25 / 1 فضلُ الصَّدقَةِ
5958 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أرضُ القِیامَةِ نارٌ، ما خَلا ظِلَّ المؤمِنِ فإنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ(1)
5959 . عنه صلى الله علیه و آله: إنّ الصَّدَقَةَ لَتُطفِئُ عن أهلِها حَرَّ القُبورِ، وإنّما یَستَظِلُّ المُؤمِنُ یَومَ القِیامَةِ فی ظِلِّ صَدَقَتِهِ.(2)
5960 . عنه صلى الله علیه و آله: کُلُّ امرِئٍ فی ظِلِّ صَدَقَتِهِ حتّى یُقضى بَینَ الناسِ(3)
5961 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَ‌الصَّدَقَةَ لتُطفِئُغَضَبَ‌الرَّبِّ(4)
5962 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللّهَ عز و جل لَیَضحَکُ إلى الرجُلِ إذا مَدَّ یَدَهُ فی الصَّدَقةِ، ومَن ضَحِکَ اللّهُ إلَیهِ غَفَرَ لَهُ(5)
راجع: ص 324 (الإنفاق)
25 / 1 فضیلت صدقه
5958 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زمین قیامت، [یک‌پارچه] آتش است، بجز سایه مؤمن؛ زیرا صدقه‌اش بر او سایه مى‌افکند
5959 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، گرماى گورها را از صدقه‌دهنده دور مى‌کند. در روز قیامت، مؤمن در سایه صدقه خود، پناه مى‌گیرد
5960 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: [در روز قیامت،] هر کسى در سایه صدقه خود است، تا آن گاه که میان مردم، داورى شود
5961 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، خشم پروردگار را فرو مى‌نشاند
5962 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه انسان دست خود را به دادن صدقه دراز کند، خداوند به رویش لبخند مى‌زند و هر که خدا بر او لبخند بزند، آمرزیده است
ر ک: ص 325 (انفاق)
25 / 2 تلقّی اللّهِ للصَّدَقاتِ
الکتاب
«أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اَللّهَ هُوَ یَقْبَلُ اَلتَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَأْخُذُ اَلصَّدَقاتِ وَ أَنَّ اَللّهَ هُوَ اَلتَّوّابُ اَلرَّحِیمُ» (6)
الحدیث
5963 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: خَلَّتانِ لا اُحِبُّ أن یُشارِکَنی فیهِما أحَدٌ: وُضُوئی فإنّهُ مِن صَلاتِی، وصَدَقَتی فإنّها مِن یَدِی إلى یَدِ السائلِ؛ فإنّها تَقَعُ فی یَدِ الرحمنِ.(7)
25 / 3 جزاءُ الصَّدَقةِ
الکتاب
«یَمْحَقُ اَللّهُ اَلرِّبا وَ یُرْبِی اَلصَّدَقاتِ وَ اَللّهُ لا یُحِبُّ کُلَّ کَفّارٍ أَثِیمٍ» (8)
الحدیث
5964 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اِتَّقُوا النارَ ولَو بِشِقِّ التَّمرَةِ؛ فإنّ اللّهَ عز و جل یُربِیها لِصاحِبِها کما یُرْبی أحَدُکُم فِلْوَهُ أو فَصِیلَهُ؛ حتّى یُوَفِّیَهُ إیّاها یَومَ القِیامَةِ، حتّى یکونَ أعظَمَ مِن الجَبَلِ العَظیمِ(9)
5965 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللّهَ لَیُربِی لأِحَدِکُم التَّمرَةَ واللُّقمَةَ، کما یُرْبِی أحَدُکُم فِلوَهُ أو فَصِیلَهُ؛ حتّى
تَکونَ مِثلَ اُحُدٍ(10)
25 / 2
خداوند، گیرنده صدقات است
قرآن
«آیا ندانسته‌اند که تنها خداست که از بندگانش توبه را مى‌پذیرد و صدقات را مى‌گیرد، و خداست که خود توبه‌پذیر مهربان است؟» .
حدیث
5963 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دو چیز است که دوست ندارم کسى در آنها با من شریک شود: وضویم؛ زیرا جزو نماز من است، و صدقه‌ام، که باید از دست من به دست نیازخواه برسد؛ زیرا صدقه، در دست خداى رحمان قرار مى‌گیرد
25 / 3
پاداش صدقه
قرآن
«خدا از [برکتِ] ربا مى‌کاهد و بر صدقات مى‌افزاید، و خداوند، هیچ ناسپاسِ گناهکارى را دوست نمى‌دارد» .
