8 / 1
فَضلُ الذِّکرِ و الدُّعاء بَعدَ الصَّلاةِ
7584 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن جَلَسَ فی مُصَلّاهُ مِن صَلاةِ الفَجرِ إلى طُلوعِ الشَّمسِ سَتَرَهُ اللّهُ مِن النّار.(1)
7585 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن صلّى صَلاةَ الفَجرِ ثُمَّ قَعَدَ یَذکُرُ اللّهَ حَتّى تَطلُعَ الشَّمسُ وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.(2)
7586 . سنن الترمذی عن عُمَر: إنَّ النَّبیَّ صلى الله علیه و آله بَعَثَ بَعثًا قِبَلَ نَجدٍ فَغَنِموا غَنائِمَ کَثیرَةً فَأَسرَعُوا الرَّجعَةَ، فَقالَ رَجُلٌ مِمَّن لَم یَخرُج: ما رَأَینا بَعثًا أسرَعَ رَجعَةً و لا أفضَلَ غَنیمَةً مِن هذَا البَعثِ، فَقالَ النَّبیُّ صلى الله علیه و آله: ألا أدُلُّکُم عَلى قَومٍ أفضَلَ غَنیمَةً و أسرَعَ رَجعَةً؟ قَومٌ شَهِدوا صَلاةَ الصُّبحِ ثُمَّ جَلَسوا یَذکُرونَ اللّهَ حَتّى طَلَعَت عَلَیهِمُ الشَّمسُ، فَاُولئِکَ أسرَعُ رَجعَةً و أفضَلُ غَنیمَةً.(3)
8 / 1
فضیلت ذکر و دعا پس از نماز
7584 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس از نماز صبح تا طلوع خورشید در نمازگاهش بنشیند، خداوندْ او را از آتش، حفظ مى‌کند.
7585 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس نماز صبح بگزارد و سپس به ذکر خدا بنشیند تا خورشید طلوع کند، بهشت برایش واجب مى‌شود.
7586 . سنن الترمذى – به نقل از عمر -: همانا پیامبر صلى الله علیه و آله لشکرى را به سوى «نجد» فرستاد. پس غنایم بسیار به چنگ آورده، زود بازگشتند مردى که با آنان نرفته بود، گفت: ما گروهى ندیده بودیم که چنین سریع و با این همه غنیمت باز گردند. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «آیا شما را به گروهى راه‌نمایى نکنم که بازگشتشان سریع‌تر و غنیمتشان بیشتر است؛ گروهى که در نماز صبح، حاضر مى‌شوند و سپس به ذکر خداوند مى‌نشینند تا آن گاه که خورشید بر آنان، طلوع کند؟ اینان، بازگشتشان سریع‌تر و غنیمتشان بیشتر است.
7587 . صحیح مسلم عن جابِر بن سَمُرَة: إنَّ النَّبیَّ صلى الله علیه و آله کانَ إذا صَلَّى الفَجرَ جَلَسَ فی مُصَلّاهُ حَتّى تَطلُعَ الشَّمسُ حَسَنًا.(4)
8 / 2
قِراءَةُ آیَةِ الکُرسیِّ
7588 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: یا عَلیُّ، عَلَیکَ بِتِلاوَةِ آیَةِ الکُرسیِّ فی دُبُرِ الصَّلاةِ المَکتوبَةِ، فَإِنَّهُ لا یُحافِظ عَلَیها إلّا نَبیٌّ، أو صِدّیقٌ، أو شَهیدٌ.(5)
7589 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ آیَهَ‌الکُرسیِّ فیدُبُرِ کُلِ‌صَلاةٍ مَکتوبَةٍ لَم یَحُل بَینَهُ و بَینَ دُخولِ الجَنَّهِ‌إلَا المَوتُ.(6)
7590 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ آیَةَ الکُرسیِّ فی دُبُرِ الصَّلاةِ المَکتوبَةِ کانَ فی ذِمَّةِ اللّهِ إلَى الصَّلاةِ الاُخرى.(7)
8 / 3
قِراءَةُ التَّوحیدِ
7591 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن قَرَأَ التَّوحیدَ دُبُرَ کُلِّ فَریضَةٍ عَشرًا زَوَّجَهُ اللّهُ مِنَ الحورِ العینِ.(8)
7587 . صحیح مسلم – به نقل از جابر بن سَمُره -: پیامبر صلى الله علیه و آله هرگاه نماز صبح مى‌گزارد، در نمازگاهش مى‌نشست تا خورشید، آشکار شود.
