الکتاب
«أَ وَ لَمْ یَنْظُرُوا فِی مَلَکُوتِ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ ما خَلَقَ اَللهُ مِنْ شَیْءٍ وَ أَنْ عَسى أَنْ یَکُونَ قَدِ اِقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَهُ یُؤْمِنُونَ» .(1)
«وَ کَذلِکَ نُرِی إِبْراهِیمَ مَلَکُوتَ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ اَلْمُوقِنِینَ» .(2)
«فَسُبْحانَ اَلَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ» .(3)
الحدیث
3799 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إنّ إبراهیمَ الخلیلَ لمّا رُفِعَ فی المَلَکوتِ وذلکَ قَولُ ربِّی: «وَ کَذلِکَ نُرِی إِبْراهِیمَ مَلَکُوتَ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ اَلْمُوقِنِینَ» قَوَّى اللهُ بَصَرَهُ لمّا رَفَعَهُ دُونَ السَّماءِ حتّى أبصَرَ الأرضَ ومَن علَیها ظاهِرینَ ومُستَتِرینَ، فرأى رجُلاً وامرأةً على فاحِشَةٍ فدَعا علَیهِما بالهَلاکِ فهَلَکا، ثُمّ رأى آخَرَینِ فدَعا علَیهِما بالهَلاکِ فهَلَکا، ثُمّ رأى آخَرَینِ فدَعا علَیهِما بالهَلاکِ فهَلَکا، ثُمّ رأى آخَرَینِ فهَمَّ بالدُّعاءِ علَیهِما بالهَلاکِ فأوحَى اللهُ إلَیهِ: یا إبراهیمُ، اکفُفْ دَعوتَکَ عن عِبادِی وإمائی؛ فإنّی أنا الغَفورُ الرَّحیمُ الجَبّارُ الحَلیمُ، لا تَضُرُّنی ذُنوبُ عِبادی کما لا تَنفَعُنی طاعَتُهُم، ولَستُ أسوسُهُم بشِفاءِ الغَیظِ کسِیاسَتِکَ، فاکفُفْ دَعوتَکَ عن عِبادی وإمائی فإنّما أنتَ عَبدٌ نذیرٌ، لا شَریکٌ فی المَملَکةِ، ولا مُهیمِنٌ علَیَّ(4) ولا [على] عِبادی، وعِبادی مَعی بینَ خِلالٍ(5) ثلاثٍ: إمّا تابوا إلَیَّ فتُبتُ علَیهِم وغَفَرتُ ذُنوبَهُم وسَتَرتُ عُیوبَهُم، وإمّا کَفَفتُ عَنهُم عَذابی لعِلمی بأنّهُ سیَخرُجُ مِن أصلابِهم ذُرِّیّاتٌ مؤمِنونَ فأرفِقُ بالآباءِ الکافِرینَ، وأتأنّى بالاُمَّهاتِ الکافِراتِ، وأرفَعُ عَنهُم عَذابی لیَخرُجَ ذلکَ المؤمنُ(6) من أصلابِهِم، فإذا تَزایَلوا [حَقَّ](7) بهِم عَذابی وحاقَ بهِم بَلائی، وإن لَم یَکُن هذا ولا هذا فإنّ الّذی أعدَدتُهُ لَهُم مِن عَذابی أعظَمُ مِمّا تُریدُهُ بِهِم، فإنّ عَذابی لعِبادی على حَسبِ جَلالی وکِبریائی یا إبراهیمُ، فخَلِّ بَینی وبینَ عِبادی فإنّی أرحَمُ بهِم مِنکَ، وخَلِّ بَینی وبینَ عِبادی فإنّی أنا الجَبّارُ الحَلیمُ العَلّامُ الحَکیمُ، اُدَبِّرُهُم بعِلمی، واُنفِذُ فیهِم قَضائی وقَدَری.(8)
قرآن
«آیا در ملکوت آسمان‌ها و زمین و هر چیزى که خدا آفریده است، ننگریسته‌اند و این که شاید هنگام مرگشان نزدیک شده باشد؟ پس به کدام سخن، بعد از قرآن، ایمان مى‌آورند؟» .
