4 / 1
فَضلُ المَسجِد
الکتاب
» وَ أَنَّ الْمَسَـجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُواْ مَعَ اللهِ أَحَدًا » .(1)
» وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا وَ اتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَ هِیمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنَآ إِلَى إِبْرَ هِیمَ وَ إِسْمَـعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِىَ لِلطَّـآئِفِینَ وَ الْعَـکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ » .(2)
الحدیث
9289.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : فی التَّوراةِ مَکتوبٌ : إنّ بُیُوتِی فی الأرضِ المَساجِدُ ، فَطُوبى لِعَبدٍ تَطَهَّرَ فی بَیتِهِ ثُمَّ زارَنی فی بَیتی، ألا إنّ على المَزُورِ کَرامَةَ الزائرِ ، ألا بَشِّرِ المَشّائینَ فی الظُّلَماتِ إلى المَساجِدِ بالنُّورِ السّاطِعِ یَومَ القِیامَةِ .(3)
4 / 1
فضیلت مسجد
قرآن
«و مساجد ، ویژه خدایند . پس هیچ کس را [همراه] با خدا مخوانید» .
«و چون خانه[ى کعبه] را براى مردم ، محلّ اجتماع و [جاى]امنى قرار دادیم [و فرمودیم:]«در مقام ابراهیم، نمازگاهى براى خود اختیار کنید» و به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که: «خانه مرا براى طواف کنندگان و معتکفان و رکوع و سجود کنندگان ، پاکیزه کنید»» .
حدیث
9289.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در تورات ، نوشته شده است که : «خانه هاى من در روى زمین ، مسجدهایند . پس خوشا به حال بنده اى که در خانه اش خود را پاکیزه کند و سپس در خانه من، به دیدارم بیاید ! بدانید : بر میزبان است که میهمان را گرامى بدارد . هان! آنان را که در تاریکى هاى شب به مساجد مى روند، بشارت باد به نور درخشان در روز رستاخیز !
4 / 2
فَضلُ مَوضِعِ السُّجُود
9290.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إنّ العبدَ إذا سَجَدَ للّه ِ سَجدةً ، طهَّرَ اللّه ُ موضِعَ سُجودِه إلى سبعِ أرَضین .(4)
9291.عنه صلى الله علیه و آله : إنَّ الأرضَ الّتی یَسجُد علیها المُؤمِنُ ، یُضیء نورُها إلى السَّماءِ .(5)
4 / 3
ثَوابُ بَناءِ المَسجدِ
9292.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن بَنى مَسجِدا ولَو کَمَفْحَصِ قَطاةٍ بَنَى اللّه ُ لَهُ بَیتا فی الجَنَّةِ .(6)
4 / 4
اتّخاذُ المَسجدِ فی البَیتِ
9293.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لأبی ذرّ ـ: یا أباذَرٍّ، صلاةٌ فی مَسجِدِی هذا تَعدِلُ مِائةَ ألفِ صَلاةٍ فی غَیرِهِ مِنَ المَساجِدِ ، إلّا المَسجِدَ الحَرامَ ، صلاةٌ فی المَسجِدِ الحَرامِ تَعدِلُ مِائةَ ألفِ صَلاةٍ فی غَیرِهِ ، وأفضَلُ مِن هذا کُلِّهِ صَلاةٌ یُصَلِّیها الرَّجُلُ فی بیتِهِ حیثُ لا یَراهُ إلّا اللّه ُ عزّوجلّ یَطلُبُ بهِ وَجهَ اللّه ِ تعالى .(7)
4 / 5
عِمارةُ المساجِدِ
الکتاب
» إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَـجِدَ اللهِ مَنْ ءَامَنَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الأَْخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَوةَ وَءَاتَى الزَّکَوةَ وَلَمْ یَخْشَ إِلَا اللهَ فَعَسَى أُوْلَئِکَ أَن یَکُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِینَ » .(8)
4 / 2
فضیلت جایگاه سجده
9290.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چون بنده براى خدا سجده اى بگذارد، خداوند ، جایگاه سجودش را تا ژرفاى زمین هفتم، پاک مى گردانَد .
9291.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زمینى که مؤمن بر آن سجده مى کند ، نورش تا آسمان مى رود .
4 / 3
ثواب ساختن مسجد
9292.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به ابو ذر ـ: هر که مسجدى ، هر چند به اندازه لانه یک کوکو (مرغ سنگ خواره) بسازد ، خداوند در بهشت برایش خانه اى بنا مى کند .
