4 / 1
التَّعَرُّفُ عَلَى القُرآنِ
5435. رسول الله صلى الله علیه و آله: مَن تَعَلَّمَ القُرآنَ فی شَبیبَتِهِ اختَلَطَ بِلَحمِهِ ودَمِهِ.(1)
4 / 2
التَّوبَة
5436. رسول الله صلى الله علیه و آله: التَّوبَةُ حَسَنٌ ولکِن فِی الشَّبابِ أحسَنُ.(2)
5437. عنه صلى الله علیه و آله: ما مِن شَیءٍ أحَبَّ إلَى اللهِ تَعالى مِن شابٍّ تائِبٍ، وما مِن شَیءٍ أبغَضَ إلَى اللهِ تَعالى مِن شَیخٍ مُقیمٍ عَلى مَعاصیهِ.(3)
5438. عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللهَ تَعالى یُحِبُّ الشّابَّ التّائِبَ.(4)
5439. عنه صلى الله علیه و آله: لَلّهُ أفرَحُ بِتَوبَةِ عَبدِهِ مِنَ العَقیمِ الوالِدِ، ومِنَ الضّالِّ الواجِدِ، ومِنَ‌الظَّمآنِ الوارِدِ.(5)
4 / 1
آشنایى با قرآن
5435. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که قرآن را در جوانى‌اش فرا گیرد، با گوشت و خونش عجین مى‌گردد
4 / 2
توبه
5436. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: توبه زیباست؛ ولى در هنگام جوانى، زیباتر است
5437. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ چیز نزد خداوند متعال، محبوب‌تر از جوانِ توبه‌کننده نیست؛ و هیچ چیز نزد خداوند، از پیرى که بر نافرمانىِ خدا اصرار مى‌ورزد، مبغوض‌تر نیست
5438. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به راستى که خداوند، جوانِ توبه‌کننده را دوست مى‌دارد
5439. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر آینه، خداوند عز و جل بیشتر از نازایى که صاحبِ فرزند شود و یا گم کرده‌اى که گم‌شده‌اش را بیابد و یا تشنه‌اى که به آب برسد، از توبه بنده شادمان مى‌شود
4 / 3
الاهتمام بالعبادة
أ قیمَةُ العِبادَةِ فِی مَرحَلَةِ الشَّبابِ
5440. رسول الله صلى الله علیه و آله: فَضلُ الشّابِّ العابِدِ الَّذی تَعَبَّدَ فی صِباهُ عَلَى الشَّیخِ الَّذی تَعَبَّدَ بَعدَ ما کَبُرَت سِنُّهُ کَفَضلِ المُرسَلینَ عَلى سائِرِ النّاسِ.(6)
5441. عنه صلى الله علیه و آله: یَقولُ اللهُ عز و جل: الشّابُّ المُؤمِنُ بِقَدَرِی الرّاضی بِکِتابِی، القانِعُ بِرِزقِی، التّارِکُ لِشَهوَتِهِ مِن أجلی هُوَ عِندی کَبَعضِ مَلائِکَتی.(7)
5442. عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللهَ تَعالى یُحِبُّ الشّابَّ الَّذی یُفنی شَبابَهُ فی طاعَةِ اللهِ تَعالى.(8)
ب مُباهاةُ اللهِ بِعِبادَةِ الشّابِّ
5443. رسول الله صلى الله علیه و آله: إنَّ اللهَ تَعالى یُباهی بِالشّابِّ العابِدِ المَلائِکَةَ، یَقولُ: اُنظُروا إلى عَبدی! تَرَکَ شَهوَتَهُ مِن أجلی.(9)
5444. حلیة الأولیاء عن عمر بن الخطاب عن رسول الله صلى الله علیه و آله: ما مِن شابٍّ یَدَعُ لَذَّةَ الدُّنیا ولَهوَها ویَستَقبِلُ بِشَبابِهِ طاعَةَ اللهِ إلّا أعطاهُ اللهُ أجر اثنَینِ وسَبعینَ صِدّیقا، ثُمَّ قالَ: یَقولُ اللهُ تَعالى: أیُّهَا الشّابُّ التّارِکُ شَهوَتَهُ لی، المُبتَذَلُ شَبابُهُ لی أنتَ عِندی کَبَعضِ مَلائِکَتی.(10)
4 / 3
اهتمام به عبادت
الف ارزش عبادت خدا در دوران جوانى
5440. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترىِ جوان عبادت‌پیشه‌اى که در نورَسى به عبادت رو آورده، بر پیرى که در بزرگى به عبادت رو آورده، مانند برترىِ پیامبران بر دیگر مردمان است
5441. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل مى‌فرماید: «جوانِ معتقد به قضا و قدرم، خشنود از کتابم، قناعت کننده به روزى‌ام، و رها کننده خواسته‌هاى نفس به خاطر من، مانند یکى از فرشتگان من است».
