14 / 1
خَزَنَةُ عِلمِ اللهِ
3278 . رسول الله صلى الله علیه و آله: قالَ اللهُ تَبارَکَ وتَعالى: اِستِکمالُ حُجَّتی عَلَى الأَشقِیاءِ مِن اُمَّتِکَ مِن تَرکِ وَلایَةِ عَلِیٍّ وَالأَوصیاءِ مِن بَعدِکَ، فَإنَّ فیهِم سُنَّتَکَ وسُنَّةَ الأَنبِیاءِ مِن قَبلِکَ، وهُم خُزّانی عَلى عِلمی مِن بَعدِکَ.(1)
14 / 2
وَرَثَةُ عِلمِ الأَنبِیاءِ
3279 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إنَّ أوَّلَ وَصِیٍّ کانَ عَلى وَجهِ الأَرضِ هِبَةُ اللهِ بنُ آدَمَ، وما مِن نَبِیٍّ مَضى إلّا ولَهُ وَصِیٌّ، وکانَ جَمیعُ الأَنبِیاءِ مِائَةَ ألفِ نَبِیٍّ وعِشرینَ ألفَ نَبِیٍّ، مِنهُم خَمسَةٌ اُولُو العَزمِ: نوحٌ، وإبراهیمُ، وموسى، وعیسى، ومُحَمَّدٌ علیهم السلام وإنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ کانَ هِبةَ اللهِ لِمُحَمَّدٍ، ووَرِثَ عِلمَ الأَوصِیاءِ وعِلمَ مَن کانَ قَبلَهُ، أما إنَّ مُحَمَّدًا وَرِثَ
عِلمَ مَن کانَ قَبلَهُ مِنَ الأَنبِیاءِ والمُرسَلینَ.(2)
14 / 1
خزانه‌داران علم خداوند
3278 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند تبارک و تعالى مى‌فرماید: «کامل شدن برهان من بر ضدّ بَدانِ امّت تو، با فرو گذاردن ولایت على و جانشینان پس از توست؛ زیرا روش تو و روش پیامبران پیش از تو، در آنان است و آنان پس از تو، خزانه‌داران دانش من هستند» .
14 / 2
وارثان علم پیامبران
3279 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نخستین جانشینى که بر زمین بود، هِبَةُ الله، پسرِ آدم بود و پیامبرى رحلت نکرده است، مگر آن که جانشینى داشته است و شمارِ همه پیامبران، یکصد و بیست هزار پیامبر بوده است که پنج تن از ایشان (یعنى: نوح، ابراهیم، موسى، عیسى و محمّد) اولو العزم‌اند. و همانا على بن ابى طالب، هدیه خداوند به محمّد است که دانش جانشینان و دانش کسانى را که پیش از او بوده‌اند، به ارث برده است؛ ولى محمّد، دانش پیامبران و فرستادگان پیشین را به ارث برده است.
14 / 3
أعلَمُ النّاسِ
3280 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إنّی تارِکٌ فیکُم أمرَینِ إن أخَذتُم بِهِما لَن تَضِلّوا: کِتابَ اللهِ عز و جل، وأهلَ بَیتی عِترَتی أیُّهَا النّاسُ، اِسمَعوا وقَد بَلَّغتُ أنَّکُم سَتَرِدونَ عَلَیَّ الحَوضَ، فَأَسأَلُکُم عَمّا فَعَلتُم فِی الثِّقلَینِ، والثَّقَلانِ کِتابُ اللهِ جَلَّ ذِکرُهُ وأهلُ بَیتی، فَلا تَسبِقوهُم فَتَهلِکوا، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنکُم.(3)
3281 . عنه صلى الله علیه و آله: ألا إنَّ أبرارَ عِترَتی وأطائِبَ أرومَتی أحلَمُ النّاسِ صِغارًا وأعلَمُ النّاسِ کِبارًا، فَلا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنکُم، لا یُخرِجونَکُم مِن بابِ هُدًى ولا یُدخِلونَکُم فی بابِ ضَلالَةٍ.(4)
14 / 4
مَعدِنُ العِلمِ
3282 . رسول الله صلى الله علیه و آله: نَحنُ أهلَ البَیتِ مَفاتیحُ الرَّحمَةِ، ومَوضِعُ الرِّسالَةِ، ومُختَلَفُ المَلائِکَةِ، وَمعدِنُ العِلمِ.(5)
3283 . فضائل الصحابة لابن حنبل عن صفوان بن عمرو عن حُمَید بن عَبدِ اللهِ بنِ یَزیدَ المَدَنِیُّ: أنَّهُ ذَکَرَ عِندَ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله قَضاءً قَضى بِهِ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ، فَأَعجَبَ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله فَقالَ: الحَمدُ للهِ‌ِ الَّذی جَعَلَ فینَا الحِکمَةَ أهلَ البَیتِ.(6)
14 / 3
آگاه‌ترینِ مردم
3280 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: من دو چیز گران‌بها در میان شما مى‌گذارم که اگر به آن دو چنگ زنید، هرگز گم‌راه نمى‌شوید: کتاب خداوند عز و جل و اهل بیت من، [یعنى] عترتم اى مردم! گوش کنید. همانا من به شما ابلاغ کردم که در کنار حوض [کوثر] بر من وارد خواهید شد و من، درباره این که با این دو چیز گران‌بها چه کردید، از شما پرسش خواهم کرد. این دو امر گران‌بها، کتاب خداوندِ بشکوه‌نام و اهل بیت من‌اند پس، از آنها پیشى نگیرید، که نابود مى‌شوید و به آنها نیاموزید، که داناتر از شمایند.
