22 / 1
الضِّحکُ والتَّبسُّمُ
الکتاب
» فَتَبَسَّمَ ضَاحِکًا مِّن قَوْلِهَا وَ قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِى أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِى أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَ عَلَى وَ لِدَىَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صَــلِحًا تَرْضَاهُ وَ أَدْخِلْنِى بِرَحْمَتِکَ فِى عِبَادِکَ الصَّــلِحِینَ » .(1)
الحدیث
11630.الإمامُ علیٌّ علیه السلام : کانَ ضِحکُ النبیِّ صلى الله علیه و آله التبسُّمَ ، فاجتازَ ذاتَ یومٍ بِفِئَةٍ مِن الأنصارِ وإذا هُم یَتَحَدَّثُونَ ویَضحَکُونَ بِمِل ءِ أفواهِهِم، فقالَ : یا هؤلاءِ، من غَرَّهُ مِنکُم أمَلُهُ وقَصَرَ بهِ فی الخَیرِ عَمَلُهُ، فَلْیَطَّلِعْ فی القُبورِ ولْیَعتَبِرْ بِالنُّشُورِ، واذکُرُوا المَوتَ فإنّهُ هادِمُ اللذّاتِ .(2)
11631.مکارم الأخلاق عن أبی الدرداء : کانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله إذا حَدَّثَ بحَدیثٍ تَبَسَّمَ فی حَدیثِهِ.(3)
22 / 1
خنده و لبخند
قرآن
«[سلیمان] از گفتار او (مورچه) ، دهان به خنده گشود و گفت: «پروردگارا! در دلم بیفکن تا نعمتى را که به من و پدر و مادرم ارزانى داشته اى، سپاس بگزارم، و به کار شایسته اى بپردازم که آن را مى پسندى، و مرا به رحمت خویش، در میان بندگان شایسته ات ، داخل کن».
حدیث
11630.امام على علیه السلام : خنده پیامبر صلى الله علیه و آله لبخند بود . روزى بر گروهى از انصار گذشت که با هم صحبت مى کردند و با صداى بلند و دهانى دریده، مى خندیدند . پیامبر خدا فرمود : «اى جماعت! هر یک از شما که آرزو فریبش داده و در کار خیر ، کوتاهى کرده است ، باید سرى به گورستان بزند و از بر انگیخته شدنِ مُردگان، عبرت بگیرد. به یاد مرگ باشید ، که یاد مرگ، لذّت ها را در هم مى شکند» .
11631.مکارم الأخلاق ـ به نقل از ابو درداء ـ: پیامبر خدا ، هر گاه لب به سخن مى گشود ، با لبخند همراه بود .
22 / 2
ذَمُّ کَثرَةِ الضِّحکِ
الکتاب
» فَلْیَضْحَکُواْ قَلِیلاً وَلْیَبْکُواْ کَثِیرًا جَزَآءً بِمَا کَانُواْ یَکْسِبُونَ » .(4)
الحدیث
11632.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إیّاکَ وکَثرَةَ الضِّحکِ؛ فإنّهُ یُمِیتُ القَلبَ .(5)
11633.عنه صلى الله علیه و آله : کَثرَةُ الضِّحکِ تَمحُو الإیمانَ .(6)
11634.عنه صلى الله علیه و آله : لو تَعلَمُونَ ما أعلَمُ لَضَحِکتُم قلیلاً وَلبَکَیتُم کثیرا .(7)
11635.عنه صلى الله علیه و آله ـ نقلاً عن صُحُفِ موسى علیه السلام ـ: عَجِبتُ لِمَن أیقَنَ بالمَوتِ لِمَ یَفرَحُ، ولِمَن أیقَنَ بالنارِ لِمَ یَضحَکُ ؟!(8)
11636.الإمام علیّ علیه السلام ـ فی ذکر حدیث معراج النبیّ صلى الله علیه و آله ـ: قال اللّه ُ تَعالى : یا أحمد عَجِبتُ مِن عَبدٍ لایَدری أنّی راضٍ عَنهُ أو ساخِطٌ علَیهِ وهُو یَضحَک!(9)
22 / 3
ما لا یَنبغی مِن الضِّحکِ
11637.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لأبی ذَرٍّ وهُو یَعِظُهُ ـ: اِعلَمْ أنّ فیکُم خُلقَینِ : الضِّحکَ مِن غیرِ عَجَبٍ، والکَسَلَ مِن غَیرِ سَهَرٍ .(10)
22 / 2
نکوهش زیادْ خندیدن
قرآن
«از این پس، کم بخندند و به جزاى آنچه به دست مى آوردند، بسیار بگِریند» .
