37 / 1 الإنفاقُ
الکتاب
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمّا رَزَقْناکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فِیهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ اَلْکافِرُونَ هُمُ اَلظّالِمُونَ» (1)
«آمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ» (2)
الحدیث
6164 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: أرضُ القِیامَةِ نارٌ ما خَلا ظِلَّ المُؤمِنِ؛ فإنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ(3)
6165 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن أعطى دِرهَما فی سَبیلِ اللّهِ کَتَبَ اللّهُ لَهُ سبعَمِئةِ حَسَنَةٍ(4)
37 / 1
انفاق کردن(5)
قرآن
«اى کسانى که ایمان آورده‌اید! از آنچه به شما روزى داده‌ایم، انفاق کنید، پیش از آن که روزى فرا رسد که در آن، نه داد و ستدى هست و نه دوستى و نه شفاعتى. و کافران، خود ستمکاران‌اند» .
«به خدا و پیامبر او ایمان آورید، و از آنچه شما را در [استفاده از] آن، جانشین [دیگران] کرده، انفاق کنید. پس کسانى از شما که ایمان آورده و انفاق کرده باشند، پاداش بزرگى خواهند داشت» .
حدیث
6164 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سرزمین قیامت، سراسرْ آتش است، مگر سایه مؤمن؛ زیرا صدقه‌اش، بر او سایه مى‌افکند.
6165 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که یک درهم در راه خدا بدهد، خداوند برایش هفتصد ثواب مى‌نویسد.
37 / 2 مَن أنفَقَ فلِنَفسِهِ
الکتاب
«لَیْسَ عَلَیْکَ هُداهُمْ وَ لکِنَّ اَللّهَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَ ما تُنْفِقُونَ إِلاَّ اِبْتِغاءَ وَجْهِ اَللّهِ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ» (6)
الحدیث
6166 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: کُلُّکُم مُکَلِّمٌ ربَّهُ یَومَ القِیامَةِ لَیس بَینَهُ وبَینَهُ تَرجُمانٌ، فیَنظُرُ أمامَهُ فلا یَجِدُ إلّا ما قَدَّمَ، ویَنظُرُ عن یَمینِهِ فلا یَجِدُ إلّا ما قَدَّمَ، ثُمّ یَنظُرُ عن یَسارِهِ فإذا هُو بالنّارِ، فاتَّقوا النّارَ ولَو بِشِقِّ تَمرَةٍ، فإن لَم یَجِدْ أحَدُکُم فبِکَلِمَةٍ طَیّبَةٍ(7)
6167 . الترغیب والترهیب عن ابن مسعود قال رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله لأصحابِهِ : أیُّکُم مالُ وارِثهِ أحَبُّ إلَیهِ مِن مالِهِ؟ قالوا: یا رسولَ اللّهِ، ما مِنّا أحدٌ إلّا مالُهُ أحَبُّ إلَیهِ مِن مالِ وارِثِهِ.
قالَ: فإنَّ مالَهُ ما قَدَّمَ، ومالَ وارِثِهِ ما أخَّرَ(8)
37 / 3 وَعدُ اللّهِ بالخَلَفِ فی الإنفاقِ
الکتاب
«قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ اَلرّازِقِینَ» (9)
37 / 2
هر که انفاق کند، به سود خود، انفاق کرده است
قرآن
«هدایتِ آنان بر عهده تو نیست؛ بلکه خدا هر که را بخواهد، هدایت مى‌کند و هر مالى که انفاق کنید، به سود خود شماست؛ ولى جز براى طلب خشنودىِ خدا انفاق مکنید، و هر مالى را که انفاق کنید، [پاداشِ آن] به طور کامل، به شما داده خواهد شد و ستمى بر شما نخواهد رفت» .
