2 / 1 الإسلامُ صِراطٌ مستَقیم
الکتاب
«اِهْدِنَا اَلصِّراطَ اَلْمُسْتَقِیمَ» .(1)
«إِنَّ اَللّهَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ» .(2)
«وَ کَیْفَ تَکْفُرُونَ وَ أَنْتُمْ تُتْلى عَلَیْکُمْ آیاتُ اَللّهِ وَ فِیکُمْ رَسُولُهُ وَ مَنْ یَعْتَصِمْ بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» .(3)
«وَ هذا صِراطُ رَبِّکَ مُسْتَقِیماً قَدْ فَصَّلْنَا اَلْآیاتِ لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ» .(4)
الحدیث
2465 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله فی قولهِ تعالى: «اِهْدِنَا اَلصِّراطَ اَلْمُسْتَقِیمَ» : «اِهْدِنَا» أرشِدْنا «اَلصِّراطَ اَلْمُسْتَقِیمَ» یَعنِی دِینَ الإسلامِ؛ لأنَّ کُلَّ دِینٍ غیرَ الإسلامِ فَلَیسَ بِمُستَقیمٍ الذی لیسَ فیهِ التَّوحیدُ «صِراطَ اَلَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» یَعنِی بهِ النَبِیِّینَ والمُؤمِنِینَ الذینَ أنعَمَ اللّهُ علَیهِم بِالإسلامِ والنبوَّةِ«غَیْرِ اَلْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» یقولُ: أرشِدْنا غَیرَ دِینِ هؤلاءِ الذینَ غَضِبتَ علَیهِم وهُمُ الیَهودُ «وَ لاَ اَلضّالِّینَ»(5) وهُمُ النَّصارى.(6)
2 / 1
اسلام، راه راست است
قرآن
«به راه راست، ما را راهبر باش» .
«در حقیقت، خداوند، پروردگار من و پروردگار شماست پس او را بپرستید [که]راه راست، این است» .
«و چگونه کفر مى‌ورزید، با این که آیات خدا بر شما خوانده مى‌شود و پیامبر او میان شماست؟ و هر کس به خدا تمسّک جوید، قطعاً به راه راست، هدایت شده است» .
«و راه راست پروردگارت همین است. ما آیات [خود]را براى گروهى که پند مى‌گیرند، به روشنى بیان نموده‌ایم» .
حدیث
2465 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره آیه «به راه راست، هدایتمان فرما» : «هدایتمان فرما» ، یعنى ما را ره‌نمون شو. «راه راست» ، یعنى دین اسلام؛ زیرا هیچ دینى جز اسلام، راست و مستقیم نیست؛ چون توحید و یگانه‌پرستى در آن نیست. «راه کسانى که
نعمتشان دادى» ، یعنى پیامبران و مؤمنان، که خداوند نعمت اسلام و نبوّت را ارزانى‌شان داشت. «نه غضب شدگان» ، مى‌فرماید: ما را به غیر دین آنان که بر ایشان خشم گرفته‌اى (یعنى یهود) راه‌نمایى فرما. «و نه گم‌راهان» ، یعنى نصارا
2 / 2 الإسلامُ یَعلُو ولا یُعلى علَیهِ
الکتاب
«هُوَ اَلَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ اَلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ» .(7)
الحدیث
2466 . عنه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ یَعلُو ولا یُعلى علَیهِ.(8)
2467 . عنه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ یَزِیدُ ولا یَنقُصُ.(9)
2468 . عنه صلى الله علیه و آله: لا یَبقى عَلى ظَهرِ الأرضِ بَیتُ مَدَرٍ ولا وَبَرٍ إلّا أدخَلَ اللّهُ علَیهِم کَلِمَةَ الإسلامِ بِعِزِّ عزیزٍ وبِذُلِّ ذَلیلٍ، إمّا یُعِزُّهُم اللّهُ فَیَجعَلُهُم مِن أهلِها، أو یُذِلُّهُم فَیَدِینُونَ لَها.(10)
2 / 2
اسلام، برتر است و هیچ آیینى بر آن، چیره نمى‌شود
قرآن
«او کسى است که پیامبرش را با هدایت و دین درست، فرستاد تا آن را بر هر چه دین است، پیروز گرداند، هر چند مشرکان خوش نداشته باشند» .