8 / 2
آیة الکرسى خواندن
7588 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اى على، پیوسته در پىِ نماز واجب، «آیة الکرسى» را بخوان که جز پیامبر، صدّیق (راستْ گفتار) و شهید بر آن مواظبت نمى‌ورزد.
7589 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که در پىِ هر نماز واجب، «آیة الکرسى» بخواند، تنها فاصله میان او تا درآمدن به بهشت، مرگ است.
7590 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آن که در پىِ نماز واجب، «آیة الکرسى» بخواند، تا نماز دیگر، در پناه خداست.
8 / 3
سوره ی توحید خواندن
7591 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس سوره ی توحید را ده مرتبه در پىِ هر نماز واجب بخواند، خداوند، حوریه‌هاى بهشتى را به همسرى‌اش در مى‌آورد
8 / 4
الاِستِغفار
7592 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَنِ استَغفَرَ اللّهَ دُبُرَ کُلِّ صَلاةٍ ثَلاثَ مَرّاتٍ فَقالَ: «أستَغفِرُ اللّهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیُّومُ و أتوبُ إلَیهِ» غُفِرَت ذُنوبُهُ.
1 7593 . صحیح مسلم عن ثَوبان: کانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله إذَا انصَرَفَ مِن صَلاتِهِ استَغفَرَ ثَلاثًا و قالَ: «اللّهُمَّ أنتَ السَّلامُ و مِنکَ السَّلامُ تَبارَکتَ ذَا الجَلالِ و الإِکرامِ».(9)
8 / 5
ما رُویَ مِنَ الأَدعیَةِ فی تَعقیبِ الصَّلاةِ
7594 . الإمام الجواد علیه السلام: کانَ النَّبیُّ صلى الله علیه و آله یَقولُ إذا فَرَغَ مِن صَلاتِهِ: «اللّهُمَّ اغفِر لی ما قَدَّمتُ و ما أخَّرتُ و ما أسرَرتُ و ما أعلَنتُ و إسرافی عَلى نَفسی و ما أنتَ أعلَمُ بِهِ مِنّی، اللّهُمَّ أنتَ المُقَدِّمُ و أنتَ المُؤَخِّرُ، لا إلهَ إلّا أنتَ، بِعِلمِکَ الغَیبَ و بِقُدرَتِکَ عَلَى الخَلقِ أجمَعینَ، ما عَلِمتَ الحَیاةَ خَیرًا لی فَأَحیِنی، و تَوَفَّنی إذا عَلِمتَ الوَفاةَ خَیرًا لی، اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ خَشیَتَکَ فِی السِّرِّ و العَلانیَةِ، و کَلِمَةَ الحَقِّ فِی الغَضَبِ و الرِّضا، و القَصدَ فِی الفَقرِ و الغِنى، و أسأَلُکَ نَعیمًا لا یَنفَدُ، و قُرَّةَ عَینٍ لا یَنقَطِعُ، و أسأَلُکَ الرِّضا بِالقَضاءِ، و بَرَکَةَ المَوتِ بَعدَ العَیشِ، و بَردَ العَیشِ بَعدَ المَوتِ، ولَذَّةَ المَنظَرِ إلى وَجهِکَ و شَوقًا إلى رُؤیَتِکَ و لِقائِکَ، مِن غَیرِ ضَرّاءَ مُضِرَّةٍ و لا فِتنَةٍ مُضِلَّةٍ، اللّهُمَّ زَیِّنّا بِزینَةِ
8 / 4
طلب آمرزش
7592 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: گناهان کسى که در پىِ هر نماز، سه بار آمرزش بطلبد و بگوید: «از خدایى که جز او خدایى نیست و زنده و پاینده است، آمرزش مى‌طلبم و به سویش باز مى‌گردم»، آمرزیده مى‌شود.