5442. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوندِ متعال، جوانى را که جوانى‌اش را در راه اطاعت خدا سپرى کند، دوست مى‌دارد
ب افتخار خداوند به عبادت جوان
5443. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند متعال، به جوان عبادت‌پیشه، نزد فرشتگان افتخار مى‌کند، در حالى که مى‌فرماید: «بنده‌ام را بنگرید براى من، خواسته‌هاى نفْس خود را کنار نهاده است».
5444. حلیة الأولیاء به نقل از عمر بن خطّاب : پیامبر خدا فرمود: «هیچ جوانى خوشى‌هاى دنیا و سرگرمى‌هاى آن را کنار نمى‌نهد و در جوانى به استقبال بندگى خدا نمى‌رود، مگر آن که خداوند به وى پاداش هفتاد و دو صدّیق مى‌بخشد». سپس فرمود: «خداوند متعال مى‌فرماید: “اى جوانِ رها کننده شهوت به خاطر من، و سپرى کننده جوانى‌اش براى من! تو در پیشگاه من، مانند برخى فرشتگانم هستى”».
ج بَرَکاتُ العِبادَةِ فی الشَّبابِ
5445. رسول الله صلى الله علیه و آله: مَن أحسَنَ عِبادَةَ اللهِ فی شَبیبَتِهِ، لَقّاهُ اللهُ الحِکمَةَ عِندَ شَیبَتِهِ، قالَ اللهُ تَعالى: «وَ لَمّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ اِسْتَوى آتَیْناهُ حُکْماً وَ عِلْماً» ثُمَّ قالَ تَعالى: «وَ کَذلِکَ نَجْزِی اَلْمُحْسِنِینَ»(11) (12)
5446. عنه صلى الله علیه و آله: سَبعَةٌ یُظِلُّهُمُ اللهُ عز و جل فی ظِلِّهِ یَومَ لا ظِلَّ الَا ظِلُّهُ: إمامٌ عادِلٌ، وشابٌّ نَشَأَ فی عِبادَةِ اللهِ عز و جل….(13)
5447. عنه صلى الله علیه و آله: أیُّما ناشٍ نَشَأَ فِی العِلمِ وَالعِبادَةِ حَتّى یَکبُرَ أعطاهُ اللهُ تَعالى یَومَ القِیامَةِ ثَوابَ اثنَینِ وسَبعینَ صِدّیقا.(14)
5448. عنه صلى الله علیه و آله لإبی ذرّ : یا أباذَرٍّ، ما مِن شابٍّ یَدَعُ لِلّهِ الدُّنیا ولَهوَها وأهرَمَ شَبابَهُ فی طاعَةِ اللهِ إلَا أعطاهُ اللهُ أجرَ اثنَینِ وسَبعینَ صِدّیقا.(15)
5449. عنه صلى الله علیه و آله: خَیرُ اُمَّتی مَن هَدَمَ شَبابَهُ فی طاعَةِ اللهِ، وفَطَمَ نَفسَهُ عَن لَذّاتِ الدُّنیا وتَوَلَّهَ بِالآخِرَةِ، إنَّ جَزاءَهُ عَلَى اللهِ أعلى مَراتِبِ الجَنَّةِ.(16)
د مَعنَى العِبادَةِ
5450. المحجّة البیضاء: کانَ [رَسولُ اللهِ] صلى الله علیه و آله جالِساً مَعَ أصحابِهِ ذاتَ یَومٍ فَنَظَر إلى شابٍّ ذی جَلَدٍ وقُوَّةٍ قَد بَکَرَ یَسعى فَقالوا: وَیحَ هذا لَو کانَ شَبابُهُ وجَلَدُهُ فی سَبیلِ اللهِ تَعالى؟