«و این گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم تا از جمله یقین‌کنندگان باشد» .
«پس [شکوهمند و] پاک است آن کسى که ملکوت هر چیزى در دست اوست، و به سوى اوست که باز گردانیده مى‌شوید» .
حدیث
3799 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: چون ابراهیم خلیل به سوى ملکوت بالا برده شد و این، سخن پروردگار من است: «و این گونه ملکوت آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم، تا از یقین‌کنندگان باشد» ، خداوندْ دیده او را، آن گاه که به زیر آسمانش بالا برد، چنان نیرویى داد که زمین و موجودات آشکار و نهان آن را مشاهده کرد. پس، مرد و زنى را در حال زنا دید نفرینشان کرد و هر دو هلاک شدند. آن گاه آن دو نفر دیگر را [در این حال] دید آنها را نیز نفرین کرد و هر دو هلاک شدند. باز دو نفر دیگر را دید و آنها را هم نفرین کرد و هر دو هلاک گشتند. سپس دو تاى دیگر را دید و خواست نفرینشان کند که خداوند به او وحى فرمود: «اى ابراهیم! از نفرین بندگان و کنیزان من دست نگه دار؛ زیرا من آمرزنده و مهربان و جبّار و بردبارم. گناهان بندگانم به من زیانى نمى‌رساند، همچنان که طاعتشان سودم
نمى‌رساند. من مانند تو نیستم که براى فرو نشاندن خشمم آنان را تنبیه کنم. پس، نفرین بندگان مرا بس کن؛ چرا که تو در حقیقت، بنده‌اى بیم‌دهنده‌اى، نه شریک در پادشاهى [من]و نه مراقب بر من و بندگان من.
بندگانم در ارتباط با من، سه گونه‌اند: یا به درگاه من توبه مى‌کنند و من توبه آنان را مى‌پذیرم و گناهانشان را مى‌آمرزم و عیب‌هایشان را مى‌پوشانم، یا عذاب خود را از آنها باز مى‌دارم، به این دلیل که مى‌دانم به زودى از پشت‌هاى آنان نسل‌هایى مؤمن بیرون مى‌آیند و از این رو با پدران کافر، مدارا مى‌کنم و با مادران کافر، با درنگ و حوصله رفتار مى‌نمایم و عذابم را از آنها بر مى‌دارم تا آن مؤمن از پشت آنان بیرون آید و چون از هم جدا شدند، عذاب من درباره آنان تحقّق مى‌یابد و بلایم آنان را در میان مى‌گیرد، و [یا] اگر نه آن (توبه کننده) بود و نه این (کسى که فرزندانى مؤمن به دنیا آورد) ، عذابى که برایشان آماده کرده‌ام، بزرگ‌تر از کیفرى است که تو برایشان مى‌خواهى؛ زیرا عذاب من براى بندگانم بر حسب جلال و کبریاى من است.
پس اى ابراهیم مرا با بندگانم وا گذار؛ چرا که من از تو، به آنان مهربان‌ترم و مرا با بندگانم وا گذار؛ چرا که من جبّار و بردبار و دانا و حکیمم؛ با علم خود، آنان را تدبیر مى‌کنم و قضا و قَدَرم را در میان آنها به اجرا در مى‌آورم» .
3800 . الإمام زین العابدین علیه السلام فی قولهِ تعالى: «ثُمَّ دَنا فَتَدَلّى – فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنى»(9) : ذاکَ رسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله، دَنا مِن حُجُبِ النُّورِ فرأى مَلَکوتَ السَّماواتِ، ثُمّ تَدَلّى صلى الله علیه و آله فنَظَرَ مِن تَحتِهِ إلى مَلَکوتِ الأرضِ، حتّى ظَنَّ أنّهُ فی القُربِ مِن الأرضِ کَقابِ قَوسَینِ أو أدنى.(10)
3800 . امام زین العابدین علیه السلام درباره آیه: «سپس نزدیک آمد و نزدیک‌تر شد تا [فاصله‌اش] به قدر [طولِ]دو انتهاى کمان یا نزدیک‌تر شد» : مقصود، پیامبر خداست که به حجاب‌هاى نور، نزدیک شد و ملکوت آسمان‌ها را دید. سپس بسیار نزدیک شد و از زیر پاى خود به ملکوت زمین نگریست تا حدّى که گمان کرد با زمین به اندازه فاصله دو سر کمان یا کمتر فاصله دارد.