حدیث
5964 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خود را از آتش نگه دارید، هر چند با یک نصف خرما باشد؛ زیرا همان طور که یکى از شما کرّه اسب یا بچّه شتر خود را مى‌پروراند، خداوند عز و جل نیز آن نصفِ خرما را براى صاحبش مى‌پروراند و در روز قیامت، آن را که بزرگ‌تر از یک کوه عظیم شده است، به او مى‌دهد
5965 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: همان گونه که فردى از شما کرّه اسب یا بچّه شتر خود را مى‌پرورانَد،
خداوند نیز یک دانه خرما یا لقمه نان [صدقه] را مى‌پروراند، چندان که به اندازه کوه اُحُد مى‌شود
25 / 4 الصَّدقَةُ ودفعُ البلاءِ
5966 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الصَّدَقةُ تَدفَعُ البَلاءَ، وهِی أنجَحُ دَواءٍ، وتَدفَعُ القَضاءَ وقد اُبرِمَ إبراما، ولا یَذهَبُ بالأدواءِ إلّا الدعاءُ والصَّدَقةُ(11)
5967 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللّهَ لا إلهَ إلّا هُو لَیَدفَعُ بِالصَّدَقَةِ الدّاءَ، والدُّبَیْلَةَ، والحَرَقَ، والغَرَقَ، والهَدمَ، والجُنونَ وَعَدَّ صلى الله علیه و آله سَبعینَ بابا مِنَ الشَّرِّ.(12)
5968 . عنه صلى الله علیه و آله: الصَّدَقَةُ تَمنَعُ سَبعینَ نَوعا مِن أنواعِ البَلاءِ، أهوَنُها الجُذامُ والبَرَصُ(13)
5969 . عنه صلى الله علیه و آله: الصَّدَقةُ تَسُدُّ سَبعِینَ بابا مِن الشَّرِّ(14)
25 / 5 الصَّدَقةُ ودفعُ مِیتةِ السُّوءِ
5970 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الصَّدقَةُ تَمنَعُ مِیتَةَ السُّوءِ(15)
5971 . عنه صلى الله علیه و آله: الصَّدَقَةُ تَدفَعُ مِیتَةَ السُّوءِ(16)
25 / 4
صدقه و دفع بلا
5966 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، بلا را دفع مى‌کند و مؤثّرترین داروست صدقه، قضاى حتمى را دفع مى‌کند و چیزى جز دعا و صدقه، درد و بیمارى‌ها را از بین نمى‌برد
5967 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداى یکتا درد و توده معده و آتش‌سوزى و غرق شدن و ویرانى و دیوانگى را با صدقه دفع مى‌کند پیامبر خدا هفتاد بلا را بر شمرد
5968 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، هفتاد نوع بلا را دفع مى‌کند که ساده‌ترینِ آنها جذام و پیسى است
5969 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، هفتاد درِ بلا را مى‌بندد
25 / 5
جلوگیرى صدقه از مرگ‌هاى دل‌خراش
5970 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، از مردنِ بد (مرگ دل‌خراش) ، جلوگیرى مى‌کند
5971 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، مردنِ بد را دفع مى‌کند
5972 . عنه صلى الله علیه و آله: إن اللّهَ لَیَدرَأُ بالصَّدَقَةِ سَبعینَ مِیتةً مِنَ السُّوءِ(17)
5973 . عنه صلى الله علیه و آله: تَصَدَّقُوا وداوُوا مَرضاکُم بالصَّدَقَةِ؛ فإنَّ الصَّدَقةَ تَدفَعُ عنِ الأعراضِ والأمراضِ، وهِیَ زیادَةٌ فی أعمارِکُم وحَسَناتِکُم.(18)
25 / 6 الصَّدَقةُ مِفتاحُ الرِّزقِ
5974 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أکثِرُوا مِنَ الصَّدَقَةِ تُرزَقُوا(19)
5975 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ الصَّدَقَةَ تَزِیدُ صاحِبَها کَثرَةً، فَتَصَدَّقُوا یَرحَمْکُمُ اللّهُ(20)
25 / 7 کلُّ معروفٍ صَدَقةٌ
5976 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: کُلُّ مَعروفٍ صَدَقةٌ(21)
5977 . عنه صلى الله علیه و آله: کلُّ مَعروفٍ صَدَقةٌ إلى غَنِیٍّ أو فَقیرٍ(22)
5978 . عنه صلى الله علیه و آله: کُلُّ مَعروفٍ صَدَقةٌ، وما وَقَى بهِ المَرءُ عِرضَهُ کُتِبَ لَهُ بهِ صَدَقةٌ(23)
5972 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند با صدقه، هفتاد نوع مُردن دل‌خراش را [از انسان] دور مى‌کند
5973 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه بدهید و بیماران خود را با صدقه درمان کنید؛ زیرا صدقه، از پیشامدهاى ناگوار و بیمارى‌ها جلوگیرى مى‌کند و بر عمر و حسنات شما مى‌افزاید
25 / 6
صدقه، کلید روزى است
5974 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بسیار صدقه بدهید تا روزى داده شوید
5975 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه، بر روزى و دارایىِ صدقه دهنده مى‌افزاید پس خدایتان رحمت کند! صدقه بدهید
25 / 7
هر کار نیکى، صدقه است
5976 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کار نیکى، صدقه است
5977 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر احسانى، چه به توانگر و چه به تهى‌دست، صدقه است
5978 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کار نیکى، صدقه است و هر کارى که انسان به وسیله آن، آبرویش را حفظ کند، براى او صدقه نوشته مى‌شود
5979 . عنه صلى الله علیه و آله: تَصَدَّقُوا على أخِیکُم بِعِلمٍ یُرشِدُهُ ورَأیٍ یُسَدِّدُهُ(24)
5980 . عنه صلى الله علیه و آله: الکَلِمَةُ الطَّیِّبَةُ صَدَقةٌ، وکُلُّ خُطوَةٍ تَخطُوها إلى الصلاةِ صَدَقةٌ.(25)
5981 . عنه صلى الله علیه و آله: إسماعُ الأصَمِّ صَدَقَةٌ(26)
5982 . عنه صلى الله علیه و آله: تَبَسُّمُکَ فی وَجهِ أخیکَ صَدَقةٌ، وأمرُکَ بالمَعروفِ صَدَقةٌ، ونَهیُکَ عنِ المُنکَرِ صَدَقةٌ، وإرشادُکَ الرَّجُلَ فی أرضِ الضَّلالِ لکَ صَدَقةٌ، وإماطَتُکَ الحَجَرَ والشَّوکَ والعَظمَ عنِ الطَّریقِ لکَ صَدَقةٌ، وإفراغُکَ مِن دَلوِکَ فی دَلوِ أخیک صَدَقةٌ(27)
5983 . الدعوات: رُویَ عَنِ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله أنَّه قالَ: إنَّ على کُلِّ مُسلمٍ فی کلِّ یَومٍ صَدَقةً، قیلَ (28) : مَن یُطِیقُ ذلکَ؟ قالَ صلى الله علیه و آله: إماطَتُکَ الأذى عنِ الطَّریقِ صَدَقةٌ، وإرشادُکَ الرَّجُلَ إلى الطَّریقِ صَدَقةٌ، وعِیادَتُکَ المَریضَ صَدَقةٌ، وأمرُکَ بالمَعروفِ صَدَقةٌ، ونَهیُکَ عنِ المُنکَرِ صَدَقةٌ، ورَدُّکَ السَّلامَ صَدَقَةٌ(29)
25 / 8 تَرکُ الشرِّ صَدَقةٌ
5984 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: تَرکُ الشَّرِّ صَدَقةٌ(30)
5985 . عنه صلى الله علیه و آله: کُفَّ شَرَّکَ عنِ الناسِ؛ فإنّها صَدَقةٌ مِنکَ على نفسِکَ(31)
5979 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: با علمى که برادر شما را ارشاد کند و با نظرى که او را راه‌نمایى کند، به وى صدقه بدهید
5980 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سخن نیکو و پاکیزه، صدقه است و هر گامى که به سوى نماز بر مى‌دارى، صدقه است
5981 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: فهماندن سخن به ناشنوا، صدقه است.
