40 / 1
فُضولُ النَّظَرِ
11904.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إیّاکُم وفُضولَ النَّظَرِ ؛ فإنَّهُ یَبذُرُ الهوى ، ویُوَلِّدُ الغَفلَةَ .(1)
40 / 2
مَن غَضَّ طَرْفَهُ
11905.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : غُضُّوا أبصارَکُم تَرَونَ العَجائبَ .(2)
40 / 3
مَن یَکونُ النَّظرُ إلیهِ عِبادَةً
11906.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : النَّظَرُ إلَى العالِمِ عِبادَةٌ ، والنَّظَرُ إلَى الإمامِ المُقسِطِ عِبادَةٌ ، والنَّظَرُ إلَى الوالِدَینِ بِرأفَةٍ ورَحمَةٍ عِبادَةٌ ، والنَّظَرُ إلَى الأخِ تَوَدُّهُ فی اللّه ِ عَزَّوجلَّ عِبادَةٌ .(3)
40 / 1
نگاه هاى زیادى
11904.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از نگاه هاى زیادى بپرهیزید؛ چرا که تخمِ هوس مى پراکنَد و غفلت مى زاید.
40 / 2
کسى که چشم خود را فرو مى بندد
11905.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چشمان خود را [از حرام] فرو بندید تا شگفتى ها را ببینید.
40 / 3
کسى که نگاه کردن به او عبادت است
11906.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نگاه کردن به عالِم ، عبادت است . نگاه کردن به پیشواى دادگر ، عبادت است . نگاه کردن مهرآمیز به پدر و مادر ، عبادت است . نگاه کردن به برادرى که به خاطر خدا دوستش دارى ، عبادت است.
11907.عنه صلى الله علیه و آله : النَّظَرُ فی ثَلاثَةِ أشیاءَ عِبادَةٌ : النَّظَرُ فی وَجهِ الوالِدَینِ ، وفی المُصحَفِ ، وفی البَحرِ .(4)
40 / 4
الحَثُّ عَلى غَضِّ البَصرِ
الکتاب
» قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَـرِهِمْ وَ یَحْفَظُواْ فُرُوجَهُمْ ذَ لِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ – وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَـتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَـرِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَآئِهِنَّ أَوْ ءَابَآءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَآئِهِنَّ أَوْ أَبْنَآءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَ نِهِنَّ أَوْ بَنِى إِخْوَ نِهِنَّ أَوْ بَنِى أَخَوَ تِهِنَّ أَوْ نِسَآئِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَـنُهُنَّ أَوِ التَّـبِعِینَ غَیْرِ أُوْلِى الْاءِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُواْ عَلَى عَوْرَ تِ النِّسَآءِ وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُواْ إِلَى اللهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » .(5)
الحدیث
11908.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لِکُلِّ عُضوٍ مِن ابنِ آدمَ حَظٌّ مِن الزِّنا : العَینُ زِناها النَّظَرُ .(6)
