20 / 1
التَّحذیرُ مِنَ الغُلُوِّ
3497 . الإمام الحسین علیه السلام: أحِبّونا بِحُبِّ الإِسلامِ، فَإِنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله قالَ: لا تُعَرِّفونی فَوقَ حَقّی؛ فَإِنَّ اللهَ تَعالَى اتَّخَذَنی عَبدًا قَبلَ أن یَتَّخِذَنی رَسولاً.(1)
20 / 2
کُفرُ الغالی
3498 . رسول الله صلى الله علیه و آله: صِنفانِ مِن اُمَّتی لا نَصیبَ لَهُما فِی الإِسلامِ: النّاصِبُ لِأَهلِ بَیتی حَربًا، وغالٍ فِی الدّینِ مارِقٌ مِنهُ.(2)
3499 . الإمام الصادق علیه السلام: أدنى ما یَخرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الإِیمانِ أن یَجلِسَ إلى غالٍ فَیَستَمِعَ إلى حَدیثِهِ ویُصَدِّقَهُ عَلى قَولِهِ، إنَّ أبی حَدَّثَنی عَن أبیهِ عَن جَدِّهِ علیهم السلام أنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله قالَ: صِنفانِ مِن اُمَّتی لا نَصیبَ لَهُما فِی الإِسلامِ: الغُلاةُ، وَالقَدَرِیَّةُ.(3)
20 / 1
هشدار درباره غلو
3497 . امام حسین علیه السلام: ما را به عشق اسلام دوست بدارید؛ زیرا پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «مرا بیش از آنچه سزاوارم، معرّفى نکنید؛ چرا که خداوند متعال، پیش از آن که مرا به رسالت برگزیند، به بندگى برگزید» .
20 / 2
کافِر بودن غلو کننده
3498 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دو گروه از امّت من هستند که بهره‌اى از اسلام ندارند: کسانى که در برابر اهل بیتم پرچم دشمنى برافرازند؛ و کسانى که در دین غلو کنند و پا از مرز آن بیرون گذارند.
3499 . امام صادق علیه السلام: کمترین چیزى که آدمى را از ایمانْ خارج مى‌سازد، این است که نزد غالى‌مذهب بنشیند و به سخنانش گوش دهد و گفته‌اش را تأیید کند. پدرم، از پدرش، از جدّش علیهم السلام برایم روایت کرد که پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «دو گروه از امّت من هستند که بهره‌اى از اسلام ندارند: غالى‌مذهبان و قَدَریّه» .
20 / 3
هَلاکُ الغالی
3500 . رسول الله صلى الله علیه و آله: یا عَلِیُّ، إنَّ فیکَ مَثَلاً مِن عیسَى بنِ مَریَمَ: أحَبَّهُ قَومٌ فَأَفرَطوا فی حُبِّهِ فَهَلَکوا فیهِ، وأبغَضَهُ قَومٌ فَأَفرَطوا فی بُغضِهِ فَهَلَکوا فیهِ، وَاقتَصَدَ فیهِ قَومٌ فَنَجَوا.(4)
3501 . الإِمامِ عَلیٍّ علیه السلام: قالَ لِیَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله: فیکَ مَثَلٌ مِن عیسى، أبغَضَتهُ الیَهودُ حَتّى بَهَتوا اُمَّهُ، وأحَبَّتهُ النَّصارى حَتّى أنزَلوهُ بِالمَنزِلَةِ الَّتی لَیسَ بِهِ. ثُمَّ قالَ: یَهلِکُ فِیَّ رَجُلانِ: مُحِبٌّ مُفرِطٌ یُقَرِّظُنی بِما لَیسَ فِیَّ، ومُبغِضٌ یَحمِلُهُ شَنَآنی عَلى أن یَبهَتَنی.(5)
20 / 4
أخبارُ الغُلُوِّ مَوضوعَةٌ
3502 . عیون أخبار الرضا علیه السلام عن إبراهیم بن أبی مَحمودٍ: قُلتُ لِلرِّضا علیه السلام: یَا بنَ رَسولِ اللهِ، إنَّ عِندَنا أخبارًا فی فَضائِلِ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام وفَضلِکُم أهلَ البَیتِ، وهِیَ مِن رِوایَةِ مُخالِفیکُم ولا نَعرِفُ مِثلَها عِندَکُم، أفَنَدینُ بِها؟ فَقالَ: یَا بنَ أبی مَحمودٍ، لَقَد أخبَرَنی أبی عَن أبیهِ عَن جَدِّهِ علیهم السلام أنَّ رَسولَ اللهِ صلى الله علیه و آله قالَ: مَن أصغى إلى ناطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ، فَإِن کانَ النّاطِقُ عَنِ اللهِ عز و جل فَقَد عَبَدَ اللهَ، وإن کانَ النّاطِقُ عَن إبلیسَ فَقَد عَبَدَ إبلیسَ.