حدیث
2466 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، برتر است و آیینى بالا دستِ آن نیست
2467 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، گسترش مى‌یابد و کاستى نمى‌گیرد
2468 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هیچ خانه و خیمه‌اى در روى زمین نمى‌مانَد، مگر این که خداوند، کلمه اسلام را با عزّت بخشیدن به عزیز و خوار کردن ذلیل، وارد آنها مى‌کند؛ یا خداوند صاحبان آن خانه‌ها وخیمه‌ها را عزّت مى‌بخشد و آنان را از اهل کلمه اسلام قرار مى‌دهد و یا با خفّت و خوارى، در برابر آن گردن مى‌نهند
2 / 3 الإسلامُ یَجُبُّ ما قَبلَهُ
الکتاب
«قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ ما قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ یَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ اَلْأَوَّلِینَ» .(11)
الحدیث
2469 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ یَجُبُّ ما کانَ قَبلَهُ.(12)
2470 . عنه صلى الله علیه و آله: إذا أسلَمَ العَبدُ فَحَسُنَ إسلامُهُ، یُکَفِّرُ اللّهُ عَنهُ کُلَّ سَیِّئَةٍ کانَ أزلَفَها، وکانَ بَعدَ ذلکَ القِصاصُ.(13)
2471 . عنه صلى الله علیه و آله: أما عَلِمتَ أنّ الإسلامَ یَهدِمُ ما کانَ قَبلَهُ، وأنّ الهِجرَةَ تَهدِمُ ما کانَ قَبلَها، وأنّ الحَجَّ یَهدِمُ ما کانَ قَبلَهُ؟ ! (14)
2472 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن أحسَنَ فی الإسلامِ لَم یُؤاخَذْ بما عَمِلَ فی الجاهلیَّةِ، ومَن أساءَ فی الإسلامِ اُخِذَ بِالأوَّلِ والآخِرِ.(15)
2 / 4 تَفسیرُ الإسلامِ وَالمُسلِم
2473 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ أن تُسلِمَ وَجهَکَ للّهِ‌ِ عز و جل، وأن تَشهَدَ أن لا إلَهَ إلّا اللّهُ.(16)
2 / 3
اسلام، پیش از خود را نادیده مى‌گیرد
قرآن
«به کسانى که کفر ورزیده‌اند، بگو که اگر باز ایستند، آنچه گذشته است، برایشان آمرزیده مى‌شود و اگر باز گردند، به یقین، سنّت [خدا در مورد] پیشینیان، گذشته است» .
حدیث
2469 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام آنچه [از گناهان] را که پیش از خود بوده، نادیده مى‌گیرد [و مى‌بخشد]
2470 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه آدمى مسلمان شود و اسلامش نیکو گردد، خداوند، تمام گناهانى را که قبلاً مرتکب شده است، بر او مى‌بخشد، و از آن پس، قصاص در کار است
2471 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مگر نمى‌دانى که اسلام، آنچه [از گناهان] را که پیش از خود بوده، از میان مى‌برد، و هجرت نیز آنچه را پیش از آن بوده، از میان مى‌برد، و حج نیز آنچه را پیش از آن بوده، از میان مى‌برد؟
2472 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که اسلامش نیکو (راستین) باشد، براى اعمالى که در جاهلیت کرده است، بازخواست نمى‌شود و هر که در مسلمانى‌اش نیز بدى کند، براى هر کارى که کرده و مى‌کند، مؤاخذه مى‌شود
2 / 4
معناى اسلام و مسلمان
2473 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، آن است که چهره [ى جان]خود را تسلیم خداوند عز و جل کنى و شهادت دهى که معبودى جز اللّه نیست
2474 . عنه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ أن تُسلِمَ قَلبَکَ ویَسلَمَ المُسلمونَ مِن لِسانِکَ ویَدِکَ. (17)
2475 . عنه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ حُسنُ الخُلقِ.(18)