7593 . صحیح مسلم – به نقل از ثَوبان -: پیامبر خدا، هر گاه نمازش را به پایان مى‌بُرد، سه بار طلب آمرزش مى‌کرد و مى‌گفت: «خدایا! تو سلام هستى و سلام، از توست مبارکى، اى شکوهمند گرامى!».
8 / 5
دعاهاى روایت شده براى پس از نماز
7594 . امام جواد علیه السلام: هرگاه پیامبر صلى الله علیه و آله از نمازش فارغ مى‌شد، مى‌گفت: «خدایا! آنچه را کرده و مى‌کنم، و نهان و آشکار کرده‌ام، اسراف بر خود را و آنچه را که تو بهتر از من مى‌دانى، بر من بیامرز.
خدایا! تو پیش از همه و پس از همه هستى. جز تو خدایى نیست. به دانایى‌ات بر نهان و به توانایى‌ات بر همه ی خلقت سوگند، تا آن گاه که زندگى را برایم بهتر مى‌دانى، مرا زنده نگاه دار و آن گاه که مرگ را برایم بهتر مى‌دانى، مرا بمیران.
خدایا! همانا من بیم از تو را در نهان و آشکار، سخن حق را در خشم و خشنودى، و میانه‌روى را در تنگ‌دستى و توانگرى، از تو مى‌خواهم. نعمتى تمام ناشدنى و روشنىِ چشمى ناگسستنى را از تو مى‌خواهم خشنودى به حکم تو، مرگى مبارک پس از زندگى و زندگانى آرام پس از مرگ، لذّت نگریستن به تو و شوق دیدارت و ملاقات تو بى رنجى گزنده و فتنه‌اى گم‌راه کننده را از تو مى‌خواهم.
خدایا! ما را به زینت ایمان، زینت بخش و راه‌نما و ره‌یافته قرار ده.
خدایا! ما را در میان آنان که ره نمودى، ره بنما.
الإِیمانِ و اجعَلنا هُداةً مَهدیّینَ، اللّهُمَّ اهدِنا فیمَن هَدَیتَ، اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ عَزیمَةَ الرَّشادِ و الثَّباتِ فِی الأَمرِ و الرُّشدِ، و أسأَلُکَ شُکرَ نِعمَتِکَ و حُسنَ عافِیَتِکَ و أداءَ حَقِّکَ، و أسأَلُکَ یا رَبِّ قَلبًا سَلیمًا و لِسانًا صادِقًا، و أستَغفِرُکَ لِما تَعلَمُ، و أسأَلُکَ خَیرَ ما تَعلَمُ، و أعوذُ بِکَ مِن شَرِّ ما تَعلَمُ، فَإِنَّکَ تَعلَمُ و لا نَعلَمُ و أنتَ عَلّامُ الغُیوبِ».(10)
7595 . المستدرک على الصحیحین عن أبی أیّوب الأَنصاریّ: ما صَلَّیتُ وَراءَ نَبیِّکُم صلى الله علیه و آله إلّا سَمِعتُهُ حینَ یَنصَرِفُ مِن صَلاتِهِ یَقولُ: «اللّهُمَّ اغفِر لی أخطائی و ذُنوبی کُلَّها، اللّهُمَّ أنعِمنی و أحیِنی و ارزُقنی، و اهدِنی لِصالِحِ الأَعمالِ و الأَخلاقِ، فَإِنَّهُ لا یَهدی لِصالِحِها إلّا أنتَ، و لا یَصرِفُ عَن سَیِّئِها إلّا أنتَ».(11)
7596 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله – لِعَلیٍّ علیه السلام -: إذا أرَدتَ أن تَحفَظَ کُلَّ ما تَسمَعُ و تَقرَأُ فَادعُ بِهذَا الدُّعاءِ فی دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ و هُوَ: «سُبحانَ مَن لا یَعتَدی عَلى أهلِ مَملَکَتِهِ، سُبحانَ مَن لا یَأخُذُ أهلَ الأَرضِ بِأَلوانِ العَذابِ، سُبحانَ الرَّؤُوفِ الرَّحیمِ، اللّهُمَّ اجعَل لی فی قَلبی نورًا و بَصَرًا و فَهمًا و علمًا إنَّکَ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ».(12)