5982 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: لبخند زدن تو به روى برادرت، صدقه است امر به معروف تو، صدقه است نهى از منکر تو، صدقه است. نشان دادن راه به کسى که راه را بلد نیست، صدقه است برداشتن سنگ و خار و استخوان از سر راه، صدقه است خالى کردن آب از دلو خود به دلو برادرت، صدقه است
5983 . الدعوات: روایت شده که پیامبر خدا فرمود: «بر هر مسلمانى لازم است که هر روز، صدقه بدهد» .
گفته شد: چه کسى توان این کار را دارد؟
فرمود: «برداشتن چیزهاى آسیب‌رسان از سر راه، صدقه است نشان دادن راه به کسى، صدقه است عیادت از بیمار، صدقه است امر به معروف، صدقه است نهى از منکر، صدقه است. جواب سلام را دادن، صدقه است» .
25 / 8
بدى نکردن، صدقه است
5984 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خوددارى از بدى، صدقه است
5985 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به مردم، شَر مرسان؛ زیرا این کار (ترک شَر) ، صدقه‌اى است که براى خودت مى‌دهى
5986 . عنه صلى الله علیه و آله: أمسِکْ لِسانَکَ؛ فإنّها صَدَقةٌ تَصَدَّقُ بها على نَفسِکَ(32)
5987 . کنز العمّال عن أبى موسى عن رسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله: على کُلِّ مسلمٍ صَدَقةٌ، قالَ: أفَرَأیتَ إن لم یَجِدْ؟ قال: یَعتَمِلُ بیَدِهِ فَیَنفَعُ نفسَهُ ویَتَصَدَّقُ. قالَ: أفَرَأیتَ إن لم یَستَطِعْ؟ قالَ: فَیُعِینُ ذا الحاجَةِ المَلهوفَ، قالَ: أرأیتَ إن لَم یَفعَلْ؟ قالَ: یَأمُرُ بالخَیرِ، قالَ: أرأیتَ إن لَم یَفعَلْ؟ قالَ: یُمسِکُ عنِ الشَّرِّ فإنّهُ لَهُ صَدَقةٌ.(33)
25 / 9
أفضَلُ الصَّدَقةِ
5988 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله لَمّا سُئلَ عن أفضَلِ الصَّدَقةِ : أن تَصَدَّقَ وأنتَ صَحیحٌ شَحیحٌ، تَأمُلُ البَقاءَ وتَخافُ الفَقرَ ولا تُمهِلْ حتّى إذا بَلَغَتِ الحُلقومَ قُلتَ: لِفُلانٍ کذا ولفُلانٍ کذا، ألَا وقَد کانَ لِفُلانٍ! (34)
5989 . عنه صلى الله علیه و آله لمّا سُئلَ عن أفضَلِ الصَّدَقةِ : جُهدٌ مِن مُقِلٍّ إلى فَقیرٍ فی سِرٍّ(35)
5990 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الناسِ رَجُلٌ یُعطِی جُهدَهُ(36)
5991 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ سِرٌّ إلى فَقیرٍ وجُهدٌ مِن مُقِلٍّ(37)
5992 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ أفضَلَ الصَّدَقةِ صَدَقةُ اللِّسانِ، تَحقُنُ بهِ الدِّماءَ، وتَدفَعُ بهِ الکَریهَةَ، وتَجُرُّ المَنفَعةَ إلى أخیکَ المُسلِمِ(38)
5986 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زبانت را نگه دار؛ زیرا این کار، صدقه‌اى است که براى خودت مى‌دهى
5987 . کنز العمّال به نقل از ابو موسى : پیامبر خدا فرمود: «بر هر مسلمانى لازم است که صدقه بدهد» .
ابو موسى گفت: اگر چیزى نداشت، چه؟
فرمود: «با دست خود، کار کند و از دست‌رنجش، هم خودش استفاده کند و هم صدقه دهد» .
گفت: اگر نتوانست کار کند، چه؟
فرمود: «به نیازمندِ غم‌زده یارى رساند» .
پرسید: اگر این کار را نکرد، چه؟
فرمود: «به کارهاى خوب، فرمان دهد» .
پرسید: اگر این کار را هم نکرد، چه؟
فرمود: «از بدى، خوددارى کند، که براى او این خوددارى کردن، صدقه است» .
25 / 9
برترین صدقه
5988 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ به سؤالى درباره برترین صدقه : این که وقتى سالم و حریص هستى، [یعنى] به زندگى امیدوارى و مى‌ترسى به فقر دچار شوى، صدقه بدهى و نگذارى تا وقتى که جانت به لب رسید (در آستانه مرگ قرار گرفتى) ، بگویى: «این قدر، مال فلان باشد و آن قدر، مال بهمان» ؛ چون در آن هنگام، [خواهى نخواهى] مال دیگرى خواهد بود
5989 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخگویى به سؤال درباره برترین صدقه : آنچه شخص تنگ‌دست در توان دارد و در نهان، به نیازمندى مى‌دهد
5990 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترینِ مردم، کسى است که هر چه در توان دارد، عطا مى‌کند
5991 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین صدقه، صدقه نهانى دادن به فقیر است و ایثار تنگ‌دست
5992 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین صدقه، صدقه زبان است که با آن، از ریختن خون‌ها جلوگیرى کنى و پیشامد ناخوشایند را دفع کنى و به برادر مسلمانت سودى برسانى.
