5 / 1
إحیاءُ القِصاص
الکتاب
» وَ لَکُمْ فِى الْقِصَاصِ حَیَوةٌ یَـأُوْلِى الْأَلْبَـبِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ » .(1)
«یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِى الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنثَى بِالْأُنثَى فَمَنْ عُفِىَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَىْ ءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَدَآءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسَـنٍ ذَ لِکَ تَخْفِیفٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَ لِکَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ» .(2)
«الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَـتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْکُمْ وَاتَّقُواْ اللهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ» .(3)
«وَکَتَبْنَا عَلَیْهِمْ فِیهَآ أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَالْأَنفَ بِالْأَنفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ فَمَن تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کَفَّارَةٌ لَّهُ وَمَن لَّمْ یَحْکُم بِمَآ أَنزَلَ اللهُ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّــلِمُونَ» .(4)
5 / 1
برپا داشتن قصاص
قرآن
«و اى خردمندان! شما را در قصاص ، زندگانى است، باشد که به پرهیزگارى گرایید» .
«اى کسانى که ایمان آورده اید ! درباره کشتگان، بر شما [حقّ] قصاص مقرّر شده: آزاد ، عوضِ آزاد و بنده ، عوضِ بنده و زن ، عوضِ زن . و هر کس که از جانب برادر [دینى] خود [، یعنى ولىّ مقتول] ، چیزى [از حقّ قصاص] به او گذشت شود، [باید از گذشت ولىّ مقتول] به طور پسندیده پیروى کند و با [رعایت] احسان، [خون بها را] به او بپردازد. این [حکم] ، تخفیف و رحمتى از پروردگار شماست . پس هر کس، بعد از آن از اندازه درگذرد، وى را عذابى دردناک است» .
«این ماه حرام ، در برابر آن ماه حرام است، و [هتک] حرمت ها قصاص دارد. پس هر کس بر شما تعدّى کرد، همان گونه که بر شما تعدّى کرده ، بر او تعدّى کنید ؛ و از خدا پروا بدارید و بدانید که خدا با تقواپیشگان است» .
«و در [تورات] بر آنان مقرّر کردیم که جان در مقابل جان، و چشم در برابر چشم، و بینى در برابر بینى، و گوش در برابر گوش، و دندان در برابر دندان است ؛ و زخم ها [نیز به همان ترتیب] قصاصى دارند. و هر که از آن ) قصاص ) درگذرد، پس آن، کفّاره [گناهان]او خواهد بود. و کسانى که به موجب آنچه خدا نازل کرده ، داورى نکرده اند، آنان خود ، ستمگران اند» .
«و نفسى را که خداوند حرام کرده است ، جز به حق مکشید، و هر کس مظلوم کشته شود، به سرپرست وى قدرتى داده ایم . پس [او]نباید در قتل زیاده روى کند ؛ زیرا او [از طرف شرع] یارى شده است» .
«وَ لَا تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِى حَرَّمَ اللهُ إِلَا بِالْحَقِّ وَ مَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَـنًا فَلَا یُسْرِف فِّى الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنصُورًا» .(5)
الحدیث
9922.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أیُّها الناسُ ، أحیُوا القِصاصَ وأحیُوا الحَقَّ ولا تَفَرَّقُوا ، وأسلِموا وسَلِّموا تَسلَموا .(6)
9923.عنه صلى الله علیه و آله : یا أیُّها الناسُ ، إنّما أنا بَشَرٌ مِثلُکُم ، ولَعلّهُ أن یکونَ قد قَرُبَ مِنّی خُفوفٌ مِن بینِ أظهُرِکُم ، فَمَن کُنتُ أصَبتُ مِن عِرضِهِ أو مِن شَعرِهِ أو مِن بَشَرِهِ أو مِن مالِهِ شَیئا ، هذا عِرضُ مُحمّدٍ وشَعرُهُ وبَشَرُهُ ومالُهُ فَلْیَقُمْ فَلْیَقتَصَّ ! ولا یَقولَنَّ أحَدٌ مِنکُم : إنّی أتَخَوَّفُ مِن مُحمّدٍ العَداوَةَ والشَّحناءَ ، ألا وإنّهُما لَیسَتا مِن طَبِیعَتی ولَیسَتا مِن خُلُقی .(7)
5 / 2
العَفوُ عَنِ القِصاصِ
9924.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : ما مِن رَجُلٍ مُسلمٍ یُصابُ بشَیءٍ فی جَسَدِهِ فَیَتَصَدَّقُ بهِ إلّا رَفَعَهُ اللّه ُ بهِ دَرجَةً وحَطَّ عَنهُ بهِ خَطیئةً .(8)
9925.عنه صلى الله علیه و آله : ما مِن رَجُلٍ یُجرَحُ فی جَسَدِهِ جِراحَةً فَیَتَصَدَّقُ بها إلّا کَفَّرَ اللّه ُ تعالى عَنهُ مِثلَ ما تَصَدَّقَ .(9)
حدیث
9922.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى مردم! قصاص را زنده نگه دارید و حق را زنده کنید و پراکنده نشوید و مسلمان و تسلیم [حق]باشید تا سالم بمانید.