7597 . الإمام الصادق علیه السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله قالَ لِأَصحابِهِ ذاتَ یَومٍ: أرَأَیتُم لَو جَمَعتُم ما عِندَکُم مِنَ الثّیابِ و الآنیَةِ ثُمَّ وَضَعتُم بَعضَهُ عَلى بَعضٍ أکُنتُم تَرَونَهُ یَبلُغ السَّماءَ؟ قالوا: لا یا رَسولَ اللّهِ، قالَ: ألا أدُلُّکُم عَلى شَیءٍ أصلُهُ فِی الأَرضِ و فَرعُهُ فِی السَّماءِ؟ قالوا: بَلى یا رَسولَ اللّهِ، قالَ: یَقولُ أحَدُکُم إذا فَرَغَ مِن صَلاتِهِ الفَریضَةِ: «سُبحانَ اللّهِ و الحَمدُ للّهِ‌ِ و لا إلهَ إلَا اللّهُ و اللّهُ أکبَرُ» ثَلاثینَ مَرَّةً، فَإِنَّ أصلَهُنَّ فِی الأَرضِ و فَرعَهُنَّ
خدایا! همانا من، اراده ی قوى بر یافتن راه راست و و پایدارى در کار و استوارى در راه حق را از تو مى‌خواهم. سپاس‌گزارى نعمتت را، سلامت کامل و اداى حقّت را مى‌خواهم.
اى پروردگار من! دلى پیراسته و زبانى راستگو از تو مى‌خواهم. از آنچه که مى‌دانى، آمرزش مى‌طلبم و نیکوترینِ آنچه مى‌دانى، از تو مى‌خواهم و از بدىِ آنچه مى‌دانى، به تو پناه مى‌برم، که تو مى‌دانى و ما نمى‌دانیم و تو به نهان‌ها بسیار دانایى.(13)
7595 . المستدرک على الصحیحین – به نقل از ابو ایّوب انصارى -: در پشت سرِ پیامبرتان نماز نگزاردم، جز این که هرگاه نمازش را به پایان مى‌برد، مى‌شنیدم که مى‌گوید: «خدایا! همه ی خطاها و گناهانم را بیامرز خدایا! نعمتت را بر من، ارزانى دار، مرا زنده بدار و روزى‌ام ده و به کارها و خوى‌هاى شایسته ره‌نمونم کن که جز تو به شایسته‌هاى آن دو (کارها و خوى‌ها) ره نمى‌نماید و جز تو از زشت‌هاى آن دو، باز نمى‌دارد.
7596 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله-: به على علیه السلام -: هرگاه خواستى هر چه را مى‌شنوى و مى‌خوانى، به یاد بسپارى، این دعا را در پى هر نماز بخوان: «منزّه است آن که به مردمان مملکتش تجاوز نمى‌کند! پاک و منزّه است آن که ساکنان زمین را کیفرهاى گونه گون نمى‌دهد! منزّه است آن مهربان و بخششگر! خدایا! در دل من، نور و بینش و فهم و دانایى قرار ده، که تو بر هر چیز، توانایى.
7597 . امام صادق علیه السلام: پیامبر خدا، روزى به اصحابش فرمود: «آیا اگر هر چه لباس و ظرف دارید، گِرد آورید وروى هم بگذارید، فکر مى‌کنید به آسمان برسد؟».
گفتند: نه، اى پیامبر خدا!
فرمود: «آیا شما را به چیزى راه‌نمایى نکنم که ریشه‌اش در زمین و شاخه‌اش در آسمان باشد؟» .