حدیث
6166 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر یک از شما در روز قیامت، با پروردگارش سخن مى‌گوید و میان او و خدا هیچ ترجمانى نیست. پس، رو به روى خود را مى‌نگرد و جز آنچه پیش فرستاده است، چیزى نمى‌یابد. سمت راست خود را نیز مى‌نگرد و جز آنچه پیش فرستاده، چیزى نمى‌یابد. سپس سمت چپ خود را مى‌نگرد و ناگاه، آتش را مى‌بیند. بنا بر این، اگر شده با [صدقه دادنِ] نصف خرمایى، خود را از آتش برهانید و اگر کسى از شما همان را هم نیافت، با سخنى پسندیده، این کار را بکند.
6167 . الترغیب و الترهیب به نقل از ابن مسعود : پیامبر صلى الله علیه و آله به اصحاب خود فرمود: «کدام یک از شما مال وارثش را بیشتر از مال خود دوست دارد؟» .
اصحاب گفتند: اى پیامبر خدا! هیچ یک از ما نیست، مگر این که مال خودش را بیشتر از مال وارثش دوست دارد.
پیامبر خدا فرمود: «مالِ هر کس، همان است که [براى آخرت] پیش مى‌فرستد، و مال وارثش آن است که پس از خود بر جاى مى‌گذارد» .
37 / 3
وعده خداوند به جبران انفاق
قرآن
«بگو: در حقیقت، پروردگار من است که روزى را براى هر کس از بندگانش که بخواهد، گشاده مى‌سازد و یا براى او تنگ مى‌گرداند. و هر چه را انفاق کردید، عوضش را او مى‌دهد. و او بهترینِ روزى‌دهندگان است» .
الحدیث
6168 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ما نَقَصَ مالٌ مِن صَدَقَةٍ قَطُّ، [فأعطُوا ولا تَجبُنوا] (10) (11)
6169 . عنه صلى الله علیه و آله: ما طَلَعَت شَمسٌ قَطُّ إلّا بُعِثَ بجَنبَتَیها مَلَکانِ، إنّهُما یُسمِعانِ أهلَ الأرضِ إلّا الثّقلَینِ: یا أیُّها النّاسُ هَلِمُّوا إلى ربِّکُم، فإنَّ ما قَلَّ وکَفى خَیرٌ مِمّا کثُرَ وألهى، ولا غَرَبَت شَمسٌ قَطُّ إلّا وبُعِثَ بجَنبَتَیها مَلَکانِ یُنادِیانِ: اللّهُمّ عَجِّلْ لِمُنفِقٍ خَلَفا، وعَجِّلْ لِمُمسِکٍ تَلَفا(12)
37 / 4 بَقاءُ ما اُنفِقَ وفَناءُ ما لم یُنفَقْ
الکتاب
«ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اَللّهِ باقٍ وَ لَنَجْزِیَنَّ اَلَّذِینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ» (13)
الحدیث
6170 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: کُلُّ ما أبصَرتَهُ بعَینِکَ واستَخلاهُ قَلبُکَ فاجعَلْهُ للّهِ فذلکَ تِجارَةُ الآخِرَةِ؛ لأنَّ اللّهَ یقولُ: «ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اَللّهِ باقٍ» (14)
6171 . کنز العمّال عن عائشة: أنّهُم ذَبَحوا شاةً، فقالَ النَّبیُّ صلى الله علیه و آله: ما بَقِیَ؟ فقالَت: ما بَقِیَ مِنها إلّا کَتِفُها، قالَ [صلى الله علیه و آله] : بَقِیَ کلُّها غیرَ کَتِفِها(15)
حدیث
6168 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ گاه مالى بر اثر صدقه دادن کم نشد. پس عطا کنید و نترسید.
6169 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هرگز خورشید طلوع نکرد، مگر این که در دو طرف آن، دو فرشته گماشته شدند تا با ندایى که ساکنان زمین، به جز جن و اِنس، آن را مى‌شنوند آواز دهند: «اى مردم! به سوى پروردگار خود بیایید؛ زیرا آنچه کم باشد و کفایت کننده، بهتر است از آنچه بسیار باشد و غافل کننده» .
و هرگز خورشید غروب نکرد، مگر این که در دو پهلوىِ آن، دو فرشته آواز دادند: «بار خدایا! انفاقگر را زود عوض ده و خوددارى کننده [از انفاق] را زود بى‌چیز گردان» .