5993 . عدَّةُ الداعی عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ صَدَقةُ اللِّسانِ، قیلَ: یا رسولَ اللّهِ، وما صَدَقةُ اللِّسانِ؟ قالَ: الشَّفاعَةُ، تَفُکُّ بها الأسیرَ، وتَحقُنُ بها الدمَ، وتَجُرُّ بها المَعروفَ إلى أخیکَ، وتَدفَعُ بها الکَریهَةَ(39)
5994 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ما مِن صَدَقةٍ أفضلَ مِن قَولِ الحَقِّ.(40)
5995 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ أن یَتَعَلَّمَ المَرءُ المُسلمُ عِلما ثُمّ یُعَلِّمَهُ أخاهُ المُسلمَ(41)
5996 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ حِفظُ اللِّسانِ(42)
5997 . عنه صلى الله علیه و آله: والذی نفسِی بِیَدِهِ ما أنفَقَ الناسُ مِن نَفقَةٍ أحَبَّ مِن قَولِ الخَیرِ(43)
5998 . عنه صلى الله علیه و آله لَمّا سُئلَ عن أفضَلِ الصَّدَقةِ : على ذِی الرَّحِمِ الکاشِحِ(44)
5999 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ على الأسِیرِ المُخضَرِّ عَیناهُ مِنَ الجُوعِ(45)
6000 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ ظِلُّ فُسطاطٍ فی سَبیلِ اللّهِ عز و جل(46)
6001 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدَقةِ فی رَمَضانَ(47)
5993 . عدّة الداعى: پیامبر خدا فرمود: «برترین صدقه، صدقه زبان است» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! صدقه زبان چیست؟
فرمود: «میانجیگرى کردن، تا با آن، اسیرى را آزاد کنى و خونى را از به ناحق ریخته شدن، حفظ کنى و به برادرت خیرى برسانى و پیشامد ناگوارى را دفع کنى» .
5994 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ صدقه‌اى، برتر از گفتنِ حق نیست
5995 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین صدقه، این است که شخص مسلمان، علمى بیاموزد و سپس آن را به برادر مسلمان خود یاد دهد
5996 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین صدقه، نگه داشتن زبان است
5997 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سوگند به خدایى که جانم در دست اوست، مردم، هیچ انفاقى نمى‌کنند که دوست‌داشتنى‌تر از گفتار نیک باشد
5998 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ پرسشى درباره برترین صدقه : صدقه‌اى که به خویشاوندِ کینه‌ورز داده شود
5999 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین صدقه، صدقه‌اى است که به اسیرى داده شود که چشمانش از گرسنگى، تیره و تار شده است
6000 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بهترین صدقه، سایه خیمه‌اى است که در جهاد براى خدا بر پا مى‌شود
6001 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین صدقه، صدقه‌اى است که در ماه رمضان داده شود
25 / 10 أولَویَّةُ ذَوی الرَّحِمِ بالصَّدَقةِ
6002 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا صَدَقَةَ و ذُو رَحِمٍ مُحتاجٌ(48)
6003 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ الصَّدَقةَ على ذِی القَرابَةِ یُضَعَّفُ أجرُها مَرَّتَینِ.(49)
6004 . عنه صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الصَّدقَةِ على اُختِکَ أو ابنَتِکَ، وهِی مَردُودَةٌ علَیکَ لیسَ لَها کاسِبٌ غَیرُکَ(50)
6005 . عنه صلى الله علیه و آله: صَدَقةُ ذِی الرَّحِمِ على ذِی الرَّحِمِ صَدَقةٌ وصِلَةٌ(51)
6006 . الإمام الحسینُ علیه السلام: سَمِعتُ رسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله یقولُ: اِبدَأْ بِمَن تَعُولُ: اُمَّکَ وأباکَ واُختَکَ وأخاکَ، ثُمّ أدناکَ فَأدناکَ(52)
25 / 11 فَضلُ صَدَقَةِ السِّرِّ
الکتاب
«إِنْ تُبْدُوا اَلصَّدَقاتِ فَنِعِمّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا اَلْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ یُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ
سَیِّئاتِکُمْ وَ اَللّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ» (53)
25 / 10
اولویّت خویشاوندان در گرفتن صدقه
6002 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: تا زمانى که خویشاوندِ نیازمند هست، صدقه دادن به کسى دیگر، روا نیست
6003 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه دادن به خویشاوند، اجرش دو چندان است
6004 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: برترین صدقه، آن است که به خواهرت یا دخترت بدهى این صدقه، به خودت بر مى‌گردد و جز تو کسى دریافت کننده آن نیست
6005 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه دادنِ خویشاوند به خویشاوند، هم صدقه است و هم صله رحم
6006 . امام حسین علیه السلام: از پیامبر صلى الله علیه و آله شنیدم که مى‌فرمود: «از خانواده‌ات شروع کن: مادرت، پدرت، خواهرت و برادرت، و سپس به کسانى که در مرتبه بعد و بعد قرار دارند» .
25 / 11
فضیلت و آثار صدقه نهانى
قرآن
«اگر صدقه‌ها را آشکار کنید، این، کارِ خوبى است و اگر آن را پنهان دارید و به مستمندان بدهید، این براى شما بهتر است و بخشى از گناهانتان را مى‌زداید. و خداوند به آنچه انجام
مى‌دهید، آگاه است» .