4 / 4
نمازخانه داشتن در خانه
9293.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به ابو ذر ـ: اى ابو ذر! یک نماز در این مسجد من، برابر است با صد هزار نماز که در دیگر مساجد خوانده شود ، بجز مسجد الحرام، که یک نماز در آن ، برابر است با صد هزار نماز در مساجد دیگر . برتر از همه اینها ، نمازى است که مرد در خانه خود ، جایى که کسى جز خداوند عز و جل او را نمى بیند ، براى رضاى خداوند متعال مى خواند .
4 / 5
آباد کردن مساجد
قرآن
«مساجد خدا را تنها کسانى آباد مى کنند که به خدا و روز بازپسین ، ایمان آورده اند و نماز برپا داشته اند و زکات داده اند و جز از خدا نترسیده اند . پس امید است که اینان ، از راه یافتگان باشند» .
الحدیث
9294.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ وقد سَألَهُ أبو ذَرٍّ عن کَیفیّةِ عِمارَةِ المَ: لا تُرفَعُ فیها الأصواتُ ، ولا یُخاضُ فیها بالباطِلِ ، ولا یُشتَرى فیها ولا یُباعُ ، واترُکِ اللغوَ ما دُمتَ فیها ، فإن لَم تَفْعَل فلا تَلُومَنَّ یَومَ القِیامَةِ إلّا نَفسَکَ .(9)
9295.عنه صلى الله علیه و آله : جَنِّبُوا مَساجِدَکُم مَجانِینَکُم وصِبیانَکُم ورَفعَ أصواتِکُم إلّا بذِکرِ اللّه ِ تعالى ، وبَیعَکُم وشِراءَکم وسِلاحَکُم ، وجَمِّرُوها فی کُلِّ سَبعَةِ أیّامٍ ، وضَعُوا المَطاهِرَ على أبوابِها .(10)
4 / 6
المَشیُ إلى المساجدِ
9296.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن مَشى إلى مَسجِدٍ یَطلُبُ فیهِ الجَماعَةَ کانَ لَهُ بکُلِّ خُطوَةٍ سَبعونَ ألفَ حَسَنةٍ ، ویُرفَعُ لَهُ مِن الدَّرَجاتِ مِثلُ ذلکَ ، وإن ماتَ وهُو على ذلکَ وکَّلَ اللّه ُ بهِ سَبعینَ ألفَ مَلَکٍ یَعُودُونَهُ فی قَبرِهِ ، ویُؤنِسُونَهُ فی وَحدَتِهِ ، ویَستَغفِرُونَ لَهُ حتّى یُبعَثَ .(11)
4 / 7
الجُلوسُ فی المساجِدِ
9297.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لأبی ذرّ ـ: یا أبا ذَرٍّ ، إنّ اللّه َ تعالى یُعطِیکَ مادُمتَ جالِسا فی المَسجِدِ بِکُلِّ نَفَسٍ تَنَفَّستَ فیه دَرَجةً فی الجَنَّةِ ، وتُصَلِّی علَیکَ الملائکةُ ، ویُکتَبُ لَکَ بِکُلِّ نَفَسٍ تَنَفَّستَ فیهِ عَشرُ حَسَناتٍ ، ویُمحى عنکَ عَشرُ سَیّئاتٍ .(12)
حدیث
9294.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در پاسخ به سؤال ابو ذر درباره چگونگى آباد کردن: [به این گونه که]در آنها صداها بلند نشود، به سخنان و کارهاى نادرست [و بیهوده] پرداخته نشود ، در آنها خرید و فروش صورت نگیرد و تا زمانى که در مسجد هستى ، از کارهاى لغو و بیهوده دست بکش . اگر چنین نکنى ، در روز قیامت نباید کسى جز خودت را ملامت کنى.
9295.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مساجد خود را از [حضور] دیوانگان و کودکانتان ، دور نگه دارید . صداهایتان را در آنها ، جز به ذکر خداوند متعال ، بلند نکنید . از خرید و فروش و حملِ جنگ افزار در آنها خوددارى ورزید و هر هفت روز [یک بار] آنها را خوش بو کنید و جلو دَرِ آنها وسیله طهارت بگذارید .
4 / 6
رفتن به مساجد
9296.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که براى شرکت در نماز جماعت به مسجدى برود ، براى هر قدمى که بر دارد ، هفتاد هزار حَسَنه منظور مى شود و به همان اندازه ، درجاتش بالا مى رود و اگر در آن حال بمیرد ، خداوند ، هفتاد هزار فرشته را مى گمارد که در قبرش به عیادت او روند و انیس تنهایى او باشند و تا زمانى که بر انگیخته شود ، برایش آمرزش بطلبند .
