمال : ص 45 ح 1 عن علیّ بن جعفر عن الإمام الکاظم عن الإمام الصادق علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 93 ص 300 ح 37.
15) الکافی : ج 2 ص 468 ح 1 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 93 ص 297 ح 26 ؛ المستدرک على الصحیحین : ج 1 ص 669 ح 1812 عن الحسن بن الزبیر الهمدانی.
16) الجعفریّات : ص 222 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.
17) جامع الأحادیث للقمّی : ص 107.
18) الکافی : ج 2 ص 468 ح 3 عن السکونی ، بحار الأنوار : ج 93 ص 297 ح 25 ؛ مسند أبی یعلى : ج 2 ص 329 ح 1806 عن جابر بن عبد اللّه.
19) الکافی : ج 5 ص 29 ح 7 عن السکونی ، بحار الأنوار : ج 19 ص 178 ح 26.
20) فی بحار الأنوار : «قیل لرسول اللّه » بدل «قال رسول اللّه صلى الله علیه و آله وقیل له» وهو الأنسب.
21) قرب الإسناد : ص 95 ح 320 عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 5 ص 87 ح 1.
22) سنن الترمذی: ج 4 ص 399 ح 2065.
