3 / 1 أوَّلُ مَنازِلِ الآخِرَة
2662 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: القَبرُ أوَّلُ مَنازِلِ الآخِرَةِ؛ فَإِن یَنجُ مِنهُ فَما بَعدَهُ أیسَرُ مِنهُ، وإن لَم یَنجُ مِنهُ فَما بَعدَهُ أشَدُّ مِنهُ.(1)
2663 . عنه صلى الله علیه و آله: أوَّلُ عَدلِ الآخِرَةِ القُبورُ؛ لا یُعرَفُ [فیها](2) شَریفٌ مِن وَضیعٍ. (3)
2664 . عنه صلى الله علیه و آله: لم یَأتِ علَى القَبرِ یَومٌ إلّا تَکَلَّمَ فیهِ، فیقولُ: أنا بَیتُ الغُربَةِ، وأنا بَیتُ الوَحدَةِ وأنا بَیتُ التُّرابِ وأنا بَیتُ الدُّودِ، فإذا دُفِنَ العَبدُ المؤمنُ قالَ لَهُ القَبرُ: مَرحَبا وأهلاً. . . وإذا دُفِنَ العَبدُ الفاجِرُ أو الکافِرُ قالَ لَهُ القَبرُ: لا مَرحَبا ولا أهلاً!(4)
2665 . عنه صلى الله علیه و آله: ما رَأیتُ مَنظَرا إلّا والقَبرُ أفظَعُ مِنهُ.(5)
3 / 1
اوّلین منزلگاه آخرت
2662 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: قبر، نخستین منزل آخرت است. اگر کسى از آن به سلامت رَست، منازل بعد آن آسان‌تر است و اگر به سلامت نرَست، دشوارى منازل بعدى شدیدتر از آن است.
2663 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سرآغاز عدالتِ آخرت، قبرهاست که در آن شرافتمند از غیر شرافتمند شناخته نمى‌شود
2664 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ روزى بر قبر نیاید، مگر این که در آن روز، زبان به سخن مى‌گشاید و مى‌گوید: «منم غربت‌سرا، منم خانه تنهایى، منم خاکدان، منم خانه کِرم‌ها» . پس، چون بنده مؤمن به خاک سپرده شود، قبر به او مى‌گوید: «خوش آمدى! . . .» و چون بنده بد کردار یا کافر دفن شود، قبر به او مى‌گوید: «خوش نیامدى!» .
2665 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: منظره‌اى ندیدم، مگر این که قبر از آن، ترسناک‌تر بود
2666 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا حُمِلَ عَدُوُّ اللّهِ إلى قَبرِهِ نادَى مَن تَبِعَهُ: یا إخوَتاه، احذَرُوا مِثلَ ما وَقَعتُ فیهِ! إنّی لَأشکُو إلَیکُم دُنیا غَرَّتنی، حتّى إذا اطمَأنَنتُ إلَیها صَرَعَتنی، وأشکُو إلَیکُم أخِلّاءَ الهَوى سَرُّونی، حتّى إذا ساعَدتُهُم تَبَرَّؤوا مِنِّی وخَذَلونی!(6)
2667 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا ماتَ أحَدُکُم فَقَد قامَت قِیامَتُهُ، فاعبُدوا اللّهَ کأنَّکُم تَرَونَهُ، واستَغفِروهُ کلَّ ساعَةٍ (7)
2668 . عنه صلى الله علیه و آله: إذ ماتَ أحَدُکُم فَقد قامَت قِیامَتُهُ، یَرى ما لَهُ مِن خَیرٍ وشَرٍّ(8)
3 / 2 سؤالُ القَبرِ
2669 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله فی قولِهِ تعالى: «یُثَبِّتُ اَللّهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ اَلثّابِتِ فِی اَلْحَیاةِ اَلدُّنْیا وَ فِی اَلْآخِرَةِ»(9) : فی القَبرِ إذا سُئلَ المَوتى.(10)
2670 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ العَبدَ إذا وُضِعَ فی قَبرِهِ وتَولّى عَنهُ أصحابُهُ، وإنّهُ لَیَسمَعُ قَرعَ نِعالِهِم إذا انصَرَفُوا، أتاهُ مَلَکانِ فَیُقعِدانِهِ فیَقولانِ لَهُ: ما کنتَ تَقولُ فی هذا النبیِّ محمّدٍ؟ فأمّا المؤمنُ فیقولُ: أشهَدُ أنّهُ عبدُاللّهِ ورسولُهُ، فیقالُ لَهُ: انظُر إلى مَقعَدِکَ مِن النارِ أبدَلَکَ اللّهُ بهِ مَقعَدا مِن الجَنَّةِ قالَ النبیُّ صلى الله علیه و آله: فَیَراهُما جَمیعا.
وأمّا الکافِرُ أو المُنافِقُ فیقولُ: لا أدرِی، کنتُ أقولُ ما یقولُ الناسُ فیه!(11)
2666 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: چون دشمنِ خدا به سوى قبرش حمل شود، به تشییع کنندگان خود ندا مى‌دهد: «اى برادران! از آنچه‌من‌دچارش‌شدم، بپرهیزید. از دنیایى به شما شِکوه مى‌کنم که مرا فریفت و چون به آن اطمینان کردم، مرا از پاى در آورد. از دوستانِ هوسران به شما شِکوه مى‌کنم که مرا شاد ساختند و همین که به آنان کمک کردم، از من بیزارى جستند و تنها و بى‌یاورم گذاشتند» .