حدیث
11632.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : زنهار از خنده زیاد ، که آن، دل را مى میرانَد!
11633.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خنده زیاد ، ایمان را محو مى کند .
11634.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اگر آنچه را من مى دانم، شما نیز مى دانستید ، قطعا کم مى خندیدید و بسیار مى گریستید .
11635.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ـ به نقل از صحف موسى علیه السلام ـ: در شگفتم از کسى که به مرگ یقین دارد ، چرا شادى مى کند؟! و از کسى که به آتش دوزخ یقین دارد ، چرا مى خندد؟!
11636.الإمام على علیه السلام ـ در بیان حدیث معراج پیامبر صلى الله علیه و آله ـ: خداوند متعال فرمود : «اى احمد! در شگفتم از بنده اى که نمى داند من از او خشنودم یا ناخشنود و با این حال، مى خندد!» .
22 / 3
خنده بى جا
11637.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در اندرز به ابو ذر ـ: بدان که در میان شما ، دو خصلت وجود دارد: خندیدنِ بدون تعجّب ، و سنگینىِ (کسالت) بدون شب زنده دارى .
22 / 4
الکَلامُ المُضحِکُ المَذمُوم
الکتاب
» فَلَمَّا جَآءَهُم بِـایَـتِنَآ إِذَا هُم مِّنْهَا یَضْحَکُونَ » .(11)
الحدیث
11638.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لأبی ذَ رٍّ وهُو یَعِظُهُ ـ: إنّ الرجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بالکَلِمَةِ فی المَجلسِ لِیُضحِکَهُم بها، فَیَهوی فی جَهَنَّمَ ما بینَ السماءِ والأرضِ .(12)
11639.عنه صلى الله علیه و آله ـ أیضا ـ: وَیلٌ لِلَّذِی یُحَدِّثُ فَیَکذِبُ لِیُضحِکَ القَومَ، وَیلٌ لَهُ، وَیلٌ لَهُ، وَیلٌ لَهُ !(13)
22 / 4
سخن خنده آورِ نکوهیده
قرآن
«پس چون آیات ما را براى آنان آورد، ناگهان ، ایشان بر آنها خنده زدند» .
حدیث
11638.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در اندرز به ابو ذر ـ: آدمى [گاه]در جمعى براى خنداندن آنان ، سخنى مى گوید و به همین سبب، به فاصله آسمان تا زمین، در دوزخ ، فرو مى رود .
11639.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در اندرز به ابو ذر ـ: واى بر کسى که براى خنداندن مردم، سخنِ دروغ بگوید ! واى بر او ، واى بر او ، واى بر او !
1) النمل : 19.
2) الأمالی للطوسی : ص 522 ح 1156 عن هارون بن عمرو الجاشعی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 76 ص 59 ح 8.
3) مکارم الأخلاق : ج 1 ص 58 ح 46 ، بحارالأنوار : ج 16 ص 298 ح 2.
4) التوبة : 82.
5) معانی الأخبار : ص 335 ح 1 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 77 ص 72 ح 1.
6) الأمالی للصدوق : ص 344 ح 412 عن طلحة بن زید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحارالأنوار : ج 76 ص 58 ح 1.
7) صحیح البخاری : ج 4 ص 1689 ح 4345 عن انس ؛ بحارالأنوار : ج 58 ص 107 ح 53 عن أبی ذرّ.
8) معانی الأخبار : ص 334 ح 1 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 12 ص 71 ح 14.
9) إرشاد القلوب : ص 199 ـ 200 ، بحارالأنوار : ج 77 ص 22 ح 6.
10) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 371 ح 2661 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 77 ص 82 ح 3.
11) الزخرف : 47.
12) الأمالی للطوسی : ص 536 ح 1162 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 77 ص 88 ح 3.
13) الأمالی للطوسی : ص 537 ح 1162 عن أبی ذرّ ، بحارالأنوار : ج 77 ص 88 ح 3.