2476 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ ویَدِهِ.(19)
2477 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمُ أخُو المُسلِم، لا یَظلِمُهُ ولا یَشتُمُهُ.(20)
2478 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمُ أخُو المُسلمِ، لا یَخُونُهُ ولا یَکذِبُهُ ولا یَخذُلُهُ.(21)
2479 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمُ مِرآةُ المُسلمِ.(22)
2480 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمُ أخُو المُسلمِ، یَسَعُهُما الماءُ والشَّجَرُ ویَتعاوَنانِ عَلى الفَتَّانِ.(23)
2 / 5 بَرَکاتُ المُجتَمِعِ الإسلامی
2481 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: المُسلمونَ یَدٌ عَلى مَن سِواهُم، تَتَکافَأُ دِماؤهُم، ویَسعى بِذِمَّتِهِم أدناهُم.(24)
2482 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمونَ یَدٌ على مَن سِواهم، ویَرِدُ أدناهم عَلى أقصاهم، والمُتَسَرّی على القاعِدِ، والقَوِیُّ على الضَّعیفِ.(25)
2474 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، آن است که دلت را تسلیم [ِ حق]کنى و مسلمانان از دست و زبانت آسوده باشند
2475 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، یعنى اخلاق نیکو
2476 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمان، کسى است که مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند
2477 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمان، برادر مسلمان است، به او ستم نمى‌کند و ناسزایش نمى‌گوید
2478 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمان، برادر مسلمان است؛ به او خیانت نمى‌کند، به او دروغ نمى‌گوید و او را تنها و بى‌یاور نمى‌گذارد
2479 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمان، آینه مسلمان است
2480 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمان، برادر مسلمان است؛ در کنار هم، از آب و درخت (امکانات) استفاده مى‌کنند و در برابر فتنه‌انگیز، یاور یکدیگرند
2 / 5
برکات جامعه اسلامى
2481 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمانان، در برابر دیگران متّحدند، خون‌هایشان یکسان است و چنانچه کمترین فرد آنها به دشمن امان دهد، بقیه باید آن را رعایت کنند
2482 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمانان، در برابر جز خودشان متّحدند و نزدیک‌ترینِ آنها [به میدان جنگ]، به دورترینشان سود مى‌رساند، و جنگ‌رفته‌شان به جنگ نرفته‌شان،(26) و نیرومندشان به ناتوانشان
2483 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمونَ تَتَکافَأُ دِماؤهُم، وهُم یَدٌ على مَن سِواهُم، یَسعى بِذِمَّتِهِم أدناهُم ویَرِدُ علَیهِم أقصاهُم.(27)
2484 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمونَ إخوَةٌ، لا فَضلَ لأِحَدٍ على أحَدٍ إلّا بالتَّقوى. (28)
2485 . عنه صلى الله علیه و آله: المُسلمونَ کالرَّجُلِ الواحِدِ إذا اشتَکى عُضوٌ مِن أعضائهِ تَداعى لَهُ سائرُ جَسَدِهِ.(29)
2 / 6 لا ضَرَرَ ولا ضِرارَ فی الإسلامِ
2486 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: لا ضَرَرَ ولا ضِرارَ.(30)
2487 . عنه صلى الله علیه و آله: لا ضَررَ ولا ضِرارَ، مَن ضارَّ ضارَّهُ اللّهُ، ومَن شاقَّ شَقَّ اللّهُ علَیهِ.(31)
