40 / 1 ذَمُّ الفَخرِ
6887 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ لإبلیس کُحلاً و لَعوقا و سَعوطا، فَکُحلُهُ النُّعاسُ، و لَعوقُهُ الکَذِبُ و سَعوطُهُ الفَخرُ.(1)
6888 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ اللّهَ أوحَى إلَیَّ أن تواضَعوا، حتّى لا یَفخَرَ أحَدٌ على أحَدٍ، و لا یَبغی أحَدٌ على أحَدٍ.(2)
6889 . الإمام علیّ علیه السلام – فی ذِکرِ فَضائلِ رَسولِ اللّه صلى الله علیه و آله -: إنَّهُ کانَ إذا ذَکَرَ لنفسِهِ فضیلة قالَ: و لا فَخرَ.(3)
40 / 2
ذَمُّ التَّفاخُرِ بالآباء
الکتاب
«أَلْهاکُمُ اَلتَّکاثُرُ – حَتّى زُرْتُمُ اَلْمَقابِرَ».(4)
40 / 1
نکوهش فخرفروشى
6887 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: شیطان، سرمه‌اى دارد و لیسَک و اَنفیه‌اى سرمه‌اش چُرت است و لیسَکش دروغ و انفیه‌اش فخرفروشى.
6888 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند به من وحى فرمود که: «فروتن باشید، تا کسى بر کسى فخر نفروشد و کسى به کسى تجاوز نکند».
6889 . امام على علیه السلام – در بیان فضیلت‌هاى پیامبر خدا -: هرگاه ایشان فضیلتى از خود یاد مى‌کرد، مى‌فرمود: «[قصدم] فخر فروشى نیست».
40 / 2
نکوهش فخرفروشى به تبار
قرآن
«تفاخر به بیشتر داشتن، شما را غافل داشت. تا کارتان [و پایتان] به گورستان رسید».
الحدیث
6890 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: آفَةُ الحَسَبِ الافتِخارُ و العُجبُ.(5)
6891 . عنه صلى الله علیه و آله – یَومَ فَتحِ مکّةَ -: إنّ اللّهَ تبارکَ و تعالى قد أذهَبَ عَنکُم بالإسلامِ نَخوَةَ الجاهِلیّةِ، و التَّفاخُرَ بآبائها و عَشائرِها أیُّها الناسُ، إنّکُم مِن آدَمَ، و آدمُ مِن طِینٍ، ألا و إنّ خَیرَکُم عندَ اللّهِ و أکرَمَکُم علَیهِ الیَومَ أتقاکُم و أطوَعُکُم لَهُ، ألا و إنّ العَربیّةَ لَیست بأبٍ والِدٍ، و لکنّها لِسانٌ ناطِقٌ، فَمَن قَصُرَ بِهِ عَمَلُهُ لَم یُبَلِّغُهُ رِضوانَ اللّهِ حَسبُهُ.(6)
6892 . عنه صلى الله علیه و آله: لَیَنتَهِیَنَّ أقوامٌ یَفتَخِرُونَ بآبائهِمُ الذینَ ماتُوا، إنّما هُم فَحْمُ جَهَنَّمَ، أو لَیکونُنَّ أهوَنَ علَى اللّهِ عزوجل مِن الجُعَلِ الذی یُدَهْدِهُ الخُرءَ بأنفِهِ، إنّ اللّهَ أذهَبَ عَنکُم عُبِّیَّةَ الجاهلیّةِ و فَخرَها بالآباءِ، إنّما هُو مؤمنٌ تَقیٌّ و فاجِرٌ شَقیٌّ، الناسُ کُلُهم بَنو آدمَ، و آدمُ خُلِقَ مِن تُرابٍ.(7)
6893 . الإمامُ الصّادقُ علیه السلام: أتى رسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله رجُلٌ فقالَ: یا رسولَ اللّهِ، أنا فلانُ ابنُ فلانٍ حتّى عَدَّ تِسعَةً، فقالَ لَهُ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: أما إنّک عاشِرُهُم فی النارِ.(8)
حدیث
6890 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آفتِ بزرگى خاندان، فخرفروشى و خودپسندى است.
6891 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در روز فتح مکّه -: خداوند – تبارک و تعالى – به وسیله ی اسلام، نخوت جاهلیت و نازیدن به پدران و خاندان‌هاى جاهلى را از شما زُدود. اى مردم! شما از آدم علیه السلام هستید و آدم، از گِل آفریده شد. بدانید که امروز، بهترین شما نزد خدا و گرامى‌ترین شما در پیشگاه او، پرهیزگارترین و فرمان‌بُردارترینِ شما از اوست. بدانید که عربیّت به پدرى نیست که [شما را] به دنیا مى‌آورد؛ بلکه عربیّت، زبانى است که با آن سخن گفته مى‌شود. پس هر کس در عمل کوتاهى کند، شرافت خانوادگى‌اش او را به خشنودى خدا نمى‌رساند.
6892 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: آنانى که به پدرانِ مرده ی خود که در حقیقت زغال جهنّم‌اند، فخر مى‌فروشند، از این کار دست بردارند؛ و گرنه نزد خداوند عزوجل پست‌تر از سِرگینْ‌غلتان(9) هستند که با بینى خود، سرگین را مى‌غلتاند. خداوند، نخوت‌ها و فخرفروشى‌هاى خاندانى جاهلى را از شما بُرده است. [آدمى] یا مؤمنِ پرهیزگار است و یا نابه‌کار بدبخت. مردم، فرزندان آدم هستند و آدم، از مُشتى‌خاک آفریده شد.
6893 . امام صادق علیه السلام: مردى خدمت پیامبر خدا آمد و گفت: اى پیامبر خدا! من، فلان پسر فلان هستم. و تا نُه پشت خود را بر شِمُرد.
پیامبر خدا به او فرمود: «بدان که تو دهمین نفر آنان در دوزخ هستى».
1) معانی الأخبار: ص 139 عن ابن فضال مرفوعا عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 73 ص 234 ح 34.
2) صحیح مسلم: ج 8 ص 160 عن قتادة.
3) الاحتجاج: ج 1 ص 314 عن موسى بن جعفر عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 16 ص 341 ح 33.
4) التکاثر:1 و 2.
5) الکافی: ج 2 ص 328 ح 2 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 73 ص 228 ح 20.
6) بحار الأنوار: ج 73 ص 293 ح 24 عن أبی عبیدة الحذاء عن الإمام الباقر علیه السلام.
7) کنزالعمّال: ج 1 ص 258 ح 1295 نقلاً عن الترمذی عن أبی هریرة.
8) الکافی: ج 2 ص 329 ح 5 عن السکونی، بحارالأنوار: ج 73 ص 226 ح 19.
9) حشره‌اى از تیره ی قاب بالان است که فَضله ی ستوران را مى‌غلتانَد؛ سوسکِ سِرگین (فرهنگ معین: ذیل «سرگین‌غلتان»).
