4 / 1
بُشرى الرُّؤیا
الکتاب
» لَهُمُ الْبُشْرَى فِى الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ فِى الْأَخِرَةِ لَا تَبْدِیلَ لِکَلِمَتِ اللَّهِ ذَ لِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ » . (1)
» إِذْ قَالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یَأَبَتِ إِنِّى رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَبًا وَالشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لِى سَجِدِینَ » . (2)
» وَ قَالَ الَّذِى اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَکْرِمِى مَثْوَاهُ عَسَى أَن یَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَ کَذَ لِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِى الْأَرْضِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِیلِ الْأَحَادِیثِ وَ اللَّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَ لَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ » . (3)
الحدیث
4139.رسول اللّه صلى الله علیه و آله – فی قولِهِ تعالى : «لَهُمُ البُشْرى …» /: هی الرُّؤیا الحَسَنَةُ یَرَى المُؤمنُ فَیُبشَّرُ بها فی دُنیاهُ . (4)
4 / 1
نوید رؤیا
قرآن
«در زندگى دنیا و در آخرت، بشارت براى آنان است. وعده هاى خدا را تبدیلى نیست. این، همان کامیابى بزرگ است» .
«[یاد کن]زمانى را که یوسف به پدرش گفت: اى پدر! من [در خواب]یازده ستاره را با خورشید و ماه دیدم. دیدم [آنها]براى من سجده مى کنند» .
«و آن کس که او را از مصر خریده بود، به همسرش گفت: نیکش بدار. شاید به حال ما سود بخشد یا او را به فرزندى اختیار کنیم. و بدین گونه، ما یوسف را در آن سرزمین، مکانت بخشیدیم تا به او تأویل خواب ها را بیاموزیم، و خدا بر کار خویش چیره است؛ ولى بیشتر مردم نمى دانند» .
حدیث
4139.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – درباره آیه «بشارت براى آنان است . . .» : آن بشارت ، خوابِ خوبى است که مؤمن مى بیند و به وسیله آن در دنیایش، نوید داده مى شود .
4140.عنه صلى الله علیه و آله – أیضا -: هِی الرُّؤیا الصالحةُ یَراها المُؤمنُ أو یُرى لَهُ . (5)
4141.عنه صلى الله علیه و آله – لمّا سَألَهُ جابرٌ عن قولِ اللّه ِ : «لَهُم: ما سَألَنی عنها أحَدٌ ، هِی الرؤیا الصالحةُ یَراها المسلمُ أو تُرى لَهُ ، وفی الآخِرَةِ الجنّةُ . (6)
4142.کنزالعمّال عن أبی هریرة عن رسول اللّه صلى الله عل لم یَبقَ مِنَ النبوَّةِ إلّا المُبَشِّراتُ، قالوا : یا رسول اللّه وما المُبَشِّراتُ ؟ قال : الرؤیا الصالِحَةُ . (7)
4 / 2
الرُّؤیا والنبوّةُ
4143.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الرؤیا الصالِحَةُ یُبَشَّرُ بها المُؤمنُ وهِی جُزءٌ مِن سِتّةٍ وأربَعینَ جُزءاً مِن النبوّةِ . (8)
4144.عنه صلى الله علیه و آله : الرؤیا الصالِحَةُ بُشرى مِنَ اللّه ِ ، وهِی جُزءٌ مِن أجْزاءِ النبوّةِ . (9)
4145.عنه صلى الله علیه و آله : الرؤیا الصالِحَةُ جُزءٌ مِن سَبعینَ جُزءا مِن النبوّةِ . (10)
4 / 3
کَثرةُ رؤیا النبیِّ صلى الله علیه و آله
4146.مکارم الأخلاق : کانَ [رسولُ اللّه ِ] صلى الله علیه و آله کثیرَ الرؤیا ، ولا یَرى رؤیا إلّا جاءَت مِثلَ فَلَقِ الصُّبحِ . (11)
4140.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – درباره همین آیه -: منظور از بشارت، رؤیاىِ خوبى است که مؤمن مى بیند ، یا کسى دیگر برایش مى بیند .
4141.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در پاسخ به پرسش جابر از آیه «بشارت براى آنا: تاکنون، کسى درباره آن از من نپرسیده است . آن بشارت [در دنیا] ، رؤیاى خوبى است که مسلمان مى بیند، یا برایش دیده مى شود و در آخرت، بهشت است .
4142.کنز العمال – به نقل از ابو هریره -: پیامبر خدا فرمود: «از نبوّت، فقط نوید دهنده ها باقى مانده است» . پرسیدند : نوید دهنده ها چیست؟ فرمود : «رؤیاى خوب» .