2488 . عنه صلى الله علیه و آله: لا ضَرَرَ ولا ضِرارَ، ولِلرَّجُلِ أن یَضَعَ خَشَبَهُ فی حائطِ جارِهِ، والطَّریقُ المَیثاءُ سَبعَةُ أذرُعٍ.(32)
2489 . عنه صلى الله علیه و آله: لا ضَرَرَ ولا إضرارَ فی الإسلامِ، فَالإسلامُ یَزیدُ المُسلمَ خَیرا ولایَزِیدُهُ شَرّا. (33)
2490 . الإمام الصّادق علیه السلام: قَضى رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله بالشُّفْعَةِ بینَ الشُرَکاءِ فی الأرَضِینَ والمَساکِنِ، وقالَ: لا ضَرَرَ ولا ضِرارَ، وقالَ: إذا اُرِّفَتِ الاُرَفُ وحُدَّتِ الحُدودُ فلا شُفعَةَ.(34)
2483 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمانان، خون‌هایشان برابر است و در برابر بیگانه، متّحدند و همگى به امان دادنِ کمترین فرد خود [به دشمن]، پایبندند و دورترینشان به آنها سود مى‌رساند
2484 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمانان، برادر یکدیگرند؛ هیچ یک را بر دیگرى برترى نیست، مگر به تقوا
2485 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: مسلمانان، همگى چون یک فردند که هر گاه یکى از اعضاى پیکر او به درد آید، دیگر اعضایش با آن همدردى مى‌کنند
2 / 6
ممنوعیّتِ زیان زدن به خود و دیگران در اسلام
2486 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ضرر(35) و زیان رساندن به خود و دیگرى، ممنوع است
2487 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: ضرر و زیان زدن به خود و دیگرى، جایز نیست کسى که به دیگرى زیان وارد آورد، خداوند به او زیان مى‌رسانَد و کسى که دیگرى را به مشقّت اندازد، خداوند او را به مشقّت مى‌افکند
2488 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: زیان زدن به خود و دیگرى، ممنوع است انسان، مجاز است چوب خود را بر دیوار همسایه‌اش بگذارد، و [حریم] راه هموار، هفت گز است
2489 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: در اسلام، ضرر و زیان زدن به دیگران ممنوع است؛ زیرا اسلام بر خیر مسلمان مى‌افزاید و شرّى به او نمى‌رساند
2490 . امام صادق علیه السلام: پیامبر خدا براى شریکان در زمین و خانه، حکم به شُفعه کرد و فرمود: «ضرر و زیان زدن، ممنوع است» و فرمود: «چنانچه حدود و مرزها [در زمین و خانه] علامت‌گذارى و مشخّص شوند، دیگر شُفعه (حقّ تقدّم در خرید سهم شریک) منتفى خواهد شد» .
2 / 7 أحسَنُ المُسلِمینَ إسلاما
2491 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ ثلاثةُ أبیاتٍ: سُفلى وعُلیا وغُرفَةٌ، فَأمّا السُّفلى فالإسلامُ دَخَلَ فیها عامّةُ المُسلمینَ فلا تَسألُ أحَدا منهم إلّا قالَ: أنا مُسلِمٌ، وأمّا العُلیا فَتَفاضُلُ أعمالِهِم. . . ، وأمّا الغُرفَةُ العُلیا فالجِهادُ فی سَبیلِ اللّهِ لا یَنالُها إلّا أفضَلُهُم.(36)
2 / 8 حَقُّ الإسلامِ
2492 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله لَمّا سُئلَ عَنِ القَولِ الفَصلِ فی حقِّ الإسلامِ : قُلْ آمَنتُ بِاللّهِ، فاستَقِمْ.(37)
2 / 9 أساسُ الإسلامِ
2493 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ عُریانٌ؛ فَلِباسُهُ الحَیاءُ، وزِینَتُهُ الوَفاءُ، ومُرُوءَتُهُ العَمَلُ الصالِحُ، وعِمادُهُ الوَرَعُ، ولِکُلِّ شَیءٍ أساسٌ وأساسُ الإسلامِ حُبُّنا أهلَ البَیتِ.(38)
