4 / 1
التَّحذیرُ مِن تَرکِ الدُّعاءِ
الکتاب
«وَ قالَ رَبُّکُمُ اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ اَلَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ» .(1)
«قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً» .(2)
الحدیث
7690 . رسول الله صلى الله علیه و آله: تَرکُ الدُّعاءِ مَعصِیَةٌ.(3)
7691 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن لَم یَدعُ اللهَ غَضِبَ اللهُ عَلَیهِ.(4)
7692 . عنه صلى الله علیه و آله: قالَ اللهُ تَعالى: مَن لا یَدعونی أغضَبُ عَلَیهِ.(5)
4 / 1
هشدار درباره ترک دعا
قرآن
«و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم. در حقیقت، کسانى که خود را برتر از آن مى‌دانند که مرا پرستش کنند، به زودى، با خوارى، وارد دوزخ مى‌شوند».
«بگو: اگر دعاى شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایى به شما نمى‌کند. در حقیقت، شما به تکذیب پرداخته‌اید؛ پس به زودى، [عذاب بر شما]لازم خواهد شد» .
حدیث
7690 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ترک دعا، گناه است.
7691 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که خدا را نخواند، خدا بر او خشم مى‌گیرد.
7692 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند متعال فرموده است: «هر که مرا نخوانَد، بر او خشم مى‌گیرم».
48
7693 . عنه صلى الله علیه و آله: إنَّ اللهَ عز و جل یُمسِکُ عَن عَبدِهِ الخَیرَ الکَثیرَ، ویَقولُ: لا اُعطی عَبدی حَتّى یَسأَلَنی.(6)
7694 . عنه صلى الله علیه و آله: یَخرُجُ مِنَ النّارِ رَجُلٌ فَیَقولُ لَهُ رَبُّهُ تَعالى: ما تُعطینی إن أخرَجتُکَ؟ فَیَقولُ: یا رَبِّ! اُعطیکَ ما تَسأَ لُنی.
فَیَقولُ لَهُ: کَذَبتَ، وعِزَّتی! قَد سَأَلتُکَ ما هُوَ أهوَنُ مِن ذلِکَ فَلَم تُعطِنی؛ سَأَلتُکَ أن تَسأَلَنی فَاُعطِیَکَ، وتَدعُوَنی فَأَستَجیبَ لَکَ، وتَستَغفِرَنی فَأَغفِرَ لَکَ.(7)
4 / 2
ذَمُّ المَلالِ مِنَ الدُّعاءِ
7695 . رسول الله صلى الله علیه و آله: لا تَمَلّوا مِنَ الدُّعاءِ؛ فَإِنَّکُم لا تَدرونَ مَتى یُستَجابُ لَکُم.(8)
4 / 3
ذَمُّ العَجزِ عَنِ الدُّعاءِ
7696 . رسول الله صلى الله علیه و آله: إنَّ أعجَزَ النّاسِ مَن عَجَزَ عَنِ الدُّعاءِ.(9)
7697 . عنه صلى الله علیه و آله: لا تَعجِزوا فِی الدُّعاءِ؛ فَإِنَّهُ لا یَهلِکُ مَعَ الدُّعاءِ أحَدٌ.(10)
7693 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خداوند عز و جل خیرِ فراوان را از بنده‌اش باز مى‌دارد و مى‌فرماید: «به بنده‌ام نمى‌دهم تا از من بخواهد».
7694 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مردى از آتش [دوزخ] بیرون مى‌آید و پروردگار بلندمرتبه‌اش به او مى‌فرماید: «اگر تو را بیرون آورم، به من چه مى‌دهى؟».
مى‌گوید: پروردگار من! هرچه از من بخواهى، به تو مى‌دهم.
خداوند مى‌فرماید: «به عزّتم سوگند، که دروغ مى‌گویى! من، [در زندگى‌ات] کمتر از این را از تو خواستم و تو به من ندادى. از تو خواستم که از من بخواهى تا به تو عطا کنم، مرا بخوانى تا پاسخت دهم و از من آمرزش بطلبى تا تو را بیامرزم [و تو هیچ یک از این خواسته‌هاى مرا انجام ندادى]».
4 / 2
نکوهش خسته شدن از دعا
7695 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از دعا کردن، خسته نشوید؛ زیرا شما نمى‌دانید که چه وقت، دعایتان مستجاب مى‌شود.
4 / 3
نکوهش درماندگى در دعا
7696 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: درمانده‌ترینِ مردم، کسى است که از دعا کردن، درمانده شود.
7697 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در دعا کردن، درمانده نشوید؛ زیرا اگر دعا باشد، هیچ کس هلاک نمى‌شود.
7698 . الإمام علیّ علیه السلام: قالَ رَسولُ اللهِ صلى الله علیه و آله: لا تَعجِزوا عَنِ الدُّعاءِ؛ فَإِنَّ اللهَ أنزَلَ عَلَیَّ:«اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ».
فَقالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ اللهِ، رَبُّنا یَسمَعُ الدُّعاءَ؟ أم کَیفَ ذلِکَ؟ فَأَنزَلَ اللهُ: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ».(11)
7698 . امام على علیه السلام: پیامبر خدا فرمود: «از دعا کردن به عجز نیایید؛ زیرا خداوند بر من نازل فرموده است: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»» .
مردى گفت: اى پیامبر خدا! پروردگار ما دعا را مى‌شنود؟ آن به چه نحو است؟
در این وقت، خداوند، فرو فرستاد: «و هر گاه بندگانم از تو درباره من مى‌پرسند، [بگو که]من نزدیکم. . .».
1) غافر:60.
2) الفرقان:77.
3) تنبیه الخواطر: ج 2 ص 120؛ المعجم الصغیر: ج 1 ص 251 عن أبی سعید الخدری.
4) مسند ابن حنبل: ج 3 ص 448 ح 9725 و ص 518 ح 10182 کلاهما عن أبی هریرة.
5) کنز العمّال: ج 2 ص 63 ح 3127 نقلاً عن العسکری فی المواعظ عن أبی هریرة.
6) الفردوس: ج 1 ص 169 ح 632 عن أبی سعید الخدری؛ مستدرک الوسائل: ج 5 ص 175 ح 5603 نقلاً عن القطب الراوندی فی لبّ اللباب.
7) الفردوس: ج 5 ص 512 ح 8924 عن أنس.
8) عوالی اللآلی: ج 1 ص 442 ح 161، بحارالأنوار: ج 74 ص 119.
9) الأمالی للمفید: ص 317 ح 2 عن أبی هریرة، بحار الأنوار: ج 93 ص 291 ح 11.
10) المستدرک على الصحیحین: ج 1 ص 671 ح 1818 عن أنس؛ الدعوات: ص 19 ح 12، بحار الأنوار: ج 93 ص 300 ح 37.
11) کنز العمّال: ج 2 ص 612 ح 4883 نقلاً عن الحاکم فی المستدرک.