ثُمَّ قالَ الرِّضا علیه السلام: یَابنَ أبی مَحمودٍ، إنَّ مُخالِفینا وَضَعوا أخبارًا فی فَضائِلِنا وجَعَلوها عَلى ثَلاثَةِ أقسامٍ: أحَدُهَا الغُلُوُّ، وثانیهَا التَّقصیرُ فی أمرِنا، وثالِثُهَا التَّصریحُ بِمَثالِبِ أعدائِنا، فَإِذا سَمِعَ النّاسُ الغُلُوَّ فینا کَفَّروا شیعَتَنا ونَسَبوهُم إلَى القَولِ بِرُبوبِیَّتِنا، وإذا سَمِعُوا التَّقصیرَ اعتَقَدوهُ فینا، وإذا سَمِعوا مَثالِبَ أعدائِنا بِأَسمائِهِم ثَلَبونا بِأَسمائِنا، وقَد قالَ اللهُ عز و جل: «وَ لا تَسُبُّوا اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللهِ فَیَسُبُّوا اَللهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ».(6)
یَا بنَ أبی مَحمودٍ، إذا أخَذَ النّاسُ یَمینًا وشِمالاً فَالزَم طَریقَتَنا، فَإِنَّ مَن لَزِمَنا لَزِمناهُ ومَن فارَقَنا فارَقناهُ. إنَّ أدنى ما یَخرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الإِیمانِ أن یَقولَ لِلحَصاةِ: هذِهِ نَواةٌ، ثُمَّ یَدینَ بِذلِکَ ویَتَبَرَّأَ مِمَّن خالَفَهُ. یَا بنَ أبی مَحمودٍ، اِحفَظ ما حَدَّثتُکَ بِهِ، فَقَد جَمَعتُ لَکَ فیهِ خَیرَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ.(7)
20 / 3
هلاکت غلو کننده
3500 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اى على! تو در یک مورد، همانند عیسى بن مریم علیهماالسلام خواهى شد: گروهى دوستدار او شدند و در این دوستى، چندان زیاده‌روى کردند که تباه شدند. گروهى نیز با او دشمنى کردند و در این دشمنى، راه افراط پیمودند و در نتیجه، تباه شدند. گروهى هم درباره او راه اعتدال در پیش گرفتند و رَستند.
3501 . امام على علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله به من فرمود: «تو در یک مورد، حکایت عیسى علیه السلام را خواهى داشت: یهود تا بدان جا با او دشمنى ورزیدند که به مادرش تهمت زدند و نصارا، چندان دوستش داشتند که او را به مقامى که سزاوارش نبود، رساندند» .
درباره من، دو کس تباه مى‌شوند: دوستدارِ افراطى که از من، ستایش‌هاى بى‌جا کُند؛ و دشمنى که عداوتش با من، او را وا دارد که به من، بهتان زند.
20 / 4
ساختگى بودن احادیث غلوآمیز
3502 . عیون أخبار الرضا علیه السلام به نقل از ابراهیم بن ابى محمود : به امام رضا علیه السلام گفتم: اى پسر پیامبر خدا! نزد ما اخبارى در فضایل امیر مؤمنان و فضیلت شما اهل بیت هست که مخالفان شما روایت کرده‌اند و امثال این اخبار را ما از شما نشنیده‌ایم. آیا آنها را بپذیریم؟
فرمود: «اى پسر ابو محمود! پدرم، از قول پدرش، از جدّش علیهم السلام به من خبر داد که پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: “هر کس به گوینده‌اى گوش بسپارد، بى‌گمان، او را عبادت کرده است. پس اگر آن گوینده، از خداوند عز و جل بگوید، شنونده خدا را عبادت کرده است و اگر گوینده، از شیطان بگوید، شنونده شیطان را عبادت کرده است”» .
سپس امام رضا علیه السلام فرمود: «اى پسر ابو محمود! مخالفان ما، اخبارى در فضایل ما ساخته‌اند که به سه دسته تقسیم مى‌شوند: یکى اخبار غلوآمیز؛ دیگرى اخبارى که در حقّ ما کوتاه آمده‌اند؛ و سوم، اخبارى که از دشمنان ما به صراحت نام مى‌برند و عیب‌هایشان را بازگو مى‌کنند. چون مردم، اخبارى را که درباره ما غلو کرده‌اند، بشنوند، شیعیان را تکفیر مى‌کنند و اعتقاد به “خدا بودنِ ما” را به آنان نسبت مى‌دهند و هر گاه اخبارى را که در حقّ ما کوتاهى کرده‌اند، بشنوند، آنها را در حقّ ما باور مى‌کنند؛ و هر گاه اخبارى را که از دشمنان ما به صراحت اسم مى‌برند و بدگویى مى‌کنند، بشنوند، به ما بى‌حرمتى روا مى‌دارند. خداوند عز و جل مى‌فرماید: «و آنها که جز خدا را مى‌خوانند، دشنام مدهید که آنان از روى دشمنى و به نادانى، خدا را دشنام خواهند داد» .
اى پسر ابو محمود! هر گاه مردم به چپ و راست رفتند، تو راه ما را در پیش گیر؛ زیرا هر که با ما باشد، ما با او هستیم و هر کس از ما جدا شود، از او جدا مى‌شویم. کمترین چیزى که آدمى به سبب آن از ایمان خارج مى‌شود، این است که به سنگ‌ریزه بگوید: «این، یک هسته [ى میوه]است» و بدان معتقد شود و از هر کسى که با این نظر او مخالفت کند، بیزارى بجوید.
اى پسر ابو محمود! حدیثى را که به تو گفتم، حفظ کن؛ چرا که در آن، خیر دنیا و آخرت را برایت جمع کردم» .
1) المعجم الکبیر: ج 3 ص 128 ح 2889 عن یحیى بن سعید عن الإمام زین العابدین علیه السلام.
2) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 3 ص 408 ح 4425.
3) الخصال: ص 72 ح 109 عن سالم، بحارالأنوار: ج 5 ص 8 ح 9.
4) الأمالی للطوسی: ص 345 عن عبیدالله بن علیّ عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 35 ص 319 ح 14.
5) مسند ابن حنبل: ج 1 ص 336 ح 1376؛ الأمالی للطوسی: ص 256 ح 462 کلاهما عن ربیعة بن ناجذ.
6) الأنعام:108.
7) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 1 ص 304 ح 63، بحار الأنوار: ج 26 ص 239 ح 1.