2494 . عنه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ عُریانٌ ولباسُهُ التَّقوى، وشِعارُهُ الهُدى، ودِثارُهُ الحَیاءُ، ومِلاکُهُ الوَرَعُ، وکَمالُهُ الدِّینُ، وثَمَرَتُهُ العَمَلُ الصالِحُ، ولِکُلِّ شَیءٍ أساسٌ، وأساسُ الإسلامِ حُبُّنا أهلَ البَیتِ.(39)
2 / 7
خوش‌اسلام‌ترینِ مسلمانان
2491 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، سه خانه است: پایین، بالا، و بالاخانه خانه پایین، همان اسلامى است که عامّه مسلمانان وارد آن شده‌اند، که اگر از هر یک از آنها بپرسى، مى‌گوید: من مسلمانم خانه بالا، [بستگى به] برترىِ اعمال آنها بر یکدیگر دارد. و بالاخانه، جهاد در راه خداست و جز برترینِ مسلمانان، کسى به آن بالا خانه دست نمى‌یابد
2 / 8
حقّ اسلام
2492 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ به این پرسش که سخن قاطع و روشنگر درباره اسلام چیست : بگو: «به خدا ایمان آوردم» و در این راه، پایدارى ورز
2 / 9
بنیاد اسلام
2493 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، برهنه است و پوشش آن، حیاست، و زیورش، وفا، و مردانگى‌اش، کار نیک، و ستونش، پارسایى هر چیزى بنیادى دارد و بنیاد اسلام، دوستن داشتن ما اهل بیت است
2494 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، برهنه است و جامه آن، تقواست، پوششِ زیرینش، هدایت است، بالاپوشش حیا، اساسش، پارسایى است و کمالش، دیندارى و میوه‌اش، کار نیک هر چیزى بنیادى دارد و بنیاد اسلام، دوستن داشتن ما خاندان است
2495 . عنه صلى الله علیه و آله: أساسُ الإسلامِ حُبّی وحُبُّ أهلِ بَیتِی.(40)
2 / 10 غُربَةُ الإسلامِ
2496 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنّ الإسلامَ بَدأ غَرِیبا وسَیَعُودُ غَریبا کما بَدأ، فَطُوبى للغُرَباءِ.(41)
2497 . کنز العمّال عن عبدالرحمن بن سنة: قال رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: إنَّ الإسلامَ بَدأ غَریبا وسَیَعُودُ غَریبا فَطُوبى لِلغُرَباءِ قالوا: یا رسولَ‌اللّهِ، وما الغُرَباءُ؟ قالَ: الذین یُصْلِحُونَ عندَ فَسادِ الناسِ.(42)
2498 . الإمام الصّادق علیه السلام لَمّا سُئلَ عن قَولِ علیٍّ علیه السلام: الإسلامُ بَدأ غَریبا وسَیَعُودُ غَریبا کما کانَ، فَطُوبى للغُرَباءِ: یَستَأنِفُ الدّاعی مِنّا دُعاءا جَدیدا کما دَعا إلَیهِ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله.(43)
2 / 11 مَن لَیسَ بمُسلِمٍ
2499 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن أصبَحَ لا یَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلمینَ فلَیسَ بمُسلمٍ.(44)
2500 . عنه صلى الله علیه و آله: مَن أصبَحَ لا یَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلمینَ فَلَیسَ مِنهُم، ومَن سَمِعَ رَجلاً یُنادِی:
یا لَلمسلمینَ! فَلَم یُجِبهُ فلَیسَ بمُسلِمٍ.(45)
2495 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: بنیاد اسلام، دوست داشتن من و اهل بیت من است
2 / 10
غربت اسلام
2496 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، غریبانه آغاز شد و به زودى، همچون ابتداى خود، غریب خواهد شد پس خوشا به حال غریبان!
2497 . کنز العمّال به نقل از عبدالرحمان بن سنه : پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «اسلام، غریبانه آغاز شد و به زودى، همچون گذشته غریب خواهد شد پس خوشا به حال غریبان!» .
گفتند: اى پیامبر خدا! غریبان کیستند؟
فرمود: «کسانى که وقتى مردم فاسدند، آنان صالح‌اند» .