2667 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه یکى از شما بمیرد، قیامتش بر پا مى‌شود. پس، خدا را چنان بپرستید که انگار او را مى‌بینید و هر لحظه از او آمرزش بخواهید.
2668 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه یکى از شما بمیرد، قیامتش بر پا شده است و خوبى‌ها و بدى‌هاى خود را مى‌بیند
3 / 2
سؤال قبر
2669 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره آیه «خداوند، کسانى را که ایمان آورده‌اند، در زندگى دنیا و آخرت، با گفتار ثابت و درست، استوار مى‌دارد» : مراد، در قبر و به هنگام سؤال از مُردگان است
2670 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: چون آدمى را در قبرش گذاشتند و همراهان او باز گشتند، در حالى که هنوز صداى کفش‌هاى آنها را مى‌شنود، دو فرشته نزدش مى‌آیند [و او را مى‌نشانند] و مى‌پرسند: «درباره این پیامبر، محمّد، چه عقیده‌اى داشتى؟» .
اگر مؤمن باشد مى‌گوید: گواهى مى‌دهم که او بنده خدا و فرستاده اوست.
پس، به او گفته شود: «به جایگاهت در آتش بنگر. خداوند به جاى آن، جایگاهى در بهشت به تو داد» .
او هر دو جایگاه را مى‌بیند؛ امّا اگر کافر یا منافق باشد، مى‌گوید: نمى‌دانم. همان عقیده‌اى را درباره او داشتم که مردم داشتند!
2671 . عنه صلى الله علیه و آله فی روایةٍ : ویَأتیهِ مَلَکانِ فَیُجلِسانِهِ فیَقولانِ لَهُ: مَن رَبُّکَ؟ فیقولُ: رَبّیَ اللّهُ، فیَقولانِ لَهُ: وما دِینُکَ؟ فیقولُ: دِینی الإسلامُ، فیقولانِ لَهُ: ما هذا الرجُلُ الّذی بُعِثَ فیکُم؟ فیقولُ: هُو رسولُ اللّهِ، فیقولانِ لَهُ: وما یُدرِیکَ؟ فیقولُ: قَرَأتُ کتابَ اللّهِ وآمَنتُ وصَدَّقتُ.(12)
2672 . عنه صلى الله علیه و آله: أوَّلُ ما یُسألُ عَنهُ العَبدُ حُبُّنا أهلَ البیتِ.(13)
3 / 3
عذاب القبر
2673 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ما المَوتُ فیما بَعدَهُ إلّا کنَطحَةِ عَنزٍ.(14)
2674 . عنه صلى الله علیه و آله: لَم یَلقَ ابنُ آدمَ شیئا قَطُّ مُنذُ خَلقَهُ اللّهُ أشَدَّ علَیهِ مِن المَوتِ، ثُمّ إنّ المَوتَ لَأهوَنُ مِمّا بَعدَهُ.(15)
2675 . تفسیر القمّی عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: کفى بالمَوتِ طامّةً یا جَبرئیلُ! فقالَ جَبرئیلُ: إنّ ما بَعدَ المَوتِ أطَمُّ وأطَمُّ مِن المَوتِ.(16)
3 / 4 ما ینفع فی القبر
2676 . تنبیه الخواطر: رسول اللّهِ صلى الله علیه و آله لَمّا مَرَّ بقَبرٍ دُفِنَ فیهِ بالأمسِ إنسانٌ وأهلُهُ یَبکُونَ :
لَرَکعَتانِ خَفیفَتانِ ممّا تَحتَقِرُونَ أحَبُّ إلى صاحِبِ هذا القَبرِ مِن دُنیاکُم کُلِّها.(17)
2671 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در روایتى : [در قبر] دو فرشته نزد او (مُرده) مى‌آیند [و او را مى‌نشانند]و مى‌پرسند: «پروردگارت کیست؟» .
او پاسخ مى‌دهد: پروردگارم خداست.
مى‌پرسند: «دینت چیست؟» .
پاسخ مى‌دهد: دینم اسلام است.
مى‌پرسند: «این مردى که در میان شما مبعوث شد، کیست؟» .
پاسخ مى‌دهد: او فرستاده خداست.
مى‌پرسند: «از کجا مى‌دانى؟» .
پاسخ مى‌دهد: کتاب خدا را خواندم و ایمان آوردم و تصدیق کردم
2672 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نخستین چیزى که درباره آن از بنده سؤال مى‌شود، محبّت به ما اهل بیت است.
3 / 3
عذاب قبر
2673 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مرگ در مقایسه با وضعیّت پس از آن، مانند شاخ زدن بُزى بیش نیست.
2674 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آدمى‌زاده از زمانى که خداوندْ او را آفریده است، هرگز با چیزى سخت‌تر از مرگ روبه‌رو نشده است با این همه، مرگ در مقایسه با بعد از آن، به مراتب آسان‌تر است.
2675 . تفسیر القمّى: پیامبر خدا فرمود: «پس مصیبت بزرگى است مرگ، اى جبرئیل!» .