الحدیث
6007 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: صَدَقةُ السِّرِّ تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ(54)
6008 . عنه صلى الله علیه و آله: سَبعَةٌ فی ظِلِّ عَرشِ اللّهِ عز و جل یَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلُّهُ: . . ورجُلٌ تَصَدَّقَ بِیَمِینِهِ فَأخفاهُ عن شِمالِهِ.(55)
6009 . عنه صلى الله علیه و آله: أکثِرْ مِن صَدَقةِ السِّرِّ؛ فإنّها تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ عز و جل(56)
25 / 12 فضلُ صَدَقةِ اللیلِ والنهارِ
الکتاب
«اَلَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» (57)
الحدیث
6010 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إذا أصبَحتَ فَتَصَدَّقْ بصَدقَةٍ تُذهِبُ عنکَ نَحَسَ ذلکَ الیَومِ، وإذا أمسَیتَ فَتَصَدَّقْ بصَدقَةٍ تُذهِبُ عنکَ نَحَسَ تلکَ اللیلةِ(58)
حدیث
6007 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه پنهانى، خشم پروردگار را فرو مى‌نشاند
6008 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در آن روز که هیچ سایه‌اى جز سایه عرش خدا نیست، هفت نفر در سایه عرش اویند: . . . و مردى که با دست راستش صدقه دهد و آن را از دست چپ خود مخفى بدارد
6009 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه پنهانى، زیاد بده؛ زیرا صدقه پنهانى، خشم خداوند عز و جل را فرو مى‌نشاند
25 / 12
فضیلت صدقه شبانه و روزانه
قرآن
«کسانى که اموال خود را شب و روز، نهانى و آشکارا انفاق مى‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود و نه بیمى بر آنان است و نه اندوهگین مى‌شوند» .
حدیث
6010 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: چون روز خود را آغاز کردى، صدقه‌اى بده تا شومىِ آن روز را از تو دور گرداند و چون شب شد، صدقه‌اى بده تا شومىِ آن شب را از تو بِبَرد
25 / 13 حَدُّ الصَّدَقةِ
الکتاب
«وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ اَلْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً» (59)
«یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلْخَمْرِ وَ اَلْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ اَلْعَفْوَ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اَللّهُ لَکُمُ اَلْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ» .(60)
الحدیث
6011 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: المُعتَدی فی الصَّدقةِ کَمانِعِها(61)
6012 . عنه صلى الله علیه و آله فی وَصِیَّتِهِ لِعَلِیٍّ علیه السلام : أمّا الصَّدَقةُ فَجُهدَکَ حتّى تَقولَ: قد أسرَفتُ ولَم تُسرِفْ(62)
6013 . عنه صلى الله علیه و آله: أنفِقُوا وارضَخُوا، ولا تُحصُوا فَیُحصى علَیکُم، ولا تُوعُوا فَیُوعى علَیکُم(63)
6014 . الدرّ المنثور عن ابن عبّاس: إنَّ نَفَرا مِن الصَّحابَةِ حینَ اُمِرُوا بالنَّفقَةِ فی سَبیلِ اللّهِ أتَوا النبیَّ صلى الله علیه و آله فقالوا: إنّا لا نَدرِی ما هذه النَّفَقةُ التی اُمِرنا بها فی أموالِنا فما نُنفِقُ مِنها؟ فَأنزَلَ اللّهُ «وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ اَلْعَفْوَ» ، وکانَ قَبلَ ذلکَ یُنفِقُ مالَهُ حتّى ما یَجِدُ ما یَتَصَدَّقُ بهِ، ولا مالاً یَأکُلُ حتّى یُتَصَدَّقَ علَیهِ(64)
25 / 13
مرز صدقه
قرآن
«و دستت را به گردنت زنجیر مکن و بسیار [هم] گشاده‌دستى منما تا ملامت‌شده و حسرت‌زده بر جاى مانى» .
«درباره شراب و قمار، از تو مى‌پرسند بگو: در آن دو، گناهى بزرگ، و سودهایى براى مردم است؛ ولى گناهشان از سودشان بزرگ‌تر است. و از تو مى‌پرسند که چه چیزى انفاق کنند بگو: مازاد [بر نیازمندىِ خود] را. این گونه، خداوند آیات [خود را] براى شما روشن مى‌گرداند باشد که بیندیشید» .
حدیث
6011 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که در صدقه دادن از حد بگذراند، مانند کسى است که صدقه نمى‌دهد
6012 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در سفارش به على علیه السلام : صدقه آن است که تا توان دارى، ببخشى، چندان که بگویى: «اسراف کردم» ؛ ولى اسراف نکرده باشى
6013 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: انفاق کنید و ببخشید و شمارش نکنید، که درباره شما شمارش مى‌شود، و خسّت نورزید، که درباره شما خسّت ورزیده مى‌شود
6014 . الدرّ المنثور به نقل از ابن عبّاس : هنگامى که فرمان انفاق در راه خدا رسید، گروهى از صحابه نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمدند و گفتند: این انفاقى که فرمان یافته‌ایم تا از اموال خود بکنیم، نمى‌دانیم چیست چه قدر از آن را انفاق کنیم؟
پس خداوند این آیه را نازل فرمود: «از تو مى‌پرسند که چه چیزى انفاق کنند بگو: مازاد را» . تا پیش از این آیه، مرد از مال خود چندان انفاق مى‌کرد که دیگر چیزى پیدا نمى‌کرد تا صدقه بدهد و حتّى غذایى براى خوردن خودش باقى نمى‌ماند، به طورى که به او صدقه مى‌دادند
25 / 14 أجرُ تَداوُلِ الأیدِی فی الصَّدَقاتِ
6015 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن مَشى بصَدَقةٍ إلى مُحتاجٍ کانَ له کَأجرِ صاحِبِها، مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن أجرِهِ شَیءٌ(65)
