2 / 1
اِسْتِعدادُ الشّابِّ لِبِناءِ ذاتِهِ
الکتاب
«فَما آمَنَ لِمُوسى إِلاّ ذُرِّیَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ».(1)
الحدیث
5425. شباب قریش: قال رسول الله صلى الله علیه و آله: اُوصیکُم بِالشُّبّانِ خَیرا فَإِنَّهُم أرَقُّ أفئِدَةً، إنَّ اللهَ بَعَثَنی بَشیرا ونَذیرا فَحالَفَنِی الشُّبّانُ وخالَفَنِی الشُّیوخُ، ثُمَّ قَرَأَ «فَطالَ عَلَیْهِمُ اَلْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ»(2) (3)
5426. تفسیر القمّی: قَولُهُ: «وَ عَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ»(4) قَال نَزَلَت بِمَکَّةَ لَمّا أظهَرَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله الدَّعوَةَ بِمَکَّةَ اجتَمَعَت قُرَیشٌ إلى أبی طالِبٍ، فَقالوا: یا أبا طالِبٍ إِنَّ ابنَ أخیکَ قَد سَفَّهَ أحلامَنا، وسَبَّ آلِهَتَنا، وأفسَدَ شَبابَنا، وَفَرَّقَ جَماعَتَنا، فَإِن کان الَّذی یَحمِلُهُ عَلى ذلِکَ العُدمَ جَمَعنا لَهُ مالاً حَتّى یَکونَ أغنى رَجُلٍ فی قُرَیشٍ ونُمَلِّکُهُ عَلَینا، فَأَخبَرَ أبو طالِبٍ رَسولَ الله صلى الله علیه و آله بِذلِکَ، فَقالَ: لَو وَضَعُوا الشَّمسَ فی یَمینی وَالقَمَرَ فی یَساری ما أرَدتُهُ.(5)
2 / 1
آمادگىِ جوان براى خودسازى
قرآن
«سرانجام، کسى به موسى ایمان نیاورد، مگر فرزندانى از قوم وى».
حدیث
5425. شباب قریش: پیامبر خدا فرمود: «شما را به نیکى با جوانان سفارش مى‌کنم؛ زیرا نرم‌ترینْ دل‌ها را دارند به راستى که خداوند، مرا بشارت دهنده و هشدار دهنده بر انگیخت، پس جوانان، با من پیمان بستند و پیران، با من به مخالفت برخاستند». و آن گاه، این آیه را خواند: ««و عمر آنان به درازا کشید، و دل‌هایشان سخت گردید»».
5426. تفسیر القمّى: آیه «و از این که هشدار دهنده‌اى از خودشان بر ایشان آمده، در شگفت‌اند»، در مکّه نازل شد آن گاه که پیامبر خدا دعوتش را در مکّه علنى ساخت، قریش نزد ابو طالب آمدند و گفتند: اى ابو طالب! برادرزاده‌ات، اندیشه‌هاى ما را نادرست دانسته، خدایانمان را دشنام داده، جوانان ما را به تباهى کشانده و میان ما جدایى انداخته است اگر ندارىْ او را بر این کار وا داشته، برایش ثروتى گِرد آوریم تا ثروتمندترینِ قریش شود و او را به ریاست خود بر گزینیم.
ابو طالب، این مطالب را به پیامبر خدا گزارش داد پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «اگر خورشید را در دست راست من، و ماه را در دست چپ من بگذارند، آن را نخواهم پذیرفت».
2 / 2
دَورُ الشَّبابِ فِی التَّعَلُّمِ
5427. رسول الله صلى الله علیه و آله: مَن تَعَلَّمَ فی شَبابِهِ کانَ بِمَنزِلَةِ الوَشمِ فِی الحَجَرِ، ومَن تَعَلَّمَ وهُوَ کَبیرٌ کانَ بِمَنزِلَةِ الکِتابِ عَلى وَجهِ الماءِ.(6)
5428. عنه صلى الله علیه و آله: حِفْظُ الغُلامِ کَالوَسْمِ على الحَجَرِ، وحِفْظُ الرّجُلِ بَعدما یَکْبُرُ کالکِتابَةِ على الماءِ.(7)
راجع: حکمت‌نامه کودک: القسم الثانى / الفصل الثالث / قیمة طلب العلم فی الصغر
2 / 3
التَّربِیَةُ المَعنَوِیَّةُ
5429. الإمام زین العابدین علیه السلام: مَرَّ رَسولُ الله بِقَومٍ یَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ: ما هذا؟
قالوا: نَعرِفُ بِذاکَ أشَدَّنا وأقوانا.
فَقالَ صلى الله علیه و آله: ألا اُخبِرُکُم بِأَشَدِّکُم وأقواکُم؟
قالوا: بَلى، یا رَسولَ الله.
قالَ: أشَدُّکُم وَأقواکُم الَّذی إذا رَضِیَ لَم یُدخِله رِضاهُ فی إثمٍ ولا باطِلٍ، وإذا سَخِط لَم یُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ، وإذا قَدَرَ لَم یَتَعاطَ مالَیسَ بِحَقٍّ.(8)
2 / 2
نقش جوانى در آموزش
5427. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آن که در جوانى‌اش بیاموزد، آموخته اش مانند نقش بر سنگ است، و آن که در بزرگ‌سالى بیاموزد، مانند نوشتن بر روى آب است
5428. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: یادگیرى جوان، مانند نقش بر سنگ است، و یادگیرى مرد، مانند نوشتن بر روى آب است
ر ک: حکمت‌نامه کودک: بخش دوم / فصل سوم / ارزش دانش آموختن در کودکى
2 / 3
پرورش معنوى
5429. امام زین العابدین علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله بر گروهى گذشت که سنگى را بلند مى‌کردند فرمود: «این، چه کارى است؟».
گفتند: با این کار، نیرومندترین و استوارترینِ خود را مى‌شناسیم.
فرمود: «آیا به شما خبر دهم که استوارترین و نیرومندترینِ شما کیست؟».
گفتند: بلى، اى پیامبر خدا!
فرمود: «استوارترین و نیرومندترینِ شما، کسى است که هر گاه خشنود شود، خشنودى‌اش او را به گناه و باطل نکشاند، و هر گاه خشمگین شود، خشمش او را از سخن حق، بیرون نراند، و هر گاه به قدرت رسید، به کارِ غیر حق، دست نزند».
1) یونس: 83.
2) الحدید: 16.
3) شباب قریش: ص 1.
4) ص: 4.
5) تفسیر القمّی: ج 2 ص 228، بحارالأنوار: ج 18 ص 282 ح 12.
6) النوادر للراوندی: ص 132 ح 169 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 1 ص 222 ح 6.
7) کنز العمّال: ج 10 ص 238 ح 29258 نقلاً عن أبی نعیم عن أنس.
8) معانی الأخبار: ص 366 عن غیاث بن إبراهیم عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام، بحارالأنوار: ج 75 ص 28 ح 16.
