قرآن
«به راستى که مؤمنان، رستگار شدند… و آنان که امانت ها و پیمان خود را رعایت مى کنند».
حدیث
58.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: گزاردن حقوق و نگهدارى امانت ها، دین من و دینِ پیامبران پیش از من است.
59.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: امانت و وفا، به واسطه ی پیامبران بر فرزند آدم نازل شد، و آنها براى این فرستاده شدند. برخى از ایشان، فرستاده ی خدا هستند، برخى پیامبر، و برخى پیامبرِ فرستاده.
قرآن که سخن خداست، فرود آمد. زبان عربى و غیر عربى فرود آمدند. پس مردم، قرآن را و سنّت ها را با زبان هاى خویش دانستند، و خداوند، هر آنچه مردم مى باید انجام دهند یا انجام ندهند ـ و اینها خود، حجّت بر آنهاست ـ بر ایشان بیان فرمود. پس اهل هیچ زبانى نیست، مگر آن که نیک را از بد، باز مى شناسند.
سپس امانت، نخستین چیزى است که [به آسمان] بالا برده مى شود (از میان مردم رخت بر مى بندد) و نشان آن در اعماق دل هاى مردم مى ماند. سپس وفادارى و پیمان و مسئولیت ها بالا برده مى شوند و [تنها] نوشته ها[یى از آنها] باقى مى مانند.
پس، عالمى عمل مى کند، و نادانى [با آن که] آنها را مى داند و انکارشان مى کند، تا آن که به من و به امّت من رسید. پس نزد خدا هلاک نشود مگر آن که هلاک شدنى است، و تنها ترک کنندگان از او غفلت مى کنند.
60.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: آیا شما را از مؤمن خبر ندهم؟ مؤمن، کسى است که مؤمنان، او را بر جان و مال خود امین بدانند.
61.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: به بسیارىِ نماز و روزه و حج و بخشش و زمزمه هاى شبانه ی آنها نگاه مکنید؛ بلکه به راستگویى و امانتدارى شان بنگرید.
62.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله – در بیان منش هاى مؤمن -: در امانت ها امین، و از خیانت ها به دور است.
63.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: چهار خصلت اند که در هر که باشند، ایمانش کامل است، اگر چه از سر تا پایش گناه باشد: راستگویى، امانتدارى، حیا، و خوش خویى.
64.پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: کسى که امانتدار نیست، ایمان ندارد.
65.مسند ابن حنبل – به نقل از اَنَس -: پیامبر خدا، هیچ گاه براى ما خطبه نخواند، مگر آن که [در آن] فرمود: «ایمان ندارد آن که امانتدار نباشد، و دین ندارد آن که به پیمانش وفادار نباشد».
66.امام على علیه السلام: با پیامبر خدا نشسته بودیم که مردى از اهالى عالیه(1) وارد شد و گفت: اى پیامبر خدا! مرا از سخت ترین و آسان ترین چیز در این دین، خبر دهید.
فرمود: «آسان ترینش گواهى دادن به این است که معبودى جز خدا نیست، و محمّد، بنده و فرستاده ی اوست.
و سخت ترینش ـ اى عالیه نشین ـ امانتدارى است. آن را که امانتدارى نیست، دین نیست».
67. امام على علیه السلام: آن را که امانتدارى نیست، ایمان نیست.
68.امام على علیه السلام: مسلمان، هر گاه امانتى به او سپرده شود، خیانت نمى کند، و هرگاه وعده دهد، خُلف وعده نمى کند، و هرگاه سخن بگوید، دروغ نمى گوید.
69.امام على علیه السلام: هر گاه به تو امانتى سپرده شد، آن را برگردان، و هرگاه به کسى امانت سپردى [و امینش شمردى]، او را [به خیانت] متّهم مکن؛ زیرا ایمان ندارد کسى که امانتدار نیست.
70.امام على علیه السلام: امانتدارى، ایمان است.
71.امام على علیه السلام: بناى ایمان، بر راستى و امانتدارى استوار است.
72.امام على علیه السلام: سرلوحه (اوجِ) ایمان، امانتدارى است.