9923.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى مردم! همانا جز این نیست که من هم مانند شما بشرى هستم و شاید که رفتن من از میان شما نزدیک باشد. پس، اگر به آبرو یا مو یا پوست و یا مال کسى لطمه اى زده ام، اینک این آبروى محمّد و مو و پوست و مال او. برخیزد و قصاص کند! و هرگز کسى از شما نگوید: من از دشمنى و کینه محمّد مى ترسم. بدانید که این دو خصلت ، از طبیعت من و از اخلاق من به دورند.
5 / 2
گذشت کردن از قصاص
9924.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ مرد مسلمانى نیست که به قسمتى از بدنش آسیبى وارد شود و از [قصاص]آن درگذرد، مگر این که خداوند به سبب آن ، یک درجه بالایش مى برَد و یک گناه از او مى زُداید .
9925.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ مردى نیست که به بدنش جراحتى وارد آید و از آن درگذرد، جز این که خداوند متعال ، به مانند گذشتى که کرده است، از گناهش درگذرد.
9926.عنه صلى الله علیه و آله : مَن اُصیبَ بِجَسَدِهِ بقَدْرِ نِصفِ دِیَتِهِ فَعَفا کَفَّرَ اللّه ُ عَنهُ نِصفَ سَیّئاتِهِ ، وإن کانَ ثُلثا أو رُبعا فعلى قَدرِ ذلکَ .(10)
9927.عنه صلى الله علیه و آله : مَن عَفا عَن دَمٍ لم یَکُن لَهُ ثَوابٌ إلّا الجَنّةُ .(11)
9928.عنه صلى الله علیه و آله : مَن اُصِیبَ فی جَسَدِهِ بشَیءٍ فَتَرَکَهُ ِللّه ِ تعالى کانَ کَفّارَةً لَهُ .(12)
9926.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرکه به اندازه نصف دیه اش خود به بدنش آسیبى برسد و گذشت کند، خداوند ، نصفِ گناهان او را پاک مى کند و اگر به اندازه یکْ سوم یا یکْ چهارم باشد ، به همان اندازه گناهانش پاک مى شوند .
9927.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرکه از [قصاص] خونى گذشت کند، او را پاداشى جز بهشت نیست .
9928.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس که آسیبى به بدنش [از سوى کسى] برسد و به خاطر خداوند متعال ، صرفِ نظر کند، آن [گذشت]کفّاره اى براى [گناهان] اوست .
1) البقرة : 179.
2) البقرة : 178.
3) البقرة : 194.
4) المائدة : 45.
5) الإسراء : 33.
6) الأمالی للمفید : ص 53 ح 15 عن أبی بصیر عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 22 ص 475 ح 24.
7) کنز العمّال : ج 15 ص 8 ح 39831 عن الفضل بن عبّاس.
8) کنز العمّال : ج 15 ص 12 ح 39850 عن أبی الدرداء.
9) کنز العمّال : ج 15 ص 12 ح 39851 عن عبادة.
10) کنز العمّال : ج 15 ص 14 ح 39861 عن عبادة بن الصامت.
11) کنز العمّال : ج 15 ص 13 ح 39854 نقلاً عن الخطیب عن إبن عبّاس.
12) کنز العمّال : ج 15 ص 13 ح 39853 نقلاً عن مسند ابن حنبل.