4 / 7
نشستن در مساجد
9297.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به ابو ذر ـ: اى ابو ذر! تا زمانى که در مسجد نشسته اى ، خداوند متعال به تعداد هر نفسى که مى کشى ، یک درجه در بهشت به تو مى دهد و فرشتگان بر تو درود مى فرستند و براى هر نفسى که در مسجد مى کشى ، ده حَسَنه برایت نوشته مى شود و ده گناه از تو پاک مى گردد .
9298.عنه صلى الله علیه و آله : کُلُّ جُلوسٍ فی المَسجِدِ لَغوٌ إلّا ثلاثَ : قِراءةُ مُصَلٍّ ، أو ذِکْرُ اللّه ِ ، أو سائلٌ عن عِلمٍ .(13)
9299.الإمامُ الصّادقُ عن آبائه علیهم السلام : قال رسولُ اللّه : الجُلوسُ فی المَسجِدِ لانتِظارِ الصَّلاةِ عِبادَةٌ ، ما لَم یُحدِثْ ، قیلَ : یا رسولَ اللّه ِ، وما الحَدَثُ ؟ قالَ : الاغتِیابُ .(14)
4 / 8
دُخولُ المَسجدِ لمَن عندهُ مَظلِمةٌ
9300.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أوحَى اللّه ُ إلَیَّ أن یا أخا المُرسَلِینَ یا أخا المُنذِرِینَ أنذِرْ قَومَکَ لا یَدخُلُوا بیتا مِن بُیوتی ولأحَدٍ مِن عِبادِی عندَ أحَد مِنْهُم مَظلِمَةٌ ، فإنّی ألعَنُهُ ما دامَ قائما یُصَلِّی بینَ یَدَیَّ حتّى یَرُدَّ تلکَ المَظلِمَةَ ، فَأکُونَ سَمعَهُ الذی یَسمَعُ بهِ ، وأکُونَ بَصَرَهُ الذی یُبصِرُ بهِ ، ویکونَ مِن أولیائی وأصفِیائی ، ویکونَ جارِی مَع النَّبِیِّینَ والصِّدِّیقینَ والشُّهَداءِ والصالحین فی الجَنَّةِ .(15)
4 / 9
آدابُ الحضورِ فی المَساجدِ
9301.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن أکَلَ هذهِ البَقلَةَ المُنتِنَةَ [یَعنی الثُّومَ] فلا یَقرَبْ مَسجِدَنا ، فأمّا مَن أکَلَهُ ولَم یأتِ المَسجِدَ فلا بَأسَ .(16)
9298.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر نشستنى در مسجد ، لغو [و بیهوده] است، مگر نشستن سه کس : نماز گزارى که [قرآن]قرائت کند ، کسى که ذکر خدا بگوید ، و کسى که به دنبال دانشى باشد .
9299.امام صادق علیه السلام ـ به نقل از پدرانش علیهم السلام ـ: پیامبر خدا فرمود : «در مسجد به انتظار نماز نشستن ، عبادت است ، تا زمانى که حَدَثى سر نزند» . گفته شد : اى پیامبر خدا! حَدَث چیست؟ فرمود : «غیبت کردن» .
4 / 8
مسجد رفتن کسى که مَظلمه اى به گردن دارد
9300.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند به من وحى فرمود که : «اى از تبار پیامبران! اى از تبار هشدار دهندگان! به قوم خود ، هشدار ده که هرگاه یکى از آنان نسبت به یکى از بندگان من مَظلمه اى (حقِّ به ناحَق گرفته شده اى) به گردن داشته باشد، به هیچ یک از خانه هاى من وارد نشود ؛ زیرا تا زمانى که در برابر من به نماز ایستاده ، او را لعنت مى کنم ، مگر این که آن مظلمه را رد کند . در این صورت ، گوش شنوا و چشم بیناى او مى شوم و از دوستان و برگزیدگان من خواهد بود و در بهشت ، همراه پیامبران و راستْ کرداران و شهیدان و شایستگان ، همسایه من خواهد شد» .
4 / 9
آداب حضور در مساجد
9301.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که این سبزىِ بدبو (سیر) را خورد ، به مسجد ما نزدیک نشود . البتّه این که کسى آن را بخورد و به مسجد نیاید ، اشکالى ندارد .