فَقالَ صلى الله علیه و آله لا تَقولوا هذا، فَإِنَّهُ إن کانَ یَسعى عَلى نَفسِهِ لِیَکُفَّها عَنِ المَسألَة ویُغنِیَها عَنِ النّاسِ فَهُوَ فی سَبیلِ اللهِ، وَإن کانَ یَسعى عَلى أبَوَینِ ضَعیفَینِ أو ذُرِّیَّةٍ ضِعافٍ لِیُغنِیَهُم ویَکفِیَهُم فَهُوَ فی سَبیلِ اللهِ، وإن کانَ یَسعى تَفاخُرا وتَکاثُرا فَهُوَ فی سَبیلِ الشَّیطانِ.(17)
ج برکات عبادت در جوانى
5445. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که در جوانى، نیکْ بندگى خدا کند، خداوند در پیرى به وى حکمت مى‌آموزد خداى متعال مى‌فرماید: «و چون [موسى] به رشد و کمال خویش رسید، به او حکمت و دانش عطا کردیم» و در ادامه آیه مى‌فرماید: «و نیکوکاران را چنین پاداش مى‌دهیم».
5446. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل در آن روزى که جز سایه‌اش، سایه‌اى نیست، هفت گروه را در سایه خویش خواهد آورد: پیشواى عدالت‌پیشه، و جوانى که در بندگى خداوند عز و جل رشد کرده است…
5447. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر جوانى که در دانش و عبادت رشد کند تا بزرگ شود، خداوند متعال، در قیامت، پاداش 72 صدّیق را به وى مى‌بخشد
5448. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به ابو ذر : اى ابو ذر! هیچ جوانى نیست که دنیا و خوشى‌اش را به خاطر خداوند، کنار نَهَد و جوانى‌اش را در راه بندگى خدا سپرى کند، مگر آن که خداوند، به وى پاداش 72 صدّیق مى‌بخشد
5449. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترینِ امّت من، کسى است که جوانى‌اش را در فرمانبرى از خداوند سپرى کند و خود را از خوشى‌هاى دنیا وا گیرد و شیفته آخرت باشد به راستى که پاداش او نزد خداوند، برترین جایگاه بهشت است
د معناى عبادت خدا
5450. المَحَجّة البیضاء: روزى پیامبر صلى الله علیه و آله، در میان یاران خود نشسته بود چشمش به جوانى چالاک و نیرومند افتاد که از پگاه، کار مى‌کرد یاران گفتند: واى بر او! چه مى‌شد اگر جوانى و چالاکى‌اش در راه خدا مى‌بود؟
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «چنین مگویید اگر او براى خود تلاش مى‌کند تا خود را از مردم، بى‌نیاز کند و نزد آنان دست دراز نکند، در راه خدا کار مى‌کند اگر براى پدر و مادرِ ناتوان و یا فرزندان ناتوان خویش تلاش مى‌کند تا آنان را بى‌نیاز سازد و زندگى‌شان را اداره کند، [باز هم] کار او در راه خداست؛ ولى اگر براى ثروت‌اندوزى و فخرفروشى تلاش مى‌کند، کار او در راه شیطان است».