11909.الإمامُ الباقرُ علیه السلام : استَقبَلَ شابٌّ من الأنصارِ امرَأةً بالمَدینَةِ ـ وکانَ النِّساءُ یَتَقَنَّعنَ خَلفَ آذانِهِنَّ ـ فنَظَرَ إلَیها وهِیَ مُقبِلَةٌ ، فلَمّا جازَت نَظَرَ إلَیها ودَخَلَ فی زُقاقٍ قد سَمّاهُ ببَنی فُلانٍ، فجَعَلَ یَنظُرُ خَلفَها ، واعتَرَضَ وَجهَهُ عَظمٌ فی الحائطِ أو زُجاجَةٌ فشَقَّ وَجهَهُ ، فلَمّا مَضَتِ المَرأةُ نَظَرَ فإذا الدِّماءُ تَسیلُ على صَدرِهِ وثَوبِهِ ، فقالَ : واللّه ِ لآتِیَنَّ رَسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله ولاُخبِرَنَّهُ . قالَ : فأتاهُ ، فلَمّا رآهُ رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله قالَ لَهُ : ما هذا ؟ فأخبَرَهُ ، فهَبَطَ جَبرئیلُ علیه السلام بهذهِ الآیةِ : «قُلْ لِلمُؤمِنینَ…» .(7)
11907.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نگریستن در سه چیز ، عبادت است : نگاه کردن در روىِ پدر و مادر، در قرآن، و در دریا.(8)
40 / 4
تشویق به فروهشتن چشم
قرآن
«به مردان باایمان بگو: «دیده ، فرو نهند و پاک دامنى ورزند» ، که این براى آنان ، پاکیزه تر است ؛ زیرا خدا به آنچه مى کنند ، آگاه است . و به زنان باایمان بگو: «دیدگان خود را [از هر نامحرمى]فرو بندند و پاک دامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند ، مگر آنچه از آن پیداست» . و باید روسرىِ خود را بر گردنِ خویش ، [فرو] اندازند، و زیورهایشان را جز براى شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسرانِ شوهرانشان یا برادرانشان یا پسرانِ برادرانشان یا پسرانِ خواهرانشان یا زنان [همکیش] خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که [از زن]بى نیازند یا کودکانى که بر عورت هاى زنان ، وقوف حاصل نکرده اند، آشکار نکنند و پاهاى خود را [به گونه اى به زمین]نکوبند تا آنچه از زینتشان که نهفته مى دارند ، معلوم گردد. اى مؤمنان! همگى [از مرد و زن]به درگاه خدا توبه کنید ، امید که رستگار شوید» .
حدیث
11908.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : براى هر عضوى از اعضاى آدمیزاد ، بهره اى از زِناست . زناى چشم هم ، چشم چرانى است.
11909.امام باقر علیه السلام : جوانى انصارى ، در کوچه هاى مدینه به زنى برخورد . در آن ایّام ، زن ها مقنعه خود را پشتِ گوش هایشان مى بستند . جوان به آن زن که از روبه رو مى آمد ، خیره شد. وقتى زن از کنار او گذشت ، آن جوان باز گشت و در حالى که به پشت سرِ نگاه مى کرد ، وارد کوچه اى به نام کوچه بنى فلان(9) شد و صورتش به استخوانى یا شیشه اى که در دیوار بود ، خورد و شکاف برداشت و وقتى آن زن از او دور شد، دید خون به سینه و لباسش مى ریزد. گفت : به خدا سوگند ، نزد پیامبر خدا مى روم و جریان را براى ایشان مى گویم . آن جوان ، نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد . پیامبر خدا ، چون او را دید، فرمود : «این ، چه وضعى است؟» . جوان ، موضوع را به اطّلاع پیامبر صلى الله علیه و آله رسانید. در این هنگام ، جبرئیل علیه السلام این آیه را فرود آورد : «به مردان باایمان بگو …» .
