17 / 1
الحَثُّ عَلى المَشوَرَةِ
الکتاب
» وَ الَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمْ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورَى بَیْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْنَـهُمْ یُنفِقُونَ » .(1)
» فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِى الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللهِ إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ » .(2)
الحدیث
11576.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا مُظاهَرَةَ أوثَقُ مِنَ المُشاوَرَةِ .(3)
11577.عنه صلى الله علیه و آله : ما مِن رَجُلٍ یُشاوِرُ أحَدا إلّا هُدِیَ إلى الرُّشدِ .(4)
17 / 1
تشویق به مشورت
قرآن
«و کسانى که به [نداى] پروردگارشان ، پاسخ [مثبت] داده اند و نماز بر پا کرده اند و کارشان در میانشان مشورت است و از آنچه روزى شان کرده ایم، انفاق مى کنند» .
«پس به [برکتِ] رحمت الهى، با آنان نرم خو [و پُر مِهر] شدى، و اگر تندخو و سخت دل بودى، قطعاً از پیرامون تو پراکنده مى شدند. پس، از آنان در گذر و برایشان آمرزش بخواه و در کار[ها] با آنان ، مشورت کن، و چون تصمیم گرفتى، بر خدا توکّل کن؛ زیرا خداوند ، توکّل کنندگان را دوست مى دارد» .
حدیث
11576.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ پشتْ گرمى اى، استوارتر از مشورت نیست .
11577.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ مردى نیست که با کسى مشورت کند ، مگر آن که به راه درست [براى حلّ مشکل خود] ، ره نمون مى شود .
11578.عنه صلى الله علیه و آله : الحَزمُ أن تَستَشِیرَ ذا الرَّأیِ وتُطِیعَ أمرَهُ .(5)
11579.الإمامُ علیٌّ علیه السلام : بَعَثَنِی رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله على الیَمَنِ، فقالَ وهو یُوصِینی : یا عَلِیُّ ، ما حارَ مَنِ استَخارَ ، ولا نَدِمَ مَنِ استَشارَ .(6)
17 / 2
مَن لا یَنبغی مُشاوَرَتُهُم
11580.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لِعَلیٍّ علیه السلام ـ: یا علیُّ ، لا تُشاوِرْ جَبانا فإنّهُ یُضَیِّقُ علَیکَ المَخرَجَ ، ولا تُشاوِرِ البَخیلَ فإنّهُ یَقْصُرُ بکَ عن غایَتِکَ ، ولا تُشاوِرْ حَریصا فإنّهُ یُزَیِّنُ لکَ شَرَها .(7)
17 / 3
مَنْ یَنبغی مُشاوَرَتُهُم
11581.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : اِستَرشِدُوا العاقِلَ ، ولا تَعصُوهُ فَتَندَمُوا .(8)
11582.عنه صلى الله علیه و آله : مُشاوَرَةُ العاقِلِ الناصِحِ رُشدٌ ویُمنٌ وتَوفیقٌ مِنَ اللّه ِ ، فإذا أشارَ علَیکَ الناصِحُ العاقِلُ فإیّاکَ والخِلافَ ؛ فإنّ فی ذلکَ العَطَبَ .(9)
11578.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دور اندیشى، آن است که با صاحبْ نظر ، مشورت کنى و نظر او را به کار بندى .
11579.امام على علیه السلام : پیامبر صلى الله علیه و آله مرا به [حکومت] یمن فرستاد و در سفارش به من فرمود : «اى على! کسى که از خدا طلب خیر کرد، سرگردان نشد ، و کسى که مشورت کرد، پشیمان نگشت» .
17 / 2
کسانى که شایسته مشورت نیستند
11580.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به امام على علیه السلام ـ: اى على! با ترسو ، مشورت مکن ؛ زیرا او راه حلّ مشکل را بر تو تنگ مى کند. با بخیل نیز مشورت مکن ؛ زیرا او تو را از هدفت ، باز مى دارد. با شخص حریص نیز مشورت مکن ؛ زیرا او آزمندى را در نظرت ، نیکو جلوه مى دهد .
17 / 3
افراد شایسته مشورت
11581.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از خردمند، راه نمایى بگیرید و با او مخالفت نکنید، که پشیمان مى شوید.
11582.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مشورت کردن با خردمندِ خیرخواه ، [مایه] هدایت و میمنت است و توفیقى است از جانب خداوند . پس هر گاه مشاورى دلسوز و خردمند، تو را راه نمایى کرد ، مبادا مخالفت کنى، که موجب نابودى مى شود .
17 / 4
الحَثُّ عَلى إرشادِ المُستَشیرِ
11583.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : تَصَدَّقُوا على أخِیکُم بِعِلمٍ یُرشِدُهُ ورَأیٍ یُسَدِّدُهُ .(10)
17 / 5
التَّحذِیرُ مِن خِیانةِ المُستَشیرِ
11584.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن غَشَّ المسلمینَ فی مَشورَةٍ فقد بَرِئتُ مِنهُ .(11)
11585.عنه صلى الله علیه و آله : مَنِ استَشارَهُ أخُوهُ المؤمنُ فلَم یَمحَضْهُ النَّصیحَةَ سَلَبَهُ اللّه ُ لُبَّهُ .(12)
17 / 4
تشویق به راه نمایى کردن مشورت خواه
11583.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : با دانشى که برادر [ـِ دینى] شما را راه نمایى کند و با نظرى که راه درست را به او نشان دهد ، به وى صدقه بدهید .
17 / 5
هشدار درباره خیانت در مشورت
11584.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که به مسلمانان ، در مشورتى خیانت کند ، من از او بیزارم .
11585.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که برادر مؤمنش با وى مشورت کند و او صادقانه راه نمایى اش نکند ، خداوند ، عقلش را از او مى گیرد .
1) الشورى : 38.
2) آل عمران : 159.
3) المحاسن : ج 2 ص 435 ح 2509 عن السری بن خالد عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج91 ص 254 ح 5.
4) مجمع البیان : ج 9 ص 51.
5) اعلام الدین : ص 294 ، بحار الأنوار : ج 75 ص 105 ح 41.
6) الأمالی للطوسی : ص 136 ح 220 عن عبدالعظیم بن عبداللّه الحسنی عن الإمام الجواد عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 75 ص 100 ح 13.
7) علل الشرائع : ص 559 ح 1 ، بحارالأنوار : ج 73 ص 304 ح 21.
8) الأمالی للطوسی : ص 153 ح 252 عن أبی هریرة ، بحارالأنوار : ج 75 ص 100 ح 14.
9) المحاسن : ج 2 ص 438 ح 2519 عن منصور بن حازم عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 75 ص 102 ح 27.
10) عدة الداعی : ص 63 ، بحار الأنوار : ج 75 ص 105 ح 40.
11) عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 66 ح 296 عن الحسن بن عبداللّه التمیمى عن أبیه عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 75 ص 99 ح 8.
12) بحار الأنوار : ج 75 ص 104 ح 36 نقلاً عن المفید فی کتاب الروضه عن عبداللّه بن النجاشی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.