2498 . امام صادق علیه السلام در پاسخ به این سؤال که معناى این جمله على علیه السلام چیست که فرمود: «اسلام، غریبانه آغاز شد و به زودى، همچون گذشته، غریب خواهد شد پس خوشا به حال غریبان!» : آن دعوتگر که از ماست، دعوت جدیدى را از سر خواهد گرفت، همچنان که پیامبر خدا به آن دعوت کرد
2 / 11
کسى که مسلمان نیست
2499 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: کسى که روز خود را آغاز کند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد، مسلمان نیست
2500 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر که روز خود را آغاز کند و دغدغه امور (مشکلات) مسلمانان را نداشته باشد، از آنان نیست، و هر که فریاد کمک‌خواهىِ مردى را بشنود و به
کمکش نشتابد، مسلمان نیست
2 / 12 النَّوادِرُ
2501 . رسول اللّه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ ذَلُولٌ لا یُرکِبُ إلّا ذَلولاً.(46)
2502 . عنه صلى الله علیه و آله: الإسلامُ یَسبِکُ الرِّجالَ کما یَسبِکُ النارُ خُبثَ الحَدیدِ والذَّهَبِ والفِضَّةِ.(47)
2503 . عنه صلى الله علیه و آله لَمّا سُئلَ عن أفضَلِ الإسلامِ : مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ ویَدِهِ.(48)
2504 . عنه صلى الله علیه و آله: لَتُنقَضُنَّ عُرَى الإسلامِ عُروَةً عُروَةً کُلَّما نُقِضَتْ عُروَةٌ تَشَبَّثَ الناسُ بالَّتی تَلِیها، فَأوَّلُهُنَّ نَقضُ الحُکمِ وآخِرُهُنَّ الصلاةُ.(49)
2 / 12
گوناگون
2501 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، رام است و جز به کسى که رام است، سوارى نمى‌دهد
2502 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: اسلام، [گوهر] مردان را گداخته و ناب مى‌گردانَد، همچنان که آتش، ناخالصىِ آهن و طلا و نقره را مى‌زداید
2503 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ به این سؤال که: برترین اسلام، کدام است : [اسلامِ]کسى که مسلمانان، از زبان ودست او آسوده باشند
2504 . پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر آینه دستگیره‌هاى اسلام، یکى یکى شکسته خواهند شد و هر گاه دستگیره‌اى شکسته شود، مردم دستگیره بعدى را خواهند گرفت اوّلین دستگیره‌اى که شکسته مى‌شود، دستگیره داورى [ِ عادلانه] است و آخرینِ آنها نماز
1) الفاتحة:6.
2) آل عمران:51.
3) آل عمران:101.
4) الأنعام:126.
5) الفاتحة:6،7.
6) الدرّ المنثور: ج 1 ص 25 عن إبن عبّاس.
7) التوبة:33.
8) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 334 ح 5719، بحار الأنوار: ج 39 ص 47 ح 15؛ کنز العمّال: ج1 ص66 ح246 نقلاً عن الضیاء عن عائذ بن عمر ولیس فیه «علیه».
9) کنز العمّال: ج 1 ص 66 ح 245 عن معاذ.
10) کنز العمّال: ج 1 ص 98 ح 437 عن أبی ذرّ.
11) الأنفال:38.
12) کنز العمّال: ج 1 ص 66 ح 243 نقلاً عن ابن سعد عن الزبیر و عن جبیر بن مطعم.
13) کنز العمّال: ج 1 ص 69 ح 265 عن أبی سعید.
14) کنز العمّال: ج 1 ص 67 ح 247 عن عمرو بن العاص.
15) الکافی: ج 2 ص 461 ح 2 عن فضیل بن عیاض عن الإمام الصادق علیه السلام.
16) کنز العمّال: ج 1 ص 32 ح 39 عن ابن عبّاس.
17) کنز العمّال: ج 1 ص 26 ح 17 عن عمرو بن عبسة.
18) کنز العمّال: ج 3 ص 17 ح 5225 نقلاً عن الدیلمی عن أبی سعید.
19) کنز العمّال: ج 1 ص 149 ح 738 عن جابر.
20) کنز العمّال: ج 1 ص 150 ح 745 عن ابن عمر.
21) کنز العمّال: ج 1 ص 150 ح 747 عن أبی هریرة.
22) کنز العمّال: ج 1 ص 149 ح 742 عن أبی هریرة.
23) کنز العمّال: ج 1 ص 150 ح 746 عن صفیّة ودحیبة ابنتی علیبة.
24) کنز العمّال: ج 1 ص 99 ح 441 عن الحسن.
25) کنز العمّال: ج 1 ص 99 ح 442 نقلاً عن العسکری فی الأمثال عن عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه.
