47 / 1
ذَمُّ التَّکَلُّفِ
الکتاب
«قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ اَلْمُتَکَلِّفِینَ».(1)
الحدیث
7003 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله – فی الدُّعاءِ -: و ارحَمْنی مِن تَکَلُّفِ ما لا یَعنینی.(2)
7004 . عنه صلى الله علیه و آله: نحنُ مَعاشِرَ الأنبیاءِ و الاُمَناءِ و الأتقیاءِ بُراءٌ مِن التَّکلُّفِ.(3)
7005 . الإمامُ علیٌّ علیه السلام: إنَّ المُسلمینَ قالوا لِرسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله: لو أکرَهتَ یا رسولَ اللّهِ مَن قَدَرتَ علَیهِ مِن الناسِ علَى الإسلامِ لَکَثُرَ عَدَدُنا و قَوِینا على عَدُوِّنا! فقالَ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: ما کُنتُ لِألقَى اللّهَ عزوجل ببِدعَةٍ لم یُحدِثْ إلَیَّ فیها شیئا «وَ ما أَنَا مِنَ اَلْمُتَکَلِّفِینَ».(4)
47 / 1
نکوهش تکلّف(5)
قرآن
«بگو: «مزدى بر این [رسالت] از شما طلب نمى‌کنم، و من از کسانى نیستم که چیزى از خود بسازم [و به خدا نسبت دهم]»».
حدیث
7003 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله – در دعا -: به من رحم فرما، تا در کارهاى بیهوده، خود را به تکلّف (زحمت بیهوده) نیندازم.
7004 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ما گروه پیامبران و امانتداران و پرهیزگاران، از تکلّف (به زحمت انداختن دیگران) به دوریم.
7005 . امام على علیه السلام: مسلمانان، به پیامبر خدا گفتند: اى پیامبر خدا! اگر کسانى از مردم را که بر آنان چیره گشتى، به پذیرفتن اسلامْ مجبور مى‌کردى، تعداد ما افزون مى‌شد و در برابر دشمنمان نیرومند مى‌شدیم.
پیامبر خدا فرمود: «حاضر نیستم خداوند عزوجل را با بدعتى دیدار کنم که درباره ی آن، چیزى به من نفرموده است «و من از کسانى نیستم که چیزى از خود بسازم [و به خدا نسبت دهم]»».
47 / 2 علاماتُ المُتَکلِّفِ
7006 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أمّا علامةُ المُتَکلِّفِ فأربَعةٌ: الجِدالُ فیما لا یَعنیهِ، و یُنازِعُ مَن فَوقَهُ، و یَتعاطَى ما لا یُنالُ، و یَجعَلُ هَمَّهُ لِما لا یُنجیهِ.(6)
7007 . عنه صلى الله علیه و آله: للمُتَکلِّفِ ثلاثُ علاماتٍ: یَتَمَلَّقُ إذا حَضَرَ، و یَغتابُ إذا غابَ، و یَشمَتُ بالمُصیبَةِ.(7)
47 / 2
نشانه‌هاى متکلّف
7006 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: امّا نشانه ی متکلّف [عالِم‌نما]، چهار چیز است: در موضوعاتى که به او مربوط نمى‌شود، بحث و مجادله مى‌کند؛ با بالادست خود مى‌ستیزد؛ به دنبال چیزى مى‌رود که نمى‌تواند به آن برسد؛ و همّت خود را مصروف چیزى مى‌کند که نجاتش نمى‌دهد.
7007 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: متکلّف، سه نشانه دارد: در حضور، چاپلوسى مى‌کند؛ پشت سر، بدگویى مى‌نماید؛ و از گرفتارى [دیگران]، شاد مى‌شود.
1) ص:86.
2) الکافی: ج 2 ص 577 ح 2 عن الإمام علیّ علیه السلام، بحارالأنوار: ج 92 ص 208 ح 5.
3) مصباح الشریعة: ص 209، بحارالأنوار: ج 73 ص 394 ح 1.
4) التوحید: ص 342 ح 11 عن أبی الصلق الهروی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 5 ص 49 ح 80.
5) تکلّف در عربى یعنى: خود و دیگران را به زحمت انداختن؛ زحمت بیهوده کشیدن؛ بدعت گذاشتن در احکام خداوند؛ از خود، چیزى ساختن و به خدا نسبت دادن. م.
6) تحف العقول: ص 21، بحارالأنوار: ج 1 ص 121 ح 11.
7) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 361 ح 5762 عن حماد بن عمرو و انس بن محمد عن أبیه جمیعا عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحارالأنوار: ج 77 ص 53 ح 3.