جبرئیل علیه السلام گفت: آنچه پس از مرگ است، مصیبتى به مراتبْ بزرگ‌تر از مرگ است
3 / 4
آنچه در قبر، سودمند است
2676 . تنبیه الخواطر: پیامبر خدا بر قبرى گذشت که روز قبل، شخصى در آن دفن شده بود
و خانواده‌اش مى‌گریستند. فرمود: «دو رکعت نماز عادى که شما کوچک مى‌شمارید، براى صاحب این قبر، دوست داشتنى‌تر از همه دنیاى شماست» .
2677 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: یَتبَعُ المَیّتَ ثلاثةٌ: أهلُهُ ومالُهُ وعمَلُهُ، فیَرجِعُ اثنانِ ویَبقى واحِدٌ؛ یَرجِعُ أهلُهُ ومالُهُ، ویَبقى عَمَلُهُ.(18)
2678 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ مِمّا یَلحَقُ المؤمنَ مِن عَمَلِهِ وحَسناتِهِ بعدَ مَوتهِ عِلما علّمَهُ ونَشَرَهُ، ووَلَدا صالِحا تَرَکَهُ، أو مصحَفا وَرَّثَهُ، أو مَسجِدا بَناهُ، أو بَیتا لِابنِ السَّبیلِ بَناهُ، أو نَهرا أجراهُ، أو صَدَقَةً أخرَجَها مِن مالِهِ فی صِحَّتِهِ وحیاتِهِ یَلحَقُهُ مِن بعدِ مَوتِهِ.(19)
2679 . عنه صلى الله علیه و آله: أربَعةٌ تَجری علَیهِم اُجورُهُم بعدَ المَوتِ: رجُلٌ ماتَ مُرابِطا (20) فی سبیلِ اللّهِ، ورجُلٌ عَلَّمَ عِلما فأجرُهُ یَجری علَیهِ ما عُمِلَ بهِ، ورجُلٌ أجرى صَدَقَةً فأجرُها لَهُ ما جَرَت، ورجُلٌ تَرَکَ ولَدا صالِحا یَدعو لَهُ.(21)
2680 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ لأِحَدِکُم ثَلاثَةَ أخِلّاءَ: مِنهُم مَن یُمَتِّعُهُ بِما سَألَهُ فذلکَ مالُهُ، ومِنهُم خَلیلٌ یَنطَلِقُ مَعَهُ حَتّى یَلِجَ القَبرَ ولا یُعطیِهِ شَیئا ولا یَصحَبُهُ بَعدَ ذلکَ فَاُولئکَ قَریبُهُ، ومِنهُم خَلیلٌ یَقولُ: وَاللّهِ أنا ذاهِبٌ مَعَکَ حَیثُ ذَهَبتَ ولَستُ مُفارِقَکَ! فذلکَ عَمَلُهُ، إن کانَ خَیرا وإن کانَ شَرّا.(22)
2681 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا ماتَ الإنسانُ انقَطَعَ عَمَلُهُ إلّا مِن ثَلاثٍ: إلّا مِن صَدَقَةٍ جارِیَةٍ، أو عِلمٍ یُنتَفَعُ بِهِ، أو وَلَدٍ صالِحٍ یَدعو لَهُ.(23)
2677 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سه چیز، مُرده را [تا لب گور] همراهى مى‌کنند: خانواده‌اش، دارایى‌اش، و عملش. دو تاى آنها برمى‌گردند و یکى باقى مى‌مانَد. خانواده و دارایى او برمى‌گردند و عملش با او مى‌مانَد.
2678 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از اعمال و حَسَنات مؤمن، آنچه پس از مرگش [ثوابش] به او مى‌رسد، دانشى است که تعلیم مى‌دهد و منتشر مى‌کند، یا فرزند صالحى است که از خود بر جاى مى‌گذارد، یا مصحفى است که به ارث مى‌گذارد، یا مسجدى است که مى‌سازد، یا خانه‌اى است که براى مسافران مى‌سازد، یا نهرى است که حفر مى‌کند، یا صدقه‌اى است که در زمان تن‌درستى و حیات از دارایى خود برقرار مى‌سازد [ثواب اینها] بعد از مرگش به او مى‌رسد.
2679 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: چهار کس‌اند که بعد از مردن نیز همچنان اجر کارشان به آنها مى‌رسد: مردى که در حال مرزدارى (جهاد) در راه خدا مى‌میرد؛ مردى که دانشى را آموزش مى‌دهد، تا زمانى که به آن دانش عمل شود، اجرش به او مى‌رسد؛ مردى که صدقه‌اى برقرار سازد، تا زمانى که آن صدقه بر جاست، اجرش به او مى‌رسد؛ و مردى که فرزند صالحى به یادگار مى‌گذارد و آن فرزند برایش دعا مى‌کند
2680 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: براى هر یک از شما سه دوست است: یکى از آنها دوستى است که خواهش او را برآورده مى‌سازد و آن، مال و ثروت اوست؛ دیگرى دوستى است که تا لب گور با او مى‌آید، امّا چیزى به او نمى‌دهد و از آن به بعد، همراهى‌اش نمى‌کند و آن، خویشاوند اوست؛ و دیگرى دوستى است که مى‌گوید: به خدا سوگند، هر جا بروى با تو مى‌آیم و از تو جدا نمى‌شوم! این دوست، عمل اوست. اگر خوب باشد، پاداش خوب مى‌بیند و اگر بد باشد، سزاى بد مى‌یابد.