26) در لسان العرب ذیل عبارت «المتسرّى على القاعد» که این عبارت، ترجمه آن است، چنین توضیح مى‌دهد: هر گاه سپاه اسلام براى جنگ با دشمن بیرون روند و رهبر جامعه اسلامى یا فرمانده سپاه، گردانى را به سرزمین دشمن گسیل دارد، غنیمتى که به دست مى‌آورند، متعلّق به همه سپاه است؛ چون بقیه لشکر نیز که پشت جبهه بوده‌اند، در واقع یار و پشتیبان کسانى هستند که در صحنه جنگ حضور یافته‌اند عبارت «یردّ ادناهم على اقصاهم» نیز تقریبا به همین معناست م.
27) کنز العمّال: ج 1 ص 99 ح 444 عن ابن عبّاس.
28) کنز العمّال: ج1 ص 149 ح 743 عن أبی هریرة.
29) کنز العمّال: ج 1 ص 153 ح 759 نقلاً عن الرامهرمزی فی الأمثال عن النعمان بن بشیر.
30) کنز العمّال: ج 4 ص 59 ح 9498 عن ابن عبّاس.
31) کنز العمّال: ج 4 ص 61 ح 9518 نقلاً عن مالک عن عمرو بن یحیى المازنی.
32) کنز العمّال: ج 4 ص 61 ح 9519 عن ابن عبّاس.
33) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 334 ح 5718.
34) تهذیب الأحکام: ج 7 ص 164 ح 727 عن عقبة بن خالد.
35) ابن منظور، ضمن نقل این حدیث، مى‌گوید: «لاضَرَر» یعنى: انسان نباید به برادر خود زیان بزند؛ و «لاضرارَ» ، یعنى: نباید به یکدیگر زیان رسانند پس ضرار، دو جانبه است و ضرر، یک جانبه به عبارت دیگر، اگر کسى به دیگرى زیان رساند، آن دیگرى نباید به او ضررى وارد آورد؛ بلکه باید گذشت کند (و یا خسارت بگیرد) و به قولى: «ضرر» به این معناست که به کسى زیانى برسانى که از آن زیان، سودى به تو برسد؛ ولى «ضرار» به این معناست که به کسى زیانى بزنى بدون آن که از آن، سودى نصیب تو شود (لسان العرب: مادّه «ضرر») . بعضى از محقّقان نیز گفته‌اند که منظور از «ضرر» ، این است که در اسلام، حکم زیان‌بخش وجود ندارد و مقصود از «ضرار» این است که از نظر اسلام، ضرر زدن به دیگران ممنوع است م.
36) کنز العمّال: ج 4 ص 312 ح 10658 عن فضالة بن عبید.
37) صحیح مسلم: ج 1 ص 65 ح 62 عن سفیان بن عبد اللّه الثقفی.
38) المحاسن: ج 1 ص 445 ح 1031 عن مدرک بن عبدالرحمن عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 68 ص 281 ح 34.
39) تحف العقول: ص 52، بحار الأنوار: ج 77 ص 156 ح 131.
40) کنز العمّال: ج 13 ص 645 ح 37631 عن حمزة الصوفی عن الإمام الکاظم عن أبیه عن جدّه عن الإمام علیّ علیهم السلام.
41) کنز العمّال: ج 1 ص 238 ح 1192 عن سلمان وسهل بن سعد وابن عبّاس.
42) کنز العمّال: ج 1 ص 239 ح 1198 نقلاً عن أبی نصر السجزی فی الأبانة.
43) تفسیر العیاشی: ج 2 ص 303 ح 118 عن أبی بصیر، بحار الأنوار: ج 8 ص 12 ح 10.
44) الکافی: ج 2 ص 163 ح 1 عن السکونیّ عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 74 ص 337 ح 116.
45) الکافی: ج 2 ص 164 ح 5 عن عاصم الکوزی عن الإمام الصادق علیه السلام، بحار الأنوار: ج 74 ص 338 ح 119.
46) کنز العمّال: ج 1 ص 66 ح 244 عن أبی ذرّ.
47) کنز العمّال: ج 1 ص 78 ح 311 نقلاً عن الدیلمی عن أبی سعید.
48) الأمالی للطوسی: ص 271 ح 505 عن جابر، بحار الأنوار: ج 75 ص 53 ح 12.
49) الأمالی للطوسی: ص 186 ح 311 عن اُبی أمامه الباهلی، بحار الأنوار: ج 82 ص 208 ح 18.