73.امام على علیه السلام: سرلوحه (اوجِ) اسلام، امانتدارى است.
74.امام على علیه السلام: بنیاد دین، امانتدارى و وفاى به پیمان هاست.
75.امام على علیه السلام: اى بندگان خدا! با خواندن نماز در وقتش، و پرداختن زکات در هنگامش… و پس دادن امانتى که به شما سپرده شده است، دینتان را برپا و استوار دارید.
76.امام على علیه السلام: پیامبرى که به سوى شما آمد، از خودتان و با زبان خودتان بود… او کتاب و دانایى، و واجبات و مستحبّات را به شما آموخت، و به رسیدگى به خویشاوندانتان، و حفظ خون هایتان، و آشتى با یکدیگر، و باز گرداندن امانت ها به صاحبانشان، و وفا کردن به پیمان، فرمانتان داد.
77.امام على علیه السلام: کسى که امانتدارى کند، دیندارى را به کمال رسانیده است.
78. امام على علیه السلام: برترین [مرتبه] ایمان، امانتدارى است، و زشت ترین خوى، خیانت است.
79.امام على علیه السلام: امانتدار باش، که امانتدارى، برترین دیندارى است.
80.امام على علیه السلام: کسى که دینش درست باشد، امانتدارى اش قوى است.
81.امام على علیه السلام: میوه دین، امانتدارى است.
82.امام على علیه السلام: درستى در امانت، نشانه نیکویىِ عقیدت است.
83.امام على علیه السلام: دینداران را نشانه هایى است که با آنها شناخته مى شوند: راستگویى، بازگرداندن امانت، وفاى به عهد، پیوند با خویشاوندان، مهربانى با ناتوانان [و تهى دستان]، کم نگریستن به زنان (/کم نزدیکى کردن با زنان)، نیکى کردن، خوش خویى، گشاده خویى، پیروى از دانش، و آنچه به خداى عز و جل نزدیک مى گردانَد. خوشا به حال اینان و چه سرانجام خوبى دارند!
84.امام رضا علیه السلام: ایمان، بازگرداندن امانت است، و دورى کردن از همه گناهان بزرگ، و شناختِ با دل، و اقرار به زبان، و عمل کردن.
85.امام صادق علیه السلام: شما هرگز مؤمن نخواهید بود مگر آن گاه که امانتدار باشید، و مگر آن گاه که نعمتِ آسایش و رفاه را مصیبت شمارید؛ چرا که شکیبایى در برابر بلا و گرفتارى، برتر از عافیت در هنگام آسایش و رفاه است.
86.امام صادق علیه السلام: مسلمان، کسى است که مردم از دست و زبانِ او به سلامت باشند؛ و مؤمن، کسى است که مردم، او را بر مال و جان خود امین شمارند.
87. امام صادق علیه السلام: به رکوع و سجودهاى طولانى شخص منگرید؛ زیرا این، چیزى است که به آن عادت کرده است و اگر آن را ترک گوید، احساس دلگیرى مى کند؛ بلکه به راستگویى و امانتدارى او بنگرید.
88.الاختصاص – به نقل از صفوان بن مهران جمّال -: امام صادق علیه السلام به من فرمود: «اى صفوان! آیا مى دانى خداوند چند پیامبر فرستاده است؟».
گفتم: نمى دانم.
فرمود: «خداوند، یکصد و چهل و چهار هزار پیامبر فرستاد و همین اندازه، وصىّ [پیامبر] قرار داد، که همگى به راستگویى و امانتدارى و زهد به دنیا فرا مى خواندند، و خداوند، پیامبرى بهتر از محمّد صلی الله علیه وآله و وصى اى بهتر از وصىّ او نفرستاده است».
89.امام باقر علیه السلام: یکى از خصلت هاى مؤمن، حفظ امانت است.
1) ظاهرا مقصود، منطقه بالاى مدینه است؛ یعنى جایى که وادى لطمان از آن جا مى آید. امروزه به این منطقه «عوالى» مى گویند (فرهنگ علوم جغرافیایى ـ تاریخى در حدیث و سیره، محمّد محمّدحسن شراب، ترجمه: حمیدرضا شیخى).