2681 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه انسان بمیرد، رشته عملش قطع مى‌شود، مگر سه چیز که دنباله دارد: صدقه جارى، یا دانشى که مردم از آن بهره‌مند شوند، یا فرزند نیکوکارى که برایش دعا کند
2682 . عنه صلى الله علیه و آله: سَبعَةُ أسبابٍ یُکتَبُ لِلعَبدِ ثَوابُها بَعدَ وَفاتِهِ: رَجُلٌ غَرَسَ نَخلاً، أو حَفَرَ بِئرا، أو أجرى نَهرا، أو بَنى مَسجِدا، أو کَتَبَ مُصحَفا، أو وَرَّثَ عِلما، أو خَلَّفَ وَلَدا صالِحا یَستَغفِرُ لَهُ بَعدَ وَفاتِهِ.(24)
2683 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن سَنَّ سُنَّةً حَسَنةً عُمِلَ بها مِن بَعدِهِ کانَ لَهُ أجرُهُ ومِثلُ اُجُورِهِم مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن اُجُورِهم شیئا، ومَن سَنَّ سُنَّةً سَیِّئَةً فَعُمِلَ بها بَعدَهُ کانَ علَیهِ وِزرُهُ ومِثلُ أوزارِهِم مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن أوزارِهِم شیئا.(25)
3 / 5 زیارة القبور
3 / 5 1 زِیارَةُ قبر النَّبِیِّ
أ الحَثُّ عَلى زِیارَتِهِ
2684 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن حَجَّ فَزار قَبری، بَعدَ مَوتی، کانَ کَمَن زارَنی فی حَیاتی.(26)
2685 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن حَجَّ ولَم یَزُرنی فَقَد جَفانی.(27)
2686 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی بَعدَ مَوتی فَکَأَ نَّما زارَنی فی حَیاتی، ومَن جاوَرَنی بَعدَ مَوتی فَکَأَنَّما جاوَرَنی فی حَیاتی.(28)
2682 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هفت چیز است که بعد از مرگِ آدمى، ثواب آنها برایش نوشته مى‌شود: مردى که درخت خرمایى بکارد، یا چاه آبى حفر کند، یا نهرى جارى سازد، یا مسجدى بسازد، یا کتابى بنویسد، یا دانشى از خود به ارث گذارد، یا فرزند شایسته‌اى بر جاى نهد که بعد از مرگش براى او از خدا آمرزش بخواهد.
2683 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که سنّت نیکویى بگذارد که پس از مرگش نیز بدان عمل شود، هم اجر خودش را دارد وهم به اندازه اجر کسانى که به آن عمل مى‌کنند؛ بى آن که از اجر ایشان چیزى کم شود، و هر که سنّت ناپسندى بنهد و پس از مرگش نیز بدان رفتار شود، گنهکار است و به اندازه گناهان کسانى که به آن سنّت عمل مى‌کنند نیز برایش گناه ثبت مى‌شود؛ بى آن که از گناه آنان چیزى کم شود
3 / 5
زیارت قبور
3 / 5 1
زیارت قبر پیامبر
الف تشویق به زیارت ایشان
2684 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس پس از مرگ من، حج به جا آورَد و مرا زیارت کند، همچون کسى است که در حال حیات من، مرا زیارت کرده است
2685 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس حج گزارد و مرا زیارت نکند، بر من جفا کرده است.
2686 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که مرا پس از مرگم زیارت کند، گویا در حال حیاتم مرا دیدار کرده است، و هر کس پس از مرگم با من همسایه شود، گویا در حال حیاتم با من همسایه بوده است.
ب التَّسلیمُ عَلَیهِ مِن قَریبٍ وبَعیدٍ
2687 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن زارَ قَبری بَعدَ مَوتی، کانَ کَمَن هاجَرَ إلَیَّ فی حَیاتی، فَإِن لَم تَستَطیعوا فَابعَثوا إلَیَّ بِالسَّلامِ فَإِنَّهُ یَبلُغُنی.(29)
2688 . عنه صلى الله علیه و آله: خَلَقَ اللّهُ تَعالى لی مَلَکَینِ یَرُدّانِ السَّلامَ عَلى مَن سَلَّمَ عَلَیَّ مِن شَرقِ البِلادِ وغَربِها، إلّا مَن سَلَّمَ عَلَیَّ فی داری فَإِنّی أرُدُّ عَلَیهِ السَّلامَ بِنَفسی.(30)
2689 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن سَلَّمَ عَلَیَّ فی شَیءٍ مِنَ الأرضِ اُبلِغْتُهُ، ومَن سَلَّمَ عَلَیَّ عندَ القَبرِ سَمِعتُهُ.(31)
ج شَفاعَةُ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله لِمَن زارَهُ
2690 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن أتانی زائِرًا کُنتُ شَفیعَهُ یَومَ القِیامَةِ.(32)
2691 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن جاءَنی زائِرًا، لا یَعمَلُهُ حاجَةً إلّا زِیارَتی، کانَ حَقًّا عَلَیَّ أن أکونَ لَهُ شَفیعًا یَومَ القِیامَةِ.(33)
2692 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَ قَبری حَلَّت لَهُ شَفاعَتی، ومَن زارَنی مَیِّتًا فَکَأَنَّما زارَنی حَیًّا. (34)
2693 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن أتى مَکَّةَ حاجًّا ولَم یَزُرنی إلَى المَدینَةِ جَفَوتُهُ یَومَ القِیامَةِ، ومَن أتانی زائِرًا وَجَبَت لَهُ شَفاعَتی، ومَن وَجَبَت لَهُ شَفاعَتی وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ.(35)
ب سلام دادن بر ایشان از نزدیک و دور
2687 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس پس از مرگم، قبر مرا زیارت کند، همچون کسى است که در حیات من، به سوى من هجرت کرده است. پس اگر نتوانستید، به من سلام برسانید، که به من مى‌رسد.