6016 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن تَصَدَّقَ بصَدَقةٍ على رَجُلٍ مِسکینٍ کانَ لَهُ مِثلُ أجرِهِ، ولَو تَداوَلَها أربَعونَ ألفَ إنسانٍ ثُمّ وَصَلَت إلى مِسکینِ کانَ لَهُم أجرا کامِلاً.(66)
6017 . عنه صلى الله علیه و آله: لَو أنَّ الصَّدَقةَ جَرَت على یَدَیْ سَبعینَ ألفَ ألفِ إنسانٍ، کانَ أجرُ آخِرِهِم مِثلَ أجرِ أوَّ لِهِم(67)
25 / 15 مَواردُ الصَّدَقةِ
الکتاب
«لِلْفُقَراءِ اَلَّذِینَ أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّهِ لا یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی اَلْأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ اَلْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ اَلتَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِیماهُمْ لا یَسْئَلُونَ اَلنّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اَللّهَ بِهِ عَلِیمٌ» (68)
الحدیث
6018 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لیسَ المِسکینُ بالطَّوّافِ، ولا بالذی تَرُدُّهُ التَّمرَةُ والتَّمرَتانِ، واللُّقمَةُ
واللُّقمَتانِ، ولکنَّ المِسکینَ المُتَعَفِّفُ الذی لا یَسألُ الناسَ شیئا ولا یُفطَنُ لَهُ فَیُتَصَدَّقُ علَیهِ(69)
25 / 14
ثوابِ رساندن صدقات
6015 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که صدقه‌اى را به نیازمندى برساند، اجر صاحب آن صدقه را دارد و از اجر صدقه دهنده نیز چیزى کم نمى‌شود
6016 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که براى مستمندى صدقه‌اى گرد آورَد، اجرى همانند اجر صدقه دهنده دارد و اگر چهل هزار انسان هم آن صدقه را دست به دست کنند و سپس به دست مستمند برسد، باز به همه آنها اجر کامل داده مى‌شود
6017 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اگر صدقه میان هفتاد میلیون انسان دست به دست شود، اجر آخرین نفرِ آنها، همانند اجر اوّلین نفرِ آنهاست.
25 / 15
مصارف صدقه
قرآن
» [این صدقات] براى آن [دسته از] نیازمندانى است که در راه خدا فرو مانده‌اند و نمى‌توانند [براى تأمین هزینه زندگى] در زمین، سفر کنند. از شدّتِ خویشتندارى، فرد بى‌اطّلاع، آنان را توانگر مى‌پندارد. آنها را از سیمایشان مى‌شناسى. با اصرار، [چیزى] از مردم نمى‌خواهند. و هر مالى [به آنان] انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است» .
حدیث
6018 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسکین، نه آن گداى دوره‌گرد است و نه آن کسى که یکى دو دانه خرما و یکى دو لقمه نان مى‌گیرد و مى‌رود؛ بلکه مسکین، آن نادارى است که مناعت و عزّت نفس دارد، به طورى که دست نیاز به سوى مردم دراز نمى‌کند و کسى به تهى‌دستىِ او پى نمى‌برد تا به وى صدقه دهد
25 / 16 مَن لا تَحِلُّ الصَّدَقةُ علیهِ
6019 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ الصَّدَقةَ لا تَحِلُّ لِغَنِیٍّ ولا لِذِی مِرَّةٍ سَوِیٍّ، إلّا لِذِی فَقرٍ مُدقِعٍ أو غُرمٍ مُفظِعٍ، ومَن سَألَ الناسَ لِیُثرِیَ بهِ مالَهُ کانَ خَموشا فی وَجهِهِ یَومَ القِیامَةِ ورَضْفا یَأکُلُهُ مِن جَهَنَّمَ، فَمَن شاءَ فَلْیُقِلَّ ومَن شاءَ فَلْیُکثِرْ(70)
25 / 17 آفاتُ الصَّدَقةِ
الکتاب
«قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ یَتْبَعُها أَذىً وَ اَللّهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ- یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ اَلْأَذى کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ اَلنّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى شَیْءٍ مِمّا کَسَبُوا وَ اَللّهُ لا یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکافِرِینَ» .(71)
«وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَکْثِرُ» (72)
الحدیث
6020 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ثلاثةٌ لا یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ عز و جل: المَنّانُ الذی لا یُعطِی شیئا إلّا بِمِنَّةٍ، والمُسَبِّلُ
إزارَهُ، والمُنَفِّقُ سِلعَتَهُ بِالحَلفِ الفاجِرِ(73)
25 / 16
کسانى که مستحقّ صدقه نیستند
6019 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: صدقه نه براى بى‌نیاز و توانگر حلال است و نه براى کسى که بدنى سالم و نیرومند دارد، مگر براى کسى که مبتلا به فقرِ خوارکننده، یا قرضى کمرشکن باشد هر که براى افزودن بر دارایىِ خویش، دست نیاز به سوى مردم دراز کند، در روز قیامت، آن مال، خراشى بر چهره او خواهد بود و سنگ تفتیده‌اى از آتش دوزخ که آن را مى‌بلعد پس اینک، هر که خواهد، با اندک مال خویش بسازد و هر که خواهد، [با گدایى،] بر دارایىِ خویش بیفزاید!
25 / 17
آفات صدقه
قرآن
«گفتارى پسندیده [در برابر نیازمندان] و گذشت [از اصرار و تندىِ آنان] ، بهتر از صدقه‌اى است که آزارى به دنبال آن باشد، و خداوند، بى‌نیاز بردبار است. اى کسانى که ایمان آورده‌اید! صدقه‌هاى خود را با منّت و آزار، باطل مکنید، مانند کسى که مالش را براى خودنمایى به مردم، انفاق مى‌کند و به خدا و روز بازپسین، ایمان ندارد. پس مَثَلِ او همچون مَثَلِ سنگ خارایى است که بر روى آن، خاکى [نشسته] است، و رگبارى به آن رسیده و آن [سنگ] را سخت و صاف، بر جاى نهاده است. آنان (ریاکاران) نیز از آنچه به دست آورده‌اند، بهره‌اى نمى‌برند. و خداوند، گروه کافران را هدایت نمى‌کند» .
«و منّت مگذار و فزونى مَطَلب» .
