13 / 1 ذَمُّ الحَسَدِ وَالحاسِد
الکتاب
«أَمْ یَحْسُدُونَ اَلنّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اَللّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ اَلْکِتابَ وَ اَلْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً» (1)
الحدیث
6541 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: قالَ اللّهُ عز و جل لموسى بنِ عِمرانَ: یابنَ عِمرانَ، لا تَحْسُدنَّ النّاسَ على ما آتَیْتهُمْ مِن فَضْلی، ولا تَمُدَّنَّ عینَیکَ إلى ذلکَ، ولا تُتْبِعْهُ نَفْسَکَ، فإنَّ الحاسِدَ ساخِطٌ لنِعَمی، صادٌّ لقِسْمی الّذی قَسَمْتُ بینَ عِبادی(2)
6542 . شرح نهج البلاغة عن ابن مسعود عن النبیّ صلى الله علیه و آله: ألا لاتُعادُوا نِعَمَ اللّهِ قیلَ: یا رسولَ اللّهِ، ومَنِ الّذی یُعادِی نِعَمَ اللّهِ؟ ! قالَ: الّذینَ یَحْسُدونَ النّاسَ(3)
13 / 1
نکوهش حسد و حسود
قرآن
«بلکه به مردم، براى آنچه خدا از فضل خویش به آنان عطا کرده، رشک مى‌ورزند. در حقیقت، ما به خاندان ابراهیم، کتاب و حکمت دادیم و به آنان ملکى بزرگ بخشیدیم» .
حدیث
6541 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل به موسى بن عمران علیه السلام فرمود: «اى پسر عمران! به نعمتى که به مردم عطا کرده‌ام، حسد مبر و چشم به آن نعمت مدوز و دل در پىِ آن نداشته باش؛ زیرا حسود، از نعمت‌هاى من ناراحت است و از قسمتى که براى بندگانم مقرّر داشته‌ام، روى‌گردان» .
6542 . شرح نهج البلاغة به نقل از ابن مسعود : پیامبر خدا فرمود: «هان! با نعمت‌هاى خدا دشمنى مکنید» .
گفته شد: اى پیامبر خدا! چه کسى با نعمت‌هاى خدا دشمنى مى‌کند؟
فرمود: «آنان که به مردم حسادت مى‌ورزند» .
13 / 2 الحسدُ آفَة الإیمان
6543 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ألَا إنَّهُ قد دَبَّ إلَیکُم داءُ الاُمَمِ مِن قَبْلِکُم وهُو الحَسدُ، لَیس بحالِقِ الشَّعْرِ، لکنَّهُ حالِقُ الدِّینِ(4)
6544 . عنه صلى الله علیه و آله: إیَّاکُم والحَسدَ؛ فإنَّهُ یَأکُلُ الحَسَناتِ کما تَأکُلُ النّارُ الحَطَبَ(5)
13 / 3 خَطَرُ الحَسَد
6545 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: کادَ الحَسدُ أنْ یَغلِبَ القَدَرَ(6)
6546 . عنه صلى الله علیه و آله: کادَ الحَسدُ أنْ یَسبِقَ القَدَرَ(7)
13 / 4 کلُّ ذی نعمةٍ محسودٌ
6547 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اسْتَعینوا على قَضاءِ حَوائجِکُم بالکِتْمانِ، فإنَّ کُلَّ ذی نِعمَةٍ مَحسودٌ(8)
13 / 5 علامةُ الحاسدِ
6548 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أمّا عَلامةُ الحاسِدِ فأربعةٌ: الغِیبةُ والتَّمَلُّقُ والشَّماتَةُ بالمُصیبَةِ(9)
13 / 2
حسد، آفت ایمان است
6543 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هان! بیمارى امّت‌هاى پیشین، به شما سرایت کرده و آن، حسادت است این بیمارى، نه موى سر را، که دین را مى‌تراشد و از بین مى‌برد.
6544 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از حسادت بپرهیزید؛ زیرا حسنات و نیکى‌ها را فرو مى‌خورد، همچنان که آتش، هیزم را
13 / 3
خطر حسد
6545 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نزدیک است که حسادت، بر تقدیر، چیره آید.
6546 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: نزدیک است که حسادت، از مقدّرات، پیشى گیرد.
13 / 4
هر صاحب نعمتى، مورد حسد است
6547 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در برآوردن نیازهاى خود، از کتمان کمک بگیرید؛ زیرا هر صاحب نعمتى، مورد حسادت واقع مى‌شود
13 / 5
نشانه حسود
6548 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: حسود، چهار نشانه دارد: غیبت کردن، چاپلوسى کردن و شاد شدن از گرفتارى [ِ دیگران] (10)
13 / 6 ما یَجِبُ عَلَى الحاسِد
6549 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إذا تَطَیّرتَ فامْضِ، وإذا ظَنَنْتَ فلا تَقْضِ، وإذا حَسَدتَ فلا تَبْغِ(11)
13 / 7 ما یَجوزُ الحَسَدُ فیهِ
6550 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا حَسَدَ إلّا فی اثنتَینِ: رجُلٍ آتاهُ اللّهُ مالاً فهُو یُنْفِقُ مِنهُ آناءَ اللّیلِ وآناءَ النّهارِ، ورجُلٍ آتاهُ اللّهُ القُرآنَ فهُو یَقومُ بهِ آناءَ اللّیلِ وآناءَ النّهارِ(12)
13 / 6
آنچه بر حسود، لازم است
6549 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه فال بد زدى، اعتنایى نکن و هر گاه گمان بردى، [زود] داورى مکن و چون حسد بردى، ستم‌مکن 1
13 / 7
آنچه حسادت در آن، جایز است
6550 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: حسادت(13) مکن
13 / 7
آنچه حسادت در آن، جایز است
6550 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: حسادت(14) جز در دو مورد، روا نیست: [رشک بردن] به کسى که خداوند به او مال و ثروتى داده و او آن را شبانه‌روز انفاق مى‌کند، و [رشک بردن] به کسى که خداوند به او قرآن عطا فرموده است و او شبانه‌روز به آن مى‌پردازد
1) النساء:54.
2) الکافی: ج 2 ص 307 ح 6.
3) شرح نهج البلاغة: ج 1 ص 315.
4) الأمالی للطوسی: ص 117 ح 182.
5) جامع الأخبار: ص 451 ح 1266.
6) الکافی: ج 2 ص 307 ح 4.
7) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 132 ح 16.
8) شرح نهج البلاغة: ج 1 ص 316.
9) تحف العقول: ص 22.
10) در همه نسخه‌ها، همین سه نشانه ذکر شده و چهارمین نشانه افتاده است.
11) تحف العقول: ص 50.
12) الخصال: ص 76 ح 119، بحار الأنوار: ج 92 ص 198 ح 6.
13) واژه «بغى» که در اصل عربى‌حدیث آمده است، به معناى رشک بردن و حسد است؛ امّا در این جا، بر ستمى که از حسادت ناشى مى‌شود، اطلاق شده است. م.
14) منظور از حسادت در این روایت، غبطه خوردن و رشک بردن است (ر. ک: بحار الأنوار: ج 73 ص 238) م.