11910.عنه علیه السلام : لَعَنَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله رجُلاً یَنظُرُ إلى فَرجِ امرأةٍ لا تَحِلُّ لَهُ .(10)
40 / 5
خائِنَةُ الأعیُنِ
الکتاب
» یَعْلَمُ خَآئِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ مَا تُخْفِى الصُّدُورُ » .(11)
الحدیث
11911.نور الثقلین : قال [رَسولُ اللّه ِ] صلى الله علیه و آله لأصحابِهِ یَومَ فَتحِ مَکّةَ وقد جاءَ عُثمانُ بعبدِ اللّه ِ بنِ سَعدِ بنِ أبی سَرحٍ یَستأمِنُهُ مِنهُ وکانَ صلى الله علیه و آله قَبلَ ذلکَ أهدَرَ دَمَهُ وأمَرَ بقَتلِهِ ، فلَمّا رأى عُثمانَ استَحیى مِن رَدِّهِ وسَکَتَ طویلاً لیَقتُلَهُ بَعضُ المؤمِنینَ ، ثُمّ أمِنَهُ بعدَ تَرَدُّدِ المَسألَةِ مِن عُثمانَ : أما کانَ مِنکُم رجُلٌ رَشیدٌ یَقومُ إلى هذا فیَقتُلُهُ ؟! فقالَ لَهُ عَبّادُ بنُ بشرٍ : یا رَسولَ اللّه ِ، إنّ عَینی ما زالَت فی عَینِکَ انتِظارا أن تُومئَ فأقتُلَهُ . فقالَ صلى الله علیه و آله : إنّ الأنبیاءَ لا یَکونُ لَهُم خائنَةُ أعیُنٍ .(12)
40 / 6
مَواردُ جَوازِ النَّظرِ إلَى النِّساءِ
11912.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا حُرمَةَ لنِساءِ أهلِ الذِّمَّةِ أن یُنظَرَ إلى شُعورِهِنَّ وأیدِیهِنَّ .(13)
11910.امام باقر علیه السلام : پیامبر خدا ، مردى را که به عورت زن نامحرم نگاه کند ، نفرین فرمود .
40 / 5
نگاه هاى دزدانه
قرآن
«[خدا،] نگاه هاى دزدانه و آنچه را که دل ها نهان مى دارند، مى داند» .
حدیث
11911.نور الثقلین : هنگامى که عثمان در روز فتح مکّه ، عبد اللّه بن سعد بن ابى سَرح را ـ که قبلاً پیامبر خدا ، او را مهدور الدم دانسته و فرمان قتلش را صادر کرده بود ـ ، خدمت ایشان آورد تا از ایشان براى او امان بگیرد ، پیامبر صلى الله علیه و آله وقتى عثمان را دید ، از این که خواهش او را رد کند ، شرم کرد و مدّتى خاموش مانْد تا یکى از مؤمنان ، آن مرد را بکُشد ؛ امّا چون خواهش مکرّر عثمان را دید [و کسى هم اقدام به قتل عبد اللّه نکرد] ، او را امان داد و به یاران خود فرمود : «آیا در میان شما جوان مردى نبود که برخیزد و او را بکُشد؟!» . عَبّاد بن بِشْر گفت : اى پیامبر خدا! من پیوسته به چشمان شما مى نگریستم و منتظر اشاره شما بودم تا او را بکُشم. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «پیامبران ، نگاه دزدانه (زیر چشمى) ندارند» .
40 / 6
موارد جواز نگاه کردن به زنان
11912.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نگاه کردن به موها و دست هاى زنان اهل ذمّه ، حرام نیست.
40 / 7
مَن ملأَ عَینَهُ مِن حرامٍ
11913.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن مَلأَ عَینَهُ مِن حَرامٍ مَلأَ اللّه ُ عَینَهُ یَومَ القِیامَةِ مِن النّارِ ، إلّا أن یَتوبَ ویَرجِعَ .(14)
11914.عنه صلى الله علیه و آله : اِشتَدَّ غَضَبُ اللّه ِ عَزَّوجلَّ علَى امرأةٍ ذاتِ بَعلٍ مَلأت عَینَها مِن غَیرِ زَوجِها أو غَیرِ ذِی مَحرَمٍ مِنها .(15)
40 / 8
غَضُّ البَصَرِ وحَلاوةُ العِبادةِ
11915.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : ما مِن مُسلِمٍ یَنظُرُ امرأةً أوّلَ رَمقَةٍ ثُمّ یَغُضُّ بَصَرَهُ إلّا أحدَثَ اللّه ُ تعالى لَهُ عِبادَةً یَجِدُ حَلاوَتَها فی قَلبِهِ .(16)
11916.عنه صلى الله علیه و آله : النَّظَرُ سَهمٌ مَسمومٌ مِن سِهامِ إبلیسَ ، فمَن تَرَکَها خَوفا مِن اللّه ِ أعطاهُ اللّه ُ إیمانا یَجِدُ حَلاوَتَهُ فی قَلبِهِ .(17)
11917.عنه صلى الله علیه و آله ـ وهُو یُحَدِّثُ عن رَبِّهِ ـ: النَّظرَةُ سَهمٌ مَسمومٌ مِن سِهامِ إبلیسَ ، مَن تَرَکَها مِن مَخافَتی أبدَلتُهُ إیمانا یَجِدُ حَلاوَتَهُ فی قَلبِهِ .(18)
40 / 7
کسى که چشمش را از حرام ، پُر کند
11913.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که چشم خود را از حرامْ پُر کند، خداوند در روز قیامت ، چشم او را از آتش پُر مى کند ، مگر این که توبه کند و از عمل خود ، دست بردارد.