4 / 2
رؤیا و نبوت
4143.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیاى خوب ، نویدى براى مؤمن و یکى از چهل و شش جزء نبوّت است .
4144.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیاى خوب ، نویدى است از جانب خداوند و یکى از اجزاى نبوّت است .
4145.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیاى خوب ، یکى از هفتاد جزء نبوّت است .
4 / 3
فراوانى رؤیاهاى پیامبر
4146.مکارم الأخلاق : پیامبر خدا، بسیار خواب مى دید و هیچ خوابى نمى دید، مگر آن که مانند سپیده صبح، آشکار مى شد .
4147.المناقب لابن شهر آشوب عن محمّد بن کعب وعائشة : أوَّلُ ما بُدِئَ بهِ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله مِنَ الوحیِ الرؤیا الصادِقَةُ ، وکانَ یَرى الرؤیا فَتَأتِیهِ مِثلَ فَلَقِ الصُّبحِ . (12)
4 / 4
أقسامُ الرؤیا
4148.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الرؤیا ثلاثةٌ : بُشرى مِن اللّه ِ ، وتَحزِینٌ مِنَ الشیطانِ ، والذی یُحَدِّثُ بهِ الإنسانُ نَفسَهُ فَیَراهُ فی مَنامِهِ . (13)
4149.عنه صلى الله علیه و آله : الرؤیا على ثلاثةٍ : منها تَخویفٌ مِن الشیطانِ لِیَحزُنَ بهِ ابنَ آدَمَ ، ومنها الأمرُ یُحَدِّثُ بهِ نَفسَهُ فی الیَقَظَةِ فَیراهُ فی المَنامِ ، ومنها جُزءٌ مِن سِتّةٍ وأربَعینَ جُزءاً مِن النبوّةِ . (14)
4150.عنه صلى الله علیه و آله : الرؤیا ثلاثٌ : فبُشرى مِنَ اللّه ِ ، وحدیثُ النَّفسِ ، وتَخویفٌ مِن الشیطانِ . (15)
4 / 5
تفسیرُ الرؤیا والْاءِخْبارُ بها
4151.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : إذا رَأى أحَدُکُم الرؤیا الحَسَنَةَ فَلْیُفَسِّرْها ولْیُخبِرْ بها ، وإذا رَأى الرؤیا القَبیحَةَ فلا یُفَسِّرْها ولا یُخبِرْ بها . (16)
4152.عنه صلى الله علیه و آله : الرؤیا عَلى رِجْلِ طائرٍ ما لَم تُعَبَّرْ ، فإذا عُبِّرَت وَقَعَت ، ولا تَقُصَّها إلّا على وادٍّ وذِی رَأیٍ . (17)
4147.المناقب ، ابن شهر آشوب – به نقل از محمّد بن کعب و عایشه -: نخستین بار که بر پیامبر خدا وحى شد، رؤیاى صادق بود . ایشان خواب مى دید و خوابش چون سپیده صبح ، آشکار مى شد (تحقّق مى یافت) .
4 / 4
اقسام رؤیا
4148.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیا سه گونه است : بشارتى از جانب خدا ؛ غمى که شیطان به وجود مى آورد ؛ و حدیث نفس هاى انسان با خویش که آنها را در خوابش مى بیند .
4149.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیا سه گونه است : رؤیاهاى ترسناک شیطانى که شیطان براى غمگین کردن آدمى به وجود مى آورد ؛ حدیثِ نفس هاى انسان با خویشتن در بیدارى که آنها را در خواب مى بیند؛ و رؤیاهایى که یکى از چهل و شش جزء نبوّت است .
4150.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیا سه گونه است : نویدى از جانب خدا ؛ حدیث نفس (ذهنیات انسان)؛ و ترسى که شیطان پدید مى آورد .
4 / 5
تعبیر و بازگو کردن خواب
4151.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه یکى از شما خواب خوبى دید، آن را تعبیر کند و براى دیگران بازگو کند و اگر خواب بدى دید، آن را تعبیر نکند و به کسى هم نگوید .
4152.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خواب تا زمانى که تعبیر نشود ، همچون پرنده روى سر خواب بیننده در پرواز است و همین که تعبیر شد ، فرود مى آید . خواب خود را جز براى دوست و کسى که اهل فکر و نظر است، بازگو نکن .
