30 / 1
ذَمُّ العَجَلةِ
الکتاب
«خُلِقَ اَلْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِیکُمْ آیاتِی فَلا تَسْتَعْجِلُونِ».(1)
«وَ یَدْعُ اَلْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَیْرِ وَ کانَ اَلْإِنْسانُ عَجُولاً».(2)
الحدیث
6750 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّما أهلَکَ النّاسَ العَجَلَةُ، ولَو أنَّ النّاسَ تَثَبَّتوا لَم یَهلِکْ أحَدٌ.(3)
6751 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن تَأنّى أصابَ أو کادَ، و مَن عَجِلَ أخطَأ أو کادَ.(4)
6752 . عنه صلى الله علیه و آله: الأناةُ مِنَ اللّهِ، و العَجَلَةُ مِنَ الشَّیطانِ.(5)
30 / 1
نکوهش شتابکارى
قرآن
«انسان، از شتاب آفریده شده است. به زودى، آیاتم را به شما نشان مى‌دهم. پس [عذاب را] به شتاب از من مخواهید».
«و انسان [همان گونه که] خیر را فرا مى‌خواند، [پیشامد] بد را مى‌خوانَد؛ و انسان، همواره شتاب‌زده است».
حدیث
6750 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مردم را، در حقیقت، شتاب‌زدگى به هلاکت افکنده است. اگر مردم آرام و از شتابکارى به دور بودند، هیچ کس هلاک نمى‌شد.
6751 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که تأنّى ورزد، یا به مطلوب مى‌رسد و یا به آن نزدیک مى‌شود، و کسى که شتاب کند، یا به خطا مى‌رود و یا در آستانه ی خطا قرار مى‌گیرد.
6752 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: درنگ، از [صفات] خداست و شتابکارى، از [خصلت‌هاى] شیطان.
30 / 2
مَدحُ الاستِعجالِ فی فُرَصِ الخَیرِ
الکتاب
«وَ ما أَعْجَلَکَ عَنْ قَوْمِکَ یا مُوسى – قالَ هُمْ أُولاءِ عَلى أَثَرِی وَ عَجِلْتُ إِلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضى».(6)
الحدیث
6753 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللّهَ یُحِبُّ مِنَ الخَیرِ ما یُعَجَّلُ.(7)
6754 . عنه صلى الله علیه و آله: التُّؤَدَةُ فی کُلِّ شَیءٍ خَیرٌ إلّا فی عَمَلِ الآخِرَةِ.(8)
6755 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن فُتِحَ لَهُ بابٌ مِن الخَیرِ فَلْیَنتَهِزْهُ؛ فإنّهُ لا یَدرِی مَتى یُغلَقُ عَنهُ.(9)
6756 . عنه صلى الله علیه و آله: تَرکُ الفُرَصِ(10) غُصَصٌ.(11)
6757 . عنه صلى الله علیه و آله: الأناةُ فی کُلِّ شَیءٍ خَیرٌ إلّا فی ثَلاثٍ: إذا صِیحَ فی خَیلِ اللّهِ فَکونوا أوَّلَ مَن یَشخَصُ، و إذا نُودِیَ للصَّلاةِ فَکونوا أوَّلَ مَن یَخرُجُ، و إذا کانَتِ الجَنازَةُ فعَجِّلوا بِها، ثُمّ الأناةُ بَعدُ خَیرٌ.(12)
6758 . عنه صلى الله علیه و آله: ثَلاثَةٌ لا تُؤَخَّرُ: الصَّلاةُ إذا أتَت، و الجَنازَةُ إذا حَضَرَت، و الأیِّمُ إذا وَجَدَت کُفوا.(13)
30 / 2
ستایشِ شتاب در استفاده از فرصت‌هاى خوب
قرآن
«اى موسى! چه چیز تو را به عجله وا داشت که بر قومت [در آمدن به وعده‌گاه] پیشى بگیرى. گفت: «آنان هم‌اینک در پىِ من هستند و من، خود تعجیل کردم [و بر آنان پیشى جُستم] تا تو خشنود شوى»».
حدیث
6753 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند، کار خیرى را که با شتاب صورت بگیرد، دوست دارد.
6754 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: درنگ کردن، در هر کارى خوب است، بجز در کار آخرت.
6755 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس که درى از خیر به رویش گشوده شود، باید آن را غنیمت شمرد؛ زیرا که نمى‌داند آن در، چه وقت به رویش بسته مى‌شود.
6756 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از کف نهادن فرصت‌ها، اندوه‌ها [به بار] مى‌آورد.
6757 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: درنگ، در هر کارى خوب است، مگر در سه جا: هرگاه براى جهاد در راه خدا فراخوان شد، نخستین کسى باشید که بیرون مى‌آید؛ هر گاه بانگ نماز بلند شد، نخستین کسى باشید که از خانه خارج مى‌شود؛ و هر گاه تشییع جنازه‌اى باشد، به سوى آن بشتابید. از این سه کار که گذشت، در هر کارى، درنگ نیکوست.
6758 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سه چیز نباید به تأخیر افتد: نماز، هر گاه زمانش فرا رسد؛ و جنازه، هر گاه آماده ی تشییع شود؛ و ازدواج کردنِ بیوه‌زن، هر گاه همسرى مناسب بیابد.
1) الأنبیاء:37.
2) الإسراء:11.
3) المحاسن: ج 1 ص 340 ح 697 عن زراره عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 340 ح 11.
4) کنز العمّال: ج 3 ص 99 ح 5678 عن عقبة بن عامر.
5) المحاسن: ج 1 ص 340 ح 698 عن أبی النعمان عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 340 ح 12؛ کنز العمّال: ج 3 ص 98 ح 5674 عن سهل بن سعد.
6) طه:83 و 84.
7) الکافی: ج 2 ص 142 ح 4 عن زرارة عن الإمام الباقر علیه السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 222 ح 33.
8) کنز العمّال: ج 3 ص 98 ح 5673 عن سعد.
9) کنز العمّال: ج 15 ص 791 ح 43134 نقلاً عن ابن المبارک عن حکیم بن عمیر و ابن شاهین عن حذیفة.
10) فى المصدر «الفرض» و ما اثبتناه من بحارالأنوار.
11) عوالى اللآلی: ج 1 ص 291 ح 159 بحارالأنوار: ج 77 ص 165 ح 2.
12) کنز العمّال: ج 3 ص 132 ح 5832 نقلاً عن العسکری فی الأمثال عن نفیع الحارثی.
13) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 122.