3281 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آگاه باشید که نیکان خاندان من و پاک‌ترین‌هاى تبار من، در کوچکى، خردمندترینِ مردم و در بزرگى، داناترینِ ایشان هستند. پس به آنها نیاموزید، که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ هدایت، بیرون نمى‌برند و به درِ گم‌راهى وارد نمى‌سازند.
14 / 4
معدن علم
3282 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ما اهل بیت، کلیدهاى رحمت، جایگاه رسالت، محلّ آمد و شدِ فرشتگان و معدن دانش هستیم.
3283 . فضائل الصحابة، ابن حنبل به نقل از صفوان بن عمرو، از حُمَید بن عبد الله بن یزید مدنى : نزد پیامبر صلى الله علیه و آله درباره یکى از داورى‌هاى على بن ابى طالب علیه السلام سخن به میان آمد. پیامبر صلى الله علیه و آله به شگفت آمد و فرمود: «ستایش، خدایى را که حکمت را در میان ما اهل بیت نهاد» .
14 / 5
عندهم عِلمُ الکِتابِ
3284 . شواهد التنزیل عن أبی سَعیدٍ الخُدرِیُّ: سَأَلتُ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله عَن قَولِ اللهِ تَعالى: «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ اَلْکِتابِ»(7) قالَ: ذاکَ أخی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ.(8)
3285 . الأمالی للصدوق عن أبی سَعیدٍ الخُدرِیُّ: سَأَلتُ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله عَن قَولِ اللهِ جَلَّ شَأنُهُ: «قالَ اَلَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ اَلْکِتابِ»(9) قالَ: ذاکَ وَصِیُّ أخی سُلَیمانَ بنِ داوودَ، فَقُلتُ لَهُ: یا رَسولَ اللهِ، فَقَولُ اللهِ عز و جل: «قُلْ کَفى بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ اَلْکِتابِ» قالَ: ذاکَ أخی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ.(10)
14 / 6
عندهم تَأویلُ القُرآنِ
3286 . شواهد التنزیل عن أنس بن مالک عن رسول الله صلى الله علیه و آله: عَلِیٌّ یُعَلِّمُ النّاسَ بَعدی مِن تَأویلِ‌القُرآنِ ما لا یَعلَمون أو قالَ: یُخبِرُهُم.(11)
14 / 5
علم کتاب، نزد آنهاست
3284 . شواهد التنزیل به نقل از ابو سعید خُدرى : از پیامبر خدا درباره آیه شریف: «و آن کس که نزد او دانش کتاب است» پرسیدم. فرمود: «مقصود، برادرم على بن ابى طالب است» .
3285 . الأمالى، صدوق به نقل از ابو سعید خُدرى : از پیامبر خدا، درباره آیه شریف: «و آن کس که نزد او دانشى از کتاب است» پرسیدم. فرمود: «مقصود، وصىّ برادرم سلیمان بن داوود است» .
گفتم: اى پیامبر خدا! مقصود از این آیه شریف: «بگو: خدا و هر کس که نزد او دانش کتاب باشد، براى شهادت دادن میان من و شما کافى است» کیست؟
فرمود: «برادرم على بن ابى طالب» .
14 / 6
تأویل قرآن، نزد آنهاست
3286 . شواهد التنزیل به نقل از اَنَس بن مالک : پیامبر خدا فرمود: «على، پس از من، تأویل آنچه را مردم از قرآن نمى‌دانند، به آنها مى‌آموزد» یا فرمود: «آگاهشان مى‌کند» .
