15 / 1 الحثّ على الحسنة
5770 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: وَجَدْتُ الحَسَنةَ نُورا فی القَلبِ، وزَیْنا فی الوَجْهِ، وقُوّةً فی العَملِ، ووَجَدتُ الخَطیئةَ سَوادا فی القَلبِ، ووَهْنا فی العَملِ، وشَیْنا فی الوَجْهِ(1)
15 / 2 أفضلُ الحسناتِ
5771 . کنز العمّال عن خالد بن الولید: جاء رجلٌ إلى رسولِ‌اللّهِ صلى الله علیه و آله، قالَ: أیُّ حَسَنَةٍ أفضلُ عندَ اللّهِ؟ قالَ: حُسنُ الخُلقِ والتّواضُعُ والصَّبرُ على البَلِیّةِ والرِّضاءُ بالقَضاءِ قالَ: أیُّ سَیّئةٍ أعظَمُ عِند اللّهِ؟ قالَ: سُوءُ الخُلقِ والشُّحُّ المُطاعُ.(2)
15 / 1
تشویق به نیکى
5770 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نیکى را نور دل و آرایه رخسار و نیروى کار یافتم و خطاکارى [و گناه] را سیاهىِ دل و سستى در کار و زشتىِ چهره.
15 / 2
بهترین کارهاى نیک
5771 . کنز العمّال به نقل از خالد بن ولید : مردى خدمت پیامبر خدا آمد و گفت: برترین کارهاى نیک نزد خدا چیستند؟
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «خوش‌خویى، فروتنى، شکیبایى بر بلا (گرفتارى) ، و خرسندى به قضا» .
سؤال شد: بزرگ‌ترین بدى‌ها نزد خدا کدام‌اند؟
فرمود: «بدخویى و بخلِ چیره بر آدمى» .
15 / 3 الاستِبشارُ بالحَسَنةِ
5772 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن ساءَتْهُ سَیّئتُهُ وسَرَّتْهُ حَسنَتُهُ فهُو مؤمنٌ(3)
15 / 4 فَضْلُ الإحسانِ
الکتاب
«وَ اِبْتَغِ فِیما آتاکَ اَللّهُ اَلدّارَ اَلْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ اَلدُّنْیا وَ أَحْسِنْ کَما أَحْسَنَ اَللّهُ إِلَیْکَ وَ لا تَبْغِ اَلْفَسادَ فِی اَلْأَرْضِ إِنَّ اَللّهَ لا یُحِبُّ اَلْمُفْسِدِینَ» .(4)
«وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اَللّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى اَلتَّهْلُکَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اَللّهَ یُحِبُّ اَلْمُحْسِنِینَ» (5)
«إِنَّ اَللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اَلْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی اَلْقُرْبى وَ یَنْهى عَنِ اَلْفَحْشاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ وَ اَلْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ» (6)
الحدیث
5773 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: زِینَةُ العِلمِ الإحْسانُ(7)
15 / 5 بالإحسانِ تُملَکُ القلوبُ
5774 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: جُبِلَتِ القُلوبُ على حُبِّ مَن أحسَنَ إلَیها، وبُغْضِ مَن أساءَ إلَیها(8)
15 / 3
خوش‌حال شدن از کار نیک
5772 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که کار بدش او را ناراحت کند و از کار خوبش خوش‌حال گردد، همو مؤمن است.
15 / 4
فضیلتِ نیکى کردن
قرآن
«و با آنچه خداوند به تو داده، سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مکن، و همچنان که خدا به تو نیکى کرده، نیکى کن. و در زمین، فساد مجوى، که خدا فسادگران را دوست نمى‌دارد» .
«و در راه خدا انفاق کنید، و خود را با دست خود به هلاکت میفکنید، و نیکى کنید، که خدا نیکوکاران را دوست مى‌دارد» .
«در حقیقت، خدا به دادگرى و نیکوکارى و بخشش به خویشاوندان، فرمان مى‌دهد و از کار زشت و ناپسند و ستم، باز مى‌دارد. به شما اندرز مى‌دهد باشد که پند گیرید» .