گفتند: چرا، اى پیامبر خدا!
فرمود: «هر یک از شما که از نماز واجبش فارغ شد، سى‌بار بگوید: «و خدا منزّه است و ستایش، براى خداست و جز خداوند، هیچ خدایى نیست و خدا، بزرگ‌تر است». همانا ریشه ی
فِی السَّماءِ، و هُنَّ یَدفَعنَ الهَدمَ و الحَرقَ و الغَرَقَ و التَّرَدّیَ فِی البِئرِ و أکلَ السَّبُعِ و میتَةَ السّوءِ و البَلیَّةَ الَّتی تَنزِلُ مِنَ السَّماءِ عَلَى العَبدِ فی ذلِکَ الیَومِ، و هُنَّ الباقیاتُ.(14)
7598 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: تَقولُ فی دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ: «اللّهُمَّ اهدِنی مِن عِندِکَ، و أفِض عَلَیَّ مِن فَضلِکَ، و انشُر عَلَیَّ مِن رَحمَتِکَ، و أنزِل عَلَیَّ مِن بَرَکاتِکَ».(15)
اینها در زمین و شاخه ی آنها در آسمان است. آنها خرابى، آتش، غرق شدن، در چاه افتادن، خوراک درنده شدن، مرگ بد و بلاى آسمانى را که در آن روز بر بنده فرود مى‌آید، دفع مى‌کنند، و آنها ماندگارند.
7598 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در پىِ هر نماز مى‌گویى: «خدایا! از نزد خود، مرا ره بنما و از بخششت، بر من فرو ریز و از رحمتت، بر من بگستر و از برکت‌هایت، بر من فرو فرست».
1) تهذیب الأحکام: ج 2 ص 139 ح 542 و ص 321 ح 1310 عن السکونی عن الإمام الصادق عن أبیه عن الإمام الحسن علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 86 ص 129 ح 2.
2) مسند أبی یعلى: ج 2 ص 178 ح 1485 عن معاذ.
3) سنن الترمذی: ج 5 ص 559 ح 3561.
4) صحیح مسلم: ج 1 ص 464 ح 287.
5) قرب الإسناد: ص 118 ح 415 عن الحسین بن علوان عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام، بحارالأنوار: ج 86 ص 24 ح 24.
6) عمل الیوم و اللیلة: ص 48 ح 124 عن أبی اُمامة؛ مکارم الأخلاق: ج 2 ص 43 ح 2099 عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلى الله علیه و آله.
7) المعجم الکبیر: ج 3 ص 84 ح 2733 عن عبداللّه بن حسن بن حسن عن أبیه عن جدّه علیه السلام.
8) مستدرک الوسائل: ج 5 ص 105 ح 5444 نقلاً عن البلد الأمین ولم نعثر علیه فی النسخة المطبوعة؛ کنز العمّال: ج 1 ص 599 ح 2732 عن ابن عبّاس وفیه «أوجَبَ اللّهُ لَهُ رِضوانَهُ وَمغفِرَتَهُ» مکان «زَوَّجَهُ. .».
9) صحیح مسلم: ج 1 ص 414 ح 591.
10) الکافی: ج 2 ص 548 ح 6 عن محمّد بن الفرج؛ سنن أبی داوود: ج 2 ص 83 ح 1509 عن عبیداللّه بن أبی رافع عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلى الله علیه و آله إلى قوله: «لا إلهَ إلّا أَنت».
11) المستدرک على الصحیحین: ج 3 ص 523 ح 5942.
12) فلاح السائل: ص 168، بحارالأنوار: ج 86 ص 9 ح 8.
13) در نقل سنن أبى داوود و السنن الکبرى، تنها تا «جز تو خدایى نیست»، آمده است.
14) ثواب الأعمال: ص 26 ح 4 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 86 ص 31.
15) تهذیب الأحکام: ج 2 ص 107 ح 404 عن سلام المکّی عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 86 ص 20 ح 18.