2688 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند متعال، برایم دو فرشته آفریده است که هر کس از شهرهاى شرق و غرب به من سلام دهد، سلام را به من مى‌رسانند؛ مگر کسى در خانه خودم بر من سلام دهد، که خودم جواب سلام او را مى‌دهم.
2689 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که در هر نقطه‌اى از روى زمین به من سلام کند، سلامش به من مى‌رسد و هر که بر سر قبرم به من سلام کند، آن را مى‌شنوم
ج شفاعت پیامبر در حقّ زائرش
2690 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس به زیارت من آید، در روز قیامت، شفیع او خواهم بود
2691 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس به زیارت من آید و هیچ کارى جز زیارت من نداشته باشد، بر من حق است که روز قیامت شفیع او باشم
2692 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که قبر مرا دیدار کند، شفاعت او، بر من رواست هر کس مرا پس از مرگ زیارت کند، گویا مرا در حال حیات، زیارت کرده است
2693 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس براى حج به مکّه آید و مرا در مدینه زیارت نکند، من هم در روز قیامت، بر او جفا مى‌کنم [و شفیعش نخواهم بود]؛ ولى هر که به زیارت من
آید، شفاعت او بر من واجب است، و هر که شفاعتش بر من واجب شود، بهشت براى او واجب است
2694 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی بِالمَدینَةِ مُحتَسِبًا کُنتُ لَهُ شَهیدًا وشَفیعًا یَومَ القِیامَةِ.(36)
2695 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی بَعدَ وَفاتی کانَ کَمَن زارَنی فی حَیاتی، وکُنتُ لَهُ شَهیدًا وشافِعًا یَومَ القِیامَةِ.(37)
2696 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی حَیّا ومَیِّتا کُنتُ لَهُ شَفیعا یَومَ القِیامَةِ.(38)
د ثَوابُ زِیارَةِ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله
2697 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن حَجَّ إلى مَکَّةَ ثُمَّ قَصَدَنی فی مَسجِدی کُتِبَت لَهُ حَجَّتانِ مَبرورَتانِ.(39)
2698 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی فی حَیاتی وبَعدَ مَوتی، کانَ فی جِواری یَومَ القِیامَةِ.(40)
2699 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی مُحتَسِبًا إلَى المَدینَةِ کانَ فی جِواری یَومَ القِیامَةِ.(41)
2700 . عنه صلى الله علیه و آله لِعلیّ علیه السلام : یا عَلِیُّ، مَن زارَنی فی حَیاتی أو بَعدَ مَوتی، أو زارَک فی حَیاتِکَ أو بَعدَ مَوتِکَ، أو زارَ ابنَیکَ فی حَیاتِهِما أو بَعدَ مَوتِهِما ضَمِنتُ لَهُ یَومَ القِیامَةِ أن اُخَلِّصَهُ مِن أهوالِها وشَدائِدِها، حَتّى اُصَیِّرَهُ مَعی فی دَرَجَتی.(42)
2694 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس به خاطر خدا در مدینه مرا زیارت کند، در روز قیامت، گواه و شفیع او خواهم بود.
2695 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که پس از مرگم مرا زیارت کند، چون کسى است که در حال حیاتم مرا زیارت کرده است، و در روز قیامت، گواه و شفیع او خواهم بود
2696 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که مرا زیارت کند زنده باشم یا نباشم روز قیامت، شفیع اویم
د پاداش زیارت پیامبر صلى الله علیه و آله
2697 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس براى حج به مکّه رود، سپس در مسجد من به دیدار من آید، براى او دو حجّ پذیرفته شده نوشته مى‌شود.
2698 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس در حال حیات و پس از وفاتم مرا زیارت کند، روز قیامت، در همسایگى [و پناه] من خواهد بود.
2699 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که به خاطر خدا براى زیارت من به مدینه آید، روز قیامت، در همسایگى [و پناه] من خواهد بود.