ه الاِعتِدالُ فِی العِبادَةِ
5451. رسول الله صلى الله علیه و آله: إنَّ هذَا الدّینَ مَتینٌ فَأَوغِلوا فیهِ بِرِفقٍ، ولا تُکَرِّهوا عِبادَةَ اللهِ إلى عِبادِ اللهِ، فَتَکونوا کَالرّاکِبِ المُنبَتِّ الَّذی لا سَفَرا قَطَعَ ولا ظَهرا أبقى.(18)
4 / 4
الاِهتِمامُ بِطَرحِ الأسئلةِ
الکتاب
«فَسْئَلُوا أَهْلَ اَلذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ».(19)
الحدیث
5452. رسول الله صلى الله علیه و آله: العِلمُ خَزائِنُ ومِفتاحُهَا السُّؤالُ، فَاسأَلوا رَحِمَکُمُ اللهُ، فَإِنَّهُ یُؤجَرُ أربَعَةٌ: السّائِلُ، والمُتَکَلِّمُ، وَالمُستَمِعُ، وَالمُحِبُّ لَهُم.(20)
5453. الإمام الصادق علیه السلام: إنَّ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله ذُکِرَ لَهُ أنَّ رَجُلاً أصابَتهُ جَنابَةٌ عَلى جُرحٍ کانَ بِهِ، فَاُمِرَ بِالغُسلِ فَاغتَسَلَ فَکَزَّ(21) فَماتَ فَقالَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله: قَتَلوهُ قَتَلَهُمُ اللهُ، إنَّما کانَ دَواءُ العِیِّ السُّؤالَ.(22)
ه میانه‌روى در عبادت
5451. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به راستى که این دین، استوار است پس با مدارا، وارد آن شوید عبادت خدا را نزد بندگانش ناگوار مسازید تا مانند سوارکارِ تازه کار شوید که نه راهى پیموده و نه مَرکبى باقى گذاشته است
4 / 4
اهتمام به پرسشگرى
قرآن
«پس اگر نمى‌دانید، از پژوهندگان کتاب‌هاى آسمانى جویا شوید».
حدیث
5452. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دانش، گنجینه‌هایى است که کلید آنها، پرسش است بپرسید خداوند، شما را رحمت کند؛ چرا که چهار گروه، پاداش مى‌بَرَند: پرسش کننده، پاسخ دهنده، شنونده، و دوستدار آنان
5453. امام صادق علیه السلام: به پیامبر صلى الله علیه و آله گزارش داده شد که مردى مجروح و آسیب دیده، جُنُب شد و به وى گفته شد غسل کند او هم غسل کرد و سپس سرما خورد و لرزید و از دنیا رفت.
پیامبر خدا فرمود: «او را کُشتند خداوند آنان را بکُشد! همانا داروى درمانده [از پاسخ]، پرسیدن [از دانا] است».
5454. مسند ابن حنبل عن أبیاُمامة: إنَّ فَتىً شابّا أتَى النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسولَ‌اللهِ، ائذِن لی بِالزِّنا!
فَأَقبَلَ القَومُ عَلَیهِ فَزَجَروهُ وقالوا: مَه مَه.
فَقالَ: اُدنُه فَدَنا مِنهُ قَریبا، قالَ: فَجَلَسَ، قالَ: أتُحِبُّهُ لِاُمِّکَ؟
قالَ: لا وَاللهِ جَعَلَنِی اللهُ فِداکَ!
قالَ: ولَا النّاسُ یُحِبّونَهُ لِاُمَّهاتِهِم قالَ: أفَتُحِبُّهُ لِابنَتِکَ؟.
قالَ: لا وَاللهِ یا رَسولَ‌اللهِ، جَعَلَنِی اللهُ فِداکَ!
قالَ: ولَا النّاسُ یُحِبُّونَهُ لِبَناتِهِم قالَ: أفَتُحِبُّهُ لَاُختِکَ؟
قالَ: لا وَاللهِ جَعَلَنِی اللهُ فِداکَ!
قالَ: ولَا النّاسُ یُحِبّونَهُ لأَِخَواتِهِم قالَ: أفَتُحِبُّهُ لِعَمَّتِکَ؟.
قالَ: لا وَاللهِ جَعَلَنِی اللهُ فِداکَ!
قالَ: ولَا النّاسُ یُحِبّونَهُ لِعَمّاتِهِم قال: أفَتُحِبُّهُ لِخالَتِکَ؟.
قالَ: لا وَاللهِ جَعَلَنِی اللهُ فِداکَ!
قالَ: ولَاالنّاسُ یُحِبّونَهُ لِخالاتِهِم قالَ: فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَیهِ وقالَ: اللهُمَّ اغفِر ذَنبَهُ، وطَهِّر قَلبَهُ، وَحَصِّن فَرجَهُ فَلَم یَکُن بَعدَ ذلِکَ الفَتى یَلتَفِتُ إلى شَیءٍ.(23)
5454. مسند ابن حنبل به نقل از ابو اُمامه : جوانى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و گفت: اى پیامبر خدا! اجازه بده زنا کنم!