حدیث
5773 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زیورِ دانش، نیکوکارى است.
15 / 5
با احسان، دل‌ها به دست مى‌آیند
5774 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: دل‌ها بر محبّت کسى که به آنها خوبى کند و بر نفرت از کسى که به آنها بدى روا دارد، سرشته شده‌اند.
15 / 6
الإحسانُ إلى مَن أساءَ
5775 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أحْسِنْ إلى مَن أساءَ إلَیکَ(9)
5776 . الإمامُ علیٌّ علیه السلام: لقد ضَمَمتُ إلَیَّ سلاحَ رسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله فَوَجَدتُ فی قائمِ سَیفِهِ مُعَلَّقَةً فیها ثلاثةُ أحرُفٍ: صِلْ مَن قَطَعَکَ، وأحسِنْ إلى مَن أساءَ إلَیکَ، وقُلِ الحَقَّ ولَو على نَفسِکَ.(10)
15 / 7 ما یُتَرَتَّبُ عَلى إحسانِ المُشرکینَ
5777 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله لِعدیّ بنِ حاتِمٍ : إنَّ أباکَ أرادَ أمْرا فأدْرَکَهُ، یَعنی الذِّکْرَ(11)
5778 . کنز العمّال عن سلمانِ بنِ عامرٍ الضَّبِّیّ: قلتُ: یا رسولَ‌اللّهِ، إنَّ أبی کانَ یَقْری الضَّیفَ، ویُکْرِمُ الجارَ، ویَفی بالذِّمَّةِ، ویُعْطی فی النّائِبَةِ، فما یَنْفَعُهُ ذلکَ؟ قالَ: ماتَ مُشْرِکا؟ قلتُ: نَعَم قالَ: أمَا إنَّها لا تَنْفَعُهُ، ولکنَّها تَکونُ فی عَقِبهِ أنَّهُم لَن یُخْزَوا أبَدا، ولَن یُذَلّوا أبَدا، ولَن یَفْتَقِروا أبَدا(12)
15 / 6
نیکى کردن به کسى که بدى کرده است
5775 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: به کسى که در حقّ تو بدى کرده است، خوبى کن.
5776 . امام على علیه السلام: اسلحه پیامبر خدا را برداشتم دیدم به قبضه شمشیر وى، سه جمله آویخته است: «به کسى که از تو بُریده است، بپیوند و به کسى که به تو بدى کرده است، خوبى کن و حق را بگو، هر چند به زیان خودت باشد» .
15 / 7
نتیجه نیکوکارىِ مشرکان
5777 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به عَدىّ بن حاتم [طایى] : پدر تو، دنبال چیزى بود و به آن رسید؛ یعنى نام و آوازه
5778 . کنز العمّال به نقل از سلمان بن عامر ضَبّى : گفت: اى پیامبر خدا! پدرم مردى میهمان‌نواز و همسایه‌دار بود، به پیمانْ وفا مى‌کرد و در گرفتارى‌ها و سختى‌ها دستگیر بود. آیا اینها براى او سودى دارند؟
پیامبر صلى الله علیه و آله پرسید: «آیا او مشرکْ مُرد؟» .
گفتم: آرى.
فرمود: «اینها به حال او سودى ندارند؛ امّا به سبب این کارها، بازماندگان او هرگز گرفتار و خوار و نیازمند نمى‌شوند» .
1) کنز العمّال: ج 16 ص 110 ح 44084 عن أنس.
2) کنز العمّال: ج 16 ص 129 ح 44154.
3) الأمالی للصدوق: ص 267 ح 290.
4) القصص:77.
5) البقرة:195.
6) النحل:90.
7) بحار الأنوار: ج 74 ص 418 ح 40.
8) تحف العقول: ص 37.
9) کنز الفوائد: ج 2 ص 31.
10) کنز العمّال: ج 16 ص 238 ح 44298 نقلاً عن ابن النجار.
11) کنز العمّال: ج 6 ص 451 ح 16495 عن عدی بن حاتم.
12) کنز العمّال: ج 6 ص 450 ح 16489.