3801 . رسول الله صلى الله علیه و آله فی لَیلةِ الإسراءِ : فلَمّا نَزَلتُ وانتَهَیتُ إلى سَماءِ الدُّنیا نَظَرتُ أسفَلَ مِنّی، فإذا أنا برَهَجٍ ودُخانٍ وأصواتٍ، فقلتُ: ما هذا یا جِبریلُ؟ قالَ: وهذهِ الشَّیاطینُ یَحومونَ على أعیُنِ بَنی آدمَ أن لا یَتَفکّروا فی مَلَکوتِ السَّماواتِ والأرضِ، ولَولا ذلکَ لَرأتِ العَجائبَ.(11)
3802 . عنه صلى الله علیه و آله: لولا أنَّ الشَّیاطینَ یَحُومونَ(12) على قُلوبِ بَنی آدمَ لَنَظَروا إلى مَلَکوتِ السَّماءِ.(13)
3803 . عنه صلى الله علیه و آله: طُوبى لِلمَساکینِ بالصَّبرِ، وهُمُ الّذینَ یَرَونَ مَلَکوتَ السَّماواتِ والأرضِ.(14)
3801 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در شب معراج : چون به پایین آمدم و به آسمان دنیا رسیدم، به پایین‌تر از خود نگریستم ناگاه با ابر و غبار و دود و هیاهویى مواجه شدم. گفتم: اى جبرئیل! اینها چیستند؟
گفت: اینها شیطان‌هایند که بر فراز چشمان آدمیان مى‌چرخند تا که آنان در ملکوت آسمان‌ها و زمین نیندیشند و اگر چنین نبود، شگفتى‌ها مى‌دیدند.
3802 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اگر نبود که شیطان‌ها بر گِردِ دل‌هاى آدمیان مى‌چرخند، هر آینه آنان ملکوت آسمان را مى‌دیدند
3803 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خوشا مستمندان شکیبا! آنهایند که ملکوت آسمان‌ها و زمین را مى‌بینند.
1) الأعراف:185.
2) الأنعام:75.
3) یس:83.
4) مُهَیمنا علیه: أی شاهدا علیه، وقیل: رقیبا وقیل: مؤتمَنا (مجمع البحرین: ج 3 ص 1895).
5) الخَلَّةُ: الخَصْلَة وزنا ومعنىً، والجمع خِلال (المصباح المنیر: ص 180).
6) فی نسخة: «لیخرج اُولئک المؤمنون» (کما فی هامش المصدر).
7) فی المصدر «حل» وما اثبتناه من بحار الأنوار.
8) الاحتجاج: ج 1 ص 65 ح 22 عن الإمام العسکری عن أبیه علیهماالسلام، بحار الأنوار: ج 12 ص 60 ح 5.
9) النجم:8 و 9.
10) علل الشرائع: ص 131 ح 1 عن ثابت بن دینار، بحار الأنوار: ج 3 ص 314 ح 8.
11) کنز العمال: ج 11 ص 400 ح 31861 نقلاً عن مسند ابن حنبل عن أبی هریرة.
12) قوله: «یحومون» : حامَ الطائرُ حولَ الشیء حوما إذا دار (مجمع البحرین: ج 1 ص 477).
13) المحجّة البیضاء: ج 2 ص 125، وفی هامشه: أخرجه أحمد عن أبی هریرة باختلاف، بحار الأنوار: ج 70 ص 59 ح 39 نقلاً عن اسرار الصلاة.
14) الکافی: ج 2 ص 263 ح 13 عن السکونیّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 72 ص 15 ح 15.