مردم به سویش هجوم آوردند و آزارش دادند و گفتند: ساکت شو!
پیامبر خدا [به او] فرمود: «نزدیک بیا».
جوان به پیامبر صلى الله علیه و آله نزدیک شد و نشست پیامبر صلى الله علیه و آله پرسید: «آیا این عمل را براى مادرت مى‌پسندى؟».
گفت: نه به خدا، جانم فدایت!
فرمود: «مردم هم این عمل را براى مادران خود نمى‌پسندند».
[سپس] فرمود: «آیا این عمل را براى دخترت مى‌پسندى؟».
جوان گفت: نه به خدا، اى پیامبر خدا، جانم فدایت!
فرمود: «مردم هم این عمل را براى دختران خود نمى‌پسندند».
[سپس] فرمود: «آیا این عمل را براى خواهرت مى‌پسندى؟».
گفت: نه به خدا، جانم فدایت!
فرمود: «مردم هم این عمل را براى خواهران خود نمى‌پسندند».
آن گاه فرمود: «آیا این عمل را براى عمّه‌ات مى‌پسندى؟».
گفت: نه به خدا، جانم فدایت!
فرمود: «مردم هم آن را براى عمّه‌هاى خود، روا نمى‌دارند».
[سپس] فرمود: «آیا این عمل را براى خاله‌ات مى‌پسندى؟».
گفت: نه به خدا، جانم فدایت!
فرمود: «مردم هم آن را براى خاله‌هاى خود نمى‌پسندند».
[سپس] پیامبر خدا، دست خویش را بر آن جوان نهاد و گفت: «بار خدایا! گناهش را ببخش و دلش را پاکیزه گردان و به وى پاکْ‌دامنى ده!».
آن جوان، از آن پس، هرگز سراغ کار [خلاف] را نگرفت
1) کنز العمّال: ج 1 ص 532 ح 2381 عن أبی هریرة.
2) کنز العمّال: ج 15 ص 896 ح 43542 عن أبی اُمامة.
3) کنز العمّال: ج 4 ص 217 ح 10233 نقلاً عن أبی المظفر السمعانی فی أمالیه عن سلمان.
4) کنز العمّال: ج 4 ص 209 ح 10185 نقلاً عن أبی الشیخ عن أنس.
5) کنز العمّال: ج 4 ص 205 ح 10165 نقلاً عن ابن عساکر فی أمالیه عن أبی هریرة.
6) کنز العمّال: ج 15 ص 776 ح 43059 نقلاً عن أبی محمّد التکریتی فی معرفة النفس عن أنس.
7) کنز العمّال: ج 15 ص 786 ح 43107 نقلاً عن الدیلمی عن عمر.
8) کنز العمّال: ج 15 ص 776 ح 43060 عن ابن عمر.
9) کنز العمّال: ج 15 ص 776 ح 43057 عن واثلة.
10) حلیة الأولیاء: ج 4 ص 139.
11) القصص: 14.
12) أعلام الدین: ص 296.
13) الخصال: ص 343 ح 7 عن أبی سعید الخدری أو عن أبی هریرة، بحارالأنوار: ج 26 ص 261 ح 41.
14) منیة المرید: ص 104، بحارالأنوار: ج 1 ص 185 ح 103.
15) الأمالی للطوسی: ص 535 ح 1162 عن أبی ذرّ، بحارالأنوار: ج 77 ص 84 ح 3.
16) المواعظ العددیّة: ص 34.
17) المحجّة البیضاء: ج 3 ص 140.
18) الکافی: ج 2 ص 86 ح 1 عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 211 ح 3.
19) النحل: 43.
20) تحف العقول: ص 41، بحارالأنوار: ج 77 ص 144 ح 39.
21) کُزّ الرجل فهو مکزوز: إذا تقبّض من البرد (الصحاح: ج 3 ص 893).
22) الکافی: ج 3 ص 68 ح 4 عن جعفر بن إبراهیم الجعفریّ عن الإمام الصادق علیه السلام.
23) مسند ابن حنبل: ج 8 ص 285 ح 22274.