2700 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به على علیه السلام : یا على! هر کس مرا در حال حیاتم یا پس از مرگم زیارت کند، یا تو را در حال حیاتت یا پس از وفاتت زیارت کند، یا دو پسرت [حسن و حسین] را در حال حیاتشان یا پس از وفاتشان زیارت کند، ضمانت مى‌کنم که در روز قیامت، او را از هول و هراس‌ها و سختى‌هاى قیامت برَهانم و در رتبه خودم و با خودم قرارش دهم
2701 . الکافی عن أبی شِهاب: قالَ الحُسَینُ علیه السلام لِرَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله: یا أبَتاه، ما لِمَن زارَکَ؟ فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: یا بُنَیَّ، مَن زارَنی حَیًّا أو مَیِّتًا، أو زارَ أباکَ، أو زارَ أخاکَ، أو زارَکَ کانَ حَقًّا عَلَیَّ أن أزورَهُ یَومَ القِیامَةِ، واُخَلِّصَهُ مِن ذُنوبِهِ.(43)
3 / 5 2 زِیارَةُ قبور الأَئِمَّةِ من أهل البیت
أ ثَوابُ زِیارَتِهِم
2702 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن زارَنی، أو زارَ أحَدًا مِن ذُرِّیَّتی، زُرتُهُ یَومَ القِیامَةِ، فَأَنقَذتُهُ مِن أهوالِها.(44)
2703 . عنه صلى الله علیه و آله لمَّا قالَ لَهُ الحَسَنُ علیه السلام: یا رَسولَ اللّهِ، ما لِمَن زارَنا؟ : مَن زارَنی حَیًّا أو مَیِّتًا، أو زارَ أباکَ حَیًّا أو مَیِّتًا، أو زارَ أخاکَ حَیًّا أو مَیِّتًا، أو زارَکَ حَیًّا أو مَیِّتًا، کانَ حَقًّا عَلَیَّ أن أستَنقِذَهُ یَومَ القِیامَةِ.(45)
2704 . عنه صلى الله علیه و آله لَمّا سَألَهُ الحسنُ علیه السلام: یا أبَتاهُ، ما جَزاءُ مَن زارَکَ؟ : یا بُنَیَّ، مَن زارَنی حَیّا ومَیّتا أو زارَ أباکَ أو زارَ أخاکَ أو زارَکَ کانَ حَقّا عَلَیَّ أن أزُورَهُ یَومَ القِیامَةِ فَاُخَلِّصَهُ مِن ذُنوبِهِ.(46)
ب زیارَةُ الإمامِ الحَسَن علیه السلام
2705 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: . . مَن زارَهُ [الحسن علیه السلام] فی بَقیعِهِ ثَبَتَت قَدَمُهُ عَلَى الصِّراطِ، یَومَ تَزِلُّ فیهِ الأَقدامُ.(47)
2701 . الکافى به نقل از ابو شهاب : امام حسین علیه السلام به پیامبر خدا گفت: پدر! پاداش کسى که تو را زیارت کند، چیست؟
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «پسرم! هر کس مرا زنده یا مرده زیارت کند، یا پدرت یا برادرت یا خودت را زیارت کند، این حق را بر من دارد که در روز قیامت، او را زیارت کنم و از گناهانش برَهانم» .
3 / 5 2
زیارت قبور امامان اهل بیت
الف ثواب زیارت آنان
2702 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس مرا یا یکى از فرزندان مرا زیارت کند، روز قیامت، او را زیارت مى‌کنم و از هراس‌هاى آن روز، نجاتش مى‌دهم
2703 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله هنگامى که حسن علیه السلام به پیامبر صلى الله علیه و آله گفت: اى پیامبر خدا! پاداش کسى که ما را زیارت کند، چیست؟ : هر کس که مرا در حیاتم یا پس از مرگم زیارت کند، یا پدرت را در حیاتش یا پس از مرگش زیارت کند، یا برادرت را در حیاتش یا پس از مرگش زیارت کند، یا تو را در حیاتت یا پس از مرگت زیارت کند، این حق را بر من دارد که او را روز قیامت، نجات دهم» .
2704 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ به امام حسن علیه السلام که پرسید: پدر جان! پاداش کسى که شما را زیارت کند، چیست؟ : پسرکم! هر که زنده یا مرده مرا یا پدر تو یا برادرت و یا خودت را زیارت کند، این حق را بر من دارد که در روز قیامت، دیدارش کنم و او را از گناهانش نجات دهم
ب زیارت امام حسن علیه السلام
2705 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: . . . کسى که [حسن علیه السلام را] در بقیعش زیارت کند، در روزى که قدم‌ها
مى‌لغزند، گام او بر صراط استوار مى‌ماند.