حدیث
6020 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سه کس‌اند که خداوند عز و جل با آنان سخن نمى‌گوید: منّت‌گذار یعنى
کسى که هر چه مى‌بخشد، منّت مى‌گذارد؛ و کسى که دامن جامه‌اش را [از روى تکبّر] بلند مى‌گیرد؛ و کسى که کالایش را با سوگند دروغ، رواج مى‌دهد
6021 . عنه صلى الله علیه و آله: تَصَدَّقُوا مِن غَیرِ مَخِیلَةٍ؛ فإنَّ المَخِیلَةَ تُبطِلُ الأجرَ(74)
25 / 18 التَّصَدُّق على المُذنِب لِتَحصینِهِ عنِ المَعصیةِ
6022 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: قالَ رَجُلٌ: لأَتَصَدَّقَنَّ اللیلةَ بصَدَقةٍ، فَخَرَجَ بصَدَقَتِهِ فَوَضَعَها فی یدِ سارِقٍ، فَأصبَحُوا یَتَحَدَّثُونَ: تَصَدَّقَ اللیلةَ على سارِقٍ! فقالَ: اللّهُمَّ لکَ الحَمدُ، على سارقٍ! لأَتَصَدَّقَنَّ بصَدَقةٍ، فَخَرَجَ بصَدَقتِهِ فَوَضَعَها فی یدِ زانیَةٍ، فَأصبَحُوا یَتَحَدَّثُونَ: تَصَدَّقَ اللیلةَ على زانیَةٍ! فقالَ: اللّهُمَّ لکَ الحَمدُ، على زانیَةٍ! لأَتَصَدَّقَنَّ بصَدَقةٍ، فَخَرَجَ بصدقتِهِ فَوَضَعَها فی یدِ غَنَیٍّ، فَأصبَحُوا یَتَحَدَّثُونَ: تَصَدَّقَ على غَنِیٍّ! فقالَ: اللّهُمّ لکَ الحَمدُ، على سارقٍ وعلى زانیةٍ وعلى غَنِیٍّ!
فَأتى فقیلَ لَهُ: أمّا صَدَقَتُکَ على سارقٍ فَلَعَلَّهُ أن یَستَعِفَّ عن سَرقَتِهِ، وأمّا على الزانیَةِ فلعلَّها أن تَستَعِفَّ عن زِناها، وأمّا الغَنِیُّ فَلَعَلَّهُ أن یَعتَبِرَ فَیُنفِقَ ممّا أعطاهُ اللّهُ.(75)
6021 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بى‌چشمداشت، صدقه بدهید؛ زیرا چشمداشت، اجر را از بین مى‌برد.
25 / 18
صدقه دادن به گنهکار براى حفظ او از معصیت
6022 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مردى گفت: امشب حتماً صدقه‌اى مى‌دهم. آن گاه از منزل خارج شد و صدقه‌اش را برد و در دست دزدى گذاشت صبح که شد، مردم مى‌گفتند: دیشب به یک دزد، صدقه داده است!
او گفت: خدایا! شکر؛ امّا صدقه‌ام به دست دزد افتاد [و هدر رفت] ! امشب صدقه دیگرى مى‌دهم.
پس صدقه‌اش را برد و [ندانسته] در دست زن بدکاره‌اى گذاشت صبح که شد، مردم مى‌گفتند: دیشب، به زناکارى صدقه داده است!
او گفت: خدایا شکر! ؛ امّا صدقه‌ام به دست زناکارى افتاد! امشب، صدقه دیگرى مى‌دهم.
پس صدقه‌اش را برد و در دست یک توانگر گذاشت باز صبح، مردم از صدقه دادن او به یک توانگر سخن گفتند.
مرد گفت: خدایا! شکر؛ امّا صدقه‌ام به دست دزدى و زناکارى و توانگرى افتاد!
پس باز گشت. [کسى که از حکمت کار او آگاه بود، در توجیه اقدام او] به وى گفت: «آن صدقه‌ات که به دست دزد رسید، بدان سبب بود که شاید از سرقت، دست بر دارد و آن صدقه که به دست زن بدکاره افتاد، براى آن بود که بلکه از زنا دادن، خوددارى کند و آن صدقه که به دست توانگر رسید، از آن رو بود که بلکه عبرت گیرد و از آنچه خداوند عطایش کرده است، انفاق کند» .
1) الکافی: ج 4 ص 3 ح 6 عن عبدالرحمن بن زید عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 7 ص 291 ح 2.
2) کنز العمّال: ج 6 ص 348 ح 15996 عن عقبة بن عامر.
3) کنز العمّال: ج 6 ص 362 ح 16068 عن عقبة بن عامر.
4) کنز العمّال: ج 6 ص 371 ح 16114 عن أنس.
5) کنز العمّال: ج 3 ص 383 ح 16166 نقلاً عن الدیلمی عن جابر.
6) التوبة:104.
7) الخصال: ص 33 ح 2 عن السکونیّ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 80 ص 329 ح 2.
8) البقرة:276.
9) الأمالی للطوسی: ص 458 ح 1023 عن الحارث عن الإمام علیّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج 96 ص 122 ح 29.
10) کنز العمّال: ج 6 ص 349 ح 16002 عن عائشة.
11) بحار الأنوار: ج 96 ص 137 ح 71 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.
12) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 67 ح 1734، بحار الأنوار: ج 62 ص 269 ح 61.
13) کنز العمّال: ج 6 ص 346 ح 15982 عن أنس.
14) الدعوات: ص 107 ح 237، بحار الأنوار: ج 96 ص 132 ح 64.
15) ثواب الأعمال: ص 169 ح 8 عن السکونیّ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 96 ص 124 ح 35.
16) الکافی: ج 4 ص 2 ح 1 عن السکونیّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 4 ص 122 ح 67.
17) الدعوات: ص 181 ح 502، بحار الأنوار: ج 62 ص 269 ح 63.