37 / 4
ماندگارىِ انفاق‌شده و نابودىِ انفاق‌نشده
قرآن
«آنچه پیش شماست، تمام مى‌شود؛ ولى آنچه پیش خداست، ماندنى است. و قطعاً کسانى را که شکیبایى کردند، به بهتر از آنچه عمل مى‌کردند، پاداش خواهیم داد» .
حدیث
6170 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر چه را که با چشم خود دیدى و دلت آن را خواست، براى خدا قرار ده، که این است تجارت آخرت؛ زیرا خداى متعال مى‌فرماید: «آنچه نزد شماست، تمام مى‌شود؛ ولى آنچه نزد خداست، ماندنى است» .
6171 . کنز العمّال به نقل از عایشه : گوسفندى را سر بریدند [و گوشت آن را انفاق کردند] . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «چیزى مانده است؟» .
عایشه گفت: بجز دستش، چیزى باقى نمانده است.
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «بجز دستش، همه آن باقى مانده است» .
37 / 5 مَن لم یُنفقْ فی طاعةِ اللّهِ یُنفق فی مَعصیتهِ
6172 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن مَنَعَ مالَهُ مِن الأخیارِ اختِیارا صَرَفَ اللّهُ مالَهُ إلَى الأشرارِ اضطِرارا(16)
37 / 6 فَضلُ إنفاقِ المُقتِرِ
6173 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: ثَلاثٌ مِن حَقائقِ الإیمانِ: الإنفاقُ فی الإقتارِ، وإنصافُ النّاس مِن نَفسِکَ، وبَذلُ العِلمِ لِلمُتَعلِّمِ(17)
راجع: ص 234 (الصدقة)
37 / 5
هر که در راه نیکى خرج نکرد، در راه بدى خرج مى‌کند
6172 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که مال خود را به اختیار، از نیکان دریغ کند، خداوند مالش را به اجبار، نصیب بَدان مى‌گرداند.
37 / 6
فضیلت انفاق کردن تنگ‌دست
6173 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: سه چیز، از حقیقت‌هاى ایمان است: انفاق کردن در حال تنگ‌دستى، انصاف ورزیدن با مردم و دانش‌بخشى به جوینده دانش
ر ک: ص 235 (صدقه)
1) البقرة:254.
2) الحدید:7.
3) الکافی: ج 4 ص 3 ح 6 عن عبدالرحمن بن زید عن الإمام الصادق علیه السلام، بحارالأنوار: ج 7 ص 120 ح 57.
4) الأمالی للطوسی: ص 183 ح 306 عن أبی قلابة، بحارالأنوار: ج 69 ص 382 ح 44.
5) اِنفاق، از اقسام صدقه است صدقه بر دو نوع است: صدقه واجب (مثل: زکات و خمس) و صدقه غیر واجب (مستحب) که «اِنفاق» نامیده مى‌شود و پرداخت آن، تکلیف شرعى نیست؛ بلکه ایثار و مُواسات محسوب مى‌شود م.
6) البقرة:272.
7) النوادر للراوندی: ص 86 ح 10 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.
8) الترغیب والترهیب: ج 2 ص 50 ح 8.
9) سبأ:39.
10) ما بین المعقوفین اثبتناه من بحارالأنوار.
11) النوادر للراوندی: ص 84 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 96 ص 131 ح 62.
12) الترغیب والترهیب: ج 4 ص 118 ح 3 عن أبی الدرداء.
13) النحل:96.
14) مکارم الأخلاق: ج 2 ص 357 ح 2660 عن ابن مسعود، بحارالأنوار: ج 77 ص 106 ح 1.
15) کنز العمال: ج 6 ص 381 ح 16150 نقلاً عن الترمذی.
16) جامع الأخبار: ص 505 ح 1395، بحارالأنوار: ج 96 ص 131 ح 57.
17) الخصال: ص 125 ح 121 عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 77 ص 52 ح 1.