ج زیارَةُ الإمامِ الحُسَین علیه السلام
2706 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله لِعَلیٍّ علیه السلام : إنَّ اللّهَ جَعَلَ قَبرَکَ وقَبَر وَلَدلک بِقاعا مِن بقاع الجَنّةِ، وعَرَصةً (48) مِن عَرَصاتِها. . . مَن زارَ قُبورَکُم عَدل ذلِکَ لَهُ ثَواب سَبعینَ حَجّة بَعدَ حجَّةِ الإسلامِ، وخَرَجَ مِن ذُنوبِهِ حتّى یَرجِع مِن زِیارَتِکُم کَیومَ وَلَدتهُ اُمّهُ، فَأَبشِر وبَشّر أولیاءَکَ ومُحبِّیکَ مِنَ النَّعیمِ وقرّة العَین بِما لا عَینَ رَأت ولا اُذن سَمِعَت ولا خَطَرَ عَلى قَلبِ بَشرٍ، ولکِنَّ حُثالةً(49) مِنَ النّاسِ یُعیِّرونَ زُوّارَ قُبورِکم بِزِیارَتِکُم کَما تُعَیّر الزّانیة بِزِناها، اُولئک شِرارُ اُمّتی، لا نالَتهُم شَفاعَتی، ولا یَرِدونَ حَوضی!(50)
2707 . عنه صلى الله علیه و آله فی فضل زیارة الحسین علیه السلام : إنَّ الإجابةَ تَحتَ قُبَّتهِ، وَالشِّفاءَ فی تُربَتِهِ، وَالأئمَّة مِن ولدِهِ.(51)
د زیارةُ الإمامِ الرِّضا علیه السلام
2708 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: سَتُدفَنُ بَضعَةٌ مِنّی بأرضِ خُراسانَ، لا یَزُورُها مُؤمِنٌ إلّا أوجَبَ اللّهُ عز و جللَهُ الجَنَّةَ وحَرَّمَ جَسَدَهُ على النّارِ.(52)
ج زیارت امام حسین علیه السلام
2706 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به على علیه السلام : خداوند، قبر تو و فرزندى از تو را قطعه‌اى از قطعه‌هاى بهشت و عرصه‌اى از عرصه‌هاى آن قرار داده است. . . هر کس قبر شما را زیارت کند، معادل آن، ثواب هفتاد حج پس از حَجّة الاسلام دارد، و از گناهانش پاک شده تا از زیارت بازگردد و حالش همانند روز تولّد از مادرش است. پس شاد باش و به دوستان و دوستدارانت شادباش ده از نعمت و روشنى چشمى که چشمى ندیده و گوشى نشنیده و به دلى خطور نکرده است امّا مردمانى پست، زائران قبر شما را سرزنش مى‌کنند، در حدى که زن زناکار به زنایش سرزنش مى‌شود اینان، بدانِ امّت من هستند، شامل شفاعت من نمى‌شوند و بر حوضم وارد نمى‌گردند
2707 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام : اجابت [دعا] در زیر گنبد او، و شفا در تربت اوست و امامان از نسل اویند
د زیارت امام رضا علیه السلام
2708 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زود باشد که پاره‌اى از تن من، در خاک خراسان، دفن شود هیچ مؤمنى آن را زیارت نمى‌کند، مگر آن که خداوند عز و جل بهشت را بر او واجب و بدنش را بر آتش دوزخ، حرام مى‌گرداند
3 / 5 3 زیارَةُ قُبورِ المُؤمِنین
2709 . جامع الأخبار عن أصبغ بن نباته: کُنتُ مَع علیّ بن أبی طالب علیه السلام فَمَرَّ بِالمقابِرِ فَقالَ علیّ علیه السلام السَّلامُ عَلى أهلِ لا إلهَ إلّا اللّهُ، مِن أهلِ لا إلَه إلّا اللّهُ، یا أهلَ لا إلهَ إلّا اللّهُ کَیفَ وَجدَتُم کَلِمَة لا إلهَ إلّا اللّه؟ یا لا إله إلّا اللّه بِحقّ لا إله إلّا اللّه اغفِر لِمَن قالَ لا إله إلّا اللّهُ، وَاحشُرنا فی زُمَرِة مَن قال لا إله إلّا اللّهُ.
وَقالَ علیّ علیه السلام: سَمعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله یَقولُ: مَن قالَها إذا مَرَّ بِالمَقابِرِ غَفَر لَهُ ذُنوبُ خَمسین سَنَة، فَقالوا: یا رسولَ اللّهِ! مَن لَم یَکُن لَهُ ذُنوبُ خَمسینَ سَنَةً؟ قالَ: لِوَالِدَیهِ وإخوانِهِ ولعامَّةِ المُسلمینَ.(53)
3 / 5 3
زیارت قبور مؤمنان
2709 . جامع الأخبار به نقل از اصبغ بن نُباته : همراه با على بن ابى طالب علیه السلام بودم که از کنار گورها گذشت و چنین گفت: «سلام بر اهل لا إله إلّا اللّه گویان، از اهل لا إله إلّا اللّه گویان، اى اهل لا إله إلّا اللّه گویان، کلمه لا إله إلّا اللّه را چگونه دیدید؟ اى اهل لا إله إلّا اللّه گویان، به حق لا إله إلّا اللّه، گوینده لا إله إلّا اللّه را بیامرز و ما را در گروه لا إله إلّا اللّه گویان محشور کن» .
و على علیه السلام فرمود: «از پیامبر خدا شنیدم که مى‌فرمود: «هر کس این دعا را هنگام گذر از کنارگورها بخواند، گناهان پنجاه سالش آمرزیده مى‌شود».
گفتند: اى پیامبر خدا! اگر کسى به اندازه پنجاه سال گناه نداشته باشد، چه؟
فرمود: «گناهان پدر و مادر و برادرانش و عموم مسلمانان، آمرزیده مى‌شود»» .
1) مسند ابن حنبل: ج 1 ص 140 ح 454 عن عثمان؛ روضة الواعظین: ص 542، بحار الأنوار: ج 6 ص 242 ح 64.
2) ما بین المعقوفین أثبتناه من المصادر الاُخرى.
3) الجعفریّات: ص 205 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 81 ص 283 ح 40.
4) کنز العمّال: ج 15 ص 545 ح 42109 نقلاً عن الترمذی عن أبی سعید.
5) تنبیه الخواطر: ج 1 ص 284.
6) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 224.