18) کنز العمّال: ج 6 ص 371 ح 16113 عن ابن عمر.
19) أعلام الدین: ص 333 عن أبی الدرداء، بحارالأنوار: ج 77 ص 176 ح 10.
20) الأمالی للطوسی: ج 14 ص 18 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام، بحارالأنوار: ج 18 ص 418 ح 2.
21) الخصال: ص 134 ح 145 عن عبداللّه بن میمون القداح عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 74 ص 409 ح 10.
22) الأمالی للطوسی: ص 458 ح 1023 عن الحارث عن الإمام علیّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج 74 ص 410 ح 16.
23) الدعوات: ص 107 ح 239، بحار الأنوار: ج 96 ص 182 ح 29.
24) عدة الداعی: ص 63، بحار الأنوار: ج 75 ص 105 ح 40.
25) مکارم الأخلاق: ج 2 ص 374 ح 2661 عن أبی ذرّ، بحار الأنوار: ج 83 ص 369 ح 30.
26) کنز العمّال: ج 6 ص 410 ح 16303 عن سهل بن سعد.
27) کنز العمّال: ج 3 ص 410 ح 16305 عن أبی ذرّ.
28) فى المصدر: «(قال رجال)» وما اثبتناه من بحار الأنوار.
29) الدعوات: ص 98 ح 230، بحار الأنوار: ج 75 ص 50 ح 4.
30) تحف العقول: ص 57، بحار الأنوار: ج 77 ص 160 ح 168.
31) کنز العمّال: ج 4 ص 410 ح 16306 نقلاً عن ابن أبی الدنیا فی الصمت عن أبی ذرّ.
32) الکافی: ج 2 ص 114 ح 7، بحارالأنوار: ج 71 ص 298 ح 71.
33) کنز العمّال: ج 6 ص 411 ح 16307.
34) الأمالی للطوسی: ص 398 ح 886 عن أبی هریرة، بحار الأنوار: ج 96 ص 178 ح 13.
35) معانی الأخبار: ص 333 ح 1 عن أبی ذرّ، بحار الأنوار: ج 77 ص 70 ح 1.
36) کنز العمّال: ج 6 ص 364 ح 16084 نقلاً عن الطیالسی عن ابن عمر.
37) کنز العمّال: ج 6 ص 400 ح 16250 عن أبی أمامة.
38) قصص الأنبیاء: ص 188 ح 235 عن الفضل بن أبی قره السمندى عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 13 ص 389 ح 4.
39) عدة الداعی: ص 62، بحار الأنوار: ج 76 ص 44 ح 5.
40) کنز العمّال: ج 6 ص 415 ح 16324 عن جابر.
41) کنز العمّال: ج 6 ص 421 ح 16357 عن أبی هریرة.
42) کنز العمّال: ج 6 ص 422 ح 16361 عن معاذ بن جبل.
43) المحاسن: ج 1 ص 78 ح 41 عن السکونیّ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 71 ص 311 ح 8.
44) ثواب الأعمال: ص 171 ح 18 عن السکونیّ عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 96 ص 179 ح 17.
45) بحار الأنوار: ج 74 ص 369 ح 60 نقلاً عن کتاب الغایات.
46) کنز العمّال: ج 6 ص 422 ح 16362 عن أبی أمامة.
47) کنز العمّال: ج 6 ص 399 ح 16249 نقلاً عن سلیم الرازی فی جزئه عن أنس.
48) الاختصاص: ص 219 عن حسن بن الجلال عن جدّه عن الإمام الحسین علیه السلام، بحار الأنوار: ج 96 ص 147 ح 24.
49) کنز العمّال: ج 6 ص 395 ح 16226 عن أبی أمامة.
50) النوادر للراوندی: ص 83 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 96 ص 181 ح 27.
51) المعجم الأوسط: ج 4 ص 39 عن عامر الضبی.
52) الاختصاص: ص 219 عن حسن بن الجلال عن جدّه، بحار الأنوار: ج 6 ص 147 ح 24.
53) البقرة:271.
54) مکارم الأخلاق: ج 1 ص 296 ح 925، بحارالأنوار: ج 96 ص 130 ح 55.
55) الخصال: ص 343 ح 8 عن ابن عباس، بحار الأنوار: ج 96 ص 177 ح 5.
56) الخصال: ص 180 ح 246 عن أنس بن مالک، بحار الأنوار: ج 96 ص 176 ح 4.
57) البقرة:274.
58) قرب الإسناد: ص 120 ح 423 عن الحسین بن علوان عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام، بحار الأنوار: ج 96 ص 176 ح 3.
59) الإسراء:29.
60) البقرة:219.
61) کنز العمّال: ج 6 ص 399 ح 16246 عن أنس.
62) الکافی: ج 8 ص 79 ح 33 عن معاویة بن عمار عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 77 ص 69 ح 8.
63) کنز العمّال: ج 6 ص 378 ح 16138 نقلاً عن العسکری فی الأمثال عن أسماء بنت أبی بکر.
64) الدرّ المنثور: ج 1 ص 607.
65) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص ح 4968 عن الحسین بن زید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 96 ص 175 ح 6.
66) ثواب الأعمال: ص 342 ح 1 عن أبی هریرة وعبداللّه بن عبّاس، بحار الأنوار: ج 76 ص 369 ح 30.
67) کنز العمّال: ج 6 ص 390 ح 16197 نقلاً عن أبی الشیخ وأبی نعیم عن جابر.
68) البقرة:273.
69) کنز العمّال: ج 6 ص 462 ح 16552 عن ابن مسعود.
70) کنز العمّال: ج 6 ص 461 ح 6548 عن حبشی بن جنادة.
71) البقرة:263 و 264.
72) المدّثّر:6.
73) الخصال: ص 184 ح 253 عن أبی ذرّ، بحار الأنوار: ج 96 ص 141 ح 6.
74) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 120.
75) کنز العمّال: ج 6 ص 389 ح 16193 عن أبی هریرة.