4153.عنه صلى الله علیه و آله : الرؤیا لا تُقَصُّ إلّا على مؤمنٍ خلا مِن الحَسَدِ والبَغیِ . (18)
4154.عنه صلى الله علیه و آله : لا تُقَصُّ الرؤیا إلّا على عالِمٍ أو ناصِحٍ . (19)
4 / 6
النَّوادِرُ
4155.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا یَحزَنْ أحَدُکُم أن تُرفَعَ عَنهُ الرؤیا ، فإنّهُ إذا رَسَخَ فی العِلمِ رُفِعَت عَنهُ الرُّؤیا . (20)
4156.عنه صلى الله علیه و آله : إذا تَقارَبَ الزمانُ لَم تَکذِبْ رؤیا المؤمنِ ، وأصدَقُهُم رؤیاً أصدَقُهُم حَدِیثا . (21)
4157.عنه صلى الله علیه و آله : الرُّؤیا مِن اللّه ِ، والحُلُمُ مِن الشیطانِ . (22)
4158.جامع الأحادیث للقمّی عن رسول اللّه صلى الله علیه خِیارُکُم اُولُو النُّهى . قیلَ یا رسولَ اللّه ِ ، ومَن اُولُو النُّهى؟ فقال: اُولُو النُّهى اُولُو الأحلامِ الصادِقَةِ . (23)
4153.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیا را جز براى مؤمنى که از حسادت و فساد مبرّاست، نباید بازگو کرد .
4154.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیا را جز براى شخص عالم یا خیرخواه، نباید بازگو کرد .
4 / 6
گوناگون
4155.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ یک از شما براى خواب ندیدن ، غمگین نباشد ؛ زیرا هر گاه کسى در دانش راسخ شد، خواب دیدن از او برداشته مى شود .
4156.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه زمان نزدیک شود، (24) رؤیاى مؤمن دروغْ از کار در نمى آید و خواب آن مؤمنى راست تر است که راستگوتر باشد .
4157.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : رؤیا (خواب هاى خوب و خوش) از جانب خداوند است و خواب هاى آشفته از جانب شیطان .
4158.جامع الأحادیث ، قمى : پیامبر خدا فرمود : «بهترین افراد شما خردمندان اند «. گفته شد : اى پیامبر خدا! خردمندان ، کیان اند؟ فرمود : «کسانى که خواب هاى راست مى بینند» .
1) یونس : 64.
2) یوسف : 4.
3) یوسف : 21.
4) الکافی : ج 8 ص 90 ح 60 عن جابر عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 61 ص 180 ح 41.
5) بحار الأنوار : ج 61 ص 180 ح 41 نقلاً عن شرح السنة عن عبادة بن الصامت.
6) الدرّ المنثور : ج 4 ص 375 عن جابر و راجع: ص 374 – 378.
7) کنزالعمّال : ج 15 ص 370 ح 41418 ؛ بحار الأنوار : ج 61 ص 177 ح 39.
8) الدرّ المنثور : ج 4 ص 374 عن عبداللّه بن عمر.
9) الدرّ المنثور : ج 4 ص 376 عن قتادة.
10) الدرّ المنثور : ج 4 ص 377 عن ابن عمر.
11) مکارم الأخلاق : ج 2 ص 51 ح 2123 ، بحار الأنوار : ج 61 ص 182 ح 45.
12) المناقب لابن شهرآشوب : ج 1 ص 44 ، بحارالأنوار : ج 18 ص 194 ح 30.
13) بحار الأنوار : ج 61 ص 191 ح 58 نقلاً عن کتاب التبصرة لعلی بن بابویه عن اسماعیل عن أبیه الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.
14) المصنّف لابن أبی شیبة : ج 7 ص 242 ح 1 عن عوف بن مالک الأشجعی.
15) کنز العمّال : ج 15 ص 363 ح 41385 عن أبی هریرة.
16) کنز العمّال : ج 15 ص 364 ح 41392 عن أبی هریرة.
17) کنز العمّال : ج 15 ص 364 ح 41390 عن أبی رزین.
18) الکافی : ج 8 ص 336 ح 530 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 61 ص 174 ح 34.
19) کنز العمّال : ج 15 ص 365 ح 41395 عن أبی هریرة.
20) تحف العقول : ص 50 ، بحارالأنوار : ج 77 ص 154 ح 124.
21) بحار الأنوار : ج 61 ص 172 ح 31 عن أبی هریرة.
22) المصنف لعبد الرزّاق : ج 11 ص 212 ح 20353 عن أبی قتادة ، بحار الأنوار : ج 61 ص 191 ح 58 نقلاً عن کتاب التبصرة لعلیّ بن بابویه عن اسماعیل عن أبیه الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.
23) جامع الأحادیث للقمّی : ص 215 ، بحارالأنوار : ج 61 ص 190 ح 57.
24) در لسان العرب، ضمن نقل این حدیث ، از قول ابن اثیر آمده است : منظور، نزدیک شدن قیامت و به قولى منظور ، اعتدال شب و روز است . م.