14 / 7
عندهم علم ما فِی الأَرضِ والسَّماءِ
3287 . رسول الله صلى الله علیه و آله: ما یَنقَلِبُ جَناحُ طائِرٍ فِی الهَواءِ إلّا وعِندَنا فیهِ عِلمٌ.(12)
14 / 8
عندهم کِتابُ الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام
3288 . الإمامة والتبصرة عن اُمّ سَلَمَةَ: أقعَدَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله عَلِیًّا علیه السلام فی بَیتِهِ، ثُمَّ دَعا بِجِلدِ شاةٍ، فَکَتَبَ فیهِ حَتّى أکارِعِهِ.(13)
3289 . أدب الإملاء والاستملاء عن اُمّ سَلَمَةَ: دَعا رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله بِأَدیمٍ وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام عِندَهُ، فَلَم یَزَل رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله یُملی وعَلِیٌّ یَکتُبُ حَتّى مَلَأَ بَطنَ الأَدیمِ وظَهرَهُ وأکارِعَهُ(14)
3290 . الإمام الصادق علیه السلام: دَعا رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله عَلِیًّا علیه السلام ودَعا بِدَفتَرٍ، فَأَملى عَلَیهِ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیهِما بَطنَهُ.(15)
3291 . الإمام الحسن علیه السلام: إنَّ العِلمَ فینا، ونَحنُ أهلُهُ، وهُوَ عِندَنا مَجموعٌ کُلُّهُ بِحَذافیرِهِ، وإنَّهُ لا یَحدُثُ شَیءٌ إلى یَومِ القِیامَةِ حَتّى أرشُ الخَدشِ إلّا وهُوَ عِندَنا مَکتوبٌ بِإِملاءِ رَسولِ اللهِ صلى الله علیه و آله وخَطِّ عَلِیٍّ علیه السلام بِیَدِهِ.(16) راجع: أهل البیت فی الکتاب والسنة: القسم الرابع
14 / 7
آگاهى از هر آنچه در زمین و آسمان است، آگاه‌اند
3287 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بال پرنده‌اى در آسمان به هم نمى‌خورد، مگر این که ما از آن آگاهیم.
14 / 8
کتاب امام على، نزد آنهاست
3288 . الإمامة والتبصرة به نقل از اُمّ سلمه پیامبر خدا، على علیه السلام را در خانه‌اش نشانْد و دستور داد پوست گوسفندى بیاورند و [على علیه السلام] بر همه جاى آن، حتّى پاچه‌هایش نوشت.
3289 . أدب الإملاء و الاستملاء به نقل از اُمّ سلمه : پیامبر خدا، دستور داد پوستى بیاورند و این، در حالى بود که على بن ابى طالب علیه السلام نیز حضور داشت. پیامبر علیه السلام همچنان مى‌گفت و على علیه السلام مى‌نوشت تا شکم و پشت و پاچه‌هاى پوست، پُر از نوشته شد.
3290 . امام صادق علیه السلام: پیامبر خدا، على علیه السلام را فرا خواند و دستور داد دفترى بیاورند و آن قدر بر على اِملا کرد که شکم آن [پوست]، پُر شد.
3291 . امام حسن علیه السلام: دانش، در میان ماست و ما اهل آنیم و همه آن به کمال، نزد ماست و تا روز رستاخیز، حتّى دیه خراشى تعلّق نخواهد گرفت، مگر آن که با املاى پیامبر خدا و دست‌خطّ على علیه السلام، نزد ما نوشته موجود است.
ر. ک: اهل بیت در قرآن و حدیث: بخش چهارم
1) الکافی: ج 1 ص 193 ح 4 و ص 209 ح 4 کلاهما عن أبی حمزة الثمالیّ عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 26 ص 107 ح 12.
2) الکافی: ج 1 ص 224 ح 2 عن عبد الرحمن بن کثیر عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 11 ص 41 ح 43.
3) الکافی: ج 1 ص 294 ح 3 عن عبد الحمید بن أبی الدیلم عن الإمام الصادق علیه السلام.
4) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 1 ص 204 ح 1 عن علیّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا علیه السلام، بحارالأنوار: ج 11 ص 84 ح 8.
5) فرائد السمطین: ج 1 ص 44 ح 9 عن ابن عبّاس.
6) فضائل الصحابة لابن حنبل: ج 2 ص 654 ح 1113؛ شرح الأخبار: ج 2 ص 309 ح 631، بحارالأنوار: ج 40 ص 175 ح 56.
7) الرعد:43.
8) شواهد التنزیل: ج 1 ص 400 ح 422.
9) النمل:40.
10) الأمالی للصدوق: ص 453 ح 3، بحارالأنوار: ج 35 ص 429 ح 1.
11) شواهد التنزیل: ج 1 ص 39 ح 28.
12) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 32 ح 54 عن داوود بن سلیمان الفرّاء عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 26 ص 19 ح 4.
13) الإمامة والتبصرة: ص 174 ح 28، بحارالأنوار: ج 38 ص 132 ح 85.
14) أدب الإملاء والاستملاء للسمعانی: ص12.
15) الاختصاص: ص275 عن حنان بن سدیر، بحارالأنوار: ج 39 ص 152 ح 5.
16) الاحتجاج: ج 2 ص 63 ح 155 عن ابن عبّاس، بحارالأنوار: ج 44 ص 100 ح 9.