9302.عنه صلى الله علیه و آله : لا تَجعَلُوا المَساجِدَ طُرُقا حتّى تُصَلُّوا فیها رَکعتَینِ .(17)
4 / 10
ثَمَرَةُ الاختلافِ إلى المساجدِ
9303.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا یَرجِعُ صاحِبُ المَسجِدِ بِأقَلَّ مِن إحدَى ثلاثٍ : إمّا دُعاءٍ یَدعُو بهِ یُدخِلُهُ اللّه ُ بهِ الجَنَّةَ ، وإمّا دُعاءٍ یَدعُو بهِ لِیَصرِفَ اللّه ُ بهِ عَنهُ بَلاءَ الدنیا، وإمّا أخٍ یَستَفِیدُهُ فی اللّه ِ عزّوجلّ .(18)
9304.رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن أدمَنَ إلى المَسجِدِ أصابَ الخِصالَ الثَّمانِیَةَ : آیَةً مُحکَمَةً ، أو فَریضَةً مُستَعمَلَةً ، أو سُنَّةً قائمةً ، أو عِلما مُستَطرَفا ، أو أخا مُستَفادا(19) ، أو کَلِمَةً تَدُلُّهُ على هُدىً أو تَرُدُّهُ عن رَدىً ، وتَرکَ الذَّنبِ خَشیَةً أو حَیاءً .(20)
9302.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مسجدها را گذرگاه خود قرار ندهید ، مگر آن که دو رکعت نماز در آنها بخوانید .
4 / 10
ثمره آمد و شد به مساجد
9303.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : شخص مسجدرو ، دستِ کم یکى از این سه چیز نصیبش مى شود : یا دعایى که به درگاه خدا مى کند و خداوند با آن او را به بهشت مى برد ، یا دعایى که به سبب آن خداوند بلاى دنیا را از او بر مى گرداند ، و یا برادرى که به خاطر خداوند عز و جلبه دست مى آورد [و نه بر اساس انگیزه هاى دنیوى و مادّى] .
9304.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که پیوسته به مسجد برود، به هشت چیز دست مى یابد : آیتى محکم ، یا فریضه اى عمل شده، یا سنّتى جارى [از پیشوایان الهى]، یا دانشى تازه ، یا برادرى که به دست آورده، یا سخنى که او را هدایت کند، یا از هلاکت برهاند ، و گناه را از سر ترس یا شرمْ ترک گوید .
1) الجن : 18.
2) البقرة : 125.
3) بحار الأنوار : ج 83 ص 373 ح 37 نقلاً عن الهدایة.
4) کنز العمّال : ج 7 ص 307 ح 19009 عن عائشة.
5) مستدرک الوسائل : ج 4 ص 485 ح 5230 نقلاً عن القطب الراوندی فى لب اللباب.
6) عوالی اللآلی : ج 2 ص 30 ح 75 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 121 ح 20.
7) الأمالی للطوسی : ص 528 ح 1162 عن أبی ذر ، بحار الأنوار : ج 83 ص 369 ح 30.
8) التوبة : 18.
9) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 374 ح 2661 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 77 ص 85 ح 3.
10) النوادر للراوندی : ص 240 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 83 ص 349 ح 2.
11) الأمالی للصدوق : ص 517 ح 707 عن الحسین بن یزید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 76 ص 336 ح 1.
12) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 374 ح 2661 عن أبی ذرّ ، بحار الأنوار : ج 77 ص 85 ح 3.
13) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 375 ح 2661 عن أبی ذرّ ، بحار الأنوار : ج 77 ص 86 ح 3.
14) الأمالی للصدوق : ص 506 ح 698 عن إسماعیل بن مسلم ، بحارالأنوار : ج 75 ص 249 ح 17.
15) عدّة الداعی : ص 129 ، بحار الأنوار : ج 84 ص 257 ح 55.
16) علل الشرائع : ص 519 ح 1 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 84 ص 9 ح 83.
17) الأمالی للصدوق : ص 509 ح 707 عن الحسین بن یزید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 76 ص 328 ح .1.
18) الأمالی للطوسی : ص 47 ح 57 عن أبی العباس الفضل بن عبدالملک عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 74 ص 275 ح 3.
19) وفی المصدر : «أو علم مستطرف أو أخ مستفاد» وما اثبتناه من بحارالأنوار.
20) المحاسن : ج 1 ص 120 ح 125 عن عمیر بن المأمون عن الإمام الحسین علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 84 ص 3 ح 73.