11914.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خشم خداوند عز و جل سخت است بر زن شوهردارى که چشم خود را از غیر شوهر خود ، یا از کسى که مَحرم او نیست ، پُر کند .
40 / 8
فرو هِشتن چشم و شیرینى عبادت
11915.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ مرد مسلمانى نیست که نگاهش به زنى بیفتد و چشم خود را پایین بیندازد ، مگر این که خداى متعال به او توفیق عبادتى مى دهد که شیرینى آن را در دل خویش بیابد .
11916.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نگاه کردن، یکى از تیرهاى زهرآلود ابلیس است. پس هر که از ترس خدا ، چشم خود را [از نامحرم] فرو بندد ، خداوند به او ایمانى عطا مى کند که شیرینى آن را در دلش بیابد .
11917.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ از قول پروردگار خود ـ: نگاه کردن، تیرى از تیرهاى زهرآلود ابلیس است. هر که از ترس من ، آن را ترک کند ، در عوضِ آن ، ایمانى به او مى دهم که شیرینى آن را در دل خویش بیابد .
40 / 9
النَّظرَةُ الاُولى خَطأٌ والثّانیةُ عَمدٌ
11918.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لعَلیٍّ علیه السلام ـ: یا علیُّ، لکَ أوّلُ نَظرَةٍ ، والثّانِیَةُ علَیکَ ولا لَکَ .(19)
11919.عنه صلى الله علیه و آله ـ أیضا ـ: یا علیُّ، إنّ لکَ کَنزا فی الجَنَّةِ ، وإنّکَ ذُو قَرنَیها ، فلا تُتبِعِ النَّظرَةَ نَظرَةً ، فإنّما لکَ الاُولى ، ولَیسَت لکَ الآخِرَةُ .(20)
11920.عنه صلى الله علیه و آله : إیّاکَ والنَّظرَةَ بعدَ النَّظرَةِ ؛ فإنَّ الاُولى لکَ والثّانِیَةَ علَیکَ .(21)
11921.عنه صلى الله علیه و آله : النَّظرَةُ الاُولى خَطأٌ ، والثّانِیَةُ عَمدٌ ، والثّالِثَةُ تُدَمِّرُ .(22)
11922.عنه صلى الله علیه و آله : لا تُتبِعِ النَّظرَةَ النَّظرَةَ ، لکَ الاُولى وعلَیکَ الآخِرَةُ .(23)
11923.کنز العمّال عن جریر : سَألتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله عَن نَظرَةِ الفُجاءةِ ، فأمَرَنی أن أصرِفَ بَصَری .(24)
40 / 10
مَن رأى امرأةً تُعجِبُهُ
11924.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : یا أیُّها النّاسُ ، إنّما النَّظرَةُ مِن الشَّیطانِ ، فمَن وَجَدَ مِن ذلکَ شیئا فلْیَأْتِ أهلَهُ .(25)
40 / 9
نگاه اوّل ، ناخواسته است و نگاه دوم ، عمدى
11918.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به امام على علیه السلام ـ: اى على! نگاه اوّل [به نامَحرم] ، براى (به نفع) توست و نگاه دوم ، به زیان توست نه به سود تو.