7) کنز العمّال: ج 15 ص 686 ح 42748 نقلاً عن ابن لال فی مکارم الأخلاق عن أنس.
8) کنز العمّال: ج 15 ص 548 ح 42123 نقلاً عن العسکری فی الأمثال عن أنس.
9) إبراهیم:27.
10) الأمالی للطوسی: ص 377 ح 807 عن البراء بن عازب، بحار الأنوار: ج 6 ص 228 ح 29.
11) الترغیب والترهیب: ج 4 ص 363 ح 12 عن أنس.
12) الترغیب والترهیب: ج 4 ص 365 ح 15.
13) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 62 ح 258 عن الإمام علیّ علیه السلام.
14) کنز العمال: ج 15 ص 570 ح 42214 عن أبی هریرة.
15) کنز العمال: ج 15 ص 569 ح 42209 نقلاً عن مسند ابن حنبل عن أنس.
16) تفسیر القمّی: ج 2 ص 6 عن هشام بن سالم عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 6 ص 141 ح 2.
17) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 225.
18) کنز العمال: ج 15 ص 690 ح 42761 عن أنس.
19) سنن ابن ماجة: ج 1 ص 88 ح 242 عن أبی هریرة.
20) المُرابِطَة: الجماعة من الناس والخیل تلزم الثغر ممّا یلی العدوّ (المعجم الوسیط: ج 1 ص 323).
21) الترغیب والترهیب: ج 1 ص 119 ح 7 عن أبی أمامة.
22) کنز العمّال: ج 15 ص 689 ح 42759 نقلاً عن المعجم الکبیر عن سمرة.
23) کنز العمّال: ج 15 ص 952 ح 43655 عن أبی هریرة.
24) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 110 عن ابن عبّاس.
25) کنز العمّال: ج 15 ص 780 ح 43079 عن أبی جحیفة.
26) المعجم الأوسط: ج 3 ص 351 ح 3376 عن عبد اللّه بن عمر.
27) المغنی عن حمل الأسفار: ج 1 ص 207 ذیل ح 818 عن ابن عمر.
28) کنز العمّال: ج 12 ص 272 ح 35009 نقلاً عن الدیلمیّ عن ابن عمر.
29) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 3 ح 1 عن إسماعیل بن موسى عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 144 ح 29.
30) کنز العمّال: ج 12 ص 256 ح 34929 عن ابن النجّار عن ابن عمر.
31) الأمالی للطوسی: ص 167 ح 279 عن عیسى بن عبد اللّه عن أبیه عن جدّه عن الإمام علیّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 182 ح 4.
32) الکافی: ج 4 ص 548 ح 3 عن السدوسیّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 142 ح 18.
33) المعجم الکبیر: ج 12 ص 225 ح 13149 عن ابن عمر.
34) بحار الأنوار: ج 100 ص 159 ح 40 و ص 143 ح 27 نحوه وج 99 ص 334 ح 4 نقلاً عن بعض نسخ الفقه الرضویّ.
35) الکافی: ج 4 ص 548 ح 5 عن أبی حجر الأسلمیّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 140 ح 5.
36) شعب الإیمان: ج 3 ص 489 ح 4157 عن أنس بن مالک، وراجع: ح 4153 و 4156.
37) کامل الزیارات: ص 45 ح 17 عن الحسن عن الإمام علیّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 143 ح 27.
38) قرب الإسناد: ص 65 ح 205 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 139 ح 2.
39) کنز العمّال: ج 5 ص 135 ح 12370 نقلاً عن الدیلمیّ عن ابن عبّاس.
40) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 3 ح 2 عن صفوان بن سلیمان عن أبیه، بحار الأنوار: ج 100 ص 143 ح 26.
41) شعب الإیمان: ج 3 ص 490 ح 4158 عن أنس وص 488 ح 4152 عن رجل من آل الخطّاب.
42) الکافی: ج 4 ص 579 ح 2، بحار الأنوار: ج 100 ص 123 ح 30.
43) الکافی: ج 4 ص 548 ح 4، بحار الأنوار: ج 99 ص 373 ح 8.
44) کامل الزیارات: ص 41 ح 4 عن الإمام الباقر علیه السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 123 ح 31.
45) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 40 ح 83 عن إبراهیم بن عبد اللّه.
46) علل الشرائع: ص 460 ح 5 عن المعلى بن شهاب عن الإمام الصادق عن الإمام الحسن علیهماالسلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 140 ح 7.
47) أمالی الصدوق: ص 177 ح 178 عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج 28 ص 39 ح 1.
48) العَرصةُ: کلّ بقعة بین الدور واسعة لیس فیها بناء (لسان العرب: ج 7 ص 52 «عرص»).
49) الحُثَالَةُ: الردیء من کلّ شیء (النهایة: ج 1 ص 339 «حثل»).
50) تهذیب الأحکام: ج 2 ص 22 ح 50 و ص 107 ح 189 عن أبی عامر عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 100 ص 121 ح 22.
51) کفایة الأثر: ص 17 عن ابن عبّاس، بحار الأنوار: ج 36 ص 286 ح 107.
52) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 585 ح 3194، بحار الأنوار: ج 102 ص 31 ح 1.
53) جامع الأخبار: ص 133 ح 270، البحار: ج 82 ص 170 ح 5 و ج 93 ص 203 ح 41.