11919.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به امام على علیه السلام ـ: اى على! براى تو در بهشت ، گنجى هست و تو دو سرِ آن را به دست دارى . پس، نگاه اوّل [به نامَحرم] را با نگاهِ دیگر ادامه نده؛ زیرا نگاه اوّل ، از آنِ توست ؛ ولى نگاه دوم ، حقّ تو نیست.
11920.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از نگاهِ بعد از نگاه [به نامَحرم] بپرهیز؛ زیرا نگاه اوّل ، از آنِ توست و نگاه دوم ، به زیان توست .
11921.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نگاه اوّل [به نامَحرم] ، ناخواسته است، نگاه دوم ، عمدى است و نگاه سوم ، ویران مى کند.
11922.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نگاه اوّل [به نامَحرم] را با نگاه دوم ، دنبال مکن؛ زیرا اوّلین نگاه ، از آنِ توست و دومى ، به زیان تو .
11923.کنز العمّال ـ به نقل از جَریر ـ: از پیامبر خدا ، درباره نگاهِ ناگهانى [به نامَحرم] سؤال کردم. به من امر کرد که [در چنین موردى ، زود]چشمم را برگردانم .
40 / 10
کسى که از نگاه کردن به زن ، تحریک شود
11924.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى مردم! بدانید که نگاه [به نامحرم] ، از شیطان است. هر که بر اثر نگاه، تحریک شد ، با همسرش هم بستر شود .
1) عدة الداعی : ص 294 ، بحار الأنوار : ج 72 ص 199 ح 29.
2) بحار الأنوار : ج 104 ص 41 ح 52.
3) الأمالی للطوسی : ص 454 ح 1015 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 73 ح 59.
4) صحیفة الإمام الرِّضا علیه السلام : ص 90 ح 19 عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 10 ص 368 ح 10.
5) النور : 30 و 31.
6) جامع الأخبار : ص 408 ح 1129 ، بحار الأنوار : ج 104 ص 38 ح 35.
7) الکافی : ج 5 ص 521 ح 5 عن سعد الإسکاف.
8) واژه «بحر» در متن عربى ، به معناى دانشمند پُرعلم و مرد بخشنده و دست ودل باز نیز آمده است.
9) تردید در نام کوچه ، از راوى است.
10) الکافی : ج 5 ص 559 ح 14 عن جابر.
11) المؤمن : 19.
12) نور الثقلین : ج 4 ص 517 ح 35.
13) الکافی : ج 5 ص 524 ح 1 عن السکونیّ عن الإمام الصادق علیه السلام.
14) الأمالی للصدوق : ص 515 ح 707 عن الحسین بن یزید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 334 ح 1.
15) ثواب الأعمال : ص 338 ح 1 عن أبی هریرة عن ابن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 77 ص 366 ح 30.
16) کنز العمال : ج 5 ص 327 ح 13059 عن أبی امامة.
17) جامع الأخبار : ص 407 ح 1125 ، بحار الأنوار : ج 104 ص 38 ح 34.
18) الترغیب والترهیب : ج 3 ص 34 ح 1 عن عبد اللّه بن مسعود.
19) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 19 ح 4971 عن الأصبغ بن تباة عن الإمام علیّ علیه السلام.
20) المصنف لابن أبی شیبة : ج 7 ص 498 ح 20 عن سلمة بن أبی الطفیل عن الإمام علیّ علیه السلام.
21) کنز العمال : ج 5 ص 329 ح 13072 عن الحاکم فی الکنی عن بریدة.
22) کنز العمال : ج 5 ص 329 ح 13073 نقلاً عن حلیة الأولیاء عن ابن عمر.
23) کنز العمال : ج 5 ص 468 ح 13639 نقلاً عن ابن مردویة عن الإمام علیّ علیه السلام.
24) کنز العمال : ج 5 ص 468 ح 13641 نقلاً عن ابن النجّار.
25) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 19 ح 4975 ، بحار الأنوار : ج 16 ص 259 ح 46.
